Przewodnik po polskim systemie opieki zdrowotnej

Transkrypt

1 52007 EDYCJA POLSKA ISSN Zdrowie W numerze: Wielu uchodźców, którzy przyjeżdżają do Polski, narzeka na trudności w uzyskaniu pomocy medycznej. Dlatego piąty numer refugee.pl poświęcamy sprawom zdrowia mamy nadzieję, że orientacja w systemie polskiej służby zdrowia pozwoli uchodźcom lepiej z niej korzystać. Apelujemy też do decydentów o to, by uchodźcy mieli możliwość odwiedzania lekarzy z tłumaczem! To ujęłoby stresów i uchodźcom, i lekarzom. System opieki zdrowotnej w oczach uchodźców s. 2 Opieka zdrowotna w Polsce, i jak przygotować się do wizyty u lekarza s. 3 zdrowie kobiety s. 4 5 o ochronie zębów s. 6 poważne choroby: gruźlica i AIDS s. 6 7 O zdrowiu psychicznym s. 8 Zdrowie dzieci: szczepienia s. 7 Uwaga! URIC zmienia siedzibę informacja na s. 2 Artur Siejka Ponad 90 procent wszystkich uchodźców w Polsce stanowią przybysze z Czeczenii. O ich kondycji zdrowotnej rozmawiamy z Panią Zofią Lewińską, pielęgniarką, oraz z chirurgiem Zbigniewem Jesieniem, lekarzem z ośrodka dla uchodźców na warszawskich Bielanach. Jaki jest ogólny stan zdrowia uchodźców przybywających z Czeczenii? Zofia Lewińska: Generalnie stan ich zdrowia nie jest zły. Niektórzy cierpią na przewlekłe choroby najczęściej mamy do czynienia z nadciśnieniem, padaczką, z powikłaniami po złamaniach oraz dziecięcym porażeniem mózgowym. Większość uchodźców z Czeczenii na nic poważnego jednak nie choruje. Zbigniew Jesień: Jako chirurg dodam, że jest kilka osób po operacji pęcherzyka żółciowego oraz z przepukliną. Są to jednak pojedyncze przypadki. Gdy jakiekolwiek choroby chirurgiczne zostaną wykryte, pacjent kierowany jest do szpitala. Czy są przypadki osób cierpiących na gruźlicę? Z.L.: Były pojedyncze przypadki. Obecnie te osoby są już wyleczone. Na co trzeba uczulić uchodźców w kwestiach medycznych? Z.J.: Uchodźcy powinni przywozić ze sobą komplet dokumentów poświadczających stan zdrowia i przebyte choroby. Rozumiem, że różne osoby wyjeżdżają w różnych okolicznościach i czasami nie ma na to czasu. Jednak dla lekarza jest między innymi ważne, kiedy i przeciw jakim chorobom osoba była szczepiona. Z.L.: Uchodźcy niepotrzebnie obawiają się, że nie uda im się przekroczyć granicy jeżeli w dokumentach będzie stwierdzone, że na coś chorują. Kolejną ważną kwestią jest dyscyplina wśród pacjentów. Przykro to stwierdzić, ale większość z nich nie zjawia się na konsultacje umówione poza ośrodkiem. Konsultacje ustalone są na konkretną godzinę. W przypadku niestawienia się pacjenta miejsce po prostu przepada. Większość uchodźców w tym ośrodku nie przykłada do tego wagi. Ponadto uważają, że łatwo będzie umówić się na kolejną wizytę. Konsekwencje są takie, że lekarze poza ośrodkiem niechętnie umawiają ich na wizyty, gdyż uchodźcy notorycznie się nie zjawiają. Przewodnik po polskim systemie opieki zdrowotnej Publiczny system opieki zdrowotnej w Polsce finansowany jest przez budżet państwa oraz Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) przede wszystkim ze składek ubezpieczeniowych płaconych przez obywateli. Polacy, którzy chcą korzystać z tego systemu, płacą na opiekę zdrowotną składkę ubezpieczeniową w wysokości 9% dochodów osobistych. Aby móc bezpłatnie korzystać z państwowej opieki zdrowotnej, trzeba być ubezpieczonym. System opieki zdrowotnej w Polsce umożliwia pomoc osobom nieubezpieczonym tylko w bardzo szczególnych wypadkach. Ubezpieczenie Idąc do lekarza należy wziąć ze sobą dokument, który potwierdza ubezpieczenie. Zwykle jest to Legitymacja Ubezpieczeniowa wydana przez zakład pracy dla swojego pracownika, dla członków jego rodziny albo legitymacja emeryta-rencisty. Legitymację ubezpieczeniową dostają też bezrobotni (również cudzoziemcy) zarejestrowani w Urzędzie Pracy. Urzędy Pracy nie ubezpieczają już jednak rejestrujących się bezrobotnych osób automatycznie, tak jak to było wcześniej. Teraz trzeba złożyć w Urzędzie Pracy osobny wniosek o ubezpieczenie. Bez dokumentu potwierdzającego ubezpieczenie placówka zdrowia może odmówić wizyty lekarskiej. W przypadku stanu nagłego, dokument potwierdzający ubezpieczenie może być przedstawiony w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia leczenia, o ile chory nadal przebywa w szpitalu, lub w terminie 7 dni od dnia zakończenia leczenia w innym przypadku. Cudzoziemcy ubiegający się o status uchodźcy objęci są leczeniem na podstawie umowy Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców ze szpitalem MSWiA. Jak najszybciej po uzyskaniu statusu uchodźcy lub zgody na pobyt tolerowany muszą zadbać o ubezpieczenie. Bez ubezpieczenia nie mogą korzystać z bezpłatnej pomocy medycznej w Polsce. Monika Kamińska Lekarz pierwszego kontaktu Osobą, z którą jako pacjenci mamy najczęstszy kontakt jest lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, najczęściej specjalista medycyny rodzinnej. Nazywa się go lekarzem rodzinnym lub lekarzem pierwszego kontaktu. Każdy ma prawo wyboru takiego lekarza. Odpowiedzialny jest on za leczenie oraz prowadzenie profilaktyki zdrowotnej zapisanych do niego pacjentów. Kieruje też pacjentów, w razie potrzeby, do lekarzy specjalistów. Każdy ubezpieczony ma też prawo do wyboru pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej oraz położnej, która obejmuje opieką noworodki i niemowlęta do 2 miesiąca życia oraz ich mamy bez względu na wiek. Pielęgniarka i położna podstawowej opieki zdrowotnej obejmuje osobę ubezpieczoną i jej rodzinę kompleksową opieką pielęgniarską i opieką położniczo-ginekologiczną. Jeśli stan pacjenta wymaga pilnej interwencji medycznej (np. występuje wysoka gorączka) lekarz podstawowej opieki zdrowotnej ma obowiązek udzielić porady w dniu zgłoszenia się do przychodni. W innym przypadku trzeba się zapisać na wizytę. Termin oczekiwania jest różny, najczęściej od kilku dni do dwóch tygodni. Zmiana lekarza rodzinnego, pielęgniarki i położnej przysługuje nam bezpłatnie nie częściej niż dwa razy w roku kalendarzowym. W przypadku każdej kolejnej zmiany trzeba zapłacić 80 złotych. Nie dotyczy to przypadków zmiany miejsca zamieszkania i innych przyczyn od nas niezależnych. c.d. s. 3

2 2 Opinie uchodźców o polskiej służbie zdrowia Ja myślę, że Polska służba zdrowia jest bardzo dobra. U nas jest z tym bardzo ciężko. Służba zdrowia prawie nie funkcjonuje. A tutaj mamy lekarza w ośrodku. Jeśli jesteśmy chorzy, to dostajemy od niego lekarstwa. Jestem naprawdę zadowolony. (uchodźca z Somalii) Ja jestem w Polsce dopiero od paru miesięcy i nie chorowałem dużo, więc trudno mi coś na ten temat powiedzieć. Ale mamy tutaj w ośrodku lekarza i ja jestem z niego zadowolony. Niektórzy narzekają, że trudno na niego trafić, ale wystarczy czytać informacje, które wywieszają na gabinecie. Kiedy przyjechałem do Polski, byłem bardzo zmęczony i chory drogą, którą przebyłem. Wtedy lekarz bardzo mi pomógł. Przepisał mi witaminy i inne lekarstwa. Poszedłem do apteki i mi je dali. Teraz odpoczywam i czuję się już dużo lepiej. Raz tylko spotkałem się z nieprzyjemną sytuacją. Miałem problem z zębami, więc wysłali mnie do dentysty. On obejrzał mnie dokładnie, ale powiedział, że jedyne co może zrobić, to wyrwać zęby. Jeśli bym chciał je leczyć, to muszę zapłacić. Tylko wyrywanie jest za darmo. A ja nie mam teraz pieniędzy, więc muszę czekać. (uchodźca z Mali) Opieki medycznej uchodźcom w Polsce nie zapewnia się praktycznie żadnej. Siedem miesięcy temu poszedłem do lekarza, to był taki starszy pan. Mówię mu, że boli mnie serce, a on mi na to: mnie również. Teraz jest jeden dobry lekarz, Murzyn, ale dostać się do niego białemu człowiekowi jest praktycznie niemożliwe. Z kolei czarni dostają się do niego bez problemu. Problem służby zdrowia nie istnieje, ponieważ nie istnieje służba zdrowia. Czasami nawet się obawiam, że mogę nie dociągnąć do kolejnego negatywu wszystko przez stres, ciągłe konflikty z różnymi ludźmi, warunki życia. (uchodźca z Białorusi) Prawdziwym problemem jest dla nas nie opieka lekarska, ale przebywanie w ośrodku. To co tutaj doświadczamy, to jest wegetacja, nie życie. Czujemy się jak w więzieniu, zamknięci i bez szans na wyjście. A co do leczenia, to problem jest w tym, że nie mamy możliwości, żeby naprawdę wyzdrowieć. Lekarz jest w ośrodku tylko dwa razy w tygodniu na dwie godziny. Tylko niektórzy mają szansę się do niego dostać ci którzy wpiszą się na listę wiszącą na drzwiach. I naprawdę nie jest to takie łatwe, żebyś został przyjęty. Lekarz przychodzi czasami mocno spóźniony. A kiedy miną jego dwie godziny, po prostu kończy i nie obchodzi go, że ktoś jeszcze czeka. Nie bada nas też dokładnie, bo nie ma czasu dla każdego. Mój kolega jest chory i często nie ma siły sam wpisać się na listę. Więc jeśli nikogo nie ma w pokoju, nie ma szansy dostać się do lekarza, nawet jeśli naprawdę źle się czuje. Ja też byłem ostatnio ciężko chory i musieli mnie zawieźć do szpitala. Tam leżałem wiele dni. Ale w końcu lekarze powiedzieli, że nie mogą mi wiele pomóc, bo nie mają pieniędzy na leczenie i wypisali mnie ze szpitala. Tylko dlatego, że jestem uchodźcą. A czy ja nie mam prawa wyzdrowieć? Problemem jest też kontakt. Nasz lekarz mówi i po angielsku i po francusku, ale pielęgniarka nie rozumie ani słowa. Kiedy przychodzisz do niej na jakiś zabieg, nie jesteś nawet w stanie wytłumaczyć, co ci tak naprawdę dolega. A nie wszystko da się wytłumaczyć na migi. (uchodźca z Konga) Podstawowa pomoc medyczna jest zapewniona, ale na wizytę u specjalisty trzeba czekać po 2 3 miesiące. Mam problemy z tarczycą i kiedy zostałam skierowana do szpitala, bardzo trudno było porozumieć się z lekarzami, ponieważ nie miałam tłumacza. Na szczęście lekarze trochę rozumieli rosyjski, ale było ciężko. (uchodźczyni z Białorusi) Polska służba zdrowia? Uważam, że funkcjonuje bardzo dobrze. Jestem naprawdę zadowolona. Kiedy źle się czuję dostaję od lekarza, który przyjmuje w ośrodku, wszystkie potrzebne leki. Robią mi badania. Mój syn mógłby to potwierdzić. On leczył się u specjalistów. Nie miał problemów z dostaniem się do nich. Naprawdę mu pomagali. No może tylko długo trzeba było czekać. Czy to naprawdę jest konieczne? Nie wiem dlaczego tak się dzieje. Ale muszę powiedzieć, że jestem zadowolona z pomocy, którą otrzymuję w Polsce. (uchodźczyni z Białorusi) Szczerze mówiąc, nie podoba mi się system opieki zdrowotnej w Polsce. W szkole medycznej pierwsze co robiłam, to składałam przysięgę Hipokratesa, że nie zależnie od stanu człowieka zawsze okażemy mu pomoc. A tutaj tego wcale nie ma. Pierwsze, co robią, to pytają nas o ubezpieczenie jeśli go nie masz, to od razu mówią, ile masz zapłacić. A jeśli ktoś nie ma pieniędzy, to co? Musisz chorować dalej. (uchodźczyni z Czeczenii) Mogę już trochę powiedzieć o leczeniu w Polsce, chodź nie mieszkam tu długo. Z lekarza, który jest w ośrodku, jestem zadowolony. Za to dużo gorzej jest ze specjalistami. Bolał mnie ząb, wiec poszedłem do dentysty, którego mi wskazano. Tam pani, która nawet nie chciała wiedzieć, co mi dolega, wyznaczyła mi termin dopiero za miesiąc. A co ja mam robić przez ten czas? Ich tam nie obchodzi, że ja przez ten miesiąc bardzo cierpię. A jeśli ktoś jest poważnie chory, to przez ten czas, kiedy czeka na wizytę, jego stan zdrowia może się bardzo pogorszyć. (uchodźca z Kamerunu) Oboje z mężem mamy spore kłopoty ze zdrowiem. Mam mięśniaka macicy. Trzeba go operować, ale lekarze nie mogą dać gwarancji, że nie usuną macicy. Nie mamy dzieci, więc nie mogę się na to zgodzić. Podobno leczą to bez operacji w Lublinie, ale tamtejszy ośrodek nie ma kontraktu na bezpłatne leczenie uchodźców. Mąż Nowe biuro UriC ma odłamki w plecach jeden lekarz mówi, że trzeba je operacyjnie usunąć, inny mówi, że to niebezpieczne, więc boimy się zrobić operację. Trudności z bezpłatnym dostępem do specjalistów to dla nas problem. Drugi problem to język trudno porozumieć się z lekarzem. Ginekolog dał mi kartkę z diagnozą i później prosiłam lekarza z ośrodka o przetłumaczenie. (uchodźczyni z Czeczenii) Najgorsze jest to, że leczą nas tu, w ośrodku symptomatycznie. Dają nam leki, które nie leczą nas naprawdę, tylko akurat były w apteczce. Prawdopodobnie są to najtańsze leki, i dlatego je dostajemy. A żeby komuś pomogły? Raczej nie. Zresztą kiedy idziesz do pielęgniarki, aby wykonała ci jakiś zabieg, czy badanie jest tak samo. Ona nie mówi po angielsku ani po francusku, więc cię nie rozumie, a nawet nie stara się zrozumieć. Wyjmuje ci tylko jakieś leki z szafki, i to tyle. Naprawdę nas tu nie leczą, tylko dają przypadkowe leki, tylko na podstawie niepewnych objawów. Potwierdził mi to nawet nasz lekarz. Raz gdy u niego byłem, powiedział mi, że powinni mi zrobić badania, które by mi pomogły i wykryły na co cierpię, ale mi ich nie zleci, bo są za drogie. Jak więc mogę być zdrowy? Jak lekarz może przepisać mi dobre leki, skoro nawet nie może mi zrobić odpowiednich badań. Zresztą problemem jest też to, że lekarz przychodzi za rzadko dwa razy w tygodniu, na dwie godziny. A czasami nawet rzadziej. Ostatnio zachorowałem na ucho. Na początku słyszałem tylko jakieś szumy, ale teraz są chwile, że nic nie słyszę, albo bardzo niewyraźnie. Z tego powodu mam duże problemy w kontaktach z ludźmi. Poszedłem więc do lekarza, bo miał przyjmować tego dnia. Czekałem, ale on po prostu nie przyszedł. Teraz muszę czekać do jego kolejnej wizyty, a naprawdę chwilami nic nie słyszę i nie mogę normalnie funkcjonować. (uchodźca z Kamerunu) Mam odłamki bomb w głowie i kiedy trzeba było otrzymałem pomoc. A kiedy dziecko w czasie zabawy się przewróciło i zraniło w głowę, po pięciu minutach była karetka i udzielali jej pomocy. Pierwszy raz widziałem coś takiego. U nas pomagają tylko, jeśli masz pieniądze. (uchodźca z Czeczenii) Wypowiedzi uchodźców zebrały: Agnieszka Gendek Agnieszka Kunicka Julita Kubiak Urząd do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców wkrótce otwiera nową siedzibę. W nowym biurze UriC będzie załatwiać się następujące sprawy: składanie wniosków o status uchodźcy (dla osób, które nie złożyły wniosku na granicy) prowadzenie wywiadów statusowych odbieranie dokumentów składanie odwołań od decyzji wojewodów w sprawie legalizacji pobytu. Dyrektor URIC Jan Węgrzyn zapewnia, że w nowej siedzibie będą lepsze warunki obsługi cudzoziemców: Będzie tam więcej stanowisk do obsługi, duża poczekalnia, specjalny pokój dla matek z małymi dziećmi i pokój dla organizacji pozarządowych. W nowej siedzibie ma się też znajdować punkt medyczny, gdzie będą dyżurować lekarze. Będzie on służył nowoprzybyłym cudzoziemcom, a także tym, którzy w trakcie procedury azylowej mieszkają poza ośrodkami dla uchodźców. Nowe biuro ma być uruchomione w marcu 2007 r. Adres: Urząd do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców (URIC) ul. Taborowa 33 Warszawa Służewiec Nowe biuro znajduje się około pół godziny drogi od centrum, przy przystanku na żądanie Taborowa. Dojazd: autobus 165 (ze stacji metra Wilanowska, w stronę Natolina) 9 przystanków, czas podróży ok. 15 minut, autobus kursuje co pół godziny. autobus 192 (z Dworca Centralnego, przystanek 03) 17 przystanków, czas podróży ok. 25 minut, autobus kursuje co 20 minut.

3 3 Przewodnik po polskim systemie opieki zdrowotnej c.d. s. 3 Rozmowa z lekarzem Lekarzowi należy powiedzieć o wszystkich swoich dolegliwościach. Nie można nic ukrywać, wstydząc się lub bagatelizując problem. Niech lekarz zdecyduje o tym czy nasza dolegliwość jest poważna i wymaga leczenia czy nie musimy się martwić. Pamiętajmy, że wczesne wykrycie nawet poważnej choroby pozwala najczęściej na jej całkowite wyleczenie! Lekarz ma obowiązek zachowania dyskrecji dotyczącej choroby, co wynika z ustawy lekarskiej. Nawet osoby najbliższe nie mogą być informowane o stanie zdrowia pacjenta bez jego wyraźniej zgody. Dotyczy to także byłych pacjentów i nie ustaje po śmierci pacjenta. Pacjent może wskazać lekarzowi, komu chce, a komu nie chce udzielać informacji o swoim stanie zdrowia. Dla lekarza decyzja pacjenta jest wiążąca. Zasada poufności nie dotyczy chorób zakaźnych: na przykłąd AIDS i HIV, gruźlicy, chorób wenerycznych ponieważ niosą one zagrożenie zarażenia osób trzecich, w tym najbliższych. Ustawa o chorobach zakaźnych pozwala lekarzowi ujawnić tajemnicę dopiero wtedy, kiedy pacjent sam odmówi poinformowania o swojej chorobie osób zagrożonych zarażeniem. Jak przygotować się do wizyty? Przed wizytą u lekarza warto spisać na kartce wątpliwości i pytania, które chcemy zadać. Jeżeli jakiekolwiek zalecenia lekarza są niezrozumiałe, choćby ze względów językowych, można również poprosić lekarza o napisanie wszystkiego na kartce, aby później móc poprosić o pomoc w przetłumaczeniu jego zaleceń. Można też wcześniej porosić kogoś o wypisanie po polsku naszych dolegliwości i pokazać taką kartkę lekarzowi. Pozwoli to uniknąć nieporozumień i ułatwi podjęcie odpowiedniego leczenia. Koniecznie też należy spytać lekarza o dokładne dawkowanie leku, najlepiej poprosić, aby napisał dawkowanie na kartce (wielu lekarzy przekazuje informacje o przyjmowaniu leków na piśmie wszystkim pacjentom). Jeśli leczymy się na daną chorobę od dłuższego czasu dobrze jest zabrać na wizytę wcześniejsze wyniki badań, albo zapisać sobie na kartce ważne informacje o przebytych chorobach czy przebiegu wcześniejszego leczenia (na przykład daty operacji, nazwy przyjmowanych leków). Jak przygotować się do wizyty? Lekarze-specjaliści W przypadku, gdy choroba pacjenta wymaga badania lub leczenia specjalistycznego, lekarz rodzinny wydaje skierowanie do poradni specjalistycznej lub szpitala. Z tym skierowaniem należy wówczas samodzielnie udać się do wskazanego szpitala czy przychodni i zapisać się na wizytę. Wizyty z reguły umawiane są z dużym wyprzedzeniem jeśli pacjent nie przybędzie na umówiony termin, musi zapisać się ponownie, i ponownie czekać na swoją kolej. Skierowania nie wymaga wizyta w poradni ginekologiczno-położniczej, okulistycznej, onkologicznej, psychiatrycznej, skórno-wenerologicznej i stomatologicznej ubezpieczony pacjent może udać się do lekarzy tych specjalności bez skierowania (musi mieć jednak dokument potwierdzający ubezpieczenie). Skierowania do poradni specjalistycznych nie muszą również mieć osoby chore na gruźlicę i zakażone wirusem HIV, a w zakresie lecznictwa odwykowego uzależnieni od alkoholu lub narkotyków. Lekarze i płeć W wielu kulturach pacjenci leczą niektóre choroby wyłącznie u lekarzy tej samej płci. W Polsce to może okazać się niemożliwe, albo trudne. W przychodniach i szpitalach pracują zarówno lekarze-kobiety jak lekarze-mężczyźni. Mają oni takie same kwalifikacje i uprawnienia. W niektórych specjalnościach dominują kobiety, w innych mężczyźni. Nie zawsze w szpitalu czy przychodni jest jednak dwoje specjalistów różnej płci, do wyboru dla pacjentów. Dlatego, jeśli pacjent z powodów kulturowych nie chce korzystać z pomocy lekarza danej płci (na przykład kobieta nie chce iść do lekarza-mężczyzny ginekologa) niech powie o tym w momencie umawiania wizyty. Na wizytę długo się czeka. Jeśli zrezygnujemy z wizyty w ostatniej chwili, bo lekarz okaże się mężczyzną, na kolejną wizytę znów przyjdzie nam czekać kilka miesięcy. W niektórych przypadkach w szpitalu czy przychodni pracuje tylko jeden lekarz danej specjalności wybór płci lekarza jest wtedy niemożliwy. Służba zdrowia w Polsce nie funkcjonuje tak, jakbyśmy tego chcieli. Od lat wprowadzane są reformy, które mają usprawnić jej działanie, jednak jak do tej pory nie przynoszą one oczekiwanych skutków. Korzystając z państwowej opieki medycznej trzeba liczyć się z wieloma utrudnieniami. Normą w Polsce jest długie, nawet wielomiesięczne, oczekiwanie na wizytę w poradniach specjalistycznych. Powszechne jest oczekiwanie na wizytę u specjalisty około dwóch trzech miesięcy. Każdy pacjent, który idzie do lekarza, musi się do wizyty przygotować. Lekarz zadaje pytania, żeby więcej wiedzieć o chorobie pacjenta i udzielić mu jak najlepszej pomocy. Dlatego przed wizytą trzeba przygotować sobie odpowiedzi na następujące pytania: od kiedy cierpimy na ból? gdzie boli? czy wcześniej taki ból nam doskwierał? czy już się leczyliśmy z tego powodu? Na czym to leczenie polegało? Jeśli mamy jakiekolwiek wcześniejsze wyniki badań trzeba koniecznie je zabrać do lekarza. U lekarza nie ma tematów wstydliwych jeśli chcemy, żeby lekarz nam pomógł, trzeba powiedzieć mu o wszystkich objawach i dolegliwościach. Wychodząc od lekarza pacjent musi wiedzieć: co mu dolega? czy ma przyjmować leki, jakie, ile razy dziennie? czy potrzebne są dodatkowe badania? Kiedy je zrobić i gdzie? czy pacjent ma się zgłosić na wizytę kontrolną? Kiedy? Każdy pacjent ma prawo uzyskać te informacje. Jeśli cokolwiek jest niezrozumiałe, każdy ma prawo poprosić lekarza o powtórzenie informacji, wolniej albo wyraźniej, albo innymi słowami. Najlepiej poprosić lekarza, aby dawkowanie leków i najważniejsze informacje zapisał na kartce. (AK) Monika Kamińska PORADNIK szczepienia przeciwko grypie Coraz powszechniejsze stają się szczepienia przeciwko grypie. W sezonie grypowym, czyli od jesieni do wiosny szczepienia są zalecane szczególnie osobom pracującym, starszym i dzieciom oraz osobom szczególnie narażonym na powikłania. Grypa stwarza zagrożenie ciężkich powikłań, jak zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie ucha i zatok, a nawet zapalenie mięśnia sercowego, mózgu i opon mózgowych. Szczepionka jest płatna, kosztuje około 30 złotych. Jej skuteczność jest różna, są zarówno zwolennicy jak i przeciwnicy szczepienia się przeciw grypie. Dobrze jest zapytać lekarza rodzinnego, który znając nasza sytuację i stan zdrowia pomoże podjąć decyzję. recepty Większość recept jest ważna przez 30 dni od daty jej wystawienia przez lekarza. W przypadku antybiotyków jest to 7 dni, a w przypadku leków sprowadzanych z zagranicy i leków odpornościowych robionych na zamówienie pacjenta 60 dni. Po upływie tego czasu recepta przestaje być ważna w aptece nie sprzedadzą już na nią leków. Niektóre lekarstwa można kupić tylko na receptę (np. antybiotyki), inne wykupywane na receptę są tańsze niż bez recepty. Lista leków refundowanych, czyli tych, za które płacimy mniej, jeśli mamy na nie receptę, znajduje się w internecie, między innymi na stronie Narodowego Funduszu Zdrowia (nfz.gov.pl). Można ją też przeczytać w niektórych aptekach. Tak jak w przypadku innych produktów, ceny leków są różne w zależności od apteki. Dobrze wiec zorientować się, gdzie leki są najtańsze. zamiana leku Istnieje wiele leków, które mają takie samo działanie, ale różnią się nazwą i ceną. Najczęściej chodzi o leki zagraniczne i ich polskie odpowiedniki. Jeśli skład leków jest taki sam, mają one takie samo działanie i są tak samo skuteczne. Można od razu poprosić lekarza o tańsze odpowiedniki leków. Każda apteka ma obowiązek poinformować klienta o możliwości nabycia leku innego niż przepisany na recepcie, o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce, postaci farmaceutycznej i o tym samym wskazaniu terapeutycznym. Nie dotyczy to sytuacji, kiedy lekarz dokonał na recepcie adnotacji, że przepisany lek nie może być zamieniony na odpowiednik. pogotowie ratunkowe Pogotowie Ratunkowe należy wzywać wyłącznie w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia życia lub stanach nagłych, które mogą prowadzić do znacznego uszczerbku zdrowia. Konieczność wezwania pogotowia mogą sugerować takie objawy, jak utrata przytomności, drgawki, nagły i ostry ból w klatce piersiowej, zaburzenia rytmu serca, nasilona duszność, nagły i ostry ból brzucha, uporczywe wymioty, zwłaszcza z domieszką krwi, masywny krwotok z dolnego odcinka przewodu pokarmowego lub z dróg rodnych, gwałtownie postępujący poród, ostre i nasilone reakcje uczuleniowe (wysypka, duszność), rozległe oparzenia, udar cieplny lub wyziębienie organizmu, porażenie prądem, podtopienie lub utonięcie, agresja spowodowana chorobą psychiczną, dokonana próba samobójcza, upadek z dużej wysokości, rozległa rana będąca efektem urazu, urazy nóg uniemożliwiające samodzielne poruszanie się. W innych przypadkach należy zgłosić się do swojego lekarza rodzinnego lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. W sytuacjach szczególnych, a zwłaszcza nagłego zachorowania lub zaostrzenia dolegliwości, które wystąpią w nocy lub w dni wolne od pracy można skorzystać ze świadczeń medycznej opieki nocnej i świątecznej (to nie to samo, co pogotowie). W tym celu należy udać się lub zadzwonić do dyżurnego ambulatorium, którego c.d. s. 4

4 4 PORADNIK c.d. s. 3 adres i numer telefonu dostępne są w przychodniach oraz w lokalnych dodatkach gazet. W ramach opieki nocnej i świątecznej udzielane są lekarskie porady ambulatoryjne, a w sytuacjach tego wymagających także wizyty domowe. Zgodnie z nową ustawą o ratownictwie medycznym, obowiązującą d 1 stycznia 2007 roku, karetki pogotowia są wysyłane tylko do ratowania życia ludzkiego. Nowa ustawa wprowadza rozróżnienie zespołów ratowniczych na podstawowe (w których będą dwaj ratownicy medyczni lub ratownik i pielęgniarka, ale nie będzie lekarza) i specjalistyczne (w nich będą co najmniej trzy osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym lekarz). O tym, jaki zespół zostanie wysłany, zdecyduje dyspozytor. Za nieuzasadnione wezwanie karetki wzywający musi zapłacić, dlatego zawsze warto się zastanowić, czy dany problem na pewno wymaga interwencji pogotowia ratunkowego. Pogotowie ratunkowe należy wzywać dzwoniąc pod numer 999. Trzeba mówić spokojnie i odpowiadać na pytania dyspozytora, ułatwi to szybkie rozpoznanie sytuacji i przyspieszy przyjazd karetki. pytania, jakie zadaje dyspozytor: 1. co się stało? 2. numer telefonu osoby wzywającej? należy koniecznie podać, może ułatwić to dojazd zespołowi, a w przypadku przerwania rozmowy znalezienie adresu 3. czy osoba poszkodowana jest przytomna? czy się rusza? czy reaguje na dotyk, ból, wezwanie? 4. czy oddycha? czy rusza mu się klatka piersiowa lub brzuch? 5. czy wyczuwalny jest puls? (trzeba zbadać puls na tętnicy szyjnej) 6. adres? trzeba pamiętać, aby podać miasto z którego się dzwoni, komórki często przełączają się do różnych miast. 7. imię i nazwisko osoby poszkodowanej? dawkowanie leków To, kiedy, jak długo i w jakiej ilości przyjmujemy leki jest bardzo ważne. Są leki, które przyjmowane w inny sposób, niż zalecony przez lekarza, przynoszą zupełnie inne skutki. Dlatego bezwzględnie należy przestrzegać przepisanego przez lekarza dawkowania leków. Trzeba przyjmować leki tak długo, jak wskazał lekarz nawet, gdy wydaje nam się, że objawy choroby już minęły. Ważne są instrukcje lekarza, czy lek przyjmować przed posiłkiem, czy po, a także w jakiej porze dnia. Lek stosowany nieregularnie albo wbrew tym zaleceniom nie przyniesie ulgi. antybiotyki Dawkowanie jest szczególnie ważne w przypadku antybiotyków. Najczęściej podaje się je w regularnych odstępach czasu, np. co 12 albo 8 godzin. Możemy wtedy sami ustalić godziny przyjmowania, dostosowując je do swojego rytmu dnia. Nie wolno przyjmować antybiotyków na własną rękę oraz przerywać kuracji z jakiegokolwiek powodu, ponieważ leczenie nie przyniesie wtedy żadnego skutku. Antybiotyki pomagają zwalczać chorobę, ale znacznie osłabiają organizm, nie mogą więc być stosowane zbyt często. Jeżeli nie jesteśmy przekonani o konieczności zastosowania antybiotyku, należy powiedzieć lekarzowi o naszych obawach. Lekarz może wtedy zalecić wstrzymanie się z podaniem leku kilka dni i podanie go tylko jeżeli w ciągu tego czasu stan chorego się nie poprawi. Jeżeli po podaniu antybiotyku występują niepokojące objawy (np. wysypka, biegunka) lub lek nie skutkuje, trzeba powiadomić o tym lekarza. Prawdopodobnie zastąpi on antybiotyk innym lekiem. Zdrowie kobiety W Polsce w zawodzie ginekologa pracują zarówno kobiety jak i mężczyźni. Pacjentka ma możliwość wybrać płeć lekarza trzeba to zrobić to w momencie umawiania wizyty. Jeśli pacjentka rezygnuje z wizyty w ostatniej chwili, zwykle oznacza to długie oczekiwanie na kolejny wyznaczony termin. Pierwsza wizyta u ginekologa, kontrolna, powinna mieć miejsce w okresie nastoletnim. Zwykle lekarz zleca rutynowe badania kontrolne. Udziela też informacji na temat badania piersi, które każda kobieta może wykonywać samodzielnie. Badanie piersi Samodzielna kontrola piersi jest niezwykle ważna umożliwia wczesne wykrycie niebezpiecznych chorób piersi, także nowotworowych, wielokrotnie zwiększając szanse ich wyleczenia. Wszystkie kobiety powinny badać piersi regularnie, najlepiej po każdej kąpieli kontrolując, czy nie ma na nich guzów czy zgrubień. Jeśli są konieczna jest wizyta u lekarza, który może zlecić dalsze badanie piersi: USG albo mammografię. Kobieta powinna szybko zgłosić się do lekarza, gdy zauważy: zmianę wielkości albo kształtu jednej piersi zagłębienie albo pomarszczenie się skóry na piersi owrzodzeniw brodawki sutkowej zniekształcenie brodawki albo jej otoczki wyciek albo krwawienie z brodawki stwardnienie i powiększenie węzłów chłonnych pachy (zwłaszcza po jednej stronie). Rak piersi we wczesnym stadium jest bardzo często całkowicie wyleczalny. Tylko w zaawansowanych stadiach choroby konieczna jest amputacja piersi. Im wcześniej wy- Kłopoty z poczęciem dziecka Agnieszka Skoneczna Każda kobieta, od momentu osiągnięcia wieku dojrzałości płciowej, przez cały okres swojego życia powinna znajdować się pod stałą opieką ginekologiczną: konieczna jest wizyta u lekarza ginekologa co najmniej raz w roku. kryta choroba, tym łatwiej ją wyleczyć i tym mniejszy zakres ma zabieg operacyjny. Według lekarzy, trzy na cztery przypadki guzów piersi mają łagodny charakter i są możliwe do wyleczenia, jeśli w porę wykryte. Cytologia Około 20 roku życia kobiety czas na pierwsze badanie cytologiczne. Pozwala ono na wykrycie komórek nowotworowych we wczesnym stadium rozwoju (uleczalnym) i innych niepokojących zmian w macicy. W Polsce z powodu raka szyjki macicy umiera dziennie aż 5 Polek! Tymczasem wczesne wykrycie tej choroby daje szanse wyleczenia lekarze apelują o wykonywanie badania, ponieważ może ono uratować pacjentce życie. Badanie cytologiczne powinno się powtarzać co trzy lata, chyba, że lekarz zaleci wykonywać je częściej. Badanie dla pacjentek ubezpieczonych jest bezpłatne, na wykonanie badania potrzeba zaledwie kilku minut, na wynik zwykle czeka się kilka dni. Test ciążowy W polskich aptekach są dostępne testy ciążowe. Pacjentka może je kupić bez recepty i samodzielnie sprawdzić, czy jest w ciąży. Testy są proste w przeprowadzeniu, zawierają instrukcję obsługi, ich wykonanie zabiera kilka minut. Niektóre testy są w stanie wykazać ciążę lub jej brak już w pierwszym dniu spodziewanej miesiączki szczegóły są zawsze podane na opakowaniu testu lub dołączonej ulotce. Jeśli test wskazuje ciążę, trzeba udać się na wizytę kontrolną do lekarza. Pierwsza taka wizyta powinna nastąpić w 6 8 tygodniu ciąży, kiedy to przeprowadzane jest ogólne badana ginekologicznie, pobierany jest wymaz do badania cytologicznego, badane jest ciśnienie krwi. Lekarz, jeżeli pacjentka jest u niego pierwszy raz, założy jej kartę pacjenta, i to on W dzisiejszych czasach wiele małżeństw ma kłopoty z poczęciem dziecka. W Polsce ponad 2 miliony ludzi, zarówno kobiet jak i mężczyzn, nie może mieć dzieci. Problemy z płodnością dotyczą oczywiście ludzi we wszystkich krajach. Medycyna jest w stanie pomóc średnio co trzeciej parze. Przyczyną trudności w poczęciu dziecka mogą być choroby kobiety lub mężczyzny. Ustalanie przyczyny problemów należy więc zacząć od badania obojga z nich. W Polsce ubezpieczenie pokrywa koszty niektórych badań kobiet i mężczyzn dotyczące ich płodności, a także leczenie farmakologiczne. Leczenie u ginekologa, które polega na podawaniu leków, które zwiększają szansę na zajście w ciążę, jest objęte ubezpieczeniem. Możliwe są w Polsce metody sztucznego zapłodnienia, m.in. in-vitro (czyli stworzenie ludzkiego zarodka w warunkach labolatoryjnych i wszczepienie go kobiecie). Tego rodzaju leczeniem zajmują się wyspecjalizowane kliniki leczenia niepłodności. Niestety, takie leczenie nie jest objęte ubezpieczeniem i jego koszty pokrywają pacjenci. Wszelkich informacji na temat leczenia niepłodności może udzielić lekarz ginekolog. (AK)

5 będzie lekarzem prowadzącym ciążę aż do momentu rozwiązania. Przed pierwszą wizytą warto przypomnieć sobie wszystkie przebyte przed porodem choroby, leki, jakie zażywaliśmy przy chorobach przewlekłych, terminy ostatnich porodów lub poronień. Kobietom, które planują ciążę, lekarze zalecają przyjmowanie kwasu foliowego. Można go kupić w aptece bez recepty. Aborcja Aborcja jest w Polsce nielegalna. Nie ma możliwości wykonania aborcji, z wyjątkiem szczególnych przypadków: np. gdy ciąża jest wynikiem gwałtu albo w przypadku, gdy ciąża zagraża życiu matki. Więcej informacji na ten temat może udzielić lekarz. Dbaj o siebie w czasie ciąży! Ciąża to szczególny okres w życiu każdej kobiety. Powinna wtedy jak najbardziej o siebie dbać, dobrze się odżywiać, nie przemęczać, unikać stresów. Niezależnie od tego, jak kobieta czuje się w czasie ciąży, niezbędna jest stała opieka lekarska. W ten sposób można kontrolować ogólny stan zdrowia i rozwój dziecka. Tylko regularne wizyty pozwolą na wczesne wykrycie wszelkich zagrożeń i komplikacji, niebezpiecznych zarówno dla mamy jak i dla malucha. W niektórych przypadkach wykrycie choroby dziecka jeszcze nienarodzonego daje możliwość podjęcia leczenia. Badania w czasie ciąży Na pierwszej wizycie zwykle zlecane jest badanie krwi. Jego celem jest z jednej strony określenie grupy krwi (co jest istotne przy ewentualnym konflikcie serologicznym), a z drugiej sprawdzenie, czy w organizmie matki nie brak mikroelementów niezbędnych do prawidłowego rozwoju ciąży. Do badań rutynowych należy również badanie moczu. Jednym z ważniejszych badań jest USG, które powinno wykonać się co najmniej trzy razy w czasie ciąży co trzy miesiące. Dzięki temu badaniu lekarz jest w stanie określić, czy dziecko rozwija się prawidłowo, czy jest odpowiednio umiejscowione, jaka jest jego płeć. Przy prawidłowo rozwijającej się ciąży rutynowa wizyta u ginekologa jest wskazana mniej więcej co miesiąc. Odżywianie Bardzo istotna w czasie ciąży jest odpowiednia dieta. Lekarze zalecają, aby przesadnie nie zwiększać ilości spożywanego przez nas pokarmu. Zapotrzebowanie kobiet w ciąży na jedzenie zwiększa się w jej pierwszym okresie jedynie o 300 kcal (tyle zawiera np. nieduży kotlet z kurczaka), a w drugim okresie o 500 kcal. Trzeba więc zwracać uwagę nie na ilość, ale na jakość pokarmów. W czasie ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na witaminy i mikroelementy: wapń, fosfor, żelazo, cynk, kwas foliowy. Posiłki powinny być zróżnicowane i niezbyt obfite lepiej jeść mniej i częściej. Podstawowe kategorie produktów, jakie powinny znaleźć się w codziennym menu to: Mleko i przetwory mleczne tj. jogurty, kefiry, masło, żółte i białe sery. Dostarczają organizmowi wapnia niezbędnego do budowy kości. Mięso i wędliny, które są źródłem łatwoprzyswajalnego żelaza. Zalecane jest spożywanie dwa razy dziennie porcji mięsa z kurczaka lub indyka, cielęciny lub chudej wędliny. Mięso najlepiej popić szklanką soku pomarańczowego lub grejpfrutowego, które dzięki dużej zawartości witaminy C pomagają w przyswajaniu żelaza. Ryby są źródłem m.in. kwasu foliowego, powinno się je spożywać 2 3 razy w tygodniu. Warzywa i owoce, najlepiej surowe. Są nieocenionym źródłem witamin. Z czego trzeba zrezygnować? Kobiety w ciąży nie powinny spożywać kawy, papierosów czy alkoholu. Warto zastąpić herbatę sokami owocowymi i warzywnymi, nie spożywać tłustych mięs, ograniczyć ilość spożywanego cukru i soli. Narodziny Jeżeli ciąża rozwija się prawidłowo, lekarz zwykle kieruje pacjentkę w ciąży do szpitala tydzień przed planowanym terminem porodu. Niestety nie zawsze poród siłami natury jest możliwy. Zdarzają się sytuacje, gdy ciążę trzeba rozwiązać operacyjnie tzn. poprzez cesarskie cięcie. Decyzja o zastosowaniu cesarskiego cięcia zazwyczaj zostaje podjęta już w czasie ciąży kobieta jest więc przygotowana na rodzaju porodu. Dzieje się tak m.in. w sytuacjach, gdy ułożenie dziecka w brzuchu Poradnia zdrowia dla wszystkich W Warszawie działa poradnia zdrowia, która bezpłatnie pomaga ludziom w trudnych sytuacjach, bezdomnym, ale także z innych powodów nie mogące skorzystać ze zwykłych poradni zdrowia. Poradnia leczy też osoby nieubezpieczone. Lekarze różnych specjalności mają tam regularne dyżury (ale nie codziennie). W poradni przyjmują lekarze interniści (lekarz pierwszego kontaktu), pediatra, kardiolog, chirurg, dentysta, laryngolog, psychiatra, psycholog i dermatolog. Na wizytę najlepiej umówić się przez telefon. Adres poradni: Poradnia Zdrowia dla Bezdomnych ul. Wolska 172 Warszawa tel. (22) czynne: poniedziałek piątek, 9:00 16:00 (w środy od 10:00) matki jest nieprawidłowe, gdy dziecko jest zbyt duże w stosunku do rozmiarów kanału rodnego matki, gdy występują choroby, które w czasie naturalnego porodu zagroziłyby zdrowiu dziecka lub matki albo gdy kobieta przeszła wcześniej operację macicy. Może zdażyć się też tak, że komplikacje pojawią się już w momencie porodu naturalnego. Takich sytuacji lekarz nie jest w stanie przewidzieć i dlatego warto zawsze przygotować się na taki wariant rozwoju sytuacji. Najczęściej przyczyną nagłej decyzji o cesarskim cięciu jest niedotlenienie dziecka. Cesarskie cięcie wykonuje się zawsze w szczególnych przypadkach, często ratując w ten sposób życie matki i dziecka. W Polsce, przeciętnie na sto porodów odbywa się poprzez cesarskie cięcie. Połóg Okres 6 8 tygodni po porodzie to czas, gdy organizm kobiety wraca do stanu sprzed ciąży w tym czasie cofa się większość zmian. Lekarze zalecają kobietom w tym okresie powstrzymanie się od współżycia seksualnego, które może doprowadzić do infekcji organizmu. Wiele kobiet (według niektórych badań nawet 80 procent) przeżywa wkrótce po porodzie okres przygnębienia czy smutku jest to naturalna, fizjologiczna reakcja organizmu na poród i fakt zostania matką. Zwykle ten czas mija w ciągu kilku czy kilkunastu dni. Kobietom, które rodziły dziecko poprzez cesarskie cięcie, zalecane jest nieplanowanie kolejnej ciąży w ciągu roku czasu od porodu (jest to czas konieczny na zagojenie się ran). Mózgowe porażenie dziecięce Objawy porażenia to m.in. paraliż rąk lub nóg, trudności w jedzeniu, trudności w mowie i słuchu, nieskoordynowane ruchy. Mózgowe porażenie dziecięce to skutek uszkodzenia mózgu dziecka w czasie ciąży, w okresie porodu lub tuż po nim. To uszkodzenie jest nieuleczalne. Od pracy mózgu zależy, czy człowiek potrafi chodzić, poruszać się, mówić czy wykonywać jakiekolwiek czynności. Jeśli mózg jest uszkodzony organizm nie funkcjonuje normalnie: dziecko nie może chodzić, chwytać w ręce przedmiotów, niektóre dzieci źle widzą, źle słyszą, nie koordynują ruchów. W Polsce na mózgowe porażenie dziecięce cierpi dwoje na 1000 dzieci. Przyczyny Uszkodzenie jest zwykle skutkiem niedotlenienia mózgu, który jeszcze nie jest w pełni rozwinięty, albo zakażeń. W ciąży mogą na to wpłynąć zakażenia albo choroby matki, w czasie porodu bardzo długi i trudny poród. Uszkodzenie mózgu mogą też niektóre choroby u noworodków. Choroba może też mieć podłoże genetyczne. Objawy Porażenie dziecięce może mieć bardzo różne nasilenie lekkie porażenie jest niemal niezauważalne, utrudnia dziecku wykonywanie różnych czynności, ale pozwala, by chodziło ono do normalnej szkoły. Ciężkie porażnie może spowodować na przykład, że dziecko nigdy nie nauczy się chodzić. Trudno stwierdzić chorobę u noworodka. Dla rozwoju dziecka bardzo ważne jest wykrycie choroby jak najwcześniej w 3 4 miesiącu życia. Im wcześniej rozpocznie się rehabilitację, tym lepiej. Leczenie Głównym sposobem leczenia porażenia jest rehabilitacja czyli systematyczne, długotrwałe ćwiczenia. W zaplanowaniu i prowadzeniu ćwiczeń niezbędny jest udział lekarzy, bardzo ważna jest też jednak rola rodziców. Tylko rodzice wspólnie z lekarzami mogą ustalić sposób prowadzenia rehabilitacji najbardziej korzystny dla konkretnego dziecka. Rehabilitacja nie spowoduje cofnięcia się choroby porażenia mózgowego nie da się wyleczyć. Można natomiast wyćwiczyć różne czynności, które dziecko będzie mogło samodzielnie wykonywać. Można więc nauczyć chore dziecko jeść, siedzieć, a nawet chodzić. Wymaga to dużo systematycznych ćwiczeń. W niektórych przypadkach stosuje się też operacje wpływają one na funkcjonowanie operowanej części ciała, ale nie eliminują choroby. (AK)

6 6 Agnieszka Skoneczna Ząb za ząb System opieki zdrowotnej w Polsce przewiduje publiczne finansowanie tylko podstawowych usług stomatologicznych. Oznacza to, że jeżeli nie chcemy za wizytę u stomatologa zapłacić, powinniśmy wybrać gabinet, który posiada podpisaną umowę o współpracę z Narodowym Funduszem Zdrowia. Takie gabinety zazwyczaj mieszczą się w ośrodkach lub przychodniach zdrowia. Aby umówić się na wizytę nie potrzeba wcześniejszego skierowania od lekarza rodzinnego. Po prostu trzeba wybrać odpowiedni gabinet i osobiście lub przez telefon umówić się na wizytę. Na wyznaczenie terminu wizyty jeszcze tego samego dnia raczej nie ma co liczyć. Jeżeli pacjent przegapi swój termin wizyty, musi odczekać kolejne kilka tygodni, aż do następnego wolnego terminu. Na wizytę u dentysty można czekać nawet dwa miesiące. To dodatkowy powód, dla którego warto udać się do dentysty nie dopiero wtedy, gdy ząb boli ale dbać o zęby profilaktycznie. Aby skorzystać z opieki stomatologicznej, pacjent musi być ubezpieczony i posiadać przy sobie dowód ubezpieczenia. W przypadkach nagłych, jeżeli pacjent nie mamy przy sobie właściwego dokumentu, może go przedstawić w czasie nie dłuższym niż 30 dni od dnia rozpoczęcia leczenia. W każdym gabinecie, w widocznym miejscu, powinna wisieć lista usług wykonywanych bezpłatnie. Nie dotyczy ona wszystkich zabiegów, i co ważne nie wszystkich materiałów, jakie zostaną do ich przeprowadzenia zużyte. Na pewno nie zapłacimy za: Instruktaż higieny jamy ustnej Badanie kontrolne do trzech razy w ciągu roku Wykonanie zdjęć rentgenowskich zęba (do dwóch w roku, na zlecenie lekarza) Znieczulenie (na zlecenie lekarza) Leczenia choroby próchnicowej zębów Usunięcie zęba Leczenie kanałowe (tylko jedynek, dwójek i trójek, za leczenie kanałowe tylnich zębów trzeba zapłacić) Leczenie protetyczne. Przysługuje raz na 5 lat. Obejmuje zastosowanie ruchomych częściowych i całkowitych protez akrylowych w szczęce i żuchwie. Raz na dwa lata przysługuje pacjentowi naprawa tych protez. Gdy nie jesteśmy pewni, czy zabieg, któremu będziemy poddani jest nieodpłatny, najlepiej zapytać o to lekarza, chociaż ten i tak z reguły informuje pacjenta o charakterze wykonywanej usługi. Dzieci i młodzież do ukończenia 18 roku życia oraz kobiety w ciąży i w okresie połogu mają prawo do dodatkowych świadczeń. Dzieciom przysługuje w ramach ubezpieczenia m.in. leczenie kanałowe wszystkich zębów (a więc także tylnich), profilaktyka stomatologiczna (w tym lakowanie zębów szóstych do 7. roku życia), lakierowanie zębów stałych oraz leczenie ortodontyczne. Zaopatrzeniem dziecka w aparat ortodontyczny zajmuje się lekarz ortodonta. Do 12 roku życia dzieka aparaty ortodontyczne do zdejmowania jedno- i dwuszczękowe są całkowicie refundowane. Zapewniona jest naprawa aparatu raz w roku dotyczy to wyłącznie aparatów wykonanych w ramach ubezpieczenia. Dla dzieci powyżej 12 roku życia wykonanie aparatów ortodontycznych jest już odpłatne, a po skończeniu 13 lat w całości płatne jest nie tylko wykonanie aparatów, ale też leczenie ortodontyczne (trzeba zapłacić za wizytę u ortodonty). Dodatkowe świadczenia przysługujące kobietom w ciąży to m.in. badania kontrolne (jednak nie częściej niż raz na kwartał) oraz leczenie kanałowe (z wypełnieniem dwóch i trzech kanałów zęba). Higiena jamy ustnej jest bardzo ważna w życiu każdego człowieka. Istnieje ścisły związek między chorobami zębów a ogólnym stanem zdrowia. Zaniedbane zęby są źródłem zakażeń, które mogą zaatakować inne organy m.in. serce, tęczówkę oka, uszy, nerki, jajniki powodując groźne powikłania. Niewyleczone zęby powodują również pogorszenie samopoczucia, bezsenność, spadek odporności organizmu i bóle głowy. Dlatego warto dbać, aby mieć zdrowe zęby jak najdłużej: myć zęby szczoteczką co najmniej dwa razy dziennie, a najlepiej po każdym posiłku. Osoby nieubezpieczone mogą korzystać z opieki stomatologa odpłatnie w Polsce jest bardzo wielu lekarzy dentystów, którzy stosują bardzo różne ceny. Z reguły także dentyści w publicznych przychodniach zdrowia przyjmują pacjentów nieubezpieczonych, ale za odpłatnością. Agata Karpowicz SZCZEPIENIA Co to jest szczepionka? Szczepienie polega na podaniu ludzkiemu organizmowi niegroźnych drobnoustrojów chorobotwórczych w celu wywołania odpowiedzi układu odpornościowego. Dzięki temu organizm jakby uczy się rozpoznawać bakterie i wirusy zawarte w szczepionce, eliminuje je i zapamiętuje na przyszłość. Gdy bakterie czy wirusy zaatakują organizm w przyszłości jest on przygotowany, żeby je zwalczać. W efekcie człowiek nie choruje na chorobę, na którą został zaszczepiony lub przechodzi choroby w znacznie łagodniejszy sposób. Szczepionki podaje się w formie zastrzyków lub tabletek. Niektóre szczepionki podaje się raz w życiu, inne kilkakrotnie, w określonych odstępach czasu. Szczepienie to najbardziej skuteczny sposób zwalczania wielu chorób zakaźnych. Szczepienia w Polsce Kalendarz szczepień jest ustalany w Polsce co roku przez Główny Inspektorat Sanitarny i zatwierdzany przez Ministerstwo Zdrowia. Kalendarz podaje, jakie szczepienia są obowiązkowe i bezpłatne. Te szczepienia wykonują publiczne placówki zdrowia, które mają podpisaną umowę na takie świadczenie z Narodowym Funduszem Zdrowia. W innych placówkach szczepienie też jest możliwe, ale na koszt pacjenta. Szczepienia obowiązkowe są dostępne dla wszystkich osób w Polsce, także nieubezpieczonych. Objęci obowiązkiem szczepień są dzieci i młodzież oraz osoby narażone w sposób szczególny na zakażenia (m. in. studenci nauk medycznych, pracownicy służby zdrowia). Inna grupa szczepień to tzw. szczepienia zalecane. Nie są one bezpłatne. Te szczepienia dotyczą na przykłąd osób, które wybierają się w podróż do krajów tropikalnych. Ich koszt pokrywa pacjent. W przypadku, gdy szczepienie zalecane jest ze względu na rodzaj wykonywanej pracy, jego koszt ponosi pracodawca. Szczepienia dzieci i młodzieży Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 r. określa kalendarz obowiązkowych szczepień ochronnych dzieci i młodzieży. Taki cykl szczepień jest przewidziany dla dzieci, które szczepione są według kalendarza od urodzenia. W innych przypadkach indywidualny cykl szczepień ustala lekarz. Można szczepić tylko dziecko, które jest zdrowe. W przypadku nawet niewielkiej infekcji ze szczepieniem trzeba poczekać. Przeciwskazaniem do szczepienia są też niektóre choroby przewlekłe. 1 rok życia dziecka w ciągu 24 godzin od urodzenia przeciw WZW typu B (wirusowe zapalenie wątroby); przeciw gruźlicy szczepionką BCG; 2 miesiąc życia przeciw WZW typu B; przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi szczepionką DTP; przełom 3 i 4 miesiąca życia przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi; przeciw polio (choroba Heinego i Medina) pierwsza dawka; 5 miesiąc życia przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi; przeciw polio druga dawka; przełom 6 i 7 miesiąca życia przeciw WZW typu B; przeciw polio trzecia dawka; 12 miesiąc życia przeciw gruźlicy szczepionką BCG. 2 rok życia miesiąc życia przeciw odrze; miesiąc życia przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi; przeciw polio czwarta dawka. Okres przedszkolny: 6 rok życia przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi; przeciw polio I dawka przypominająca; 7 rok życia przeciw odrze; po 6 tygodniach od szczepienia przeciw odrze przeciw gruźlicy. Szkoła podstawowa i gimnazjum: 11 rok życia przeciw polio II dawka przypominająca; 12 rok życia przeciw gruźlicy; 13 rok życia przeciw różyczce (tylko dziewczęta); 14 rok życia przeciw WZW typu B trzykrotnie; przeciw błonicy, tężcowi. Szkoła ponadpodstawowa: 18 rok życia przeciw gruźlicy; 19 rok życia lub ostatni rok nauki w szkole przeciw błonicy, tężcowi. Niektóre dzieci reagują na szczepionkę podwyższoną tempteraturą, niechęcią do jedzenia, czasem występuje obrzęk w miejscu szczepienia. Takie objawy występują zwykle 2 3 dni po podaniu szczepionki. W przypadku jakichkolwiek niepokojących objawów należy zwrócić się do lekarza. Szczepienie przed operacją Przed zabiegiem operacyjnym koniecznie trzeba zaszczepić się przed wirusowym zapaleniem wątroby (Hepatitis B). Szczepienie obejmuje trzy szczepionki przyjmowane w ciągu trzech miesięcy. W przypadku nagłych zabiegów operacyjnych można zakupić w aptece preparat, który zawiera gotowe przeciwciała. Szczepienie przed operacją jest bezpłatne, pacjent potrzebuje w tym celu skierowanie od lekarza.

7 7 Agata Karpowicz Gruźlica Gruźlica, z łac. tuberculosis, jest to choroba atakująca różne organy, najczęściej płuca, rzadziej skórę, układ moczowo-płciowy, węzły chłonne, kości i stawy. Wykryta we wczesnym stadium gruźlica jest całkowicie wyleczalna. Nieleczona, prowadzi do śmierci. Gruźlica jest zaraźliwa Do zakażenia gruźlicą dochodzi zazwyczaj przez układ oddechowy, rzadziej drogą jelitową czy przez skórę. Samo zakażenie nie oznacza zachorowania choroba rozwija się tylko u 5 10 procent zakażonych. Do rozwoju choroby dochodzi wtedy, kiedy organizm nie ma biologicznych sił do obrony przed zachorowaniem. Takie osłabienie organizmu jest zwykle skutkiem niekorzystnych warunków życia: nieregularnego odżywiania, niehigienicznego trybu życia. Chorobę wywołują prątki gruźlicy chory rozprzestrzenia prądki podczas kichania, kaszlu czy głośnego mówienia, choroba jest więc zaraźliwa. Szczególnie zagrożone zachorowaniem są rodzina chorego i osoby mieszkające razem z chorym. Ryzyko zachorowania zwiększa się w niehigienicznych warunkach (obniża to ryzyko m.in. regularne wietrzenie pomieszczeń). Grupą zwiększonego ryzyka są też osoby starsze z osłabionym układem odpornościowym. Odporność człowieka na zachorowanie jest zależne od szczepień przeciwgruźliczych, ogólnego stanu zdrowia, odżywiania oraz innych chorób. Ryzyko zachorowania powodują wszystkie choroby osłabiające odporność człowieka: m.in. AIDS, cukrzyca, nowotwory i alkoholizm. Objawy Objawy gruźlicy to chudnięcie, powtarzające się kilkutygodniowe stany podgorączkowe, ogólne osłabienie, Joanna Sawicka AIDS dotyczy każdego! Europa Wschodnia, Acja Centralna i Wschodnia to regiony, gdzie najszybciej rośnie liczba zakażonych wirusem HIV. W porównaniu z 2004 rokiem liczba zakażonych jest większa o 21% choroba dotyka głównie młodzież. O chorobie AIDS, i wywołującym ją wirusie HIV, medycyna wciąż wie niewiele. długotrwały kaszel w przypadku gruźlicy płucnej, bóle klatki piersiowej, a w postaci zaawansowanej odpluwanie plwociny z krwią. Choćby jeden z tych symptomów to powód, by jak najszybciej zgłosić się do lekarza rejonowego lub rodzinnego. Ich występowanie nie musi jednak oznaczać choroby. Aby potwierdzić występowanie choroby konieczne są badania radiologiczne oraz bakteriologiczne. Leczenie W Polsce szczepienia ochronnego BCG przeciw gruźlicy jest obowiązkowe (szczepienie ogranicza ryzyko zachorowania o 80 proc., szczepi się zwykle dzieci do 5 roku życia; nie można stosować szczepionki u dzieci, które przebywają z osobą chorą). Mimo szczepień i stosowania nowoczesnego lecznictwa, gruźlica nadal pozostaje problemem zdrowotnym w Polsce. Leczenie tej choroby jest w Polsce obowiązkowe w pierwszym etapie obowiązkowy jest pobyt w szpitalu. Istnieją w Polsce wyspecjalizowane placówki zdrowia, zajmujące się gruźlicą. W leczeniu stosuje się długotrwałą (zazwyczaj 6 do 9 miesięcy) kurację kilkoma antybiotykami przeciwprątkowymi. Chory na czynną gruźlicę już po 2 3 tygodniach przyjmowania leków przeciwprątkowych przestaje wydalać prątki groźne dla swego otoczenia, czyli przestaje zarażać. W niektórych przypadkach gruźlica leczona jest operacyjnie. Bardzo często chorym proponuje się także leczenie klimatyczne czyli pobyt w miejscu o korzystnym klimacie. W leczeniu i zapobieganiu gruźlicy bardzo ważna jest higiena: prątki gruźlicy wrażliwe są na popularne środki czyszczące. Giną też wskutek temperatury i promieniowania słonecznego. Leczenie gruźlicy w Polsce jest przymusowe, a normalizuje to ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach. (Dz. U. z dnia 31 października 2001 r.) Co to jest AIDS? AIDS (acquired immunodeficiency syndrome) to zespół nabytego upośledzenia odporności. Jest wywoływany wirusem HIV, zwykle występuje kilka lat (średnio 8 10) od zakażenia. HIV (human immunodeficiency virus) to wirus upośledzenia odporności. Przeciwciała wykorzystywane do diagnozowania zakażenia HIV u zdecydowanej większości osób pojawiają się w ciągu 3 miesięcy od zakażenia. Wtedy można wykryć obecność wirusa w organizmie. Pomimo wieloletnich badań, nadal jest to choroba nieuleczalna. Jednak dzięki szybkiemu wykryciu zakażenia i zastosowaniu tak zwanych terapii antyretrowirusowych możliwe jest zahamowanie rozwoju infekcji u osób żyjących z HIV i przedłużenie im życia. Osoby zakażone HIV mogą latami nie mieć żadnych objawów klinicznych choroby. Zakażenie nie powoduje też zmian w badaniach laboratoryjnych. Jeśli osoba zakażona nie zrobi testu, przez 8 10 lat może nie wiedzieć o swoim zakażeniu. Przez ten czas wirus szybko mnoży się jednak w organizmie, niszcząc układ odpornościowy. Kiedy układ ten przestaje chronić organizm przed drobnoustrojami chorobotwórczymi pojawiają się objawy choroby. Częstymi objawami są zapalenia płuc, pleśniawki w ustach lub w przełyku, nowotwory, utrata apetytu i wielu kilogramów wagi ciała, podwyższona temperatura (powyżej 38,5 C), utrzymująca się dłużej niż miesiąc i wiele innych. Objawy są jednak różne, w zależności od chorego. Jak można się zarazić Istnieją trzy drogi zarażenia się AIDS: poprzez krew lub kontakty seksualne, chora matka może też zarazić swoje dziecko podczas porodu lub karmienia piersią. Ryzyko zakażenia dziecka można zmniejszyć jeśli kobieta podczas ciąży przyjmuje leki, rozwiązanie ciąży następuje przy pomocy cesarskiego cięcia, a noworodek nie jest karmiony piersią. Ostrożność należy zachować przy zabiegach akupunktury, przekłuwania uszu czy innych części ciał oraz robieniu tatuaży. Podczas stosunku seksualnego jedynym skutecznym zabezpieczeniem przed zarażeniem się jest użycie prezerwatywy. Jak nie można się zarazić Nie można zarazić się HIV przez ślinę, łzy, pot czy drogą kropelkową (czyli na przykład, gdy ktoś kicha). Choroby nie przenoszą komary ani inne zwierzęta. Mieszkanie pod jednym dachem z osobą zakażoną nie jest niebezpieczne, gdy przestrzegane są podstawowe zasady higieny: oddzielna szczoteczka do zębów i maszynka do golenia. Nie ma ryzyka zarażenia się wirusem poprzez korzystanie ze wspólnej toalety czy łazienki, na basenie ani w innych miejscach publicznych. Osoba zakażona, u której nie rozwinął się AIDS, może prowadzić normalne życie. Jednak, podobnie jak osoba już chora, zaraża. Bezpłatne badania Zakażenie HIV rozpoznać można tylko po wykonaniu specjalnego testu na obecność przeciwciał anty-hiv. W innych badaniach laboratoryjnych nie można stwierdzić zmian, które świadczyłyby o zakażeniu HIV. Testy na obecność wirusa HIV i leczenie HIV jest w Polsce bezpłatne. Więcej informacji: lub pod numerem zielonej linii AIDS (022) i pod czynnym całą dobę telefonem zaufania (022) Organizacje międzynarodowe»wysoki Komisarz NZ ds. Uchodźców (UNHCR), Przedstawicielstwo w Warszawie Warszawa , al. Róż 2 tel. (022) , »Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM) Warszawa , ul. Mariensztat 8 tel. (022) Organizacje pozarządowe Pomoc socjalna»polska Akcja Humanitarna Centrum Pomocy Uchodźcom Warszawa , ul. Szpitalna 5/18 tel. (022) »Fundacja A-venir Lublin , ul. Wojciechowska 7J tel. (081) /88 Białystok , ul. Warszawska 43/302 tel. (085) »Caritas Archidiecezji Warszawskiej Warszawa , ul. Krakowskie Przedmiescie 62 tel. (022) »Caritas Archidiecezji Białostockiej Białystok , ul. Warszawska 32 tel./fax (85) »Caritas Archidiecezji Lubelskiej Lublin , ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 2 tel. (081) »Caritas Diecezji Legnickiej Zgorzelec , ul. Księdza Domańskiego 12 tel: (75) »Polski Czerwony Krzyż Warszawa , ul. Mokotowska 14 tel. (022) Pomoc psychologiczna»caritas Archidiecezji Warszawskiej Warszawa , ul. Krakowskie Przedmieście 62 tel. (022) Pomoc prawna»stowarzyszenie Praw Człowieka im. Haliny Nieć Kraków , ul. Sobieskiego 7/3 tel./fax (012) »Helsińska Fundacja Praw Człowieka Warszawa , ul. Zgoda 11 dział uchodźców: tel. (022) »Stowarzyszenie Interwencji Prawnej (SIP) Warszawa , Al. 3 Maja 12 lok. 510 tel. (022) »Sekcja Praw Człowieka Uniwersyteckiej Poradni Prawnej UJ Kraków , Al. Krasińskiego 18 tel./fax (012) »Klinika Prawa Studencki Ośrodek Pomocy Prawnej Wydział Prawa i Administrcji Uniwersytetu Warszawskiego Warszawa , Krakowskie Przedmieście 26/28 tel. (022) tel./fax (22) »Caritas Archidiecezji Warszawskiej Warszawa , ul. Krakowskie Przedmieście 62 tel. (022) Organizacje P O M A G A J Ą C E U C H O D Ź C O M

8 8 Marzena Zera W zdrowym ciele zdrowy duch Popularne powiedzenie, które głosi, że w zdrowym ciele zdrowy duch, działa również w drugą stronę. Znaczenie zdrowia psychicznego jest podkreślane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) od pierwszych chwil jej istnienia, czego odzwierciedleniem jest definicja zdrowia, która określa je nie jako brak choroby lub ułomności, lecz jako stan fizycznego, psychicznego i społecznego poczucia pomyślności. Problemy psychiczne mają negatywny wpływ na nasze myślenie, odczuwanie, nastrój, umiejętność uczenia się oraz związki z innymi ludźmi. Rezultatem tych zaburzeń jest często zmniejszenie umiejętności radzenia sobie z sytuacjami codziennego życia. Jednakże są one uleczalne zarówno z pomocą środków farmakologicznych, jak i terapii. Tak, jak poszczególni lekarze specjaliści zajmują się leczeniem dolegliwości cielesnych, istnieją również specjaliści od sfery psychicznej: psychiatrzy i psycholodzy. Między tymi dwiema profesjami istnieje zasadnicza różnica. Psycholog tymczasem nie jest lekarzem medycyny, ale specjalistą o wykształceniu uniwersyteckim, który zajmuje się też psychiką człowieka, jednak z innej strony. Psycholog nie może przepisać leków może natomiast pomóc człowiekowi zrozumieć jego problemy i poszukać dla nich rozwiązania w terapii. Psychiatra jest lekarzem, czyli osobą, która ukończyła studia medyczne i posiada ogólną wiedzę lekarską. Diagnozuje i leczy zaburzenia i choroby psychiczne; może stosować leczenie farmakologiczne, czyli przepisywać leki. Nie wszyscy psychologowie specjalizują się w zaburzeniach i chorobach psychicznych. Wielu pomaga ludziom w konkretnych życiowych sytuacjach. Są m.in. psychologowie pracy, psychologowie specjalizujący się w rozwoju dzieci i młodzieży. Pomimo różnic między tymi dwiema profesjami, nie ma znaczenia, do kogo człowiek zwróci się o pomoc w przypadku podejrzenia zaburzeń psychicznych. Często leczenie tych zaburzeń łączy bowiem podawanie leków i psychoterapię. Skąd się biorą zaburzenia psychiczne? Zdrowie psychiczne jest ściśle połączone ze zdrowiem fizycznym i funkcjonowaniem człowieka w społeczeństwie. Z tego też powodu większość zaburzeń jest spowodowanych kombinacją czynników o podłożu biologicznym, psychologicznym i społecznym. Niektóre zaburzenia psychiczne mają charakter zaburzeń genetycznych i mogą niespodziewanie pojawić się w rodzinie. Również większość chorób o charakterze fizycznym może powodować zaburzenia zdrowia psychicznego. Na przykład osoby, które zapadają na przewlekłe i nieuleczalne choroby często mają problemy ze zdrowiem psychicznym, czy to z powodu infekcji, czy też z powodu diagnozy oraz będącego jej konsekwencją stresu, a w niektórych przypadkach także dyskryminacji społecznej. Zaburzenia mogą ujawnić się również wśród najbliższych członków rodziny lub opiekunów osoby chorej Określone wydarzenia takie jak na przykład utrata pracy, śmierć bliskiego przyjaciela, rozwód lub bycie ofiarą przemocy fizycznej (np. gwałtu) mogą mieć konsekwencje psychologiczne. Niektóre badania sugerują, że wszystkie znaczące wydarzenia w życiu człowieka, zarówno pozytywne jak negatywne, są czynnikami stresogennym ich przedawkowanie może stwarzać niebezpieczeństwo dla kondycji psychicznej. Inne przyczyny zaburzeń psychicznych to konflikty i kataklizmy. Na całym świecie żyje wiele milionów uchodźców. Co więcej, miliony osób straciło swoje domy, dobra, przyjaciół lub krewnych z powodu katastrof naturalnych. Reakcją na traumę może być zespół stresu pourazowego (ang. PTSD), jeżeli osoba pokrzywdzona nie dostanie szybko właściwej pomocy psychologicznej. Konsekwencją takiego stanu rzeczy mogą być zaburzenia psychiczne, takie jak depresja, stany lękowe, napady agresji itp. U osób cierpiących na zespół stresu pourazowego obserwuje się częste zmiany nastroju. Dominujące uczucia, które takie osoby przeżywają, to najczęściej lęk, złość, wstyd, poczucie winy, poczucie izolacji od otoczenia i osamotnienie. Osoby cierpiące na ten problem mają poczucie, że życie jest bez sensu. Bardzo często odczuwają również silny lęk, wewnętrzne napięcie i rozdrażnienie. Mogą ponadto doświadczać trudności w wyrażaniu przeżywanych emocji. Osoba z zespołem stresu pourazowego może nadmiernie zajmować się myśleniem o urazie, który przeżyła, albo wręcz przeciwnie unikać w ogóle myślenia o nim i jakichkolwiek rozmów na ten temat. Wówczas o urazie mogą przypominać jej związane z nim wdzierające się, nie podlegające woli myśli lub obrazy dotyczące zdarzenia. Często może przeżywać koszmary senne i tzw. Flashbacki wrażenia, jakby dramatyczna sytuacja miała miejsce ciągle na nowo. Poczucie takie może być wyzwalane przez różne czynniki kojarzące się z traumą, takie jak sceny oglądane w telewizji czy artykuły w gazetach. Inne osoby cierpiące na ten problem mogą mieć z kolei trudności z przypomnieniem sobie istotnych aspektów urazu, który przeżyły. Osoba cierpiąca na zespół stresu pourazowego może ponadto doświadczać zwiększonego pobudzenia i wielu objawów lęku takich jak pocenie się, palpitacje serca, nagły przestrach w momencie niespodziewanego hałasu, kłopoty ze snem i apetytem. Na skutek obniżenia odporności organizmu z powodu przeżywanego stresu mogą pojawiać się u niej także różne inne problemy zdrowotne. Objawy PTSD z grupy symptomów fizjologicznych to chroniczne i nieuzasadnione organicznie bóle narządowe, u kobiet i dziewczynek także ginekologiczne; zaburzenia związane ze stresem takie jak: zespól chronicznego zmęczenia, kłopoty z odżywianiem oraz trawieniem, problemy z oddychaniem (również np. astma), bóle pleców i kręgosłupa, problemy kardiologiczne, zaburzenia snu. Lekarstwo na stres PTSD jako zaburzenie emocjonalne wymaga wielokierunkowych oddziaływań z zakresu psychoterapii. Powinna ona obejmować nie tylko osobę z opisywanym zespołem zaburzeń, ale również członków rodziny. Zazwyczaj terapia ma na celu zdobycie umiejętności i sposobów radzenia sobie ze stresem oraz stopniowego powrotu do normalnego życia. Rodzice powinni zwracać szczególną uwagę na zachowanie dzieci, które mają tendencję do tłumienia i wypierania negatywnych emocji, i w razie zaobserwowania niepokojących objawów szukać pomocy psychologa bądź psychiatry. PTSD może się pojawić po kilku miesiącach, a nawet latach od traumatycznego wydarzenia. Jest on wówczas trudniejszy do rozpoznania i powiązania z rzeczywistą przyczyną. Dzieci mogą reagować na przeżycia traumatyczne w bardzo różny sposób i nie ujawniać wszystkich objawów jednocześnie. Niektóre nie ujawniają ich wcale. Wśród głównych symptomów PTSD wymieniane są trzy kategorie: ponowne przezywanie tragedii, koszmarne sny, budzenie się w środku nocy z płaczem, palpitacje serca, dreszcze; unikanie sytuacji, osób i obiektów przypominających wydarzenie w tym także miejsc związanych z negatywnym przeżyciem, co często jest zupełnie niezrozumiale dla osób, które nie były jego uczestnikami; permanentne, nadmierne rozdrażnienie, pobudzenie, nagle ataki złości, napady fizycznej agresji o sile nieadekwatnej do sytuacji, trudności z zasypianiem i koncentracja uwagi, nawet na krótką chwilę. U starszych dzieci objawom tym mogą towarzyszyć dodatkowo poczucie niskiej wartości i samooceny, trudności w relacjach z innymi ludźmi, a także uogólnione zaburzenia lękowe i stany depresyjne. A oto kilka praktycznych wskazówek jak najlepiej radzić sobie ze stresem na co dzień: Nawiązuj kontakty z ludźmi. Dobre stosunki z rodziną i przyjaciółmi są ważne, gdyż przyjmując pomoc i wsparcie od tych, którzy się o ciebie troszczą, możesz złagodzić stres. Wybieraj realistyczne cele. Małymi krokami dąż do zrealizowania zadań, zamiast przygniatać się zbyt daleko sięgającymi planami. Spróbuj rozważać stresujące sytuacje w szerszym kontekście i pamiętaj o dalszej perspektywie. Unikaj robienia z igły widły. Podejmuj zdecydowane działania. Podejmuj decyzje ukierunkowane na złagodzenie przyczyny stresu. Dbaj o siebie. Zwracaj uwagę na własne potrzeby i uczucia. Staraj się znajdować sobie zajęcia, które lubisz i przy których się relaksujesz. Dbając o siebie, przygotowujesz ciało i umysł do radzenia sobie ze stresującymi sytuacjami. Adres redakcji: ul. Szpitalna 5/3, Warszawa Wydawca: Polska Akcja Humanitarna Redakcja Agnieszka Kosowicz, Anna Bartis Dziennikarze: Agnieszka Gendek, Monika Kamińska, Agata Karpowicz, Ola Kowalczuk, Julita Kubiak, Agnieszka Kunicka, Joanna Sawicka, Artur Siejka, Agnieszka Skoneczna, Marzena Zera Dział foto: Agnieszka Kunicka Projekt graficzny: Teresa Oleszczuk Gazeta Refugee.pl powstaje wyłącznie dzięki pracy dziennikarzywolontariuszy. Zapraszamy na prowadzony przez wolontariuszy portal poświęcony uchodźcom i migrantom refugee.pl Zdjęcia: Agnieszka Kunicka Serdecznie dziękujemy Izie Majewskiej za pomoc w przygotowaniu tego numeru Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Uchodźczego Wyłączna odpowiedzialność za wszelkie wzmianki lub publikacje zamieszczone w tym portalu spoczywa na ich autorach. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystania udostępnionych informacji.