Kraków, nr 100, wrzesień październik 2011

Transkrypt

1 Kraków, nr 100, wrzesień październik 2011

2 To ostatnia szansa na zmiany! Wchodzę do gry! Grażyna GAJ Przewodniczę organizacji międzyzakładowej Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych, a także pełnię funkcję Przewodniczącej regionu małopolskiego OPZZPiP. Jestem Sekretarzem Zarządu Krajowego OZZPiP, Wiceprzewodniczącą Forum Wojewódzkiego Związków Zawodowych, jestem członkiem Wojewódzkiej Komisji Dialogu Społecznego w Krakowie i Powiatowej Rady Pracy. Przez trzy kadencje byłam radną, jedną kadencję pełniłam w Gminie Bolesław, dwie natomiast byłam radną powiatową w Olkuszu. Szanowni Państwo, Jestem kandydatką do Senatu RP w nadchodzących wyborach. Jako bezpartyjna, startuję z listy SLD, poparła mnie oficjalnie Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Krakowie. Nie przywieziono mnie w teczce, wyszykowanej w Warszawie, bo ten kawałek Polski (powiaty: olkuski, miechowski, krakowski) to moja mała Ojczyzna, z którą związałam się na zawsze węzłami rodzinnymi, prawie czterdziestoma latami pracy w zawodzie, służbą społeczną. Dla tej niedoinwestowanej ziemi, która w przemianach ostatniego 20-lecia nie zdołała przebić się do sukcesów gospodarczych i pozostaje wciąż na poziomie rozwoju dalekim od krajowej czołówki, pragnę poświęcić swe siły i zdolności. Wiem, że znaczna część naszych problemów może być rozwiązana tylko na szczeblu centralnym, głównie w Parlamencie. Chcę się w nim znaleźć nie po to, by zadawać szyku statusem polityka. Mam konkretne plany i zamierzenia dotyczące tego, co należy zmienić w naszym życiu publicznym, w położeniu grup społeczno - zawodowych, takich jak środowisko pielęgniarek i położnych, a także mieszkańców wsi i małych miast. Salony władzy mi nie imponują. Chcę wnieść do Izby mój zapał i moje doświadczenie w społecznej pracy na szczeblu ogólnopolskim, zdobyte na gruncie wieloletniej działalności związkowej. Byłam uczestnikiem pamiętnej batalii moich koleżanek, zgromadzonych w miasteczku namiotowym pod Urzędem Rady Ministrów. Zrozumiałam, że nawet zwycięskie manifestacje, nie są w stanie skutecznie wpływać na losy Polaków, te rozstrzygają się bowiem w ogniwach władzy ustawodawczej, jakimi są Sejm i Senat. Kiedy się tam znajdę, nie grozi mi wyobcowanie od zwyczajnych ludzkich spraw. Zajmowanie się nimi, służenie ludziom, to moja codzienność i moja druga natura. Można powiedzieć: mam to we krwi... Urodziłam się w 1953 roku, całe dorosłe życie podporządkowałam pracy w zawodzie pielęgniarki. Obecnie pracuję w NZOZ Nowy Szpital w Olkuszu jako specjalista pielęgniarstwa rodzinnego. Na wieloletni staż społecznikowski składa się bezinteresowna działalność na niwie związkowej. Grażyna Gaj

3 W NUMERZE AKTUALNOŚCI Sprawozdanie końcowe z prac Okręgowej Komisji Wyborczej Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Krakowie 4 Pierwsze czepkowanie w ppwsz w nowym targu 5 Wydaje: Małopolska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych Adres redakcji: Biuro Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych Kraków ul. Szlak 61 tel./fax biuro@moipip.org.pl Biuro czynne: w poniedziałek w godz. 10:00 18:00; w pozostałe dni tygodnia w godz. 8:00 16:00 Sprawy związane Z PRAWEM WYKONYWANIA ZAWODU załatwiane są w poniedziałek, wtorek, środę i piątek w godz. 9:00 15:00 (czwartek dzień wewnętrzny) Porad prawnych dla członków samorządu z zakresu: PRAWA PRACY PRAWA MEDYCZNEGO udziela radca prawny Zbigniew Cybulski we wtorki w godz. 10:00 12:00, w środy w godz. 14:00 16:00 Telefon: Porad prawnych dla członków samorządu z zakresu: PRAWA CYWILNEGO PRAWA RODZINNEGO PRAWA KARNEGO PRAWA PRACY udziela adwokat Monika Cała w poniedziałki w godz. 15:30 17:00 Telefon: Kasa czynna codziennie w godz. 8:00 16:00 Notatka o pikniku integracyjnym z okazji dnia dziecka, który miał miejsce w wiśniowej dnia 11 czerwca 2011r. 6 Pozycja prawna pielęgniarki w polskim systemie ochrony zdrowia 8 PRAWNIE Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej pielęgniarek i położnych 10 Zdarzenia niepożądane, a odpowiedzialność w praktyce zawodowej pielęgniarek i położnych 13 ROZMAITOŚCI Relacja z uroczystości wręczenia odznaczeń Sprawiedliwi wśród Narodów Świata 17 Aleksandra Dąmbska (Rudecka) h. Godziemba ( rok) 18 ZAWODOWO Salonik Historii Pielęgniarstwa 21 Informacje Komisji Kształcenia 25 OGŁOSZENIA Konkursy 26 Uprzejmie informujemy o zmianie konta bieżącego aktualnie posiadamy konto bieżące w Krakowskim Banku Spółdzielczym, I Oddział w Krakowie, nr rachunku: Wszystkie wpłaty składek prosimy kierować na ww. nr rachunku bankowego. mgr Anna Sas, Skarbnik Małopolskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych Posiedzenia Komisji Socjalnej odbywają się w pierwszą środę miesiąca Rzecznik odpowiedzialności zawodowej pełni dyżury w każdą środę w godz. 15:00 16:00 3

4 AKTUALNOŚCI Sprawozdanie końcowe z prac Okręgowej Komisji Wyborczej Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Krakowie Stanisław Łukasik Przewodniczący Okręgowej Komisji Wyborczej Kraków, dnia 9 września 2011 r. Okręgowa Komisja Wyborcza MOIPiP została powołana przez Małopolską Okręgową Radę Pielęgniarek i Położnych uchwała nr 835/V/2011 z dnia 18 stycznia 2011 r. Okręgowa Komisja Wyborcza działa na podstawie: Regulaminu Okręgowej Komisji Wyborczej Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych z dnia 10 stycznia 2007 r. Na pierwszym posiedzeniu OKW ukonstytuowała się w następującym składzie: Przewodniczący: Stanisław Łukasik V-ce Przewodnicząca: Danuta Adamek Sekretarz: Beata Marzec Członkowie: Tadeusz Wadas, Janina Łęgosz, Maria Bal, Jolanta Łysak, Halina Serafin, Ewa Zielińska Komisja opracowała swój harmonogram działania ustalając terminy wyborów w poszczególnych rejonach wyborczych. Utworzono 63 rejony wyborcze. Rejony wyborcze obejmowały zakłady opieki zdrowotnej i inne jednostki organizacyjne, w których wykonują zawód pielęgniarki i położne. Wyboru delegatów dokonywano w stosunku jeden delegat na 40 członków samorządu. Prace OKW przebiegały zgodnie z ustalonym harmonogramem. Pierwsze zebranie wyborcze odbyło się r. ostatnie w dniu r. - W 6 rejonach dokonano wyboru delegatów podczas pierwszego zebrania wyborczego. - Pozostałe wybory dokonywane były w drugim terminie. - W 3 rejonach wybory nie odbyły się z powodu braku obecności członków rejonu wyborczego. Pomimo dokonanych poprawnie zawiadomień, na zebranie nie zgłosili się członkowie tych rejonów lub przychodziły pojedyncze osoby (patrz rejon nr 57, 61, 62). - Podczas zebrań wyborczych dokonywano również wyborów Pełnomocników na okres VI kadencji. Wybrano 336 delegatów na okres VI Kadencji MOIPiP. Po przeprowadzonych wyborach w rejonach wyborczych, nie wniesiono ani jednego odwołania, w jednym przypadku udzielono wyjaśnień dotyczących pierwszego terminu w rejonie nr 23. Podczas zebrań wyborczych w wielu przypadkach okazało się, że pielęgniarki i położne nie dokonują obowiązku rejestracyjnego w izbie okręgowej. Dotyczy to tych osób, które nie zarejestrowały się w naszej izbie a pracują w jednostkach organizacyjnych ochrony zdrowia na terenie działania naszej izby. Takie osoby nie mogły znaleźć się na listach wyborczych. Należy wysnuć wniosek, że potrzebny jest mechanizm prawny, który spowoduje konieczność aktualizacji danych o pielęgniarkach i położnych w okręgowym rejestrze prowadzonym przez izby okręgowe. Apelujemy do wszystkich by wszelkie zmiany zgłaszać w dziale Prawa Wykonywania Zawodu naszej izby, a w okresie przedwyborczym sprawdzać czy nasze nazwisko widnieje na listach w danych rejonach wyborczych. Z uwagi na fakt, że jedna osoba pracuje w kilku zakładach pracy, nie można jej umieścić na kilku listach wyborczych. Komisja postanowiła wykazać takie osoby w jej głównym miejscu zatrudnienia, chyba, że taka osoba wcześniej zgłosiła, do którego rejonu chce należeć. Dokumentacja wyborcza została zabezpieczona w teczkach i pozostaje zarchiwizowana w siedzibie izby przez okres całej VI kadencji. Po tym okresie powinna zostać zniszczona. Wszystkim nowo wybranym delegatom komisja wyborcza składa serdeczne gratulacje. Informacje o terminie i miejscu Zjazdu Sprawozdawczo-Wyborczego wraz z materiałami zjazdowymi zostaną wysłane do delegatów drogą pocztową. 4

5 AKTUALNOŚCI Pierwsze czepkowanie w PPWSZ w Nowym Targu Krystyna Buławska Grażyna Dębska 22 lipca br. w Centrum Dydaktyczno-Bibliotecznym w Podhalańskiej Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Nowym Targu zwanej Podhalanką, po raz pierwszy miało miejsce uroczyste czepkowanie absolwentek studiów stacjonarnych kierunku Pielęgniarstwa. Instytut Pielęgniarstwa PPWSZ w Nowym Targu kształci pielęgniarki od 2001 roku w systemie studiów stacjonarnych i niestacjonarnych. W ciągu 10 lat kształcenia Instytut Pielęgniarstwa ukończyło łącznie 812 absolwentów: 349 absolwentów studiów stacjonarnych, 463 absolwentów studiów niestacjonarnych, w tym 177 osób, które ukończyły studia niestacjonarne współfinansowane ze środków Unii Europejskiej. Do tej pory absolwenci studiów stacjonarnych i niestacjonarnych kierunku Pielęgniarstwa podczas uroczystości zakończenia studiów otrzymywali karty absolutoryjne, dyplomy ukończenia studiów oraz miniaturkę czepka pielęgniarskiego. W tym roku akademickim uroczystość zakończenia studiów miała szczególną oprawę, nie tylko z powodu wspomnianego czepkowania, ale także z powodu tego, że studenci studiów niestacjonarnych ubrani byli w odświętne stroje togi i birety. Tradycja czepkowania ma swoją historię i łączona jest z przynależnością do grupy zawodowej przyjęcie do zawodu. Natomiast czepek pielęgniarski jest symbolem zawodu. Warto w tym miejscu wspomnieć, że historię nakrycia głowy zapoczątkowały w 1876 roku pielęgniarki amerykańskie fot: Władze uczelni, zaproszeni goście i absolwentki PPWSZ w Nowym Targu fot: Absolwentki PPWSZ w Nowym Targu ze szpitala w Waszyngtonie. Początkowo czepek pełnił rolę ochronną dla włosów, z biegiem lat stał się nieodłącznym elementem ubioru każdej pielęgniarki. W Polsce pierwsze wzory czepka pojawiły się w szkołach kształcących pielęgniarki od 1911 roku. W szkołach pielęgniarskich, tradycja czepkowania tj. wręczania czepka białego po roku nauki, a potem kolejnych pasków, aż do nałożenia na głowę absolwentce czepka z szerokim czarnym paskiem, nie została przeniesiona do wyższych szkół zawodowych i uczelni akademickich kształcących pielęgniarki na poziomie licencjatu. Trudno jest dzisiaj szukać przyczyny tego. Między innymi, stało się to dlatego, że wiele pielęgniarek wymieniło tradycyjny biały czepek z szerokim paskiem, na identyfikator wraz z symbolicznym znaczkiem pielęgniarskim wpiętym w klapę munduru pielęgniarskiego. Było to spowodowane, przyjętym stanowiskiem I Krajowego Zjazdu Pielęgniarek i Położnych z dnia 12 grudnia 1990 roku, w sprawie identyfikatorów zawodowych pielęgniarek i położnych oraz decyzją II Krajowego Zjazdu Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych z roku 1991, który uchylił konieczność noszenia czepka jako identyfikatora zawodu, a nałożył obowiązek legitymowania się plakietką informacyjną, o treści ustalonej decyzją okręgowego organu samorządowego. Czepek pielęgniarski nadal pozostał w tradycji zawodu, stanowi bowiem element stroju galowego pielęgniarki. Obecnie coraz więcej szkół zawodowych i uczelni akademickich kształcących pielęgniarki wraca do tradycji czepkowania. Instytut Pielęgniarstwa Podhalanki wraca do tradycji zawodu pielęgniarskiego i od tego roku na stałe wpisuje w uroczyste zakończenia studiów pielęgniarskich, nałożenie czepka z szerokim czarnym paskiem absolwentom studiów stacjonarnych. Podczas uroczystości zakończenia roku akademickiego 2010/11 w naszej uczelni, 26 absolwentkom studiów sta- 5

6 AKTUALNOŚCI cjonarnych został nałożony czepek pielęgniarski, po czym odbyło się uroczyste ślubowanie i odśpiewany został hymn pielęgniarski. Uroczystość uświetniły władze Uczelni, zaproszeni goście oraz rodzina absolwentów. Wśród zaproszonych gości oprócz przedstawicieli kadry pielęgniarskiej placówek opieki zdrowotnej, w którym nasi studenci odbywają zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe, uczestniczył Przewodniczący MORPiP mgr Tadeusz Wadas, który ufundował absolwentom nie tylko czepki pielęgniarskie, ale także sześć nagród książkowych dla najlepszych absolwentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych. W trakcie uroczystości, interesujący referat pt.: Organizacje pielęgniarek polskich powstałe i działające po odzyskaniu niepodległości oraz współcześnie zasługi dla rozwoju zawodu, wygłosiła Pani mgr Magdalena Wiśniowska, zwyciężczyni konkursu Pielęgniarka Roku Druga część uroczystości poświęcona była studentom studiów niestacjonarnych, których znacznie większa liczba (111 osób, w tym dwoje mężczyzn) opuściła mury naszej uczelni. Absolwenci studiów niestacjonarnych po raz pierwszy w naszej uczelni, wystąpili w czarnych togach i charakterystycznych biretach. Z rąk Rektora PPWSZ, prof. dr hab. Stanisława A. Hodorowicza otrzymywali karty absolutoryjne wraz z certyfikatami unijnymi dla osób, które ukończyły studia współfinansowane ze środków unijnych oraz dyplomy uznania dla osób, które podjęły trud samofinansowania studiów licencjackich. Dyrektor Instytutu Pielęgniarstwa dr hab. Iwon Grys wręczał dyplomy licencjackie, a opiekun dydaktyczno-wychowawczy mgr Maria Półtorak wręczała miniaturkę czepka pielęgniarskiego z logiem naszej uczelni. fot: Zaproszeni goście: od lewej; przewodniczący MORPiP Tadeusz Wadas i Pielęgniarka Roku 2010 Wiśniowska Magdalena Na zakończenie uroczystości Rektor prof. dr hab. Stanisław A. Hodorowicz złożył wszystkim absolwentom życzenia i żegnając ich, zaprosił jednocześnie na I-szy zjazd absolwentów PPWSZ, który odbędzie się we wrześniu br. Ostatnie słowa skierował do absolwentów studiów niestacjonarnych, które przeszły do historii. Zostały wypowiedziane bowiem po raz pierwszy w murach naszej Podhalanki: Czapki z głów. Birety powędrowały w górę, a radości nie było końca. Warto nadmienić, iż nauczyciele Instytutu Pielęgniarstwa zapoczątkowali tradycje uroczystego zakończenia studiów w Podhalance, która w tym roku dzięki nałożeniu czepków absolwentkom studiów stacjonarnych i założeniu tog wraz z biretami przez absolwentów studiów niestacjonarnych, była wyjątkowym wydarzeniem w naszej społeczności akademickiej i lokalnej, czego dowodem są wzmianki o uroczystości w prasie lokalnej. Uroczystość prowadziła podobnie jak w latach poprzednich, mgr Krystyna Buławska. Notatka o pikniku integracyjnym z okazji Dnia Dziecka, który miał miejsce w Wiśniowej dnia 11 czerwca 2011r. Danuta Kowal W sobotę 11 czerwca w Wiśniowej odbył się Piknik Integracyjny z okazji Dnia Dziecka. Integracyjny, bo spotkały się dzieci będące pod opieką działającego w regionie hospicjum domowego, dzieci z różnymi dysfunkcjami z terenu gminy, ich rodziny, wolontariusze, sponsorzy, mieszkańcy gminy. Organizatorami uroczystości były mające siedzibę w gminie Stowarzyszenie Hospicyjne w Wiśniowej Bądźmy Razem, Hospicjum Domowe Królowej Apostołów oraz Urząd Gminy Wiśniowa. To było pierwsze takie wydarzenie w historii stowarzyszenia i hospicjum, które od początku 2011 roku objęło opieką domową poza dorosłymi także 6

7 AKTUALNOŚCI chore dzieci. Pod opieką znajduje się obecnie 16 dzieci. Pochodzą one z różnych miejscowości powiatu myślenickiego i powiatów sąsiednich. Program spotkania obejmował Mszę Świętą w kościele parafialnym w Wiśniowej, dedykowaną dzieciom podopiecznym hospicjum domowego i ich rodzinom. Mszę Św. prowadził Proboszcz z Lipnika ks. Janusz Widur opiekun duchowy wspólnoty hospicyjnej. Uroczystość połączona była z obchodami święta patronki hospicjum, Królowej Apostołów, które przypadło w tym dniu. Dzięki gościnności kierownictwa Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu po Mszy św. spotkaliśmy się w budynku GOK-u, w specjalnie na tę okazję przygotowanej scenografii bajkowego lasu. Na spotkanie przybyło ponad 100 osób. Uczestników przywitały Pani Ewa Dudzik-Urbaniak prezes zarządu stowarzyszenia hospicyjnego, Pani Barbara Lechwar wiceprezes oraz Pani Danuta Kowal kierownik fot: Wspólna zabawa z dziećmi hospicjum, członek zarządu stowarzyszenia. Podziękowały przyjaciołom i sprzymierzeńcom, dzięki którym mogliśmy zorganizować to święto dla naszych małych podopiecznych. Gościem honorowym spotkania był Pan Tadeusz Wadas Przewodniczący Małopolskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych, który podkreślił ważność oraz potrzebę działalności hospicyjnej, domowej. Jego słowa były podyktowane znajomością tematyki ruchu hospicyjnego. Przez kilka lat bowiem pełnił on funkcję dyrektora pierwszego hospicjum w Polsce Hospicjum św. Łazarza w Krakowie. Bogaty i radosny program kulturalny oraz integracyjne gry i zabawy pozwoliły naszym Podopiecznym na chwilę zapomnieć o trudnościach zmagania się z chorobą i niepełnosprawnością. Dzieci zostały obdarowane prezentami z potrzebnym sprzętem rehabilitacyjno-pielęgnacyjnym, zabawkami oraz słodyczami. Spotkanie współfinansowane było ze środków Urzędu Gminy Wiśniowa pozyskanych na drodze otwartego fot: Zaproszeni goście, organizatorzy i podopieczni hospicjum domowego przy wspólnej zabawie konkursu ofert. Zakup prezentów dla dzieci dofinansowały Małopolska Regionalna Izba Pielęgniarek i Położnych w Krakowie oraz spółki pielęgniarskie z regionu małopolski. Zabawki dla dzieci przekazała nam także Apteka Centrum z Myślenic. Dzięki pomocy współpracujących z nami sponsorów: Fundacji Wawel z Rodziną z Krakowa, Piekarni i Cukierni Złoty Kłos z Dobczyc, firm gastronomicznych z Wiśniowej: Baro-Kawiarni Sosenka, Cafe Baru Hades, Pizzerii Sławomira Cieślika oraz Karczmy Zbójnickiej z Woli Skrzydlańskiej przygotowaliśmy poczęstunek dla gości. Koordynatorem całości przygotowań była Pani Barbara Lechwar oraz Pani Elżbieta Konieczna z Wiśniowej, należące do władz stowarzyszenia. Pomagała nam młodzież z Wiśniowej i Lipnika pod opieką Pani Anny Bubuli, Pani Anny Podmokłej oraz Pana Janusza Paszcza. W organizację spotkania i pomoc chorym dzieciom aktywnie zaangażowali się dorośli wolontariusze stowarzyszenia, przede wszystkim pielęgniarki hospicyjne oraz wolontariusze młodzieżowi pod opieką pedagogów szkolnych (uczniowie gimnazjum, licealiści). Dzięki ich udziałowi panowała niepowtarzalna atmosfera integracji i wspólnoty. Bardzo serdecznie wszystkim dziękujemy. Na wspólnym oglądaniu przygotowanego programu artystycznego, zabawach i grach upłynęło nam integracyjne popołudnie. Oprócz wymiaru bezpośredniego wsparcia socjalnego i emocjonalnego dla chorych dzieci i ich rodzin, akcja miała charakter edukacyjny: przeciwstawianie się osamotnieniu w chorobie i rozbudzanie wrażliwości młodzieży i dorosłych na potrzeby innych. Mamy nadzieję, że ta impreza pozostanie na długo miłym wspomnieniem dla wszystkich uczestników. Liczymy także, że zaowocuje ona jeszcze większym zainteresowaniem ze strony lokalnej społeczności, naszą działalnością na rzecz wspierania chorych, zwłaszcza tych najmniejszych, w procesach leczenia i rehabilitacji, integracji społecznej, a nawet w spełnianiu niektórych marzeń. 7

8 AKTUALNOŚCI Wykład szkoleniowy prowadziła dr Małgorzata Serwach, profesor nadzwyczajny WSAP, adiunkt w Katedrze Prawa Cywilnego Uniwersytetu Łódzkiego oraz w Katedrze Polityki Ochrony Zdrowia Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W dniu 15 kwietnia 2011 r. Sejm uchwalił ustawę O Działalności Leczniczej. Ustawa zmienia sytuację prawną pielęgniarek i położnych w systemie ochrony zdrowia. Wprowadza zmiany, które mają odzwierciedlenie w formach wykonywania zawodu pielęgniarek i położnych oraz odpowiedzialności cywilnej, karnej i zawodowej, w sferze obowiązkowych ubezpieczeń. Konferencja cieszyła się ogromnym zainteresowaniem. Wśród zaproszonych gości byli przedstawiciele szpitali małopolskich, goście z Lubelszczyzny, Podkarpacia oraz Śląska. W konferencji uczestniczyły pielęgniarki naczelne, pielęgniarki przełożone i oddziałowe. Najliczniejszą grupę stanowili przedstawiciele wszystkich Związków Zawodowych, zrzeszających w swoich kręgach pracowników ochrony zdrowia oraz panie pielęgniarki/położne. Sala Kongresowa Akademii Rolniczej w Krakowie mogąca pomieścić w swoich murach 320 osób, wypełniona była po brzegi. Szkolenie miało charakter praktyczny. Celem było przede wszystkim, uzyskanie przez uczestników informacji na temat zmian w funkcjonowaniu zawodu. Wszyscy aktywnie uczestniczyli w dyskusji, zadawali pytania oraz uzyskiwali odpowiedzi na nurtujące nas pytania. Wykład pozwolił również przyswoić podstawową wiedzę w temacie ubezpozycja prawna pielęgniarki w Polskim Systemie Ochrony Zdrowia odpowiedzialność cywilna za szkodę wyrządzoną przy udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej Wioletta Słowińska Pod takim tytułem odbyła się w Krakowie, w dniu 07 lipca 2011 r. jednodniowa konferencja szkoleniowa, która miała na celu przedstawienie wprowadzanych w system ochrony zdrowia rozwiązań. Organizatorem szkolenia była Okręgowa Małopolska Izba Pielęgniarek i Położnych, przy współudziale Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pracowników Bloku Operacyjnego Anestezjologii i Intensywnej Terapii. Gospodarzem konferencji był Przewodniczący Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych mgr Tadeusz Wadas. fot: dr Małgorzata Serwach w trakcie wykładu fot: Uczestnicy konferencji podczas szkolenia 8

9 AKTUALNOŚCI pieczeń OC, kierowanych do pielęgniarek i położnych. Pozwolił zrozumieć istotę ubezpieczenia, rozróżnić asekurację obowiązkową od dobrowolnej. W trakcie przerw odbywały się rozmowy, niektóre były tak żywiołowe, że ich uczestnicy dyskutowali z wypiekami na twarzach. Najwięcej emocji wzbudzały tematy związane z odpowiedzialnością pielęgniarki/położnej za błąd w sztuce oraz naruszenie Praw Pacjenta. Przykłady błędów pielęgniarskich oraz błędów położnych z orzecznictwa Sądów Polskich, były przez uczestników bardzo gorąco omawiane Nie mniejszym zainteresowaniem cieszyły się zagadnienia związane z wpływem prawnej formy zatrudnienia, na odpowiedzialność pielęgniarki czy położnej. Poszerzenie wiedzy na temat wprowadzanych zmian pozwoliło zrozumieć nam, jak zmienia się sytuacja naszego zawodu w Polsce. fot: Przewodniczacy MORPiP Tadeusz Wadas podczas otwarcia konferencji fot: Współorganizatorzy konferencji: od lewej; Przewodnicząca OZZPBOAiIT Beata Rozen i Sekretarz Bożena Duraczewska oraz uczestnicy konferencji fot: Organizatorzy i uczestnicy konferencji 9

10 PRAWNIE Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek i Położnych Zbigniew Cybulski 1. Postępowanie w przedmiocie ustalenia odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych Jedną z najistotniejszych cech funkcjonowania zawodów zaufania publicznego jest poddanie zachowań ich członków ocenie w zakresie odpowiedzialności zawodowej przed sądami korporacyjnymi. Tak jak członkowie innych zawodów zaufania publicznego, również pielęgniarki i położne podlegają odpowiedzialności zawodowej przed swymi sądami zawodowymi - pielęgniarek i położnych. Członkowie samorządu podlegają odpowiedzialności zawodowej przed sądami pielęgniarek i położnych za postępowanie sprzeczne z zasadami etyki zawodowej oraz za zawinione naruszenie przepisów dotyczących wykonywania zawodu. Sprawy odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych rozpatrują okręgowe sądy i Naczelny Sąd. Postępowanie przed sądem zawodowym, podobnie jak przed sądem powszechnym, jest dwuinstancyjne. Sąd pielęgniarek i położnych rozpatruje wyłącznie sprawy z zakresu odpowiedzialności zawodowej wniesione przez rzecznika odpowiedzialności zawodowej. W każdym przypadku rzecznik jest więc podmiotem inicjującym postępowanie przed sądem zawodowym. W zakresie swoich kompetencji przy okręgowych sądach i Sądzie Naczelnym działają rzecznicy odpowiedzialności zawodowej. Rzecznicy prowadzą czynności sprawdzające, postępowanie wyjaśniające i decydują o skierowaniu danej sprawy do sądu, a w trakcie postępowania przed Sądem pełnią funkcję oskarżyciela. Postępowanie w sprawie odpowiedzialności zawodowej o ten sam czyn, toczy się niezależnie od postępowania karnego lub postępowania dyscyplinarnego wszczętego w jednostce organizacyjnej, w której przepisy szczególne przewidują takie postępowanie. Może ono jednak być zawieszone do czasu ukończenia postępowania karnego. Zasady postępowania przed sądami zawodowymi pielęgniarek i położnych, regulują przepisy ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 stycznia 1993 r. w sprawie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych (Dz. U. z 1993 r., nr 9 poz. 45). 2. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej Rzecznicy odpowiedzialności zawodowej są organami samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych. Wybierani są na okres kadencji przez okręgowe (rzecznicy okręgowi) i naczelny (rzecznik Naczelny) zjazdy pielęgniarek i położnych. Kadencja rzecznika trwa cztery lata. Funkcję tę może on pełnić nie dłużej niż przez dwie następujące po sobie kadencje. Rzecznik nie może pełnić swojej funkcji w okresie, kiedy przeciw niemu toczy się postępowanie karne lub postępowanie w sprawie odpowiedzialności zawodowej. Projekt nowej ustawy o samorządzie ( ) zakłada, że funkcje rzecznika odpowiedzialności zawodowej i jego zastępców będą mogły pełnić jedynie pielęgniarki i położne wykonujące zawód nieprzerwanie, co najmniej od 10 lat. W zakresie wykonywanych przez siebie czynności rzecznik jest niezależny zarówno od innych organów samorządu, jak i od organów władzy samorządowej i rządowej. Przed upływem kadencji rzecznik może zostać odwołany jedynie przez Zjazd. Poza sytuacją odwołania przez Zjazd kadencja rzecznika ulega skróceniu jedynie w przypadkach: - zrzeczenia się mandatu, - skreślenia z listy członków okręgowej izby, - ukarania prawomocnym orzeczeniem okręgowego sądu lub Naczelnego Sądu karami zakazu pełnienia funkcji kierowniczych w zakładach opieki zdrowotnej, zawieszenia lub pozbawienia prawa wykonywania zawodu, - skazania prawomocnym wyrokiem na karę dodatkową pozbawienia praw publicznych lub zakazu wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej. Rola rzecznika odpowiedzialności zawodowej w postępowaniu przed sądami pielęgniarek i położnych, w istocie odpowiada roli, jaką w postępowaniu karnym wykonuje prokurator. W sprawach nie uregulowanych we wskazanej powyżej ustawie i rozporządzeniu, do postępowania w sprawach odpowiedzialności zawodowej, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego. Obsługę kancelaryjną okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej zapewnia okręgowa rada pielęgniarek i położnych, a Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej - Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych. 10

11 PRAWNIE 3. Zasady działania Rzecznika W trakcie postępowania rzecznik obowiązany jest badać i uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść pielęgniarki lub położnej, której dotyczy postępowanie. Powinien czuwać, aby w toku postępowania jego uczestnicy nie ponieśli szkody z powodu nieznajomości przepisów prawa. W tym celu zobowiązany jest również udzielać im niezbędnych informacji i wyjaśnień. Przy ocenie postępowania pielęgniarki lub położnej, rzecznik musi wziąć pod uwagę wszelkie istotne okoliczności, mające wpływ na ocenę zachowania będącego przedmiotem postępowania, w szczególności takie jak: zapewnienie przez pracodawcę prawidłowych warunków świadczenia pracy, ilość zatrudnionego personelu w kontekście spełniania minimalnych norm zatrudnienia. Projekt ustawy o samorządzie ( ) rozszerza kompetencje Naczelnego Rzecznika, który będzie sprawował nadzór nad działalnością okręgowych rzeczników oraz rozpatrywał skargi na przewlekłość postępowania okręgowych rzeczników. W ramach swoich uprawnień Naczelny Rzecznik będzie mógł zaznajamiać się z materiałami zbieranymi w toku postępowania oraz z zamierzeniami prowadzącego postępowanie okręgowego rzecznika, jak również wskazywać kierunki postępowania. Projekt ustawy zakłada również rozszerzenie obowiązków okręgowych rzeczników o organizowanie szkoleń dla członków samorządu z zakresu odpowiedzialności zawodowej. 4. Czynności sprawdzające i postępowanie wyjaśniające Rzecznik wszczyna postępowanie wyjaśniające, jeżeli uzyskał wiarygodną informację o przewinieniu z zakresu odpowiedzialności zawodowej. Nie każda informacja będzie więc stanowiła podstawę wszczęcia postępowania wyjaśniającego, a jedynie taka której w obiektywny sposób będzie można przypisać walor wiarygodności. Przed wszczęciem postępowania wyjaśniającego rzecznik bada z urzędu, czy nie zachodzą okoliczności wyłączające postępowanie. W przypadku stwierdzenia, iż zachodzą takie okoliczności wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, które doręcza wraz z uzasadnieniem pokrzywdzonemu i pielęgniarce lub położnej, na którą złożono skargę. Jeżeli okoliczności wyłączające postępowanie, wystąpią w toku postępowania wyjaśniającego, Rzecznik wydaje postanowienie o umorzeniu wszczętego postępowania, które doręcza wraz z uzasadnieniem pokrzywdzonemu i pielęgniarce lub położnej, której dotyczy postępowanie. Na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania wyjaśniającego, pokrzywdzonemu przysługuje zażalenie do Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej, a jeżeli postanowienie to wydał Naczelny Rzecznik zażalenie przysługuje do Naczelnego Sądu Pielęgniarek i Położnych. Jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia postępowania lub zebrane w jego toku, zawierają dostateczne podstawy do przedstawienia zarzutów pielęgniarce lub położnej, której dotyczy postępowanie, rzecznik odpowiedzialności zawodowej sporządza postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza je niezwłocznie pielęgniarce lub położnej i przesłuchuje ją na okoliczność tych zarzutów. Postanowienie o przedstawieniu zarzutów zawiera: wskazanie pielęgniarki lub położnej, dokładne określenie zarzucanego jej przewinienia zawodowego i uzasadnienie. Na wniosek pielęgniarki lub położnej, której dotyczy postępowanie, jej obrońca może być obecny przy składaniu wyjaśnień. W toku postępowania wyjaśniającego rzecznik odpowiedzialności zawodowej powinien dążyć do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy. W tym celu może on przesłuchać pielęgniarkę lub położną, której dotyczy postępowanie, świadków, biegłych, jak również przeprowadzić inne dowody. Odmowa złożenia wyjaśnień przez pielęgniarkę lub położną, której dotyczy postępowanie, nie wstrzymuje postępowania. Projekt nowej ustawy o samorządzie ( ) zakłada, że jeśli w postępowaniu, w sprawie odpowiedzialności zawodowej świadek, biegły lub specjalista bez usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie rzecznika, będzie on mógł zwrócić się do sądu rejonowego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby wezwanej, o: 1) nałożenie kary za nieusprawiedliwione niestawien nictwo albo za odmowę zeznań; 2) przymusowe sprowadzenie świadka, biegłego lub specjalisty. W toku postępowania wyjaśniającego rzecznik zobowiązany jest do umożliwienia pielęgniarce lub położnej, której dotyczy postępowanie, złożenia wszystkich wyjaśnień, które uważa ona za istotne dla sprawy. Pielęgniarka lub położna, której dotyczy postępowanie, ma prawo w toku postępowania wyjaśniającego zgłaszać wnioski dotyczące przesłuchania świadków, powołania biegłych oraz przeprowadzenia innych dowodów. Jeżeli nie zachodzi potrzeba uzupełnienia postępowania wyjaśniającego, rzecznik odpowiedzialności zawodowej wydaje postanowienie o jego zamknięciu, o czym powiadamia pielęgniarkę lub położną, której dotyczy postępowanie. Udostępnia jej wówczas zebrane dowody oraz umożliwia złożenie dodatkowych wyja- 11

12 PRAWNIE śnień i wniosków dowodowych, w terminie 14 dni od daty doręczenia postanowienia. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej w toku postępowania wyjaśniającego, może zwrócić się o przeprowadzenie czynności w ramach tego postępowania do innych rzeczników odpowiedzialności zawodowej. Każda czynność rzecznika podjęta w danej sprawie przerywa okres przedawnienia karalności przewinienia. Rzecznik wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania wyjaśniającego, jeżeli zebrany materiał nie daje podstaw do wniesienia wniosku o ukaranie. Odpis postanowienia wraz z uzasadnieniem doręcza się pielęgniarce lub położnej, której dotyczy postępowanie, pokrzywdzonemu oraz Naczelnemu Rzecznikowi Odpowiedzialności Zawodowej. Na postanowienie o umorzeniu postępowania wyjaśniającego pielęgniarce lub położnej, której dotyczy postępowanie i pokrzywdzonemu, przysługuje zażalenie do Naczelnego Rzecznika. Na postanowienie Naczelnego Rzecznika o umorzeniu postępowania wyjaśniającego, przysługuje zażalenie do Naczelnego Sądu Pielęgniarek i Położnych. Jeżeli wynik postępowania wyjaśniającego potwierdza zasadność zarzutów stawianych pielęgniarce lub położnej, której dotyczy postępowanie, rzecznik składa właściwemu sądowi pielęgniarek i położnych wniosek o ukaranie. Wniosek o ukaranie powinien zawierać: 1) imię i nazwisko, nazwisko panieńskie, imiona rodziców, datę i miejsce urodzenia, adres zamieszkania obwinionej pielęgniarki lub położnej oraz jej miejsce pracy i zajmowane stanowisko; 2) dokładne określenie zarzucanego przewinienia zawodowego, ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków z niego wynikających; 3) imiona i nazwiska oraz adresy świadków, którzy mają być wezwani na rozprawę, jak również inne dowody; 4) uzasadnienie wniosku. O skierowaniu wniosku do właściwego sądu pielęgniarek i położnych, rzecznik odpowiedzialności zawodowej zawiadamia pokrzywdzonego, obwinioną pielęgniarkę lub położną i właściwą okręgową radę pielęgniarek i położnych. Postępowanie wyjaśniające prowadzone przez rzecznika odpowiedzialności zawodowej, powinno być zakończone w ciągu trzech miesięcy, od daty zawiadomienia o popełnieniu przewinienia zawodowego. W szczególnie uzasadnionym przypadku Naczelny Rzecznik może przedłużyć okres postępowania wyjaśniającego, na dalszy czas oznaczony, nie dłuższy niż 3 miesiące. W przypadku niezakończenia postępowania wyjaśniającego w terminie 6 miesięcy, akta sprawy przekazuje się Naczelnemu Sądowi Pielęgniarek i Położnych, który może przedłużyć postępowanie wyjaśniające na dalszy czas oznaczony. 5. Postępowanie przed Sądem Po otrzymaniu wniosku o ukaranie, przewodniczący sądu pielęgniarek i położnych kieruje sprawę do rozpoznania na rozprawie i wydaje stosowne zarządzenia przygotowujące rozprawę. Jeżeli natomiast uzna, że zachodzą podstawy do umorzenia postępowania lub jego zawieszenia, bądź należy uzupełnić postępowanie wyjaśniające, w takim przypadku kieruje sprawę na posiedzenie niejawne. Na rozprawę wzywa się obwinioną pielęgniarkę lub położną oraz zawiadamia o terminie rozprawy jej obrońcę i rzecznika odpowiedzialności zawodowej. Udział rzecznika odpowiedzialności zawodowej w rozprawie jest obowiązkowy, ponieważ pełni on przed sądem I instancji funkcję oskarżyciela. Rozprawę rozpoczyna odczytanie wniosku o ukaranie przez rzecznika odpowiedzialności zawodowej, po czym przewodniczący sądu pielęgniarek i położnych zwraca się do obwinionej pielęgniarki lub położnej o złożenie wyjaśnień. Następnie sąd pielęgniarek i położnych przesłuchuje świadków i biegłych lub przeprowadza inne dowody. Rzecznikowi odpowiedzialności zawodowej i obwinionej pielęgniarce lub położnej przysługuje prawo odwołania od orzeczeń i postanowień kończących postępowanie, w terminie 14 dni od daty doręczenia orzeczenia lub postanowienia wraz z uzasadnieniem. Odwołanie wraz z odpisami dla stron wnosi się do sądu pielęgniarek i położnych, który wydał zaskarżone orzeczenie. Sąd pielęgniarek i położnych w ciągu 7 dni od daty wpływu, przekazuje akta sprawy sądowi pielęgniarek i położnych właściwemu do rozpoznania odwołania albo odmawia przyjęcia odwołania, jeżeli zostało wniesione po terminie lub przez osobę nieuprawnioną, bądź też jest niedopuszczalne z mocy ustawy. Od postanowienia o odmowie przyjęcia środka odwoławczego przysługuje zażalenie do sądu pielęgniarek i położnych właściwego do rozpoznania odwołania, w terminie 14 dni od dnia doręczenia postanowienia. Projekt nowej ustawy o samorządzie ( ) dokonuje podziału postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej na cztery etapy: 1) czynności sprawdzające, 2) postępowanie wyjaśniające, 3) postępowanie przed sądem pielęgniarek i położnych, 4) postępowanie wykonawcze. Dwa pierwsze etapy postępowania będą prowadzone 12

13 PRAWNIE przez rzecznika. Celem czynności sprawdzających będzie zbadanie okoliczności koniecznych do ustalenia, czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania wyjaśniającego. W trakcie czynności sprawdzających nie będzie się przeprowadzać dowodu z opinii biegłego, a także czynności wymagających spisania protokołu, z wyjątkiem przesłuchania w charakterze świadka osoby składającej skargę na pielęgniarkę lub położną. Celem postępowania wyjaśniającego będzie natomiast ustalenie, czy został popełniony czyn mogący stanowić przewinienie zawodowe, wyjaśnienie okoliczności sprawy, a w przypadku stwierdzenia znamion przewinienia zawodowego ustalenie osoby obwinionej oraz zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu pielęgniarek i położnych. W postępowaniu przed sądem rzecznik w dalszym ciągu będzie pełnił funkcję oskarżyciela. Zgodnie z projektem ustawy celem postępowania przed sądem pielęgniarek i położnych jest, pociągnięcie do odpowiedzialności sprawcy przewinienia zawodowego oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnianiu przewinień zawodowych, a także zapobieganie im oraz umacnianie poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego. Celem postępowania wykonawczego natomiast, będzie wykonywanie orzeczeń zapadłych w toku postępowania przed sądem pielęgniarek i położnych. Zdarzenia niepożądane, a odpowiedzialność w praktyce zawodowej pielęgniarek i położnych Danuta Fijałkowska-Salawa Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych Odpowiedzialność zawodowa jest jedną z odpowiedzialności, która wynika z przynależności do określonej grupy zawodowej, przyjętych norm prawnych i deontologicznych. Sprawy odpowiedzialności zawodowej regulują: ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych; rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 stycznia 1993 r. (na podstawie delegacji ustawowej zamieszczonej w art. 54 ust. 2 ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych), w sprawie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych, Kodeks postępowania karnego, do którego przepisów można się odwołać w sprawach nieuregulowanych w ustawie. Artykuł 38 wyżej przytoczonej ustawy w swojej treści wskazuje na dwa niezależne źródła odpowiedzialności zawodowej członkowie samorządu podlegają odpowiedzialności zawodowej przed sądami pielęgniarek i położnych za postępowanie sprzeczne z zasadami etyki zawodowej oraz za zawinione naruszenie przepisów dotyczących wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej. Wskazane uregulowania prawne obligują pielęgniarki, położne do przestrzegania zasad określonych w kodeksie etyki zawodowej oraz przepisów dotyczących wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej składa się z trzech etapów: 1. postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez rzecznika odpowiedzialności zawodowej, 2. postępowania przed sądem pielęgniarek i położnych, 3. postępowania wykonawczego, które prowadzi Okręgowa Rada Pielęgniarek i Położnych. Sąd pielęgniarek i położnych oraz rzecznik odpowiedzialności zawodowej działają niezależnie od powszechnego wymiaru sprawiedliwości. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej wszczyna postępowanie wyjaśniające, jeżeli uzyskał wiarygodną informację o przewinieniu z zakresu odpowiedzialności zawodowej ( 19 Rozporządzenia MZiOS z dnia 19 styczna 1993 r. w sprawie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych). Rzecznik odpowiedzialności zawodowej przed wszczęciem postępowania wyjaśniającego bada z urzędu, czy nie zachodzą okoliczności wyłączające postępowanie. Spraw- 13

14 PRAWNIE dza, czy pielęgniarka położna jest członkiem okręgowej izby pielęgniarek i położnych. Bada również, czy treść złożonej skargi dotyczy błędu medycznego (po zapoznaniu się z definicją błędu), czy jest to opis zdarzenia niepożądanego. Błąd medyczny jest bowiem bardzo trudno jednoznacznie zdefiniować. W czasie postępowania wyjaśniającego rzecznik rozpatruje więc, wszelkie okoliczności czynu wskazanego w skardze. Postępowanie sprzeczne z zasadami etyki zawodowej Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej Rzeczpospolitej Polskiej wynika z ogólnych norm etycznych, zobowiązuje do przestrzegania praw człowieka i dbania o godność zawodu pielęgniarki i położnej. Kończąc etap kształcenia pielęgniarka, położna składa przyrzeczenie. Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej Rzeczpospolitej Polskiej, rozpoczyna się również przyrzeczeniem. Zasady etyki zawodowej zapisane w kodeksie określają normy postępowania pielęgniarek i położnych wobec pacjenta, praktyki zawodowej, środowiska zawodowego, samorządu zawodowego, społeczeństwa. Normy zakładają wzajemny szacunek, poszanowanie godności w relacjach wzajemnych i w stosunku do pacjenta. Relacje pomiędzy pacjentem a pracownikiem opieki zdrowotnej mają charakter szczególny. Na pracownikach ochrony zdrowia spoczywa nie tylko obowiązek posiadania specjalistycznego wykształcenia, systematycznego doskonalenia swojej wiedzy i umiejętności, ale także moralny obowiązek nie nadużywania zaufania, zachowania taktu i szczególnej wrażliwości. Przestrzeganie praw przysługujących pacjentom uznane musi być za szczególnie ważne. Prawa pacjenta określają szczególne stosunki, które istnieją pomiędzy pacjentem, a instytucją lub osobą świadczącą usługi medyczne. Prawa pacjenta znajdują swoje odzwierciedlenie w przepisach prawnych. Nie przestrzeganie Praw Pacjenta może być egzekwowane w ramach odpowiedzialności zawodowej, cywilnej lub prawa karnego, jeżeli zachowanie lekarza, pielęgniarki, położnej, innego pracownika nosiły znamiona czynu zabronionego pod groźbą kary. Ustawa, rozporządzenie nie precyzują, jakiego rodzaju czyny są sprzeczne z zasadami etyki zawodowej. W konkretnej sytuacji ocena zgodności zachowania pielęgniarki lub położnej z zasadami etyki zawodowej, wymagać będzie porównania tego zachowania z wzorcem określonym w Kodeksie Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej Rzeczpospolitej Polskiej. Zawinione naruszenie przepisów dotyczących wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej W przypadku odpowiedzialności ponoszonej z tytułu naruszenia przepisów dotyczących wykonywania zawodu, zachowanie pielęgniarki lub położnej będące przedmiotem oceny, porównywane będzie z przepisami ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej. Regulacje zawarte w rozdziale 4 ustawy Zasady wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej, a także przepisy aktów wykonawczych wydanych na podstawie tej ustawy, zawierają normy, których naruszenie skutkować będzie odpowiedzialnością zawodową, np. nie zachowanie obowiązku tajemnicy informacji związanej z pacjentem uzyskanych w związku z wykonywanym zawodem art.21 w/w ustawy. Przepisy określające zasady wykonywania zawodu, których naruszenie może powodować odpowiedzialność zawodową, znajdują się również w innych ustawach, np. postępowanie naruszające prawa pacjenta określone w art.19 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r., z późn. zm. O zakładach opieki zdrowotnej, np. niedopełnienie formalności uzyskania świadomej zgody pacjenta art ustawy z dnia 31 marca 2009 r. O Prawach Pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Leczenie za zgodą jest obecnie zasadą. Prawa pacjenta do wyrażania zgody na udzielanie świadczeń zdrowotnych jest gwarantowane przez prawodawcę, a jego naruszenie może rodzić odpowiedzialność zawodową, cywilną, ale także karną. W ostatnich latach zrobiono w polskich szpitalach dużo, dla poprawy jakości usług i zwiększenia bezpieczeństwa pacjentów. Jednym z istotnych elementów jest ryzyko zdarzeń niepożądanych, dotyczących bezpieczeństwa pacjentów, ale także ryzyko zawodowe pracowników, nie tylko medycznych, zatrudnionych w jednostkach ochrony zdrowia. Mówiąc o bezpieczeństwie pacjenta możemy odwołać się do: ustawy o Akredytacji w ochronie zdrowia z 2009 r., ustawy O Prawach Pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z 2008 r., jak również Narodowego Programu Zdrowia na lata Pojęcie zdarzenia niepożądane w placówkach ochrony zdrowia w Polsce, znane są od niedawna. Badania nad bezpieczeństwem pacjentów w szpitalach, jako pierwsze wprowadziły Stany Zjednoczone Ameryki w latach 90 XX wieku. Wyniki badań wstrząsnęły środowiskiem medycznym z powodu ilości zdarzeń niepożądanych, co spowodowało debatę w świecie na temat bezpieczeństwa pacjenta w szpitalu. W Europie analizy tego problemu w skali kraju w latach 90, 14

15 PRAWNIE jako pierwsi dokonali Holendrzy wprowadzono wówczas obowiązek raportowania powstałych zdarzeń niepożądanych. Na podstawie zebranych materiałów dokonano analizy przyczyn tych zdarzeń, opracowano także sposoby ich eliminacji. W Polsce zjawisko zdarzeń niepożądanych nie jest dostatecznie rozpoznane, głównie z powodu braku systemu rejestracji na poziomie krajowym. Badania w tym kierunku rozpoczęło Centrum Monitorowania Jakości, w Ochronie Zdrowia w Krakowie oraz Towarzystwo Promocji Jakości Opieki Zdrowotnej (TPJ). Jedna z definicji zdarzenia niepożądanego brzmi niezamierzone lub nieoczekiwane zdarzenie, niezwiązane z naturalnym przebiegiem choroby lub stanem pacjenta, które mogło spowodować lub spowodowało szkodę u pacjenta korzystającego z opieki zdrowotnej Zdarzenia niepożądane stanowią istotny problem w nowoczesnej ochronie zdrowia, wynika to ze złożoności procesów i procedur. Zdarzenia niepożądane mogą mieć różne przyczyny i różne skutki. Źródłem zdarzeń niepożądanych może być: personel, pacjenci, aparatura medyczna, mikroorganizmy, wadliwe procedury. Przyczyną zdarzeń niepożądanych są: pomyłki, błędy, zakażenia, wypadki, błędy w prowadzeniu dokumentacji, zły przepływ informacji, brak wiedzy i doświadczenia, zła organizacja pracy, mała liczba zatrudnionych pielęgniarek, pośpiech, zmęczenie, wypalenie zawodowe itp. Przykładem zdarzeń niepożądanych są: 1. zgony związane z nieterminowym udzieleniem opieki medycznej, 2. samobójstwo pacjenta w szpitalu, 3. komplikacje okołoporodowe, okołooperacyjne, 4. błąd w sztuce lekarskiej, 5. błędy w podawaniu leków, 6. upadki pacjentów, urazy, uszkodzenia, 7. przemoc bezpośrednia (nieuzasadniona), izolacja, 8. zakażenia szpitalne, 9. niezgodne badania laboratoryjne, 10. ekspozycja zawodowa, 11. utrata własności przez pacjenta, itp. Najczęściej występującymi zdarzeniami niepożądanymi, związanymi z opieką pielęgniarską są błędy w podawaniu leków, zakażenia. Przyczyną błędów w podawaniu leków m.in. są: 1. nieczytelnie wpisane zlecenie lekarskie, 2. podanie leku przez inną osobę niż tą, która leki przy- gotowała (łamana jest zasada jednoosobowej odpowiedzialności za podanie leku), 3. złe warunki do przygotowania leków (np. hałas w pomieszczeniu), 4. złe oznakowanie leków (podobne opakowania), 5. pośpiech, zmęczenie. Za podanie leku w sposób odbiegający od ustalonych procedur pielęgniarka może ponieść odpowiedzialność. Zwiększył się świadomy udział pielęgniarek w zapewnianiu jakości opieki zdrowotnej, ale zwiększył się również udział w zdarzeniach niepożądanych. Pielęgniarki, położne realizują świadczenia zdrowotne, profilaktyczne, diagnostyczne i lecznicze, samodzielnie lub na zlecenie lekarza: obserwują pacjentów, rozpoznają potrzeby pielęgnacyjne, wykonują pomiary, podają leki, przygotowują zestawy, asystują przy zabiegach operacyjnych, prowadzą dokumentację pielęgniarską. W zapobieganiu zdarzeniom niepożądanym konieczne jest koncentrowanie uwagi na całym zespole terapeutycznym i uwzględnienie roli wszystkich jego członków. Zdarzenia niepożądane są efektem działania całego systemu opieki zdrowotnej: zespołu ludzi, organizacji świadczeń, warunków technicznych, sytuacji prawnych. Pielęgniarka, położna współpracuje z przedstawicielami zespołu terapeutycznego na zasadach partnerskich, przyjmuje osobistą i zawodową odpowiedzialność za własną praktykę. Odpowiedzialność pielęgniarek, położnych w podejmowaniu decyzji zawodowych wymaga wiedzy, doświadczenia i umiejętności, ma istotne znaczenie w zapewnieniu bezpieczeństwa choremu w środowisku opieki, może minimalizować zagrożenia, zapobiegać zdarzeniom niepożądanym. Odpowiedzialność za wysoką jakość opieki spoczywa na zespole terapeutycznym w tym na pielęgniarkach i położnych, aby sprostać tym oczekiwaniom konieczne jest zapobieganie zdarzeniom niepożądanym, poprzez: 1. aktualizację wiedzy i umiejętności pielęgniarskich, 2. prawidłowy przepływ informacji w zespołach terapeutycznych, 3. przestrzeganie standardów i procedur, instrukcji medycznych, 4. dostosowanie obsad pielęgniarskich do zapotrzebowania na opiekę, 5. odpowiednie wyposażenie stanowisk pracy pielęgniarek, pomieszczeń dla pacjentów, 15

16 PRAWNIE 6. usprawnienie organizacji pracy zespołu terapeutycznego, 7. upowszechnienie systemu rejestracji zdarzeń niepożądanych. Świadomość wśród pielęgniarek i położnych z zagrożenia zjawiskiem jest w miarę wysoka. Od świadomego działania pielęgniarek i położnych zależy w dużym stopniu możliwość ograniczenia tego zjawiska. Zgłaszanie zdarzeń niepożądanych nie jest skierowane przeciwko pracownikowi, który zgłosił błąd medyczny lub zdarzenie eliminuje natomiast zjawisko kolejnej pomyłki. Wiele zakładów ochrony zdrowia dobrowolnie poddało się ocenie, w oparciu o określone kryteria w celu uzyskania Certyfikatu Akredytacyjnego, Certyfikatu Zarządzania Jakością zgodnie z normą ISO 9001:2000. W zakładach tych pracownicy monitorują wskaźniki jakości, m.in. rejestrują zdarzenia niepożądane w celu ich identyfikacji i wyeliminowania błędów na przyszłość. Wynikami przeprowadzonych badań dotyczących monitorowania zdarzeń niepożądanych w szpitalach na terenie Polski dzielą się dyrektorzy szpitali, prezentując metody i wyniki badania na ogólnopolskich konferencjach, organizowanych przez Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia w Krakowie. Wnioski Członkowie samorządu zawodowego podlegają odpowiedzialności zawodowej przed sądami korporacyjnymi. Z obserwacji rzeczników, wymiany doświadczeń w czasie szkoleń organizowanych przez Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej oraz analizy publikowanych wyników badań opracowanych przez pracowników naukowych Katedry i Zakładu Zarządzania w Pielęgniarstwie, Wydziału Pielęgniarstwa i Nauki o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie wnioskować należy, że: ZAWINIONE NARUSZENIE przepisów dotyczących wykonywania zawodu zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, z zasadami etyki zawodowej wynika ze zbytniej pewności siebie, działań rutynowych, braku staranności, nieznajomości lub lekceważenia przepisów prawa. Wynika to również, z zaniedbań lub zaniechania, z nie przestrzegania zasad sprawowania opieki, pośpiechu, złej organizacji pracy, przeciążenia obowiązkami, źle prowadzonej dokumentacji, niedostatecznie wyposażonego stanowiska pracy. Inną przyczyną jest także brak współpracy, wzajemnego poszanowania koleżanek pielęgniarek. Pielęgniarki składają niestety skargi jedna przeciwko drugiej, nie szanują zapisów Kodeksu Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności Rozdziału IV. Jednak nie za wszystko obarczać odpowiedzialnością należy pielęgniarki i położne. Zakłady opieki zdrowotnej funkcjonujące w dobie gospodarki rynkowej, zmierzają do optymalizacji kosztów, co często wiąże się z minimalizacją zatrudnienia. Coraz powszechniejszym zjawiskiem jest deficyt kadry. Narastający niedobór kadrowy to zarządzanie ryzykiem potencjalnych zdarzeń niepożądanych. Obciążenie pracą ma istotne znaczenie, w zapewnianiu odpowiedniej opieki pielęgniarskiej. Niedobory kadrowe bowiem uniemożliwiają podnoszenie kwalifikacji, często będąc przyczyną zaniedbań i wykroczeń zawodowych. Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej oraz Sąd Pielęgniarek i Położnych czuwają, aby w toku postępowania jego uczestnicy nie ponieśli szkody z powodu nieznajomości przepisów prawa i w tym celu udzielają im niezbędnych informacji i wyjaśnień, zgodnie z zapisem 2. pkt. 3 Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 stycznia 1993 r. W sprawie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych. Piśmiennictwo: 1. Derlacki Jacek, Postępowanie rzecznika odpowiedzialności zawodowej w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych. Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarek i położnych, (red.) Grażyna Rogala-Pawelczyk, wydawca: NIPiP. 2. Dr n med. Piątek Anna, Zdarzenia niepożądane w praktyce zawodowej pielęgniarek, Konferencja międzynarodowa maj 2009 r., wydawca: Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych. 3. Hajdukiewicz Dariusz Radosław, Metody redukcji ryzyka. 4. Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. O zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 1996 r. nr 151, poz. 1217). 5. Pawelczyk Bartosz, Odpowiedzialność cywilna za szkodę wyrządzoną w związku z leczeniem. Medyczna wokanda, wydawca: Naczelna Rada Lekarska. 6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 stycznia 1993 r. W sprawie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych. 7. Rogala-Pawelczyk Grażyna, Odpowiedzialność zawodowa w świadomości współczesnej pielęgniarki. Konferencja międzynarodowa maj 2009 r., wydawca: Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych. 16

17 ROZMAITOŚCI Relacja z uroczystości wręczenia odznaczeń Sprawiedliwi wśród Narodów Świata zorganizowanej przez ambasadę Izraela w Warszawie, w Żydowskim Muzeum Galicja w Krakowie w dniu r. Irena Iżycka Ambasador Izraela w Polsce Zvi- Rav-Ner podczas uroczystej ceremonii, wręczył medale i dyplomy honorowe przyznane pośmiertnie 19 polskim bohaterom, którzy w czasie Holokaustu z narażeniem życia nieśli pomoc prześladowanym Żydom. Uroczystość rozpoczęto odegraniem hymnu państwowego Polski i Izraela, a następnie ambasador wygłosił podniosłe i zaangażowane przemówienie. W imieniu odznaczonych, medale odebrali przedstawiciele 8 rodzin. W tej uroczystej, pełnej wzruszeń ceremonii wzięło udział ok. 250 osób z wielopokoleniowymi rodzinami, oraz goście z: Izraela, USA, Austrii. Polacy, w czasie okupacji niemieckiej ratowali 9-11 prześladowanych Żydów w różnym wieku: od 1 roku do 18 lat i starszych (całą rodzinę). Po wręczeniu medali, głos zabierali w imieniu odznaczonych członkowie rodzin oraz zaproszeni goście. Niżej podpisana I.I. znalazła się na tej uroczystości, jako przedstawicielka Katolickiego Stowarzyszenia Pielęgniarek i Położnych Polskich w Krakowie oraz ta, która znała osobiście p. Aleksandrę Dąmbską-Rudecką (Lesię) pielęgniarkę lwowską. Zaprosiła mnie rodzina p. Lesi. Pierwszą osobą prezentowaną wg alfabetu była A. Dąmbska-Rudecka pracująca w 20-leciu wolnej Polski we Lwowie aż do roku To drugie jej nazwisko było fałszywe ze względu na fakt, że po piętach deptało jej N.K.W.D. W czasie okupacji niemiecko-sowieckiej we Lwowie, zabrała do siebie chłopca pochodzenia żydowskiego na nazwisko Felek Sawicki (11 lat) i przywiozła go do swej siostry Marii Dąmbskiej-Brykczyńskiej. Rodzina Marii i Marcina Brykczyńskich mieszkała w Skołyszynie (12 km od Jasła i 20 km od Gorlic). Mieli 4-ro dzieci: Antoninę, Józefa, Olgę i Teresę. Przyjęli Felka S. jako 5-te swoje dziecko. Niedaleko dworu była stacja kolejowa, tam Niemcy pobudowali baraki dla żołnierzy niemieckich, a oficerowie mieszkali we dworze. Dom był obszerny, 1-no piętrowy, szeroki. Rodzina ziemiańska państwa Brykczyńskich była katolicka o silnych korzeniach patriotycznych i Felek wtopił się fot: Przedstawiciele osób odznaczonych podczas odbioru medali w tę rodzinę. Dokładnie nauczył się swojego nowego życiorysu. Z parafii pobliskiej przyjeżdżał ks. Wigner i katechizował Felka, potem go ochrzcił, a nowy członek parafii był bardzo zaangażowanym wiernym i to później w dorosłym życiu procentowało; był bardzo przyzwoitym człowiekiem. Dwie siostry Brykczyńskie Teresa i Olga były obecne na ceremonii i w imieniu Rodziców Marii i Marcina Brykczyńskich oraz w imieniu p. Dąmbskiej-Rudeckiej Aleksandry, Olga (też pielęgniarka) odebrała odznaczenie. Olga Brykczyńska wspomina: Felek był bardzo inteligentnym chłopcem i miał żelazną wolę. Tak też dorastał w Skołyszyniu. Później w Gdańsku skończył medycynę chirurgię, osiedlił się w Warszawie. Założył rodzinę i miał dwoje dzieci: Pawła i Małgosię. Nadal był aktywnym katolikiem oraz przewodniczącym K.I.K.-u w Warszawie. Przy tym pracował społecznie jeżdżąc do Zakładu Niewidomych w Laskach. Po śmierci ojca, Paweł Sawicki jest opiekunem rodzin K.I.K.-u w Warszawie. Córka Małgorzata, po mężu Batorska, ukończyła polonistykę i historię sztuki. Dwa lata temu rozpoczęła starania o odznaczenie jw., gdyż wcześniej w książkach ojca swego Feliksa Ignacego Sawickiego, który zginął w 1979 roku w wypadku samochodowym, znalazła książkę autorstwa jego kuzyna z Izraela, a w treści informację, że Feliks (Sandauer) Sawicki został we Lwowie jako letni chłopiec uratowany przez pielęgniarkę, którą Rosjanie zabrali (taką posiadał informację). Pani Małgorzata wiedziała, że Feliks Sawicki wychował się w rodzinie Brykczyńskich w Skołyszynie, a dzieci obu rodzin żyją nadal w przyjaźni. 17

18 ROZMAITOŚCI Dzieci i wnuki państwa Brykczyńskich przyjeżdżały do Warszawy, do wuja Feliksa Sawickiego; to były i są autentyczne więzy rodzinne. Siostry Dąmbskie: Izydora i Aleksandra kończyły filozofię we Lwowie, ale Lesia ukończyła też na początku lat 20-tych w wolnej Polsce w Warszawie Szkołę Pielęgniarstwa, gdzie później pracowała we Lwowie do lat 40-tych. Następnie od 1945 roku pracowała w Gdańsku, w Szkole Pielęgniarstwa, gdyż tam pracowała siostra p. Lesi Iza (Izydora), która w 1956 r. dostała katedrę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i obie siostry tu się przeniosły. Wtedy właśnie p. Lesia włączyła się w pielęgniarstwo parafialne, które organizowała p. Hanna Chrzanowska w Krakowie. Obie pielęgniarki znały się z okresu 20-lecia wolnej Polski i były bardzo zaprzyjaźnione. Ja poznałam p. Lesię jako sekretarkę w Komisji Historycznej PTP, gdy p. Hanna na pogrzebie Anny Rydlówny dokooptowała mnie na jej miejsce do Komisji Historycznej PTP w Krakowie. Był to rok W kilka lat później zmarła Hanna Chrzanowska. Był rok 1973, gdy zostałam przewodniczącą ww. Komisji, decyzją seniorki Teresy Kulczyńskiej. Następny pogrzeb był Lesi Rudeckiej w Rudnej Wielkiej. Uczestniczyłam w nim w imieniu 2-óch członków Komisji Historycznej PTP w Krakowie, pań; Anny Mańkowskiej- Mulakowej i Teresy Kulczyńskiej. W 1956 roku siostry Dąmbskie zamieszkały w Krakowie, przy ul. Podwale 1 m 5. Obecnie mieszka tam siostrzenica fot: Odznaczenia,,Sprawiedliwi wśród Narodów Świata p. Lesi, koleżanka Olga Brykczyńska (85 lat), z którą w jej rodzinie dorastał Felek Sawicki, jej rówieśnik. Dwoje ich rodzeństwa: Antonina i Józef już nie żyją, a Teresa Brykczyńska, siostra Olgi, wyszła za Woźniaka i mieszka w Rzeszowie. Olgę Brykczyńską poznałam wcześniej niż jej ciotkę p. Lesię Dąmbską-Rudecką, na niwie zawodowej. Obie byłyśmy instruktorkami wojewódzkimi w pielęgniarstwie pediatrycznym. Ona była w Rzeszowie, a ja w Krakowie. Były to chyba wczesne lata 60-te zeszłego wieku. Cieszę się, że mogłam uczestniczyć w tej doniosłej uroczystości oraz w spotkaniu rodzinnym, w mieszkaniu Brykczyńskich, podczas którego oddaliśmy się wspomnieniom. Aleksandra Dąmbska (Rudecka) h. Godziemba ( rok) Helena Matoga Urodzona 11 września 1902 roku w Rudnej w powiecie rzeszowskim, w rodzinie ziemiańskiej. Jej dzieciństwo było dostatnie i szczęśliwe. Edukację w zakresie szkoły podstawowej odbywała, ówczesnym zwyczajem, w domu. W 1920 roku zdała maturę w gimnazjum sióstr Urszulanek we Lwowie. Po odbytym przeszkoleniu, krótko pracowała jako siła pomocnicza w PCK. W tym samym roku rozpoczęła studia na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Po czterech latach studiów uzyskała absolutorium z filozofii i biologii. We wrześniu 1924 roku wstąpiła do Warszawskiej Szkoły Pielęgniarstwa za dyrekcji Helen Bridge. Wśród jej nauczycielek były Maria Wiszniewska i Teresa Kulczyńska, które po powrocie ze stypendium Fundacji Rockefellera w Bostonie, otrzymały angaż w warszawskiej szkole. Po otrzymaniu dyplomu i uzyskaniu prawa wykonywania zawodu powróciła do Lwowa i tam podjęła pracę w poradni przeciwgruźliczej Towarzystwa Walki z Gruźlicą. Okresowo pracowała także w lecznicy tegoż Towarzystwa w Hołosku pod Lwowem. Po pierwszej wojnie światowej problem gruźlicy narastał. Zubożenie ludności, kryzys gospodarczy, pogłębiały 18

19 ROZMAITOŚCI fot: Aleksandra Dąmbska 1926 rok ciężką sytuację Towarzystwa, utrzymującego się z funduszy uzyskiwanych ze zbiórek publicznych. W czynnej od 1908 roku poradni, pracowały szkolone na sześciotygodniowych kursach przyuczone pielęgniarki, odwiedzające chorych w domach. W latach zaangażowano dwie pierwsze dyplomowane pielęgniarki, w tym Aleksandrę (Lesię) Dąmbską. Wprowadziły one nowy, profesjonalny styl pracy założyły kartoteki, wdrożyły systematyczne, jak również doraźne, odwiedziny w celu wykrycia gruźlicy w domach niezarejestrowanych w poradni. Zorganizowały też lotną kolumnę przeciwgruźliczą, udając się do podmiejskich miejscowości w niedzielne poranki, aby wychodzący z kościoła mogli skorzystać z odczytu i obejrzeć wystawę o tematyce przeciwgruźliczej. Nawiązywały kontakty z higienistkami szkolnymi, a także organizacjami charytatywnymi. Korzystały z przekazów radiowych. Bardzo ciekawą inicjatywą było organizowanie wspólnie z Anną Mańkowską (również absolwentką Warszawskiej Szkoły Pielęgniarstwa), wystaw w pociągach. Cieszyły się one zainteresowaniem pasażerów, jako tzw. Lotne Kolumny i Lotne Wystawy. Kolejarze z wielkim zrozumieniem przystąpili do współpracy z pielęgniarkami, które cieszyły się ogromnym szacunkiem, nawet lwowskich złodziei. Zdarzyło się bowiem, że Aleksandra Dąmbska została okradziona w pracy. Sprawcą był młody złodziejaszek, który pochwalił się starszemu koledze łupem w skradzionej torebce. Po dwóch dniach zgłosił się skruszony, oddając torebkę i prosząc o poświadczenie, że nic z niej nie zginęło. Tak mu polecili starsi z fachu. W roku 1928 Dąmbska brała udział w zjeździe Międzynarodowej Unii Przeciwgruźliczej w Rzymie, gdzie zapoznała się z całokształtem zagadnień związanych z walką, z gruźlicą na forum międzynarodowym. Zaangażowała się w pracę powstałego w 1925 roku Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Zawodowych (PSPZ). Była stałym członkiem zespołu redakcyjnego Pielęgniarki Polskiej, organu PSPZ miesięcznika pod redakcją Hanny Chrzanowskiej. Dokształcała się, ukończyła trzymiesięczny kurs promieniolecznictwa stosowanego w gruźlicy skóry. Ukończyła kurs dla przedszkolanek oraz kurs ogrodniczy. Po wybuchu II wojny światowej została zmobilizowana jako pielęgniarka pociągu sanitarnego Nr 66, wyposażonego przez Zakon Rycerzy Maltańskich. Mieściło się w nim 350 łóżek. Obsadę stanowił jeden lekarz, trzy pielęgniarki, sześć sanitariuszek, trzy siostry pogotowia PCK. W okolicach Sambora pociąg z rannymi został zbombardowany i unieruchomiony. Część rannych odtransportowano do szpitala w Samborze. Trzy pielęgniarki pozostały przez kilka dni w unieruchomionym pociągu z czterdziestoma sześcioma ciężko rannymi i umierającymi żołnierzami. Znająca dobrze język niemiecki Aleksandra, przejęła dowodzenie i udało jej się uzyskać zgodę urzędującego Niemca na urządzenie szpitala w budynku szkoły w Samborze. Po zabezpieczeniu pacjentów, uzyskała pozwolenie od radzieckich władz na powrót do Lwowa i pracę w poradni przeciwgruźliczej jako pielęgniarka terenowa, a od 1941 roku, jako starsza pielęgniarka. W tym też roku podjęła pracę konspiracyjną na terenie Lwowa. Była członkiem ZWZ-AK, o pseudonimie Zuzanna. Organizowała tajne kursy dla sanitariuszek, szkoląc je w prowadzonym punkcie opatrunkowym poradni. Podjęła współpracę z lwowskim oddziałem RGO (Rada Główna Opiekuńcza) w sekcji więziennictwa. Opiekowała się rodzinami wojskowych, organizowała dostawy żywności, leków, bielizny do więzień, przemycała grypsy. Szczególną troską otaczano uchodźców z Wołynia, gdzie dokonywano rzezi na zamieszkujących tam Polakach. Opiekowała się uwięzioną przyjaciółką ks. Karoliną Lanckorońską, dla której uzyskała zgodę na dostarczanie książek oraz dożywianie. Na terenie placówki RGO prowadziła tajny, centralny magazyn środków medycz- 19

20 ROZMAITOŚCI fot: Kardynał Karol Wojtyła, wśród chorych, na rekolekcjach w Trzebini; w drzwiach stoi o. Leon Knabit; w jasnej sukience Aleksandra Dąmbska- Rudecka; na wózku; okryta szalem generałowa Prażmowska nych dla oddziałów Armii Krajowej. Dzięki energicznej postawie i dobrej znajomości języka, udało jej się przeforsować w Gestapo zgodę, na dostarczanie dla więźniów jarzynowych zup na mięsie, gotowanych w zorganizowanej kuchni. Miała wolny wstęp do więzień. W okresie eksterminacji Żydów uratowała żydowskiego chłopca Felka, którego przyprowadził do jej lwowskiego mieszkania Niemiec (prawdopodobnie z pochodzenia Austriak lub Włoch). Chłopiec, jak się okazało, był synem lwowskiej lekarki pediatry i adwokata. Umieściła go w swoim rodzinnym domu, u siostry Marii, z której dziećmi Felek się wychowywał. Ukrywała też inne żydowskie dzieci, oddawane jako aryjskie, pozbawione opieki rodziców, które przekazywał za drobne upominki niemiecki urzędnik. Dzieci te umieszczano w zakładzie ss. Marianek we Lwowie. W lutym 1945 roku, Lesia została ostrzeżona przez pracującą w poradni młodą Ukrainkę, o grożącym jej aresztowaniu przez NKWD. Uciekła przez okno. Pod fikcyjnym nazwiskiem Rudecka jako wdowa po inż. Antonim Rudeckim (wedle zachowanego aktu rzekomego ślubu z 20 stycznia 1944 roku) ukrywała się u rodziny siostry mieszkającej w Mielcu. W przyszłości podawała, że jest wdową po zaginionym inż. Antonim Rudeckim. Po zakończeniu wojny w 1945 roku, podjęła pracę w nowo powstałej Szkole Pielęgniarstwa przy Akademii Medycznej w Gdańsku, na stanowisku kierownika szkolenia w lecznictwie otwartym, za dyrekcji Jadwigi Romanowskiej. Była cenionym pedagogiem, organizowała praktyki, wykładała. Prowadziła szkolenia na kursach przygotowawczych do egzaminów państwowych oraz innych organizowanych przez Akademię Medyczną i Marynarkę Wojenną na terenie Gdańska. Jej siostra filozof Izydora Dąmbska wykładała w Szkole Pielęgniarstwa psychologię. Lesia była członkiem organizacji społecznych, prowadziła podobnie jak we Lwowie, pracę oświatowo-sanitarną. W 1958 roku wraz z siostrą, która objęła katedrę na Uniwersytecie Jagiellońskim, przeniosła się do Krakowa, gdzie podjęła pracę w Pielęgniarstwie Parafialnym, pod kierownictwem Hanny Chrzanowskiej. Równocześnie starała się o uzyskanie świadczeń emerytalnych. Działała w krakowskim oddziale PTP, jako członek komisji Historycznej. Współpracowała z Anną Mańkowską-Mulakową, przyjaciółką z lat szkolnych i lwowskich. Była współpracownicą także swojej nauczycielki Teresy Kulczyńskiej, którą zawiozła na wózku inwalidzkim do bazyliki oo. Franciszkanów, na spotkanie papieża Jana Pawła II z chorymi, podczas jego pierwszej pielgrzymki do Polski. Po dwudziestu latach pracy pielęgniarki parafialnej, opiekowała się chorą siostrą. Sama również odczuwała narastające z wiekiem dolegliwości, spowodowane chorobą zwyrodnieniową stawów biodrowych i naczyniową w nogach. Zmarła w Krakowie, 10 lutego 1988 roku z powodu zawału mięśnia sercowego. Jak podaje rodzina, kilka miesięcy przed śmiercią, po wielu latach odnalazła Rudecką, szukając Dąmbskiej, kobietę mieszkającą w Australii, która jako żydowska dziewczynka została uratowana przez Lesię. Odznaczona: dwukrotnie Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Armii Krajowej, Odznaką za wzorową pracę w służbie zdrowia, Odznaką PTP-u. Nie przyjęła przyznanego jej Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski. 20 czerwca 2011 roku odznaczona została medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W artykule wykorzystano: opracowania w formie maszynopisów relacje rodzinne prof. Barbary Judkowiak i Olgi Brykczyńskiej, życiorys napisany przez Aleksandrę Dąmbską-Rudecką oraz wspomnienie Marii Obercowej, msp., A. Mańkowska-Mulakowa, Życiorys mps. Publikacje: 1. Dąmbska Aleksandra, Z pracy przeciwgruźliczej, Pielęgniarka Polska, 1930 r. 2. Lanckorońska Karolina, Wspomnienia wojenne, Kraków 2001 r. 3. Myślenicki Wojciech, Tragedia pociągu sanitarnego Nr 66, Odra Nr 35 z 14 IX 1958 r. 4. Rumun Alina, Życie i praca Aleksandry Dąmbskiej- Rudeckiej, Pielęgniarka i Położna 1988 r. 5. Pochylone nad człowiekiem, red. Barbara Jezierska, praca zbiorowa warszawskich pielęgniarek, t. II wyd. I Warszawa 1993 r. 20