MAGAZYN MEDYCZNY P6/26/8PA

Transkrypt

1 MAGAZYN MEDYCZNY P6/26/8PA Czwartkowe Obiady u Diabetyków

2 Trzeba marzyć Żeby coś się zdarzyło Żeby mogło się zdarzyć I zjawiła się miłość Trzeba marzyć Zamiast dmuchać na zimne Na gorącym się sparzyć Z deszczu pobiec pod rynnę Trzeba marzyć Gdy spadają jak liście Kartki dat z kalendarzy Kiedy szaro i mgliście Trzeba marzyć W chłodnej, pustej godzinie Na swój los się odważyć Nim twe szczęście cię minie Trzeba marzyć W rytmie wietrznej tęsknoty Wraca fala do plaży Ty pamiętaj wciąż o tym Trzeba marzyć Żeby coś się zdarzyło Żeby mogło się zdarzyć I zjawiła się miłość Trzeba marzyć Jonasz Kofta

3 S P I S T R E Ś C I T E M A T N U M E R U 4-11 Dieta i zdrowy styl życia jako element postępowania leczniczego w cukrzycy typu Interakcje W A R T O W I E D Z I E Ć 15 Niestabilny tryb życia sprzyja cukrzycy Wirusy a cukrzyca typu Łyk zdrowia Reishi Cukrzyca typu Z Ameryki Sami nie schudniemy nigdy W Y W I A D Małgorzata Kalicińska woli ciszę domowego ogniska K O N K U R S Program edukacyjny Świadomy Diabetyk A N I O Ł Y 52 Anioły dla aniołów D L A C I E K A W Y C H Ś W I A T A 30 Jedzenie migdałów zmniejsza ryzyko cukrzycy S T R O N Y C Z Y T E L N I K Ó W 31 Listy do redakcji Cukrzyca a Zdrowie 1

4 S P I S T R E Ś C I D L A C I E K A W Y C H Ś W I A T A 32 Żyworódka 33 Litoterapia Technologia EM Z D R O W O Ż Y Ć 36 Wiśnie na bezsenność Sprawniejszy mózg dzięki jagodom 37 Glucos Care Masło czy margaryna? P O M Y S Ł N A Z D R O W I E Słońce pomaga na cukrzycę 44 Czy znasz swój typ osobowości? 41 Stewia S T E V I T O K I E M T U R Y S T Y 53 Odkrywamy piękne miejsca 40 Litoterapia N A S Z E S P O T K A N I A Szczypta edukacji, odrobina nostalgii - witamy na Czwartkowym Obiadzie u Diabetyków Zamieszczamy przedruki dla celów dydaktycznych i edukacyjnych w oparciu o przepisy art. 25,26,29,33 i 49 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dn r. Dz.U z dn r. nr 24, poz. 83) i przyjęte zwyczaje edytorsk Na okładce: Andrzej Bauman - Prezes Zarządu Głównego Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków dr Andrzej Paciorkowski - Koordynator programu Szkoła Cukrzycy w Środzie Wielkopolskiej prof. dr hab. n. med. Maria Górska, Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Diabetologii Tadeusz Truskolaski Prezydent Białegostoku i ks. Andrzej Dębski 2 Cukrzyca a Zdrowie

5 Redakcja Magazynu cukrzyca a ZDRowie wydawca: Wszechnica Diabetologiczna PSd Ow w Białymstoku Adres redakcji: ul. Warszawska 23, Białystok tel , tel./fax redakcja@cukrzycaazdrowie.pl Redaktor naczelna: Danuta Maria Roszkowska z Redakcją współpracują: prof. dr hab. Maria Borawska prof. dr hab. n. med. ewa otto-buczkowska Anna Danilewicz Marek dolecki dr n. med. joanna Filipowska mgr Małgorzata Frąś dr n. med. Hanna Bachórzewska-gajewska prof. dr hab. n. med. Maria górska prof. dr hab. n. med. ida kinalska dr n. med. Małgorzata korolczuk-zarachowicz mgr Bogumiła ławniczak Agnieszka Kierznowska-Rurarz mgr Jolanta Obidzińska Renata Saniewska Krzysztof Malinowski prof. dr hab. n. med. jacek Sieradzki Anastazja Szachowicz Ewa Szarkowska Lucyna Szepiel prof. dr hab. n. med. Małgorzata Szelachowska prof. dr hab. n. med. Mirosława urban Anna Worowska Tłumaczenie z języka angielskiego: mgr Michał iwańczuk mgr Urszula Tarasewicz Tłumaczenie z języka hiszpańskiego: Marcin Szachowicz Prawdopodobnie każdy, przeglądając swoją pocztę ową, znajduje korespondencję, której nie oczekiwał. Zazwyczaj przesłanie jest pięknie zilustrowane zdjęciami, muzyką. Czasem jest to żart, ale częściej są to teksty o głębi uczuć i odniesieniach do sensu naszego życia. Na przykład przesyłka, którą ostatnio mnie uraczono, dotyczyła miłości, a właściwie jej braku, co w przypadku np. pracy czynić ma człowieka niewolnikiem, zaś władza bez miłości prowadzić ma do tyranii, a wiara do fanatyzmu itd. wyliczankę tę kończy zdanie: życie bez miłości traci sens. Stwierdzenie tak prawdziwe, że aż banalne. Ale nie o treść mi chodzi. Zazwyczaj taki list opatrzony jest sugestią, by przesłać go do przyjaciół, jako, że im więcej osób otrzyma tę wiadomość, tym szybsze i większe szczęście oraz spełnienie pragnień będzie dla nas samych. Gwarancją jest zapewnienie, że to działa. Wystarczy uwierzyć w ten łańcuszek szczęścia. Niestety, nie wszyscy będą mieli w tym udział np. przyjaciele, którym życzymy szczęścia bo nie dysponują internetem. Pomijam poirytowanych za przeładowanie ich poczty takimi przesłaniami. Prawdopodobnie jest ich niewielu, skoro tekst raz puszczony w obieg melduje się nam wielokrotnie. Nie szukam odpowiedzi, kto jest naiwny, a kto życzliwy w tym łańcuszku szczęścia. Dla mnie ważniejsze jest odwieczne dążenie człowieka do szczęścia niezbędnego jak zdrowie i miłość bez której życie traci sens. A przyjaciół nigdy za wielu, że internetowych? Cóż, takie czasy Danuta Maria Roszkowska Mieczysław Kazimierz Baszko Wicemarszałek Województwa Podlaskiego Józef Piotr Klim - poseł na Sejm RP płk Leszek Czech Komendant Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej i insp. Igor Parfieniuk Podlaski Komendant Wojewódzki Policji Marek Siudym aktor teatralny i filmowy Maciej Żywno Wojewoda Podlaski Cukrzyca a Zdrowie 3

6 T E M A T N U M E R U Dieta i zdrowy styl życia jako element postę Cukrzyca to przewlekła choroba, spowodowana zaburzeniami metabolizmu węglowodanów, tłuszczów i białek. Przyczyną tych zaburzeń jest defekt wydzielania insuliny i/lub jej działania. Na całym świecie wzrasta liczba zachorowań na cukrzycę. Uważa się, że do 2030 r. liczba chorych wzrośnie do 366 mln. W Polsce na cukrzycę choruje ponad 2 mln osób. Około proc. wszystkich przypadków cukrzycy stanowią chorzy z cukrzycą typu 2. Najczęstszą przyczyną zachorowań na cukrzycę typu 2 jest narastająca epidemia otyłości, niewłaściwa dieta oraz zbyt mała aktywność fizyczna. Liczne badania kliniczne i epidemiologiczne wykazały, iż zmiana stylu życia pozwala zmniejszyć ryzyko wystąpienia cukrzycy i powikłań z nią związanych. Bardzo ważnym elementem profilaktyki i leczenia cukrzycy typu 2 jest utrzymanie własciwejmasy ciała. Otyłość nie tylko trzykrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy, ale i kilkakrotnie zwiększa częstość występowania powikłań i zgonów z powodu tej choroby. W wielu badaniach epidemiologicznych stwierdzono, że redukcja masy ciała np. o 5 kg powoduje poprawę glikemii, obniża poziom lipidów we krwi, zmniejsza objawy nietolerancji glukozy oraz obniża ciśnienie tętnicze krwi. Leczenie cukrzycy jest działaniem wielokierunkowym, polegającym na kontroli gospodarki węglowodanowej, normalizacji zaburzeń lipidowych, ciśnienia tętniczego krwi i redukcji masy ciała. W tym celu stosuje się leczenie dietetyczne, aktywność fizyczną, leczenie farmakologiczne i edukację terapeutyczną. Sukces leczenia cukrzycy, polegający na możliwie wczesnym wyrównaniu glikemii zależy w dużej mierze od zaangażowania samego chorego. W wielu przypadkach, zwłaszcza u osób otyłych lub z nadwagą, zmiana diety i zwiększenie aktywności fizycznej poprawia na tyle parametry gospodarki węglowodanowej, że pacjent nie wymaga leczenia farmakologicznego. Dla osób z nadwagą i otyłością nie poleca się drastycznych diet, po których krótkotrwały spadek masy ciała o kilka kilogramów prowadzi do wtórnego zwiększonego przyrostu masy ciała, czyli tzw. efektu jo-jo. Ubytek masy ciała powinien być stopniowy i stały, nie większy jak 0,5-1,0 kg w ciągu tygodnia. W celu uzyskania takiego efektu stosuje się diety z kalorycznością obniżoną o kcal w stosunku do dobowego należnego zapotrzebowania energetycznego. Dieta o obniżonej wartości energetycznej (dieta redukcyjna) musi spełniać wymagania diety zbilansowanej, w której tłuszcze dostarczają nie więcej jak proc. energii całkowitej, białka dostarczają proc., a węglowodany pokrywają pozostałą energię (nie mniej jak 50 proc. energii całkowitej). Wybierając różnorodną żywność, należy pamiętać o ograniczeniu spożycia produktów zawierających duże ilości tłuszczu (tłuste mięsa, wędliny, ryby, produkty typu fast-food, pełnotłuste mleko i jego przetwory, chipsy) oraz zmniejszeniu spożycia cukrów prostych (cukier, słodycze, dżemy wysokosłodzone, miód). Dieta powinna zawierać co najmniej 400 g warzyw i ok. 200 g owoców. W ciągu doby należy wypijać szklanek wody. W uzyskaniu efektu zmniejszenia masy ciała istotne są nie tylko zmiany w kaloryczności diety i doborze produktów spożywczych, ale i zmiana nawyków żywieniowych. Konieczne jest zwiększenie ilości spożywanych posiłków (do 4-6 na dobę), z jednoczesnym zmniejszeniem porcji. Posiłki powinny być spożywane regularnie, o tych samych porach i w jednakowych odstępach czasu. 4 Cukrzyca a Zdrowie

7 T E M A T N U M E R U tępowania leczniczego w cukrzycy typu 2 Osobom chorym na cukrzycę zaleca się stosowanie diety z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów. Dieta polega na ograniczeniu lub wykluczeniu z żywienia glukozy, fruktozy, sacharozy (cukier, słodycze), a zwiększeniu podawania węglowodanów złożonych (skrobi i błonnika pokarmowego). Białko powinno dostarczać 15-20proc. energii, przy czym jego ilość w diecie osób dorosłych wynosi 0,8-1,0 g/ kg właściwej masy ciała. W przypadku osób chorych na cukrzycę z mikroalbuminurią lub wczesną jawną nefropatią, ilość białka w diecie ogranicza się do 0,6-0,8 g/kg należnej masy ciała. Dzieci i młodzież w okresie wzrostu, kobiety ciężarne i karmiące piersią wymagają większych ilości białka w diecie (1-4 g/kg należnej masy ciała). Należy pamiętać o tym, że 50 proc. całkowitej ilości białka w diecie powinno stanowić białko zwierzęce dostarczające niezbędnych aminokwasów. Tłuszcze powinny dostarczać nie więcej niż 30 proc. energii. Wśród ogólnej ilości tłuszczu w diecie, kwasy tłuszczowe nasycone (tłuszcze pochodzenia zwierzęcego smalec, masło, śmietana, słonina, boczek itp.) powinny dostarczać do 10% energii, kwasy tłuszczowe jednonienasycone (np. oliwa z oliwek) 10% energii, a kwasy tłuszczowe wielonienasycone (tłuszcze roślinne, np. olej sojowy, słonecznikowy, rzepakowy i tłuszcze zwierzęce np. ryby) 6-10% energii całodobowej. Ilość cholesterolu w diecie nie powinna przekraczać 300 mg na dobę (ograniczenie spożycia podrobów i żółtek jaj). Węglowodany powinny pokrywać proc. całkowitego zapotrzebowania energetycznego. Są one podstawą każdego posiłku. Zaleca się spożywanie węglowodanów złożonych z większą ilością błonnika pokarmowego (mąki razowe, grube kasze, pieczywo razowe, płatki zbożowe i kukurydziane, nasiona roślin strączkowych, warzywa). Cukry proste (glukoza, fruktoza) oraz dwucukry (sacharoza, laktoza) mogą być używane do przygotowania potraw, przy czym ich całkowita ilość w codziennej diecie nie powinna przekraczać g. Szczególnie ważnym składnikiem diety jest błonnik pokarmowy, którego dzienne spożycie dla zdrowej osoby dorosłej wynosi 10 g na 1000 kcal. Błonnik reguluje pracę przewodu pokarmowego, a co najważniejsze spowalnia wchłanianie węglowodanów i częściowo absorbuje lipidy w przewodzie pokarmowym. Głównymi źródłami błonnika pokarmowego są warzywa, owoce, suche nasiona roślin strączkowych oraz produkty zbożowe. Dla osób chorych na cukrzycę zaleca się spożywanie błonnika pokarmowego w ilości 15 g na 1000 kcal. Dobrze zbilansowana dieta dostarcza również odpowiedniej ilości witamin i składników mineralnych. Uzupełnianie diety preparatami zawierającymi witaminy i składniki mineralne jest wskazane tylko w przypadku ewidentnych niedoborów lub ryzyka ich powstania (np. szybki rozwój i wzrost organizmu, kobiety po menopauzie, osoby cierpiące na przewlekłe biegunki itp.). Aby zapobiec rozwojowi nadciśnienia i normalizować ciśnienie tętnicze krwi, należy ograniczyć spożycie soli kuchennej do 5-6 g na dobę. Większość chorych na cukrzycę wymaga farmakoterapii. Podstawą leczenia cukrzycy typu 2 są doustne leki przeciwcukrzycowe. Stosuje się je w monoterapii lub w leczeniu skojarzonym, łącząc ze sobą leki z różnych grup bądź leki doustne z insuliną. Najczęściej stosowane doustne leki przeciwcukrzycowe można podzielić na 2 grupy ze względu na mechanizm działania; Cukrzyca a Zdrowie 5

8 T E M A T N U M E R U leki hipoglikemizujące pochodne sulfonylomocznika i glinidy oraz leki antyhiperglikemiczne pochodne biguanidu (metformina), leki hamujące - glukozydazę i glitazony Insulinoterapia jest jedyną formą leczenia cukrzycy typu 1. Osoby z cukrzycą typu 2 leczy się insuliną w uzasadnionych przypadkach niedawno rozpoznana choroba z glikemią ok. 300 mg/dl i objawami cukrzycy lub utrzymująca się HbA1 powyżej 7 proc., gdy wykluczono błędy dietetyczne i inne przyczyny nieskuteczności leków doustnych lub gdy istnieją przeciwwskazania do stosowania doustnych leków przeciwcukrzycowych. Najnowszą generacją leków przeciwcukrzycowych są leki inkretynowe. Inkretyny są hormonami uwalnianymi z komórek L w obrębie jelit. Ich stężenie wzrasta podczas posiłku, co pobudza wydzielanie insuliny i hamuje wydzielanie glukagonu. Hiperglikemia stymuluje nasilenie działania inkretyn. Leki inkretynowe działają analogicznie jak hormony uwalniane w jelicie. Wykazują dobrą skuteczność w leczeniu cukrzycy typu 2, zwłaszcza u chorych z nadwagą i otyłością. Mechanizm działania leków inkretynowych polega na blokowaniu rozpadu inkretyn, czyli hormonów uwalnianych po posiłku i stymulujących trzustkę do wydzielania insuliny oraz powodując wytwarzanie wiekszej ilości insuliny, gdy poziom cukru we krwi jest za wysoki. Dodatkowo zmniejszając produkcje glukozy w wątrobie. Co warte odnotowania, coraz częściej lekarze zwracają uwagę, że leki inkretynowe, które są podawanę chorym na cukrzycę typu 2, mogą mieć zastosowanie także w walce z otyłością nawet u osób, u których nie rozwinęła się jeszcze cukrzyca. Niezależnie od typu leczenia farmakologicznego, pacjent zawsze musi przestrzegać ścisłych zasad stosowania leków (muszą być zażywane regularnie, o tych samych porach, w dawkach zaleconych przez lekarza). Ważne jest skorelowanie czasu spożywania posiłków i zażywania leków. W przypadku insulinoterapii, przyjmuje się na ogół zasadę, że insuliny w roztworze wstrzykuje się 30 min. przed początkiem posiłku, a insuliny w zawiesinie 60 min. przed posiłkiem. Doustne leki przeciwcukrzycowe, w zależności od rodzaju leku, powinny być zażywane min. przed posiłkiem, w czasie posiłku lub bezpośrednio po jego zakończeniu. W cukrzycy typu 2, skojarzonej z otyłością i zaburzeniami lipidowymi, lekiem pierwszego rzutu jest metformina, która obniża stężenie glukozy we krwi i zawartość hemoglobiny glikowanej oraz zmniejsza stężenie wolnych kwasów tłuszczowych, triglicerydów, cholesterolu całkowitego i jego frakcji LDL. W czasie terapii metforminą obowiązuje całkowity zakaż spożywania alkoholu, a nawet leków zawierających alkohol. Osoby leczone insuliną lub doustnymi lekami hipoglikemizującymi w terapii skojarzonej są narażone na ryzyko hipoglikemii. Częstymi przyczynami niedocukrzenia są: błędy dietetyczne (nierównomierne rozłożenie węglowodanów na posiłki, zbyt małe porcje, nieregularne spożywanie posiłków, niedojadanie, opuszczanie posiłków), przedawkowanie leków lub niezamierzony, zbyt intensywny, wysiłek fizyczny. Aby zapobiec hipoglikemii należy przestrzegać kilku zasad. Po pierwsze, posiłki powinny być spożywane regularnie o tej samej porze. Po drugie, leki muszą być przyjmowane systematycznie, w dawkach zaleconych przez lekarza. Ważnym elementem jest też odpowiednie dozowanie aktywności fizycznej, zgodne z zaleceniami. W celu utrzymania stałego poziomu cukru we krwi, należy zwiększyć ilość posiłków do 4-6 na dobę, przy czym w każdym posiłku powinny znaleźć się węglowodany, białka i tłuszcze w proporcjach zgodnych ze zbilansowaniem diety. W żywieniu chorych na cukrzycę zaleca się produkty zawierające węglowodany złożone, błonnik pokarmowy (pieczywo razowe, warzywa), produkty białkowe o małej zawartości tłuszczu i tłuszcze roślinne. Pomocnym elementem w układaniu diety dla osoby chorej na cukrzycę jest stosowanie wymienników węglowodanowych. Jeden wymiennik węglowodanowy (WW) określa taką ilość produktu, w którym zawarte jest 10 g węglowodanów. Chory powinien znać ilość wymienników węglowodanowych, jakie może spożyć w ciągu doby i w ciągu każdego posiłku. Korzystając z tabel wymiennikowych, można wybrać produkty z każdej grupy, które zgodnie z preferencjami smakowymi chorego mogą być zastosowane do przygotowania poszczególnych posiłków. Aby zapobiec gwałtownym poposiłkowym wzrostom stężenia glukozy we krwi, zaleca się w planowaniu jadłospisów zastosowanie produktów węglowodanowych o niskim indeksie glikemicznym (IG), jak np. pieczywo pełnoziarniste, makaron razowy, kasza gryczana, ryż pełnoziarnisty, płatki zbożowe, warzywa zielone, pomidory, jabłka, grejpfruty, mleko i niskotłuszczowe produkty mleczne. 6 Cukrzyca a Zdrowie

9 T E M A T N U M E R U Tabela 1 przedstawia produkty spożywcze o indeksie glikemicznym < 50%. PRODUKT IG Wielkość w gramach Ilość węglowodanów na porcję brzoskwinie świeże brzoskwinie w puszce w soku własnym brzoskwinie z puszki w naturalnym syropie budyń chleb jęczmienn gruboziarnisty chleb z otrąb owsianych ciecierzyca ciecierzyca ugotowana ciecierzyca z puszki osączona ciecierzyca z puszki w solance czekolada biała czekolada gorzka czekolada mleczna czereśnie fasola biała ugotowana fasola brązowa fasola czarne oczko gotowana fasola haricot Cukrzyca a Zdrowie 7

10 T E M A T N U M E R U fasola łaciata (pinto) z puszki, w solance fasola mung jogurt owocowy o obnizonej zawartości tłuszczu z cukrem fasola mung gotowana pod ciśnieniem kasza perłowa gotowana fasola mung moczona, gotowana 20 min. fasola nerkowata gotowana keks laktoza Lu petitki fasola pieczona fruktoza czysta grejpfrut groch łuskany żółty gotowany groszek zielony groszek zielony gotowany groszek zielony mrożony gotowany gruszki M&M orzechowe makaron instant (zalewany wrzątkiem) makaron błyskawiczny azjatycki makaron capellini makaron rurki makaron świderki z pszenicy durum gotowany makaron wermiszel gotowany gruszki w puszce w sosie własnym makaron małe gwiazdki gotowany jabłka jabłka suszone marchewka gotowana marchewka świeża jęczmień perłowy gotowany marchewka, świeży sok jogurt 0% tłuszczu jogurt naturalny jogurt owocowy o obniżonej zawartości tłuszczu z aspartamem marmolada z pomarańczy mleko odtłuszczone mleko pełne (3% tłuszczu) Cukrzyca a Zdrowie

11 T E M A T N U M E R U nuggets z kurczaka nutella orzeszki ziemne otręby paluszki rybne pomarańcze pumpernikiel pełnoziarnisty soczewica spaghetti z mąki białej gotowane min śliwki truskawki winogrona wiśnie Dieta powinna być urozmaicona, a posiłki przygotowywane zgodnie z preferencjami smakowymi pacjenta. Posiłki mieszane, zawierające węglowodany złożone, błonnik pokarmowy, białka i tłuszcze wolniej zwiększają stężenie glukozy we krwi. Do przygotowania potraw należy stosować gotowanie w wodzie i na parze, pieczenie w folii, duszenie z małą ilością tłuszczu, grillowanie. Nie należy rozgotowywać produktów zbożowych i warzyw, gdyż gotowanie zwiększa ich indeks glikemiczny, a tym samym powoduje szybszy wzrost stężenia glukozy we krwi. Warzywa i owoce należy stosować w postaci surowej. Warzywa charakteryzują się zróżnicowaną zawartością węglowodanów i błonnika pokarmowego. W tabeli 2 zestawiono warzywa o różnej zawartości węglowodanów. Dla osób chorych na cukrzycę zaleca się dowolne spożywanie warzyw z grupy 1 i w mniejszych ilościach warzyw z grupy 2. Tabela 2. Zawartość węglowodanów w warzywach GRUPA WARZYW ZAWARTOŚĆ WĘGLOWODANÓW % WAGI PRZYKŁADY WARZYW 1. < 6% sałata, ogórek, szpinak, kapusta pekińska, cukinia, seler naciowy, pomidor, szparagi, szczypiorek, cykoria, rzodkiewki, papryka, kalafior, brokuły por, boćwinka, świeże grzyby % bakłażan, kalarepa, papryka czerwona, cebula, kapusta biała, fasolka szparagowa, seler korzeniowy, dynia, kapusta włoska, włoszczyzna, brukselka, marchew, burak, pietruszka korzeń 3. > 11% bób, groszek zielony, ziemniaki, kukurydza, czosnek 4. > 30% suche nasiona roślin strączkowych soja, groch, fasola, soczewica Cukrzyca a Zdrowie 9

12 T E M A T N U M E R U Obok diety, nieodłącznym elementem leczenia cukrzycy typu 2 są ćwiczenia fizyczne. Zwiększenie aktywności fizycznej jest korzystne dla zdrowia zarówno chorych na cukrzycę z prawidłową masą ciała - szczególnie - dla chorych na cukrzycę z nadwagą i otyłością. Wysiłek fizyczny w postaci pracy lub ćwiczeń, zwłaszcza uprawianych systematycznie, sprzyja wyrównaniu cukrzycy, ponieważ: a) ułatwia zużywanie glukozy przez organizm, co prowadzi do obniżenia poziomu cukru we krwi b) poprawia wydolność serca, płuc i mięśni, polepsza zręczność i sprawność ogólną, zwiększa odporność na stresy c) zużywa energię, d) pomagając w zapobieganiu lub leczeniu otyłości. Osobom chorym na cukrzycę zaleca się najczęściej ćwiczenia aerobowe. Aby kontrolować glikemię i utrzymać stałą masę ciała należy ćwiczyć co najmniej 150 min. tygodniowo. Ćwiczenia mogą być wykonywane codziennie lub rozłożone na trzy dni w tygodniu, z przerwą nie dłuższą jak dwa kolejne dni. Jest to ważne z tego powodu, że czas trwania zwiększonej podczas ćwiczeń fizycznych wrażliwości na insulinę nie przekracza 72 godz. Wysiłek może być rozdzielony na kilka razy w ciągu dnia np. 10-minutowy spacer po każdym posiłku. W przypadku osób otyłych aktywność fizyczna ma służyć nie tylko poprawie kontroli glikemii, ale także redukcji masy ciała. Czas poświęcony na wykonywanie ćwiczeń o umiarkowanej intensywności musi być dłuższy około 7 godzin tygodniowo. Osoby, które nigdy nie odpoczywały aktywnie, powinny rozpocząć od krótkich wysiłków fizycznych, takich jak spacery do pracy, po zakupy, pokonując krótkie dystanse pieszo, rezygnując z podjechania samochodem lub autobusem, spacerując w pobliżu przystanków, gdy oczekuje się na pociąg lub autobus, spędzając aktywnie czas z dziećmi lub wnukami, wychodząc na dłuższe spacery z psem. Następnie wysiłek ten powinien być stopniowo zwiększany. Do programu ćwiczeń można również włączyć tzw. ćwiczenia oporowe (elastyczne pasy, ciężarki), z częstotliwością 2-3 razy w tygodniu. Powodują one zwiększenie masy mięśniowej i wytrzymałości mięśni, co zwiększa wrażliwość na insulinę. Wysiłek fizyczny musi być bezpieczny dla osoby chorej na cukrzycę. Aktywność fizyczna jest przeciwwskazana, gdy stężenie cukru we krwi przekracza 300 mg/dl lub gdy glikemia na czczo jest wyższa niż 250 mg/dl, a w moczu obecne są ciała ketonowe. Wysiłek u osób ze źle kontrolowaną cukrzycą może nasilić hiperglikemię i doprowadzić do kwasicy ketonowej lub nasilić już istniejącą. Stężenie cukru we krwi poniżej 100 mg/dl przed wysiłkiem jest również przeciwwskazaniem do jego podjęcia. Aktywność fizyczna będzie możliwa po zjedzeniu dodatkowej porcji węglowodanów. Bardzo ważne jest, by chorzy mierzyli poziom cukru we krwi przed wysiłkiem i zaraz po jego zakończeniu. Jeśli ćwiczenia trwają ponad godzinę, pomiar cukru powinien być wykonany także w czasie trwania ćwiczeń. Gdy stężenie cukru jest niższe od 70 mg/dl, konieczne jest spożycie przekąski przed kontynuowaniem wysiłku, np. 2-3 tabletek glukozy, ½ szklanki soku owocowego, 1 szklanki mleka lub 1-2 łyżeczek cukru lub miodu. Po 15 minutach należy sprawdzić stężenie cukru we krwi. Jeżeli nadal nie przekracza ono 70 mg/dl, należy spożyć kolejną przekąskę. Po wysiłku długotrwałym, takim jak np. wycieczka, trzeba dodatkowo sprawdzić poziom glukozy we krwi kilka godzin po zakończeniu aktywności, aby zapobiec późnej hipoglikemii. Przykłady ćwiczeń aerobowych to energiczny spacer, chodzenie po schodach, pływanie, taniec, jazda na rowerze (może być stacjonarny), aerobic, gra w tenisa. Każda osoba chora na cukrzycę powinna być zbadana przez lekarza przed przystąpieniem do programu ćwiczeń fizycznych. Szczególną uwagę należy zwrócić na ewentualnie występujące późne powikłania choroby, jak zmiany na dnie oka czy neuropatia cukrzycowa. Osobom z retinopatią zabrania się podnoszenia ciężarów, zaś chorzy z neuropatią nie powinni wykonywać ćwiczeń narażających stopy na uszkodzenia. Prawidłowe odżywianie i aktywność fizyczna warunkują normalizację glikemii, poprawę zaburzonych parametrów gospodarki lipidowej oraz redukcję masy ciała, co w efekcie sprzyja lepszej kontroli leczenia cukrzycy. Każdy pacjent, dla zachowania dobrego zdrowia, powinien przestrzegać wymienionych zasad. 10 Cukrzyca a Zdrowie

13 T E M A T N U M E R U Tabela 3. Sugestie posiłku w zależności od typu wysiłku fizycznego i poziomu glikemii. Typ wysiłku i przykłady Stężenie glukozy we krwi Sugestie posiłku Krótkotrwałe ćwiczenia (30 min lub krócej) o średniej intensywności, np.: marsz na odległość 1 km, jazda na rowerze krótsza niż 30 min Ćwiczenia o pośrednim czasie trwania (1 godz.) i średniej intensywności, np.: tenis, pływanie, jogging, jazda na rowerze, praca w ogrodzie, golf, odkurzanie Wysiłki długotrwałe (powyżej 2 godz.) i bardzo intensywne, np.: piłka nożna, koszykówka, jazda na rowerze, pływanie, odśnieżanie, jazda na nartach, wędrówki < 5,6 (<100) 5,6-10,0 ( ) > 10,0 (>180) < 5,6 (< 100) 5,6 10,0 ( ) 10,0 13,3 ( ) > 13,3 (> 240) < 5,6 ( < 100) > 5,6 (> 100) ale < 7,8 (< 140) > 7,8 (> 140) ale < 10,0 (< 180) 1 owoc + 1 kromka chleba + plasterek mięsa 1 kromka chleba lub 1 owoc Dodatkowy posiłek nie jest konieczny 1 kromka chleba + 1 owoc 1 kromka chleba + kawałek mięsa 1 kromka chleba lub 1 owoc Dodatkowy posiłek nie jest konieczny Napój z cukrem + ciasto drożdżowe lub pieczywo, kasza, makaron 2-3 kromki chleba + wędlina z drobiu lub ser + owoce Kanapka z wędliną drobiową lub białym serem 1. Jedz minimum 5 posiłków dziennie, regularnie, w odstępach 2-3 godzinnych. Śniadanie zjedz jak najszybciej po przebudzeniu 2. Zjadaj minimum 400 g warzyw dziennie (oprócz ziemniaków, kukurydzy, buraków) 3. Unikaj żywności wysoko przetworzonej, produktów typu fast-food 4. Pamiętaj o zbilansowanej diecie. Każdy posiłek powinien zawierać do 10 g tłuszczu, g białka, g węglowodanów 5. Pij szklanek wody dziennie. Najlepiej, gdy wypijesz 1 szklankę wody na godzinę 6. Jeśli sięgasz po inny napój niż woda, unikaj tych słodzonych sacharozą lub fruktozą 7. Unikaj restrykcyjnych diet. Działają tylko w czasie ich stosowania, później występuje efekt jo-jo 8. Ćwicz regularnie, co drugi dzień, minimum min. Wybór rodzaju aktywności należy do Ciebie (rower, bieganie, orbitrek, skakanka) 9. Utrzymuj odpowiednią dla wieku i wzrostu wagę ciała 10. Badaj się regularnie. Kontroluj stężenie glukozy we krwi, cholesterol, ciśnienie krwi. Dr hab. n. med. Danuta Pawłowska Katedra Zdrowia Publicznego WSAP, Białystok Cukrzyca a Zdrowie 11

14 W A R T O W I E D Z I E Ć INTERAKCJE Warto wiedzieć, że spożywanie niektórych pokarmów, zażywanie preparatów witaminowych oraz suplementów diety zawierających pewne substancje roślinne lub zioła, może powodować wystąpienie różnego rodzaju interakcji z przepisanymi przez lekarza lekarstwami. Interakcje te są często bardzo złożone i mogą mieć miejsce w różnych etapach absorpcji leku przez organizm i mogą też dotyczyć jego przemian biochemicznych w wątrobie lub w przewodzie pokarmowym. Efekt terapeutyczny przepisanego przez lekarza środka może więc być nieprzewidywalny z powodu takich właśnie wzajemnych oddziaływań. Bardzo istotną kwestią jest też to, czym leki popijamy, jaki wpływ na przyjmowane preparaty mają określone używki oraz które produkty spożywcze osłabiają działanie leku, a które je wzmacniają. Wielu pacjentów stale zażywających leki oraz stosujących preparaty bez recepty nie zdaje sobie sprawy z możliwych interakcji pomiędzy lekami a żywnością. Z różnych badań przeprowadzanych w USA wynika, że ponad połowa chorych doświadczyła skutków negatywnego oddziaływania między lekami a pewnymi składnikami żywności. Ich kliniczne następstwa były bardzo różne, od nieszkodliwych, polegających na mniejszej skuteczności leku, do bardzo niebezpiecznych, prowadzących nawet do zgonów. Najczęściej dochodzi do zaburzeń wchłaniania leku. Niektóre składniki pokarmowe, takie jak błonnik pokarmowy, wapń zawarty w produktach mlecznych, czy też taniny znajdujące się w herbacie, mogą spowodować, że wchłonie się z przewodu pokarmowego tylko niewielka dawka leku. Ma to bardzo istotne znaczenie w przypadku niektórych antybiotyków stosowanych w leczeniu zakażeń dróg oddechowych i moczowych. Brak jest wówczas efektu terapeutycznego i poprawy klinicznej. Bardzo trudne do przewidzenia, a zarazem bardzo groźne w skutkach, są zaburzenia metabolizmu leków w organizmie spowodowane na przykład działaniem flawonoidów i furanokumaryn zawartych w owocach cytrusowych, zwłaszcza w grejpfrutach. Zahamowanie czynności enzymów zawartych w wątrobie i jelicie cienkim doprowadza do tego, że niektóre leki nie mogą być metabolizowane, co prowadzi do bardzo dużego wzrostu ich stężenia we krwi i, w konsekwencji, do wystąpienia objawów klinicznych przedawkowania, takich jak spadek lub wzrost ciśnienia tętniczego krwi czy też zaburzenia przewodzenia i rytmu serca. Większość poznanych dotychczas przypadków wzajemnego oddziaływania pomiędzy żywnością a lekami zachodzi na etapie wchłaniania leku. Ma to miejsce, kiedy lek zażywany jest w trakcie jedzenia lub tuż przed posiłkiem. Leki podane doustnie wchłaniają się w całym przewodzie pokarmowym, głównie jednak w jelicie cienkim, ponieważ ma ono ogromną, silnie unaczynioną powierzchnię chłonną. Skutki interakcji mogą mieć różne stopnie nasilenia, a statystyki pokazują, że w co najmniej 30 proc. w istotny sposób zaburzają proces leczenia i narażają chorych na poważne powikłania. Z analiz przeprowadzonych w Polsce na podstawie badań losowych wiemy, że skala problemu jest bardzo duża. Narażenie na interakcje między żywnością a lekami wystąpiło u 62 proc. badanych, przyjmujących co najmniej jeden lek, a przecież ryzyko interakcji rośnie wraz z ilością zażywanych leków. W Polsce aż 58 proc. osób zażywa stale więcej niż 3 leki. 12 Cukrzyca a Zdrowie

15 W A R T O W I E D Z I E Ć Badania przeprowadzone przez Instytut Żywności i Żywienia wykazały, że ponad 50 proc. respondentów nie zdawało sobie sprawy z możliwości interakcji pomiędzy przyjmowanymi lekami a spożywaną żywnością. Podstawowa wiedza może zapobiec lub ograniczyć możliwości wystąpienia interakcji. Należy pamiętać, że występują one częściej u osób, których dieta jest nieprawidłowo zbilansowana. Jeśli jakieś produkty spożywcze lub składniki odżywcze zjadane są w nadmiernych ilościach, a inne w niewystarczających, to narażenie na ryzyko interakcji jest większe. Interakcje leków z tłuszczami Szybkość wchłaniania niektórych leków zależy od zawartości tłuszczów w posiłkach, ponieważ powodują one zwiększone wchłanianie leków o dużej lipofilności (jest to cecha związku chemicznego, wskazująca na jego duże powinowactwo do tłuszczów i słabą rozpuszczalność w wodzie). Takie leki są bardzo dobrze rozpuszczalne w tłuszczach emulgowanych przez kwasy żółciowe. Emulsja tłuszczowa staje się nośnikiem dla leku i przez to jego wchłanianie istotnie wzrasta. Skutki wybranych interakcji leków z tłuszczami: Posiłki z dużą zawartością tłuszczu, zwiększając wchłanianie preparatów teofiliny, mogą narażać pacjenta na wystąpienie zaburzeń rytmu serca, tachykardie (kołatanie serca), hipotonię (spadek ciśnienia), bóle głowy oraz zaburzenia snu. Teofilina to alkaloid purynowy występujący, między innymi w liściach herbaty. Przede wszystkim znajduje ona zastosowanie w leczeniu astmy oskrzelowej i przewlekłej zaporowej choroby oskrzelowo-płucnej (przykładowe leki to euphyllin, teophylium). Przeciwwskazania do stosowania preparatów teofiliny to m. in. przebyty zawał serca, zaburzenia rytmu serca, ciężkie nadciśnienie tętnicze, padaczka. Spożywanie posiłków obfitujących w tłuszcz wraz z niektórymi lekami przeciwdepresyjnymi może spowodować wystąpienie zaburzeń świadomości, napady drgawek, zaburzenia snu oraz spadek ciśnienia tętniczego krwi. Jak uniknąć interakcji pomiędzy lekami a tłuszczami? W przypadku przyjmowania leków, które mogą wchodzić w interakcje z tłuszczami, należy unikać ich zażywania w trakcie, tuż przed lub tuż po posiłkach o dużej zawartości tłuszczów. Takie posiłki to np.: smażone na tłuszczu potrawy, bekon, duża ilość masła i pełnotłuste mleko. Nie powinno się spożywać posiłków i produktów o dużej zawartości tłuszczów także przez co najmniej dwie godziny przed i godzinę po przyjęciu leku. Jeśli, zgodnie z zaleceniami lekarza lub farmaceuty, lek przyjmowany powinien być w czasie, tuż przed lub tuż po posiłku, należy wybierać produkty o małej zawartości tłuszczu. Pamiętajmy, że produkty o małej i średniej zawartości tłuszczu, spożyte w dużych ilościach, mogą w konsekwencji spowodować ryzyko wystąpienia interakcji. Interakcje między lekami a sokiem grejpfrutowym Metabolizm niektórych leków w wątrobie i jelicie cienkim może zostać zaburzony, jeśli w czasie ich zażywania pijemy sok grejpfrutowy. Skutkiem tego jest wzrost stężenia leku we krwi, co może prowadzić do poważnego, nawet zagrażającego życiu, zatrucia. Stan ten wywołują zawarte w soku grejpfrutowym niektóre flawonoidy - kampferol, naryngenina, kwercetyna (organiczne związki chemiczne spełniające funkcję barwni- Przyjmowanie niektórych lipofilnych leków z grupy 6-adrenolityków (beta blokerów) przed jedzeniem, w czasie jedzenia lub tuż po spożyciu posiłku z dużą zawartością tłuszczu może być przyczyną wielu groźnych dla zdrowia objawów, takich jak zwolnienie czynności serca, niedociśnienie tętnicze, blok przedsionkowo-komorowy, niewydolność serca. Beta-blokery to rozległa grupa preparatów stosowanych w wielu schorzeniach kardiologicznych, przede wszystkim w chorobie wieńcowej, zaburzeniach rytmu serca i nadciśnieniu tętniczym (np. proplanolol, bisocard, metocard). Cukrzyca a Zdrowie 13

16 W A R T O W I E D Z I E Ć ków, przeciwutleniaczy i naturalnych insektycydów oraz fungicydów, chroniących przed atakiem ze strony owadów i grzybów, nadających owocom intensywny kolor i ograniczających szkodliwy wpływ promieniowania ultrafioletowego) oraz furanokumaryny. Składniki te są metabolizowane przez rodzinę enzymów cytochromu P-450, które występują głównie w wątrobie i przewodzie pokarmowym człowieka i odpowiadają za metabolizm wielu substancji (w tym również leków). Jest on swoistą formą obrony organizmu przed toksycznymi czynnikami środowiskowymi. Dlatego cytochrom P-450 określany jest często jako drugi układ odpornościowy człowieka. Popicie leku sokiem grejpfrutowym prowadzi do blokowania działania tej grupy enzymów, lek nie może być metabolizowany i wzrasta jego stężenie we krwi. Skutki niektórych interakcji leków z sokiem grejpfrutowym: Spożycie soku grejpfrutowego i grejpfrutów w przypadku przyjmowania leków na nadciśnienie z grupy blokerów kanału wapniowego (np. amlozek, nifedypine, isoptin, plendil) może spowodować nawet 3-10-krotny wzrost stężenia leku we krwi i narazić pacjenta na znaczne obniżenie ciśnienia krwi i bóle głowy. Popijanie sokiem grejpfrutowym cyklosporyny (lek o działaniu immunosupresyjnym, stosowany przede wszystkim do leczenia pacjentów po przeszczepach narządów, a także w leczeniu ostrego atopowego zapalenia skóry oraz łuszczycy) naraża na drastyczny wzrost ciśnienia wraz z napadem drgawek. Sok grejpfrutowy i grejpfruty nie powinny być spożywane wraz z niektórymi lekami przeciwhistaminowymi (podstawowa grupa leków stosowana w alergicznych chorobach atopowych - np. astemizol), gdyż mogą spowodować wystąpienie groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca. Nie należy popijać sokiem grejpfrutowym leków z grupy benzodiazepin. Są to leki o działaniu przeciwlękowym, uspokajającym i nasennym (diazepam, midazolam, triazolam). Następstwa kliniczne wzrostu ich stężenia we krwi wskutek interakcji ze składnikami soku grejpfrutowego mogą być bardzo niebezpieczne i prowadzić do depresji oddechowo-krążeniowej. Jak uniknąć interakcji pomiędzy lekami a sokiem grejpfrutowym? Nie należy pić soku przez co najmniej cztery godziny przed i cztery godziny po przyjęciu leku. Zalecenia te dotyczą także spożycia grejpfrutów oraz preparatów z wyciągiem z grejpfruta. Nawet niewielkie spożycie soku grejpfrutowego (250 ml) może spowodować interakcję z lekiem. Trzeba również pamiętać, że soki z niektórych gatunków pomarańczy mogą wywoływać podobne działanie jak sok grejpfrutowy. Unikajmy popijania jakiegokolwiek leku sokiem grejpfrutowym, dopóki nie zapytamy lekarza, bądź farmaceuty, czy lek ten nie stwarza ryzyka wystąpienia interakcji. Wiedza na temat zależności pomiędzy sokiem grejpfrutowym a metabolizmem leków jest wciąż niepełna. Nadal nie wiadomo, jak wielu leków może dotyczyć ta interakcja. Rozsądnie jest w tej sytuacji nie łączyć zażywania leków z jedzeniem grejpfrutów i nie popijać ich sokiem grejpfrutowym. Natomiast jeśli leki, które przyjmujemy, nie wchodzą w interakcje z sokiem grejpfrutowym, nie ma powodu, aby eliminować go z diety. Jest on bowiem bogatym źródłem składników odżywczych, m.in. witaminy C, potasu i flawonoidów, które bardzo korzystnie wpływają na zdrowie. Oprac. Bohdan Waydyk 14 Cukrzyca a Zdrowie

17 W A R T O W I E D Z I E Ć NIESTABILNY TRYB ŻYCIA SPRZYJA CUKRZYCY Przyczyny, dla których ludzki organizm przestaje produkować odpowiednie ilości insuliny lub też uodparnia się na jej działanie, nie są do końca poznane. Ostatnie badania wskazują na to, że związek z ryzykiem zachorowania może mieć również rytm dnia. A konkretnie - jego zaburzenia. Testy przeprowadził zespół J. Bassa z Northwestern University w Evanston. Naukowcy wyhodowali w laboratorium mysie komórki beta, które pozwoliły im na monitorowanie sposobu i trybu wytwarzania insuliny. Efektem analizy jest wniosek, iż duży wpływ na rozwój cukrzycy może mieć rozregulowanie wewnętrznego zegara komórek trzustki. Mysie komórki beta, pozbawione genów odpowiedzialnych za ich pracę w rytmie dobowym, w wyraźny sposób obniżały produkcję insuliny. Wytwarzały jej aż o 50proc. mniej - taki spadek rzecz jasna w krótkim czasie może doprowadzić do rozwoju cukrzycy. Co jednak dla nas ważniejsze: podobne obniżenie poziomu wytwarzania insuliny dotyczyło żywych myszy, którym rozregulowano dobowy rytm organizmu. Kiedy zegar biologiczny przestaje prawidłowo działać, szybko pojawia się cukrzyca typu 2. Stwierdzono więc, że zaburzenia dobowego rytmu dnia, wywołane na przykład pracą zmianową mogą być w pewnym zakresie odpowiedzialne za chorobę, która dotyka diabetyków. I rzeczywiście, analizy zachorowalności potwierdzają, że szczególnie często diabetykami są osoby pracujące przy sztucznym świetle, w rytmie niezgodnym z normalnym trybem funkcjonowania organizmu. Warto więc zwracać uwagę również na ten aspekt, jeśli mówimy o profilaktyce cukrzycy. Źródło: medycyna24.pl WIRUSY A CUKRZYCA TYPU 1 Naukowcy z Australii uważają, że za rozwój cukrzycy typu 1 odpowiedzialne są wirusy. Uczeni z uniwersytetu Nowej Południowej Walii oraz Instytutu Endokrynologii i Cukrzycy w Sydney przeanalizowali 26 programów badawczych, w których udział wzięło 4,5 tys. chorych na cukrzycę typu 1. Naukowcy chcieli sprawdzić, czy w rozwoju tego typu cukrzycy biorą udział wirusy. Jak piszą w BMJ, związek taki udało się znaleźć: Dzieci z cukrzycą typu 1 aż dziesięciokrotnie częściej przechodziły infekcję enterowirusami (wywołują one głównie infekcje układu oddechowego, mogą również powodować zapalenie opon mózgowo rdzeniowych). Badacze uważają więc, że z cukrzycą typu 1 będzie można wygrać za pomocą szczepionki, zdolnej chronić dziecko przed enterowirusem. Problemem może być jednak to, że istnieją setki rodzajów enterowirusów. Odkrycie, który konkretnie sprzyja rozwojowi cukrzycy, może być niezmiernie trudne - zauważa dr A. Foulis ze Szpitala Królewskiego w Glasgow. Eksperci podnoszą też inne wątpliwości - zwracają uwagę, iż być może to nie enterowirusy przyczyniają się do rozwoju cukrzycy, ale chorzy na cukrzycę są po prostu bardziej podatni na zakażenie wirusami. Być może też jakiś nieznany jeszcze czynnik - genetyczny, środowiskowy bądź ich kombinacja - sprawia, że dziecko jest bardziej podatne zarówno na cukrzycę, jak i na infekcję enterowirusową. Odpowiedzi muszą przynieść kolejne badania. Źródło: Wojciech Moskal, Gazeta Wyborcza Cukrzyca a Zdrowie 15

18 W A R T O W I E D Z I E Ć Woda heksagonalna ma piękne regularne kryształy, jest najwłaściwsza dla organizmów żywych. ŁYK ZDROWIA Japoński uczony, profesor Masaru Emoto, specjalista od stosunków międzynarodowych, doktor medycyny alternatywnej, od ponad dwudziestu lat bada wodę i tyle też czasu trwa jego wodne oczarowanie. Gdy zrozumiał, że woda ma zdolność zapisywania informacji, odmieniło się jego życie. Dokonał tego odkrycia w Stanach Zjednoczonych, gdzie zapoznał się z koncepcją mikroklastrów wody i z analizatorem rezonansu magnetycznego. Wtedy też spotkał się z doktorem Lee H. Lorencem, który opracował technologię otrzymywania wody o dużym rozszczepianiu, czyli wody magnetycznej. Prof. Emoto, wgłębiając się w zagadkach wody, opracował rewolucyjną metodę fotografowania kryształów, czyli zamrożonych jej cząstek. Badaniom poddano wody występujące w różnych formach i w różnych miejscach w naturalnych zbiornikach Ziemi, wykorzystywaną przez człowieka, a także wodę znajdującą się w naszym ciele. W wyniku coraz większego zainteresowania świata nauki jego badaniami, w Europie i USA powstały filie Instytutu Badawczego HADO IHM, którym kieruje Masaru Emoto, będąc jednocześnie dyrektorem założonej przez siebie firmy IHM i przewodniczącym Międzynarodowego Towarzystwa Przyjaciół HADO IHM. Aby uzmysłowić sobie ideę opracowanej przez profesora Emoto technologii HADO i co woda ma z tym wspólnego, musimy zacząć od początku, czyli od atomu. Atomy, podstawowe elementy materii, składają się z jądra i elektronów; wokół jądra o ładunku dodatnim krążą z wielką prędkością ujemne elektrony, emitując jedyne w swoim rodzaju, delikatne drgania nazywane HADO. Według starożytnych nauk wschodnich jest to energia chi. HADO, za sprawą oddziaływań elektrycznych, rozchodzi się z ogromną prędkością, tworząc pewien wzorzec pola elektromagnetycznego. Ponieważ nie ma dwóch identycznych pól, we współczesnej nauce nazywane to jest chaosem. Wprawdzie znane są zasady rządzące światem na poziomie atomów, jednak przed współczesną nauką wciąż pozostaje rozszyfrowanie cząsteczek elementarnych budujących atomy. Zdaniem prof. Emoto dzieje się tak dlatego, że cząsteczki te zmieniają swoje właściwości zależnie od świadomości obserwatora i jego postrzegania świata. Innymi słowy, świat ten znajduje się na tym samym poziomie co ludzka świadomość, za pomocą której może być kształtowany podstawowy poziom materii. To zaś według uczonego oznacza, że świadomość ludzka może kształtować wszystko. Tymczasem HADO, tak ważny rodzaj energii, nie jest obiektem badań naukowych, ponieważ jest niewidoczna dla ludzkiego oka. Fotografując kryształy wody Masaru Emoto, pokazał energię HADO. Udowodnił, że zastosowanie jej do badań może wyjaśnić wiele zjawisk, 16 Cukrzyca a Zdrowie

19 W A R T O W I E D Z I E Ć że pozwala więcej ujrzeć i zrozumieć m.in. stan naszego zdrowia, stan umysłu, stan wody. HADO bowiem najmniejsza cząsteczka niewidzialnej energii, to nic innego jak fale dźwiękowe i radiowe, to zjawisko rezonansu wykorzystywanego do przenoszenia energii w telewizorach, radioodbiornikach czy telefonach komórkowych. Jesteśmy zanurzeni w HADO. Aparaturę, przetwarzającą unikatowe wzorce drgań, jakie posiada każda substancja oraz badającą czy występuje zjawisko rezonansu, dzięki czemu można zmierzyć różne stany HADO, amerykańscy wynalazcy nazwali Analizatorem Rezonansu Magnetycznego MRA. Prof. Emoto był pierwszym, który wykorzystał ten aparat do badań nad HADO oraz nad sposobem gromadzenia i przechowywania informacji przez wodę. Udało mu się dowieść m.in., że dzięki informacjom zawartym w wodzie, można przy jej użyciu poprawić stan zdrowia ludzi. Opracowanie przez profesora techniki fotografowania kryształów zamrożonej wody z różnych miejsc, umożliwiło poznanie oblicza wody. Zdjęcia te są obrazem energii życia, które daje nam woda. A woda to my ludzie; w łonie matki jako zapłodnione jajo, w 95 proc. składamy się z wody. Ciało dorosłego człowieka składa się z wody w 70 proc. I w takiej samej proporcji woda pokrywa powierzchnię Ziemi, wodnej planety z oceanami, chmurami, mgłami, deszczówką, z wodą głębinową, w jeziorach, rzekach i mokradłach oraz zmagazynowaną w wiecznych śniegach wysokich gór i w pokrywach lodowych na biegunach. Dla nas, zwykłych ludzi, każda woda wygląda tak samo. Tymczasem próbki wody z różnych miejsc i ujęć ukazały się na zdjęciach kryształy piękne, niezwykłe, symetryczne oraz brzydkie i zniekształcone. Każde zdjęcie było inne. W czasie wykonywania zdjęć zespół prof. Emoto śledząc wiele tysięcy razy proces krystalizacji, zauważył, że woda stara się stworzyć piękny kryształ, ale czasem nie była w stanie tego uczynić. Np., w trakcie badań wody kranowej z różnych regionów Japonii okazało się, że choć dostarczanie wody do odbiorców obwarowane jest określonymi standardami, nie udało się w każdej próbce uzyskać pięknych kryształów mimo desperackich wysiłków wody, starającej się utworzyć regularny kształt. W niektórych próbkach nie udało się nawet zaobserwować zjawiska krystalizacji. Trudno więc dziwić się, że ludziom np. w Tokio woda nie smakuje. Podobnie jest z wodą niemal we wszystkich wielkich aglomeracjach świata, jej kryształy odpychają brzydotę. Woda jest źródłem życia. Gdy ulegnie skażeniu, egzystencja wszystkich żywych stworzeń będzie zagrożona. Dlatego celem badań japońskiego uczonego stało się jak najszybsze znalezienie sposobu oceny jakości wody. Kolejne eksperymenty dowiodły, że woda może się zmieniać; zdjęcia kryształów obrazowały zmiany zachodzące w wodzie pod wpływem muzyki pięknej lub agresywnej. Okazało się, że woda reaguje na słowo dobre i złe, reaguje na miłość wyrażoną słowem i dźwiękiem, słyszy muzykę uzdrawiającą i modlitwy, odbiera dążenia ludzi do dobra, reaguje też na ludzkie nieszczęścia. Właściwie woda rejestruje wszystko w czym i czym żyjemy i wszystko zapamiętuje dzięki specyficznej strukturze organizacji cząsteczek łączących się w grupy nazywane klastrami. Zdaniem specjalistów, klastry te są swojego rodzaju komórkami pamięci, w których woda jak na twardym dysku zapisuje to, co widzi, słyszy, odczuwa a nawet przeczuwa. Jej struktura, podobnie jak układ nerwowy, reaguje na każdy bodziec. W każdej komórce pamięci wody znajduje się 44 tysiące pól informacyjnych. Każde z nich odpowiada za inny rodzaj łączności ze światem. Wprawdzie jako grupa cząsteczek klaster jest nietrwały, ale jako struktura z wymieniającymi się cząsteczkami, może istnieć przez długi czas. Trwałość struktury klastrów umożliwia wodzie zapisywanie i przechowywanie informacji. Pozwala też na wprowadzenie nowych danych, dzięki którym woda nabiera nowych właściwości, przy nie zmieniającym się jej składzie chemicznym. Cukrzyca a Zdrowie 17

20 W A R T O W I E D Z I E Ć Barbara Ciereszko, terapeutka i wynalazczyni niekonwencjonalnych urządzeń zdrowotnych opracowała m.in. urządzenie płytkę, która zmienia właściwości wody, podnosi np. jej ph do ok. 8,5 oraz strukturyzuje i energetyzuje. Płytka zamienia wodę z kranu na wodę źródlaną oczyszczoną ze szkodliwych związków chemicznych i chorobotwórczych bakterii. Urządzenie wykorzystuje energię kształtu. W jego wnętrzu zatopiony jest zespół elementów, które wytwarzają specyficzne pole energii. Oddziaływanie różnych form geometrycznych i kształtów nosi nazwę geoenergii. W starożytności określano je boską lub świętą geometrią, która przejawia się we wszystkim od najmniejszych cząsteczek po galaktyki. Tworzy wewnętrzną harmonię i równowagę w otoczeniu, dlatego kiedyś kierowano się jej zasadami przy wznoszeniu budowli. Wiedza o geometrii jest dzisiaj na nowo odkrywana. Pani Ciereszko posłużyła się nią przy konstruowaniu płytki energetyzującej wodę. Wyjaśnia, że kształt sam w sobie promieniuje niewielką energią. Jest zamknięty w obudowie, dlatego jego energia wzrasta wielokrotnie zgodnie z zasadą urządzenia samonapędzającego się, które nie ma określonego terminu ważności. Nad płytką i pod nią powstaje bardzo silny prawoskrętny ruch wirowy, który korzystnie wpływa na pole energetyczne człowieka, oczyszcza je i energetyzuje. Skuteczność płytki 8,5, wynalazku Barbary Ciereszko, potwierdził Instytut Masaru Emoto Hado Life Europe w Liechtensteinie, gdzie przebadano kryształy wody poddanej wcześniej działaniu płytki. Uzyskano ładne kryształy o regularnej strukturze sześciokątnej. Taka woda jest najwłaściwsza dla organizmów żywych. Występuje tam, gdzie przyroda nie została naruszona. Badania prof. Emoto wykazały, że w zdrowych tkankach występują heksagonalne cząsteczki wody, podczas gdy kryształy wody z tkanek chorych i uszkodzonych komórek są nieregularne. Badania potwierdziły, iż woda heksagonalna łatwiej przenika przez komórki co powoduje lepsze nawodnienie organizmu i absorpcję składników odżywczych. Heksagonalnej wodzie z płytki 8,5 przyjrzano się również w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Białymstoku; stwierdzono, że ma ona podwyższoną zawartość wapnia i magnezu, natomiast ilość żelaza zmalała czterokrotnie. Próbki wody z płytki 8,5 przebadano też w Laboratorium Wodociągów Białostockich pod względem bakteriologicznym; stwierdzono zmniejszoną liczbę bakterii typu coli i obniżenie poziomu szkodliwych azotynów. Ponadto poddanie wody działaniu płytki energetyzującej sprawia, że zmienia się jej odczyn ph na wysoko zasadowy (ph ok. 8,5). Taka woda jest bardzo zdrowa, działa jak naturalny antyoksydant i zmniejsza zakwaszanie organizmu, które jest przyczyną wielu chorób. Jest więc jak w porzekadle: taka woda zdrowia doda. Oprac. Lucyna Szepiel 18 Cukrzyca a Zdrowie