ISDN i xdsl - ewolucja usług

Transkrypt

1 Marek Średniawa Instytut Telekomunikacji Politechnika Warszawska ISDN i xdsl - ewolucja usług STRESZCZENIE Rozwój usług telefonii komórkowej i Internetu oraz postęp w dziedzinie mikroelektroniki wywierają istotny wpływ na sposoby i wzorce komunikacji. Zmusza to nowe spojrzenia na usługi świadczone w tradycyjnych stacjonarnych sieciach telekomunikacyjnych. Ponieważ sieci stacjonarne, sieci mobilne i Internet są coraz częściej traktowane przez użytkowników jako wspólne uniwersum komunikacyjne pojawia się wymaganie dopasowania charakterystyki tradycyjnych sieci PSTN/ISDN/IN do nowego paradygmatu, którego wyróżnikami są mobilność użytkownika, jego stała dostępność i możliwość wykorzystywania różnych mediów. W konsekwencji pojawia się rosnące zapotrzebowanie na przepływność, które wymaga stosowania nowych technik realizacji dostępu do sieci za pomocą przewodowych i bezprzewodowych cyfrowych linii abonenckich. W referacie uwaga zostanie skupiona na procesie ewolucji usług realizowanych za pomocą różnych rozwiązań technicznych cyfrowych linii abonenckich od ISDN do VDSL. WSTĘP Internet, sieci mobilne i postęp w dziedzinach oprogramowania i miniaturyzacji sprzętu elektronicznego spowodowały ewolucję dotychczasowych sposobów komunikowania się. Klasyczny model telefoniczny (PSTN/ISDN/GSM), w którym użytkownik inicjujący połączenie nie ma pewności czy zostanie ono zrealizowane i czy w jego wyniku osiągnie zamierzony cel komunikacji, zostanie zastąpiony przez nowe podejście realizowane przez usługi komunikacji osobistej. Można wręcz nawet mówić o ewolucji ku nowemu paradygmatowi komunikacji, którego głównymi wyróżnikami są: Stała dostępność (always on-line) wykorzystująca zarówno dostęp przewodowy jak i bezprzewodowy, która stwarza podstawę do realizacji usług nowej kategorii -powiadamiania o statusie dostępności i natychmiastowego przekazywania wiadomości (IMP Instant Messaging and Presence). Łączenie wielu mediów i trybów komunikacji (głos, tekst, obrazy statyczne, wideo, audio, dane). Wielosesyjność czyli możliwość prowadzenia wielu równoległych procesów komunikacyjnych. Wykorzystanie informacji o obecności, statusie dostępności i aktualnych profilu/preferencjach uczestników przy ustanawianiu sesji komunikacyjnej. Uwzględnienie kontekstu komunikacji (np.: pora dnia, lokalizacja geograficzna uczestników sesji komunikacyjnej, lokalizacja w sensie logicznym praca/dom). W dalszym ciągu zostaną podjęte rozważania oceniające adekwatność różnych technik dostępu z punktu widzenia nowego paradygmatu oraz przedyskutowane problemy przez niego ujawnione. Taki problem pojawił się w związku z popularnością i tempem wzrostu zapotrzebowania na dostęp (najlepiej szybki i tani i z punktu widzenia internautów), do Internetu. Zdecydowana większość użytkowników, zwłaszcza domowych, wykorzystuje do dostępu do Internetu swoją linię telefoniczną. Ponieważ w zdecydowanej większości przypadków jest to jedyna dostępna linia telefoniczna to przy znanej charakterystyce rozkładu czasu sesji internetowych powoduje to długie okresy zajętości linii. Przychodzące w tym czasie połączenia mogą być obsługiwane jedynie przez pocztę głosową lub przekierowanie na inny numer. Zablokowana jest także możliwość inicjowania połączeń przez innych domowników. W związku z opisaną sytuacją pojawiła się pilna potrzeba udostępnienia drugiej fizycznej bądź

2 wirtualnej linii abonenckiej. Wspomniany problem można rozwiązać na wiele sposobów. Przykładowe rozwiązania to: Instalacja drugiej fizycznej linii abonenckiej PSTN. Instalacja linii ISDN lub zamiana dotychczasowego dostępu PSTN na ISDN. Wykorzystanie dostępu poprzez sieci telewizji kablowej CATV. Zastosowanie techniki xdsl do istniejącej linii abonenckiej PSTN. Wykorzystanie usługi ICW (Internet Call Waiting) 1 lub usługi dodatkowej CW 2. Drugi problemem jest zapewnienie przepływności umożliwiającej wygodne korzystanie z Internetu. Kryterium wygody jest swoistym ruchomym celem silnie uzależnionym od wykorzystywanych usług i aplikacji. Przepływność 56 kbit/s zapewniana przez modem V.90 jest postrzegana jako co najwyżej dostateczna. Nie pozostawia więc wątpliwości kierunek ewolucji rosnące zapotrzebowanie na przepływność. Technika ISDN pozwala do pewnego stopnia rozwiązać oba problemy, a ponadto pozwala spełnić wymaganie stałej dostępności (koncepcja AO/DI). Rozwiązanie oparte na wykorzystaniu ISDN ma jednak też swoje wewnętrzne ograniczenia wynikające z charakterystyki dostępów abonenckich BA i PRA i związanych z nimi usług. Nowe techniki realizacji cyfrowych linii abonenckich, takie jak np. ADSL i VDSL, głównie dzięki swej istotnie wyższej przepływności, będą więc zapewne stanowić kolejne etapy ewolucji ku dostępowi szerokopasmowemu. Szacuje się, że 99.3% linii w światowej sieci PSTN/ISDN stanowią tradycyjne miedziane pętle abonenckie. Nadal też linie miedziane są preferowanym rozwiązaniem przy budowie nowych sieci stacjonarnych 3. W związku z tym znaczenie różnych technik cyfrowych linii abonenckich xdsl dla rozwoju usług będzie bardzo duże. W dalszym ciągu główna uwaga zostanie skupiona na ewolucji usług wynikającej z nakładających się czynników trwającego stabilnego rozwoju ISDN, bardzo szybkiego rozwoju ADSL zapoczątkowanego w 2000 roku, pilotowego wprowadzania usług VDSL, równoległego rozwoju Internetu i nowych aplikacji, zachodzącego zjawiska konwergencji sieci stacjonarnych i mobilnych oraz coraz szerszego zakresu usług opartych na wykorzystaniu techniki komutacji pakietów. ISDN Charakterystyka ogólna ISDN stanowi generację cyfrowych sieci telekomunikacyjnych charakteryzującą się integracją usług przekazywania mowy i danych umożliwiającą realizację szerokiej gamy aplikacji, takich jak telefonia, wideokonferencja, transfer plików, telefaks G4, transmisja danych. Dzięki integracji, do pojedynczego znormalizowanego gniazdka dostępu podstawowego BA (Basic Access) ISDN można jednocześnie dołączyć wiele urządzeń końcowych różnego typu, np.: wielofunkcyjny telefon cyfrowy ISDN, komputer z kartą ISDN, telefaks G4. Do pojedynczego BA ISDN można jednocześnie dołączyć do 8 terminali, dyponujących trzema kanałami transmisyjnymi, które mogą być równocześnie wykorzystywane przez różne aplikacje. W ten sposób BA ISDN może np. stanowić równoważnik dwóch linii telefonicznych i łącza transmisji danych. Drugi rodzaj dostępu ISDN, tzw. dostęp pierwotny PRA (Primary Rate Access) pozwala korzystać z 30 kanałów, które mogą służyć np. do dołączenia centrali abonenckiej ISDN lub połączenia ze sobą odległych segmentów sieci lokalnej. Dostęp PRA umożliwia także agregowanie przepustowości pojedynczych kanałów B w zbiorczy kanał o przepustowości n*64 kbit/s, w przypadkach gdy wymagana jest wyższa szybkość transmisji, np. w zastosowaniu do wideokonferencji czy łączenia sieci LAN. 1 Wymagane jest implementacja usługi w sieci przez operatora z wykorzystaniem sieci IN i we współpracy z ISP oraz aplikacja klienta ICW u użytkownika. 2 Wymagane jest użycie modemu niewrażliwego na wewnątrzpasmowe sygnały tonowe usługi CW oraz aplikacji klienta CW u użytkownika. W obu opisanych przypadkach odebranie połączenia telefonicznego PSTN wymaga przerwania sesji internetowej. 3 Uwzględnia się wówczas wymagania technik xdsl (maksymalna długość pętli abonenckiej, charakterystyka przewodów miedzianych).

3 Cyfrowy charakter ISDN zapewnia użytkownikom wysoką jakość połączeń dla głosu oraz relatywnie wysoką szybkość transmisji dla danych bez konieczności stosowania modemu. Należy podkreślić, że uzyskanie dostępu do ISDN nie wymaga na ogół wymiany dotychczasowej linii telefonicznej abonenta (BA ISDN jest realizowany na tradycyjnej dwuprzewodowej skrętce miedzianej o odpowiedniej jakości). W chwili obecnej, w dalszym ciągu, przeważająca część zastososowań teleinformatycznych, stosująca różne protokoły komunikacji pakietowej, opiera się na wykorzystaniu modemów i analogowych łączy, komutowanych i dzierżawionych, w publicznej sieci telefonicznej PSTN. Modemy typowo umożliwiają przesyłanie danych w znormalizowanym zakresie szybkości od 9.6 do 56 kbit/s. Natomiat dostęp podstawowy BA ISDN umożliwia transmisję danych z szybkością 128 kbit/s i eliminuje potrzebę modemu. Ponadto pojedynczy BA ISDN, w odróżnieniu od modemu, udostępnia użytkownikowi trzy kanały cyfrowe: dwa kanały B o przepustowości 64 kbit/s i kanał D o przepustowości 9.6 kbit/s. Dla wielu zastosowań około czterokrotnie wyższa szybkość transmisji i dysponowanie trwałym łączem cyfrowym wykorzystującym kanał D stanowi atrakcyjną alternatywę. Usługi ISDN można podzielić na następujące kategorie: Usługi przenoszenia (bearer services) trybu łączowego i pakietowego. Teleusługi (teleservices). Usługi dodatkowe (supplementary services), zawsze związane z usługą bazową bądź teleusługą. Znormalizowane i niestandardowe aplikacje użytkownika. Charakterystyka usług przenoszenia ISDN determinuje następujące podstawowe sposoby ich wykorzystania: Wykorzystanie kanałów B w dostępach BA lub PRA jako przezroczystej rury cyfrowej, która może posłużyć jako podstawa dla działania dowolnego protokołu komunikacyjnego typu punkt-punkt (np. X.25, BACP, ML PPP, IP). Typowe zastosowania tej kategorii to: dostęp do Internetu, łączenie sieci lokalnych oraz zabezpieczenie przed awarią i przeciążeniem, wideopołączenia. Użycie dostępu abonenckiego BA do korzystania z usług komutacji pakietów X.25 w kanałach B i D. Szczególne znaczenie ma wykorzystanie kanału D, z uwagi na jego stałą dostępność. Typowe zastosowania tej kategorii to dołączanie terminali przekazujących dane o niewielkiej objętości, takich jak: czujniki, liczniki, skanery kart płatniczych, bankomaty a także wolne ale stałe połączenie z Internetem. Łączne wykorzystanie możliwości komunikacji w kanale D i kanałach B dostępu BA, które zrealizowano w koncepcji AO/DI (Always On-line/Dynamic ISDN). AO/DI koncepcja Idea AO/DI polega na zintegrowanym wykorzystaniu pełnych możliwości funkcjonalnych usług przenoszenia trybu łączowego i trybu pakietowego ISDN w dostępie BA. Używa się w tym celu dodatkowej infrastruktury sieciowej ISDN (rys.1) oraz odpowiedniego oprogramowania po stronie serwerów AO/DI w sieci i w terminalach, które umożliwiają użytkownikom sterować na bieżąco wykorzystywaną przepustowością i trybem dostępu. Rozwiązanie AO/DI łączy w sobie zalety łącza dzierżawionego - stałego połączenia z Internetem - z relatywnie szybkim, komutowanym połączeniem, w którym użytkownik ma pełną kontrolę nad przepływnością dostępu. Dzięki temu może dokonywać na bieżąco wyboru wariantu odpowiedniego dla wykorzystywanej aplikacji. Wolny stały dostęp w kanale D nadaje się do wysyłania i odbierania poczty elektronicznej, korzystania z grup dyskusyjnych i chatu (aplikacje takie jak np. ICQ i Odigo IM), zasilania użytkownika na bieżąco informacjami z zamówionych serwisów informacyjnych (np. kursy akcji, wiadomości sportowe, wyniki gier liczbowych, prognoza pogody, ruch drogowy). W sytuacjach kiedy wymagana jest wyższa przepływność, np. do nawigowania w Internecie, ściągania plików lub korzystania z aplikacji multimedialnych,

4 użytkownik może wybrać przepustowość 64 lub 128 kbit/s. Gdy wymaganie to ustaje kanały B są stopniowo zwalniane i następuje powrót do trybu wolnego dostępu stałego w kanale D 4. Decyzje o zmianie trybu mogą być realizowane w sposób automatyczny przez aplikację klienta AO/DI wg kryteriów określonych przez scenariusz użytkownika. Kryteria te mogą mieć charakter statyczny bądź dynamiczny. Funkcjonalność AO determinuje klasę zastosowań wymagających stałego dostępu przy jednoczesnej niewielkiej objętości przekazywanych danych i niskim koszcie dla użytkownika. W kontekście internetowo/intranetowym można przykładowo wyróżnić następujące zastosowania: Środowisko a la wolna sieć LAN: - stały dostęp do poczty elektronicznej (odbiór i wysyłanie prostych wiadomości tekstowych, powiadamianie o poczcie przychodzącej). Wolny stały dostęp do Internetu/intranetu: - korzystanie z interakcji w trybie tekstowym w aplika(wiadomości, chat - np.: ICQ, AOL IM, Odigo IM,...) z powiadamianiem na bieżąco o obecności, statusie dostępności i preferencjach użytkowników; - wolne nawigowanie (np. w trybie tekstowym). Dystrybucja informacji: - wiadomości, serwisy informacyjne; - powiadamianie o zdarzeniach zachodzących w sieci. ISDN korzystanie z AO/DI W ym agana przepustow oœæ kbit/s 128 kbit/s B1+B2 Przychodz¹cy telefaks Audio/wideo konferencja Wychodz¹ce po³¹czenie telefoniczne Transfer plików 64 kbit/s B1 ,Chat,IM Sta³e zasilanie informacj¹ Nawigow anie winternecie/ intranecie Aplikacja Workflow W olny transferplików. Chat,IM 9.6kbit/s kana³d Czas Rys. 1. Diagram ilustrujący wykorzystanie funkcjonalności AO/DI przez usługi Zastosowania AO/DI W kontekście pozainternetowym głównym obszarem wykorzystania AO/DI jest udostępnianie abonentom ISDN w kanale D usług udostępnianych poprzez sieć X.25. Znajdują one potencjalne następujące zastosowania: Bankowość: 4 Zwalnianie kanałów może być zorganizowane w sposób dostosowany do zasad taryfikacji połączeń (zwolnienie tuż przed upłynięciem czasu odpowiadającego jednostce zaliczeniowej) co pozwala optymalizować koszt korzystania z usług.

5 - obsługa bankomatów - weryfikacja kart płatniczych w sklepach i punktach usługowych Obsługa terminali w loteriach i grach liczbowych: - przyjmowanie zakładów - gra na bieżąco Logistyka: - procedury zdalnego zarządzanie i utrzymania automatów sprzedających różne towary (np. napoje, słodycze, papierosy), parkomatów, dystrybutorów paliwa na stacjach benzynowych - kontrola stanu zapasów - zarządzanie zamówieniami Telemetria: - zdalna obsługa alarmów, systemów ochrony, zbieranie danych z czujników i urządzeń pomiarowych (temperatura, wilgotność,..., stężenie substancji) Dystrybucja informacji (aplikacje typu push ): - serwisy informacyjne (wiadomości, kursy akcji, kursy walut, rozkłady jazdy, prognoza pogody, komunikaty drogowe, reklama, wyniki sportowe i gier, horoskopy, serwisy agencyjne) - informacja dla potrzeb transportu publicznego np. wyświetlanie na przystankach informacji o czasie przybycia najbliższego tramwaju, autobusu, pociągu metra). - powiadamianie na bieżąco o statusie dostępności wybranej grupy osób lub zasobów Karty inteligentne: - zarządzanie wykorzystaniem, np. kart stałego klienta - obsługa kart identyfikacyjnych (np. w kasach chorych). Wśród wymienionych kategorii zastosowań na uwagę zasługują aplikacje typu push, w których informacja (zgodna z przedstawionymi wcześniej) preferencjami jest kierowana od strony sieci do użytkownika. Mogą one być profilowane indywidualnie i dodatkowo wspierane przez platormę IN w celu dodatkowego uwzględnienia kontekstu komunikacji (np. treść serwisu uwarunkowana lokalizacją geograficzną abonenta i porą dnia). Są też kategorie, które mogą znaleźć potencjalnie masowe zastosowanie, np. weryfikacja kart płatniczych lub obsługa przyjmowania zakładów w kolekturach różnego rodzaju. Wykorzystanie funkcji DI Zastosowania kategorii DI są głównie związane z dostępem do Internetu/intranetu oraz przesyłaniem strumieni audio/wideo związanych z procesami zdalnego nadzoru. Wykorzystują one także komplementarną funkcję stałego dostępu AO. Można wyróżnić następujące, przykładowe kategorie zastosowań: Telepraca realizowana poprzez dostęp do intranetu/internetu z kontrolowaną szybkością (9.6 kbit/s, 64 kbit/s, 128 kbit/s). Dostęp do Internetu dla użytkowników mieszkaniowych: - handel elektroniczny - teleedukacja Przekazywanie na żądanie wąskopasmowych strumieni audio/wideo jako funkcja uzupełniająca w systemach zdalnego nadzoru. ISDN perspektywy Technika ISDN nadal pozostaje atrakcyjnym rozwiązaniem zarówno dla użytkowników instytucjonalnych jak i domowych. Zapoczątkowany mniej więcej 3-4 lata temu ponowny wzrost zainteresowania ISDN i przyrost liczby abonentów, spowodowany przede wszystkim potrzebą dostępu do Internetu z rozsądną szybkością, będzie się jeszcze utrzymywać przez kilka lat. Przepływność kanału D ogranicza w ISDN kategorie aplikacji always On-line i push. Należy

6 się więc spodziewać osiągnięcia punktu nasycenia przez ISDN i stopniowego przejmowania rynku klientów ISDN przez wchodzące nowe techniki dostępu xdsl. TECHNIKI XDSL Wprowadzenie W związku z rosnącymi wymaganiami użytkowników, związanymi głównie z potrzebą szybkiego dostępu do Internetu i upowszechnianiem treści w postaci cyfrowej, należy oczekiwać istotnych zmian w budowie sieci dostępowych. Będą wykorzystywane różne media transportowe: skrętka miedziana, szerokopasmowy dostęp radiowy, światłowody, a także różne kombinacje wymienionych rozwiązań. W przypadku przewodów miedzianych stosowane będą różne odmiany techniki cyfrowej linii abonenckiej - ADSL i VDSL (a także inne, np. SDSL). Technika ADSL umożliwia przesyłanie w kierunku użytkownika końcowego sygnałów o przepływności w zakresie od kilkuset kilobitów do ok. 8 Mbit/s sekundę. Technika VDSL pozwala uzyskać przepływności w układzie symetrycznym i asymetrycznym do ok. 52 Mbit/s. Konfiguracje asymetryczne są ukierunkowane na szybki dostęp do Internetu (zakłada się, że użytkownicy będą ściągać duże pliki ze stron WWW bądź serwerów wideo, sami natomiast będą generowali relatywnie niewielki ruch w kierunku przeciwnym do sieci. Jednak istnieje również zapotrzebowanie na dostęp symetryczny. Dotyczy to ruchu generowanego przez sektor małych i średnich firm, który może również być duży. Jest on związany z korzystaniem z aplikacji CAD/CAM, wideokonferencjami, przekazywaniem treści multimedialnych (np. przygotowaniem do druku książek i czasopism, realizacją filmów, a także z telemedycyną i teleedukacją). Typ aplikacji Nieskompresowany strumień wideo Dystrybucja rozsiewcza wideo MPEG-2 Wideo na żądanie (VoD) xdsl SDV Zdalne nauczanie (wideokonferencja) Wideokonferencja Internet (głos, wideo, dane) Tabela 1: Wymagania na przepływność wybranych aplikacji Wymagania na przepływność 100 Mbps 4-6 Mbps 3-6 Mbps Mbps 768 kbps - 45 Mbps 128 kbps kbps 14.4 kbps - >10 Mbps Bardzo istotną cechą technik xdsl jest możliwość korzystania z usług cyfrowych wymagających wysokich przepływności w istniejącej sieci telefonicznej, w której sygnały przesyłane za pomocą przewodów miedzianych normalnej (odpowiednio krótkiej) pętli abonenckiej, techniką nakładkową, bez zakłócania tradycyjnej łączności telefonicznej. Bardzo ważnym czynnikiem jest również normalizacja. Techniki xdsl są przedmiotem standaryzacji w ETSI i ITU-T i normy osiągnęły dostateczny poziom dojrzałości i stabilności aby stać się podstawą udostępniania usług. Jednak wydaje się, że główną motywacją wprowadzania technik dostępu xdsl będą czynniki związane z Internetem, m in.: szybszy czas odpowiedzi dostarczanie na bieżąco strumieni audio i wideo (Audio on Demand, Video on Demand) cyfrowa treść interaktywne gry sieciowe teleedukacja telemedycyna dostarczanie cyfrowego sygnału wideo (Switched Digital Video - SDV).

7 Charakterystyka technik xdsl i potencjalne usługi ADSL należy traktować jako etap przejściowy migracji ku pełnemu dostępowi szrokopasmowemu. Głównym czynnikiem sprawczym ewolucji usług od ADSL do VDSL jest wartość dodana wynikająca z wyższej przepustowości, która otwiera nowe obszary zastosowań. Czynniki warunkujące tempo ewolucji są różne w przypadku nowych operatorów i operatorów zasiedziałych. W przypadku nowych operatorów nowi klienci uzyskują dostep szerokopasmowy w momencie instalacji usługi. Węzeł dostępowy jest zasilany przez transport światłowodowy i operator może oferować usługę ADSL lub jeśli to możliwe VDSL. Nowo budowane osiedla mieszkaniowe i centra biznesowe, które zwykle znajdują się poza centrum na obrzeżach miast mogą znajdować się poza zasięgiem węzła dostępowego DSLAM zlokalizowanego w centrali końcowej (wykorzystuje się wówczas zwykle dostęp za pomocą pasywnej sieci optycznej PON). W opisanym przypadku koszt i złożoność realizacji infrastruktury dla ADSL i VDSL są zbliżone. Ponieważ procesowi ewolucji sieci dostępowych towarzyszą równoległe procesy zmiany infrastruktury sieci szkieletowej i podejścia do aplikacji to trudno jest prognozować rozwój usług i zastosowań. Przyjęto więc podejście, w którym wskazano przykładowe możliwości wykorzystania własności xdsl do realizacji wybranych usług. Tabela 2: Charakterystyka technik xdsl z punktu widzenia przepływności Typ DSL Przepływność od sieci do użytkownika Przepływność od użytkownika do sieci VDSL 6.48 Mbps Mbps do 6.48 Mbps ADSL G (G.dmt) 128 kbps 8 Mbps do 800 kbps ADSL G (G.lite) 128 kbps 1.5 Mbps do 512 kbps HDSL Mbps Mbps SDSL 768 kbps (lub mniej) 768 kbps (lub mniej) IDSL 56 kbps 128 kbps 56 kbps 128 kbps W celu zilustrowania przykładowych możliwości techniki VDSL w tabelach 3 i 4 zebrano typowe kategorie usług wraz z charakterystyką pakietów przeznaczonych dla użytkowników domowych i instytucjonalnych. Zestaw usług dla użytkowników domowych obejmuje wideo i jest przystosowany do konfiguracji asymetrycznej. W przypadku użytkowników mieszkaniowych usługa zakłada trzy równoległe kanały wideo MPEG2 (z uwzględnieniem audio) lub co najmniej 5 Mbps na kanał. Zestaw usług dla użytkowników instytucjonalnych SME (Small and Medium Enterprise) wymaga zazwyczaj rozwiązania symetrycznego.

8 Kategoria usługi (asymetryczna: użytkownicy domowi) Tabela 3: Przykładowy zestaw usług dla użytkownika mieszkaniowego Przepływność DS [Mbps] Przepływność US [Mbps] Gwarancja QoS Usługi Wideo (3 kanały) -SVD Broadcast >15 <0.2 Tak Nie -Video na żądanie >15 <0.2 Tak Nie Usługi Audio -Hifi Audio on Demand >1 <0.1 Tak Nie -Online radio >1 <0.1 Tak Nie Internet/Intranet -ładowanie - multimedia >10 <0.1 Best Effort Nie -ładowanie aplikacje >10 <0.1 Best Effort Nie -gry multimedialne >10 <1 Best Effort Nie -e-handel >10 <0.1 Best Effort Nie -utrzymywanie witryn i portali >0.4 >2 Best Effort Nie (Website Hosting) Usługi głosowe -VoDSL (ATM)(< 4 kanały) <0.32 <0.32 Tak Nie -VoIP(< 4 kanały) <0.32 <0.32 Best Effort Nie Protekcja usługi Kategoria usługi (symetryczna: użytkownicy SME) Komunikacja biurowa -usługi głosowe (>16 kanałów PCM 64Kbps) -wideokonferencja wysokiej Tabela 4: Przykładowy zestaw usług dla użytkowników SME Przepływność DS [Mbps] Przepływność US [Mbps] Gwarancja QoS <2 <2 Tak Tak <8 <8 Tak Tak jakości Internet/Intranet -transfer dużych plików >10 >10 Best Effort Tak -ładowanie aplikacji >10 <2 Best Effort Tak -dostęp do portali >10 <2 Best Effort Tak multimedialnych (np. VR) -media hosting (Webcast) <2 >10 Best Effort Tak -utrzymywanie portali (Web <2 >10 Best Effort Tak hosting) -aplikacje teleedukacyjne >10 <2 Best Effort Tak Protekcja usługi W odniesieniu do użytkowników SME dodatkową interesującą możliwością jest wykorzystanie techniki VDSL do rozszerzenia korporacyjnych sieci Ethernet LAN. Jej realizacja wymaga konfiguracji symetrycznej o przepływności co najmniej 10 Mbps. PODSUMOWANIE Techniki xdsl są w stanie przejąć wiele z usług realizowanych obecnie za pomocą ISDN, a w szczególności zastosowania wykoryzstujące AO/DI. Na koniec 2001 roku, według danych z różnych niezależnych źródeł liczba dostępów ADSL na świecie osiągnęła poziom 15 milionów przy rocznej dynamice wzrostu ponad 300%. Świadczy to jednoznacznie o rozpoczęciu procesu ewolucji ku sieci szerokopasmowej przy zastosowaniu wszelkich możliwych technik dostępu ale przede wszystkim ADSL. Głównymi czynnikami decydującymi o ewolucji ku ADSL są Internet i przystosowanie do nowych aplikacji z domeny IP. W tym kontekście głównymi zaletami technik xdsl jest wysoka przepływność pozwalająca w komfortowy sposób korzystać z Internetu i klasycznych usług multimedialnych (TV, VoD), a także stała dostępność otwierającą zupełnie nowy obszar usług kategorii IMP, które, zdaniem autora, zasadniczo zmienią wzorce komunikacji interpersonalnej, a także pozwolą na objęcie usługami urządzeń i wyposażenia domów, biur i mieszkań (różnego rodzaju zdalne systemy sterowania i nadzoru).

9 Kolejnym krokiem na drodze ku dostępowi w pełni szeropasmowemu jest technika VDSL. Funkcjonalnie bardzo podobna do ADSL udostępnia znacznie wyższy zakres przepływności zarówno w konfiguracji asymetrycznej jak i symetrycznej. Technikę VDSL można uważać za kolejny, pragmatyczny etap zbliżania się dostępu światłowodowego do użytkownika końcowego (FTTH). Bardzo szybkiemu komercyjnemu udostępnieniu techniki ADSL towarzyszą pilotowe wdrożenia usług VDSL prowadzone, m.in. przez następujących operatorów: Qwest: usługi dla ok. 50,000 abonentów w Phoenix i Highlands Ranch. Telenor: programem pilotowym objęto ok. 750 domów w Stavanger (dostęp 26 Mbps i Oslo (dostęp 10 Mbps). Telecom Italia: projekt pilotowy dla około 100 gospodarstw domowych w Turynie, Mediolanie i Rzymie. Bell Canada: udostępnienie usług dla grupy 140 mieszkańców luksusowych apartamentów w Toronto. GTE: Clearwater, Floryda. LITERATURA [1] K.Brzeziński: Istota sieci ISDN, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, [2] M.Średniawa: Miejsce ISDN we współczesnej i przyszłej telekomunikacji, Warsztaty ISDN 2000, Wrocław, [3] M.Średniawa: Zastosowania teleinformatyczne ISDN: koncepcja AO/DI, Warsztaty ISDN 1998, Wrocław, [4] K.Brzeziński: AO/DI nowe wyzwania dla sieci ISDN, Warsztaty ISDN 2001, Wrocław, [5] A.Kuzma, D.Graham: Always On/Dynamic ISDN, VIA, RFC004, [6] J.Paczóski: Dynamiczny dostęp do Internetu z sieci PSTN/ISDN, Przegląd Telekomunikacyjny i Wiadomości Telekomunikacyjne, nr 11, [7] A.Azcorra i inni: IP/ATM Integrated Services over Broadband Access Copper Technologies, [8] W.Y.Chen: The Development and Standardization of Asymmetrical Digital Subscriber Line, IEEE Coomunications Magazine, May, [9] I.R.Cooper, M.A.Bramhall: ATM Passive Optical Networks and Integrated VDSL, IEEE Coomunications Magazine, March, [10] M.Enrico, N.Billington, J.Kelly,G.Young: Delivery of IP over broadband access technologies, BT Technol. Journal, Vol 18, No 3, July [11] Y.Maeda, R.Feigel: A Standardization Plan for Broadband Access Network Transport, IEEE Coomunications Magazine, July, 2001.