KONKURS PRZEDMIOTOWY BIOLOGICZNY DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH

Transkrypt

1 ... pieczątka nagłówkowa szkoły... kod pracy ucznia KONKURS PRZEDMIOTOWY BIOLOGICZNY DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH ETAP SZKOLNY Drogi Uczniu, witaj na I etapie konkursu biologicznego. Przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj się prawidłowo odpowiedzieć na wszystkie pytania. Arkusz liczy 11 stron i zawiera 20 zadań. Przed rozpoczęciem pracy sprawdź czy Twój test jest kompletny. Jeżeli zauważysz usterki, zgłoś Komisji Konkursowej. Zadania czytaj uważnie i ze zrozumieniem. Odpowiedzi wpisuj czarnym lub niebieskim długopisem bądź piórem. Dbaj o czytelność pisma i precyzję odpowiedzi. W przypadku testu wyboru prawidłową odpowiedź zaznacz stawiając znak X na literze poprzedzającej treść wybranej odpowiedzi. Nie używaj korektora. Jeżeli pomylisz się, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz znakiem X inną odpowiedź. Oceniane będą tylko odpowiedzi, które zostały umieszczone w miejscu do tego przeznaczonym. Brudnopis nie będzie oceniany. Czas pracy: 60 minut Liczba punktów możliwych do uzyskania: 60 Pracuj samodzielnie. Powodzenia!

2 Zadanie 1. ( 0 3 pkt.) Wirusy są tworami stojącymi na pograniczu materii żywej i martwej. Spośród niżej wypisanych cech budowy i czynności życiowych wirusów, wybierz i podkreśl te, które wskazują, że posiadają one cechy organizmów żywych. 1. Nie oddychają. 2. Są pasożytami. 3. Można je zniszczyć wysoką temperaturą. 4. Rozmnażają się. 5. Nie rozmnażają się poza komórką gospodarza. 6. Brak budowy komórkowej. 7. Ulegają mutacjom. Zadanie 2. ( 0-4 pkt.) Pełnienie funkcji życiowych jest możliwe dzięki złożonej budowie komórki. Każdy składnik komórki jest niezbędny do odgrywania określonej roli. Rozpoznaj opisane struktury komórkowe, wpisując we właściwym miejscu ich nazwy. 1. Niewielkie organelle rozmieszczone w cytoplazmie lub na powierzchni siateczki śródplazmatycznej, odgrywają ważną rolę w procesie powstawania białek. 2. Organelle otoczone dwiema błonami, z których wewnętrzna jest silnie pofałdowana, zachodzi w ich proces uwalniania energii niezbędnej do życia. 3. Oddziela wnętrze komórki od otoczenia, zapewnia transport różnych substancji do wnętrza i na zewnątrz komórki. 4. W komórkach grzybów ten składnik zbudowany z chityny, w odróżnieniu od komórek roślinnych, u których zbudowany jest z celulozy. 5. Występuje wewnątrz cytoplazmy komórek eukariotycznych w postaci systemu błon, gdzie tworzy przestrzenie, w których zachodzą określone procesy biochemiczne; odpowiada za transport substancji wewnątrz komórek. Strona 2 z 11

3 Zadanie 3. ( 0-5 pkt. ) Wypisane poniżej organizmy należy umieścić w odpowiedniej części tabeli, zgodnie z ich przynależnością do jednego z pięciu królestw: Bakterii, Protista, Grzybów, Roślin i Zwierząt: wypławek biały, laseczka jadu kiełbasianego, zarodziec malarii, toksoplazma, kropidlak, granicznik płucnik, laseczka tężca, kanianka, rurecznik, skrzyp polny, glista ludzka, sinica, drożdże, morszczyn pęcherzykowaty, salwinia pływająca Królestwo: BAKTERIE Królestwo: PROTISTA Królestwo: GRZYBY Królestwo: ROŚLINY Królestwo: ZWIERZĘTA Zadanie 4. ( 0-1 pkt. ) Uszereguj główne jednostki systematyczne występujące w świecie zwierząt, zaczynając od najwyższej: rodzaj, typ, rząd, rodzina, królestwo, gromada, gatunek,,,,,,. Zadanie 5. ( 0-2 pkt. ) W tabeli zamieszczono zakresy tolerancji niektórych bakterii względem ph podłoża, w którym występują. Gatunek bakterii ph minimum ph optimum ph maksimum Przecinkowiec cholery 5,6 6,2-8,0 9,6 Dwoinka zapalenia płuc 7,2 7,8 8,2 Pałeczka okrężnicy 4,4 6,0-7,0 9,0 Podaj, która z wymieniowych powyżej bakterii jest stenobiontem względem badanego czynnika. Uzasadnij swój wybór. Strona 3 z 11

4 Zadanie 6. ( 0-3 pkt. ) Na korzeniach roślin motylkowych np. łubinu żyją symbiotyczne bakterie azotowe z rodzaju Rhizobium. Określ korzyści wynikające z tej formy współżycia dla: a. bakterii b. łubinu Człowiek wykorzystuje to oddziaływanie między wymienionymi organizmami w rolnictwie ekologicznym. Rośliny motylkowe stosuje się jako naturalny, zielony nawóz. Wyjaśnij, dlaczego? Zadanie 7. ( 0-1 pkt. ) Zaznacz zdanie, w którym zawarta jest prawidłowa relacja gatunek populacja. A. Osobniki jednej populacji to wiele różnych gatunków. B. Do jednego gatunku zaliczamy zawsze osobniki należące do jednej populacji występującej na określonym terenie. C. Każdy gatunek ma tylko jedną reprezentującą go populację. D. Do jednego gatunku można zaliczyć osobniki należące do wielu populacji. Zadanie 8. ( 0-2 pkt. ) Spośród niżej podanych informacji (A E) wypisz oznaczenia literowe tych dwóch, z których jedno charakteryzuje konkurencję, a drugie komensalizm. A. Na sawannach afrykańskich hieny walczą o padlinę z sępami. B. Szczupaki żywią się leszczami. C. Kleszcze odżywiają się krwią kręgowców. D. Bobry budujące swoje żeremia i tamy zmieniają warunki wodne w biocenozach leśnych, stwarzając dla wielu gatunków roślin i zwierząt niekorzystne warunki życia. E. Owady żyjące w ptasich gniazdach żywią się resztkami pokarmu gospodarzy. konkurencja komensalizm Strona 4 z 11

5 Zadanie 9. ( 0-1 pkt. ) Chloroza to choroba roślin polegająca na zaburzeniu syntezy lub przyśpieszonym rozkładzie chlorofilu. Fotosynteza wówczas nie zachodzi. Najczęściej chloroza spowodowana jest zbyt słabym oświetleniem oraz niedoborem w roztworze glebowym niektórych pierwiastków, których obecność jest niezbędna do syntezy chlorofilu. Brak jakich pierwiastków prowadzi do chlorozy? Wybierz właściwy zestaw. A. wapnia i miedzi B. magnezu i żelaza C. żelaza i wapnia D. fosforu i miedzi Zadanie 10. ( 0-2 pkt. ) Gen dominujący C jest odpowiedzialny za produkcję chlorofilu, gen recesywny c za brak chlorofilu. W którym przypadku otrzymamy największą liczbę roślin bezzieleniowych, niezdolnych do życia? Zaznacz prawidłową odpowiedź. A. CC x cc B. Cc x Cc C. CC x Cc D. Cc x cc Zadanie 11. ( 0-2 pkt. ) Uważnie przeczytaj poniższe zdania, a następnie wykonaj polecenie. I. Grupa krwi AB u jednego z rodziców nie wyklucza grupy krwi 0 u dzieci. II. Grupa krwi AB u jednego z rodziców wyklucza grupę krwi 0 u dzieci. III. Jeżeli jedno z rodziców ma grupę krwi A, a drugie B, dziecko może mieć każdą z możliwych grup, ponieważ rodzice mogą być homo- lub heterozygotami. Wybierz i zaznacz zestaw zawierający tylko zdania prawdziwe. A. I, II B. I, III C. II, III D. I, II, III Strona 5 z 11

6 Zadanie 12. ( 0-3 pkt.) Po wykonaniu analizy krwi kilku pacjentów uzyskano następujące wyniki: Pacjent Komórki krwi ERYTROCYTY LEUKOCYTY TROMBOCYTY Pacjent 1 Pacjent 2 Pacjent 3 Pacjent 4 2,5 mln/mm 3 3,9 mln/mm 3 4,5 mln/mm 3 4,5 mln/mm 3 5 tys/mm 3 12 tys/mm 3 3,5 mln/mm 3 7 tys/mm tys/mm tys/mm tys/mm tys/mm 3 Po zapoznaniu się z wynikami analizy krwi, uzupełnij poniższe zdania. Wyniki morfologii krwi są prawidłowe u pacjenta. Pacjent, u którego można stwierdzić zaawansowaną anemię to pacjent. U osób chorych na niedokrwistość nieprawidłowa jest również zawartość białka, w skład którego wchodzi żelazo, dlatego dieta chorych powinna obfitować w produkty bogate w ten mikroelement. Zadanie 13. ( 0-3 pkt.) Schemat ilustruje wymianę gazową w płucach. Wykonaj polecenia: 1. Podaj nazwy gazów oddechowych, przechodzących zgodnie ze strzałkami i oznaczonych symbolami X i Y. X Y 2. Z jakim zjawiskiem, polegającym na nieuporządkowanym przemieszczaniu się cząsteczek prowadzącym do równomiernego rozmieszczenia się w układzie mamy do czynienia podczas wymiany gazowej? Strona 6 z 11

7 Zadanie 14. ( 0-3 pkt. ) Przeanalizuj poniższy schemat: Pokarm Kubki smakowe języka Mózgowie Ślinianki Ślina ( ośrodek smaku, ośrodek wydzielania śliny) W poniższym tekście wykreśl pogrubione wyrazy tak, aby powstały zdania prawdziwe. Schemat przedstawia powstawanie odruchu warunkowego/bezwarunkowego czyli nabytego/wrodzonego. Receptory smakowe mieszczą się na języku/ w mózgu. Efektorem, na który działa impuls nerwowy są ślinianki/ślina. Ślina wydziela się również na widok pokarmu lub na myśl o pokarmie. Wtedy mamy do czynienia z odruchem warunkowym/bezwarunkowym czyli nabytym/ wrodzonym. Zadanie 15. ( 0-3 pkt.) Podaj nazwę odcinka przewodu pokarmowego człowieka, w którym zachodzi przedstawiony na schemacie proces, oraz nazwę substancji 1 i enzymu tłuszcz zemulgowany tłuszcz glicerol + kwasy tłuszczowe odcinek przewodu pokarmowego Strona 7 z 11

8 Zadanie 16. ( 0-2 pkt.) Janek przeprowadził doświadczenie, przedstawione na rysunku. Górną powierzchnię czterech liści pokrył grubą warstwą wazeliny. Cztery kolejne liście zostały pokryte wazeliną po stronie dolnej. Janek obserwował i zapisywał różnice między dwoma grupami liści przez okres tygodnia. Po tym czasie zwiędły liście pokryte wazeliną po stronie dolnej. Pozostałe nie zmieniły się. Twoje zadanie polega na wyjaśnieniu wyników doświadczenia. Zadanie 17. ( 0-2 pkt. ) Pleśniak biały tworzy często białe naloty pleśni na produktach żywnościowych. Na rysunku przedstawiono hodowlę tego grzyba. Określ problem badawczy i postaw hipotezę. Problem badawczy Hipoteza Strona 8 z 11

9 Zadanie 18. ( 0-5 pkt.) W cyklu życiowym paprotników występuje przemiana pokoleń. Wykonaj następujące polecenia: 1. Uporządkuj etapy cyklu rozwojowego paproci narecznicy samczej, wpisując we właściwe miejsca cyfry od 2 do 6. tworzenie skupień zarodni na spodniej stronie liści przepłynięcie w kropli wody plemnika do rodni i zapłodnienie komórki jajowej 1 pęknięcie dojrzałej zarodni i uwolnienie zarodników przenoszonych przez wiatr tworzenie rodni i plemni z gametami rozwój przedrośla wyrośnięcie nowego sporofitu 2. Uzasadnij dlaczego narecznica samcza jest rośliną jednopienną. 3. Zaznacz na rysunku, przedstawiającym przemianę pokoleń u narecznicy samczej pokolenie bezpłciowe sporofit i pokolenie płciowe gametofit. Strona 9 z 11

10 Zadanie 19. ( 0-5 pkt. ) Oceń poniższe zdania dotyczące budowy i czynności życiowych pierścienic i mięczaków, wpisuj obok zdań: prawda lub fałsz. 1. Dżdżownica jest organizmem obupłciowym, zachodzi u niej zapłodnienie krzyżowe, rozwój jest złożony. 2. Pijawka jest pasożytem, odżywiającym się krwią, którą przechowuje w kieszeniach rozbudowanej części przełyku zwanej wolem. 3. Morska pierścienica nereida posiada odnóża - parapodia, na których występują dobrze ukrwione wyrostki ciała pełniące rolę skrzeli. 4. Ślimak winniczek jest ślimakiem płucodysznym, tlen rozprowadzany jest po całym ciele przez zamknięty układ krwionośny. 5. Niektóre małże produkują masę perłową, służącą do wyściełania muszli, jeśli do muszli dostanie się ziarno piasku, substancja perłowa również je pokrywa tworząc perłę 6. Nazwa głowonogi pochodzi stąd, że ich noga występuje w postaci kilku ramion zaopatrzonych w macki, ramiona otaczają otwór gębowy na głowie. Zadanie 20. ( 0-8 pkt.) Podane niżej organizmy to kręgowce przedstawiciele gromad: płazów, gadów, ptaków i ssaków. Uporządkuj wymienione organizmy zgodnie z kryteriami podanymi w tabeli wpisując, odpowiadające im numery. 1. ŻMIJA ZYGZAKOWATA 5. JASZCZURKA ŻYWORÓDKA 2. KUMAK GÓRSKI 6. DZIĘCIOŁ CZARNY 3. JEŻ EUROPEJSKI 7. DZIOBAK 4. ROPUCHA SZARA 8. SOKÓŁ WĘDROWNY Cechy organizmów zmiennocieplne stałocieplne jajorodne jajożyworodne żyworodne bezowodniowce owodniowce Numery przypisane gatunkom Spośród ośmiu podanych kręgowców, tylko jeden z nich nie znajduje się na liście zwierząt objętych ścisłą ochroną gatunkową w Polsce. Wpisz nazwę tego organizmu. Strona 10 z 11

11 BRUDNOPIS Strona 11 z 11