Nawyki żywieniowe i aktywność fizyczna. uczniów klas pierwszych. Gimnazjum Mistrzostwa Sportowego w Poznaniu
|
|
- Tomasz Maciejewski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Wydział Farmacji Katedra i Zakład Bromatologii Niestacjonarne Podyplomowe Studium Dietetyki i Poradnictwa Żywieniowego Nawyki żywieniowe i aktywność fizyczna uczniów klas pierwszych Gimnazjum Mistrzostwa Sportowego w Poznaniu PRACA DYPLOMOWA BOGUSŁAWA STRZAŁBA Poznao
2 Spis treści WSTĘP CZĘŚĆ TEORETYCZNA 1.1. CHARAKTERYSTYKA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY SZKOLNEJ RACJONALNA DIETA, A PRAWIDŁOWY ROZWÓJ BŁĘDY ŻYWIENIOWE NASTOLATKÓW ZASADY RACJONALNEGO ODŻYWIANIA SKŁADNIKI POKARMOWE CHARAKTERYSTYKA POSIŁKÓW NORMY ŻYWIENIOWE DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM CHARAKTERYSTYKA ŻYWIENIA MŁODEGO SPORTOWCA POTRZEBY ENERGETYCZNE ŻYWIENIE PRZED TRENINGIEM I ZAWODAMI ŻYWIENIE W TRAKCIE TRENINGU ŻYWIENIE PO ĆWICZENIACH PŁYNY W DIECIE MŁODEGO SPORTOWCA CELE PRACY MATERIAŁ I METODY WYNIKI DYSKUSJA WNIOSKI WYKAZ TABEL I RYCIN PIŚMIENNICTWO STRESZCZENIE
3 Wstęp Odżywianie to bardzo ważny czynnik warunkujący zdrowie oraz prawidłowy rozwój psychofizyczny wszystkich grup wiekowych ludzi. Szczególne znaczenie odgrywa w okresie wzmożonego wzrostu i rozwoju organizmu kiedy wzrasta zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze. Prawidłowo zbilansowana dieta powinna zaspokoić wszystkie potrzeby żywieniowe organizmu uwzględniając wiek, płeć oraz aktywność fizyczną. Nie bez znaczenia jest również aktualny stan zdrowia, zarówno fizycznego, jak i psychicznego oraz warunki klimatyczne. Dla młodzieży szkolnej szczególnie istotne jest dobieranie i komponowanie posiłków w taki sposób, by dostarczały wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Prawidłowe ilości różnorodnych produktów z wszystkich grup są podstawowym warunkiem zaspokojenia wszystkich potrzeb organizmu. Aktywność fizyczna odgrywa ogromną rolę podczas planowania zbilansowanej diety. Rozwój technologii informacyjnej sprzyja siedzącemu trybowi życia dominującemu wśród dzisiejszej młodzieży. Mniejsza aktywność ruchowa oraz niska jakość jedzenia są przyczyną, potwierdzonego licznymi badaniami w Polsce i na świecie, wzrostu młodzieży z nadwagą lub otyłością. Problemem są także choroby wynikające z niedożywienia, również te o podłożu psychicznym, takie jak anoreksja i bulimia. Nieprawidłowe żywienie w okresie dorastania skutkuje pogorszeniem kondycji organizmu i zwiększa ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych takich jak, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze czy otyłość. Nawyki żywieniowe kształtują się już od wczesnego dzieciństwa, ale nigdy nie jest za późno na wprowadzenie zmian na lepsze. Główną rolę w tym procesie odgrywają wzorce rodzinne, a w późniejszym etapie również środowisko szkolne. Ogromny wpływ ma panująca moda, presja rówieśników oraz wszechobecne reklamy. Poznanie sposobu żywienia oraz nawyków żywieniowych nastolatków z uwzględnieniem poziomu ich aktywności fizycznej pozwoli na opracowanie prawidłowych jadłospisów dostosowanych do indywidualnych potrzeb. Ocena poziomu wiedzy młodzieży szkolnej pozwoli na przygotowanie zajęć z edukacji żywieniowej na temat roli odżywiania oraz aktywności fizycznej w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. 3
4 1. Część teoretyczna 1.1.Charakterystyka żywienia młodzieży szkolnej Racjonalna dieta, a prawidłowy rozwój nastolatka. W okresie wieku nastoletniego racjonalna dieta ma szczególne znaczenie. Okres ten charakteryzuje się dynamicznym rozwojem, w którym tworzy się szczytowa masa kostna. U dziewcząt wzrasta ilość tkanki tłuszczowej i figura nabiera kobiecych kształtów, u chłopców zwiększa się udział beztłuszczowej masy ciała i objętość krwi. Brak akceptacji nowego wyglądu, zmiany w psychice, zaburzenia emocjonalne i nieustabilizowany tryb życia mogą prowadzić zwłaszcza dziewczęta do nadmiernej dbałości o smukłą sylwetkę. Świadome ograniczanie spożycia pełnowartościowych produktów lub stosowanie głodówek prowadzi do rozchwiania metabolizmu oraz takich chorób jak, anoreksja czy bulimia. Nowe obowiązki, nowe środowisko, brak poczucia bezpieczeństwa mogą być przyczyną stresu, który może spowodować zaburzenia przewodu pokarmowego, np. zaparć lub biegunek. W tym czasie organizm jest szczególnie narażony na niedobory, które mogą wynikać nie tylko z niedostatecznej ilości, ale i niskiej jakości pożywienia. Żywienie wpływa na kondycję, rozwój fizyczny oraz intelektualny. Sposób odżywiania w wieku szkolnym wpływa nie tylko na aktualny stan organizmu, ale ma znaczenie w późniejszych latach jak i dorosłym życiu. Podstawą dostarczenia odpowiedniej ilości i jakości składników odżywczych jest urozmaicona dieta. Odpowiednie zbilansowanie produktów może zapobiec występowaniu wielu chorób. Zarówno niedobór jak i nadmiar składników może być przyczyną chorób. Niedobory składników odżywczych w tym okresie prowadzą do zahamowania tempa wzrostu, obniżenia podstawowej przemiany materii, a u dziewcząt do zaburzeń miesiączkowania. Niedostateczna ilość pojedynczych składników jest przyczyną krzywicy (brak witaminy D), szkorbutu (brak witaminy C) lub anemii (brak witaminy B 12 ). Nadmierne spożywanie żywności prowadzi do otyłości, może być przyczyną miedzy innymi cukrzycy i miażdżycy.[5, 8,16] Błędy żywieniowe nastolatków. Niedobory ilościowe i jakościowe są przyczyną pogorszania się stanu zdrowia, osłabienia układu odpornościowego, pogorszenia funkcjonowania układu oddechowokrążeniowego. Ponadto destabilizują rozwój tkanki kostnej i obniżają zdolność 4
5 koncentracji, co w konsekwencji prowadzi do pogorszenia się kondycji fizycznej organizmu jak i osiągnięć w nauce. Przeciwieństwem niedoborów jest nadmierne spożycie żywności. U młodzieży prowadzi to do nadwagi lub otyłości. Główną przyczyną nadmiarów jest przyjęty w rodzinie sposób odżywiania, szczególnie zbyt duża kaloryczność dziennej diety, zbyt duża podaż węglowodanów prostych i tłuszczu zwierzęcego oraz niewystarczająca aktywność fizyczna. Badania wskazują, iż nastolatki z nadwagą są wielokrotnie bardziej narażone na otyłość w wieku dorosłym. Poza tym nadmierne spożycie żywności może sprzyjać rozwojowi przewlekłych chorób cywilizacyjnych. [4, 5, 8, 9, 11, 16] Niewłaściwe odżywianie i mało aktywny tryb życia jest coraz powszechniejszym zjawiskiem dotyczącym licznych grup nastolatków. Szczególną uwagę zwraca fakt, że diety nastolatków są nieprawidłowo zbilansowane, cechują się wyraźnym nadmiarem niektórych składników odżywczych, przy dużych niedoborach innych składników. Typowe błędy żywieniowe popełniane przez młodzież szkolną to: [2, 16] - nadmierne spożycie żywności - monotonia i brak urozmaicenia posiłków - nadmierne spożycie cukrów prostych zwłaszcza sacharozy - zbyt duże spożycie: słodzonych napojów gazowanych, żywności typu fast-food, mięsa i przetworów mięsnych, a także tłuszczu zwierzęcego - niewystarczające spożycie: warzyw, owoców, ryb, przetworów mlecznych, produktów zbożowych z pełnego przemiału i co za tym idzie błonnika pokarmowego Najczęstsze błędy w trybie żywienia i nieprawidłowe zachowania żywieniowe to: - nieregularność spożywania posiłków - nie spożywanie śniadań przed wyjściem do szkoły - nie spożywanie posiłku podczas pobytu w szkole - nie wystarczająca liczba posiłków - zbyt długie przerwy między posiłkami - podjadanie miedzy głównymi posiłkami - dosalanie (poziom spożycia soli w Polsce jest trzykrotnie wyższy od zalecanego) i nadmierne dosładzanie potraw Popełniane przez młodzież błędy w sposobie żywienia skutkują pojawieniem się niedoborów i nadmiarów energii oraz składników odżywczych w dziennej racji 5
6 pokarmowej. Dieta młodzieży charakteryzuje się zbyt dużym udziałem tłuszczu, sacharozy i sodu, a deficytową zawartością błonnika pokarmowego, wapnia, potasu, witaminy D, C i kwasu foliowego. Problem wadliwego żywienia nastolatków, jako że dotyczy większości populacji stwarza konieczność zmiany nawyków żywieniowych. Należy przede wszystkim zwiększyć udział w diecie warzyw i owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, mleka i jego przetworów oraz ryb. Jednocześnie zaleca się zmniejszenie udziału w diecie cukru, soli kuchennej oraz ograniczenie tłuszczy nasyconych i cholesterolu, a zwiększenie udziału w diecie olejów roślinnych. [16, 17] Zasady racjonalnego odżywiania Podstawowe zasady racjonalnego żywienia można sprowadzić do tzw. 4U wg prof. Bergera:[16] urozmaicenie (szeroki asortyment produktów spożywczych) umiar (nieprzejadanie się) unikanie (nadmiar soli, cukru) uregulowanie (stałe pory i liczba posiłków) Piramida zdrowego żywienia w sposób prosty i czytelny obrazuje zestawienie produktów spożywczych na których powinno się opierać racjonalne żywienie dzieci i młodzieży (ryc.1). [19] Rycina1. Piramida zdrowego żywienia dzieci i młodzieży w wieku szkolnym.[19] 6
7 Omówienie zasad IŻŻ Dbaj o różnorodność spożywanych pokarmów. Nie ma produktu żywnościowego, który dostarczałby wszystkich składników pokarmowych w odpowiednich ilościach. Artykuły w różnych grupach są urozmaicone w jedne, a zarazem ubogie w inne substancje pokarmowe, przykładowo mleko i jego przetwory dostarczają wapnia i białka, ale nie zawierają witaminy C, która występuje w owocach i warzywach. Skomponowanie prawidłowego jadłospisu wymaga uwzględnienia produktów z wszystkich grup: produkty zbożowe, warzywa i owoce, mleko i jego przetwory, produkty dostarczające pełnowartościowego białka. [16, 19] Dbaj o codzienną aktywność fizyczną. Istotnym elementem dla zdrowia i prawidłowego rozwoju w wieku młodzieńczym, jak i dorosłym życiu jest aktywność fizyczna. Podnosi sprawność fizyczną, wspomaga umysłową oraz poprawia sylwetkę. [19] Produkty zbożowe głównym źródłem energii. Produkty zbożowe, które są źródłem energii i powinny występować w każdym posiłku w ciągu dnia. W jadłospisie należy stosować urozmaicone rodzaje pieczywa, kasze, płatki zbożowe, musli, makarony i mąkę. Wartość odżywcza tej grupy zależy od stopnia przemiału rodzaju i rodzaju ziarna. Mniejszą zawartością witamin i składników mineralnych charakteryzują się produkty otrzymane z wyższego stopnia przemiału, wówczas mąka i pieczywo są bielsze a kasza drobniejsza. Natomiast pieczywo razowe oraz grube kasze odznaczają się wyższą zawartością witamin i składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego. W produktach zbożowych w dużym stopniu występują składniki takie jak: fosfor, cynk, magnez, żelazo, mangan, siarka, chlor oraz witaminy z grupy B szczególnie witaminę B 1, a także błonnik pokarmowy. Stanowią też znikome źródło tłuszczu i wapnia, niestety prawie wcale nie znajdziemy w nich witaminy A, D i C. Produkty zbożowe wykazują także właściwości zakwaszające organizm.[19] Mleko i przetwory mleczne stały element codziennej diety. Mleko i przetwory mleczne są istotną częścią piramidy. Młodzi ludzie powinni wypijać 2 szklanki mleka dziennie lub zastąpić je produktami mlecznymi takimi jak jogurty, kefiry, maślanka, lub serami twarogowymi lub podpuszczkowymi żółtymi czy pleśniowymi. Nie ma możliwości pokrycia zapotrzebowania na wapń bez spożycia dwóch szklanek mleka dziennie lub jego przetworów. Są nie tylko głównym źródłem łatwo przyswajalnego wapnia w diecie, ale dostarczają również białka 7
8 o wysokiej wartości biologicznej oraz witamin z grupy B, a także A i D. Produkty te są również źródłem składników mineralnych takich jak magnez, potas i cynk. Należy jednak pamiętać by wybierać mleko i jego przetwory o obniżonej zawartości tłuszczu z uwagi na zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych w tłuszczu mlecznym. [10,19] Spożywaj mięso z umiarem. Kolejną grupę stanowią produkty mięsne, ryby, owoce morza, jaja, nasiona roślin strączkowych (fasola, groch, soja, soczewica) i orzechy. Artykuły spożywcze z tej grupy powinno się spożywać 2 razy dziennie. Mięso, przetwory mięsne oraz ryby są najlepszym źródłem pełnowartościowego białka, tłuszczu, składników mineralnych tj. fosfor, żelazo, cynku, siarki. Zawierają witaminy z grupy B zwłaszcza B 1, B 12 i PP oraz witaminę A. Mięso zwierząt rzeźnych charakteryzuje się większą zawartością substancji odżywczych niż drób czy dziczyzna. Zawartość tłuszczu zawartego w mięsie występuje w szerokich granicach między 2% a 30%. Zależy to przede wszystkim od gatunku mięsa. Szczególną uwagę należy poświęcić rybom i owocom morza, które mają zbliżone wartości odżywcze do mięsa. Zaleca się spożywanie 2-3 porcji po 150g tygodniowo. Białko i tłuszcz rybny mają dużą wartość odżywczą. Ryby (zwłaszcza morskie) i owoce morza zawierają ponadto liczne mikro i makroelementy, zwłaszcza jod, miedź, kobalt, a także witaminy A i D. Natomiast ryby spożywane z ościami dostarczają spore ilości wapnia. Jaja zawierają pełnowartościowe białko, są źródłem żelaza i witamin A i D. Jednak nie powinno się spożywać ich w nadmiarze ze względu na duże ilości cholesterolu we frakcji LDL. Natomiast nasiona roślin strączkowych i orzechy zawierają również wysokowartościowe białko dlatego są włączone do tej grupy. Oprócz tego zawierają inne cenne składniki takie jak: błonnik pokarmowy, węglowodany, witaminy z grupy B (tiamina i niacyna) oraz składniki mineralne (żelazo, magnez, miedź, potas i siarka). Nasiona roślin strączkowych są ciężkostrawne. Szczególnie cenna w tej grupie jest soja, która zawiera znaczne ilości białka. Orzechy są bogate w NNKT, stanowią również źródło błonnika pokarmowego, składników mineralnych i witamin.[8, 19] Każdy posiłek powinien zawierać warzywa lub owoce. Warzywa i owoce powinny być spożywane minimum 5 razy dziennie w ramach regularnych posiłków jak i podjadania między nimi. Są źródłem witamin, soli mineralnych i błonnika pokarmowego. Ze względu na swe alkalizujące działanie powinny być stosowane jako dodatek do zakwaszających produktów mięsnych, jaj 8
9 i produktów zbożowych. Świeże warzywa i owoce najlepiej jeżeli to możliwe spożywać w postaci surowej w celu zachowania wyższej wartości witamin (w całości bądź rozdrobnione oraz w postaci soków). Pod wpływem obróbki termicznej następują straty witamin i składników mineralnych. Należy pamiętać, że owoce i soki owocowe mimo dużej zawartości witamin i błonnika pokarmowego, zawierają duże ilości cukrów prostych których spożycie powinno być ograniczone. Dlatego powinno się spożywać więcej warzyw niż owoców. Ograniczaj spożycie tłuszczów, w szczególności zwierzęcych. Znaczna część tłuszczów w racjonalnej diecie młodzieży powinna pochodzić z produktów spożywczych takich jak ryby, orzechy i tłuszcze roślinne. Ryby zawierają tłuszcz w granicach od 0,2% do 25%, zależnie od ich rodzaju. Pochodzące z morza zawierają NNKT: n-3 i n-6, czyli niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Tłuszcz ten jest konieczny przy prawidłowym rozwoju młodego organizmu. Jest niezbędny w funkcjonowaniu mózgu oraz procesach widzenia, a oprócz tego kwasy n-3 są ważnym czynnikiem w profilaktyce miażdżycy. Tradycyjna polska dieta obfituje w tłuszcze. Zaleca się obniżenie spożycia tłuszczów ogółem poniżej 30% dziennego zapotrzebowania na energię. Ograniczenie spożycia tłuszczów zwłaszcza zwierzęcych i produktów obfitujących w cholesterol jest nieodzownym warunkiem profilaktyki chorób układu krążenia. Ograniczenie spożycia tłuszczu ma również istotne znaczenie w zapobieganiu i leczeniu otyłości. Należy pamiętać, iż tłuszcz jest najbardziej kalorycznym składnikiem pokarmowym - 1g tłuszczu dostarcza 9 kcal, a białka czy węglowodanów 4 kcal. Warto wiedzieć, że tłuszcze spożywane są nie tylko w formie "widocznej" (masło, olej, margaryna, smalec, tłuszcz przy mięsie czy wędlinach), ale również w formie "niewidocznej" zawartej w potrawach i produktach (mięso, sery, wyroby cukiernicze). Tłuszcze zwierzęce sprzyjają rozwojowi miażdżycy. Wskazane jest aby zastępować tłuszcze zwierzęce roślinnymi. Wśród różnych technik kulinarnych godne polecenia jest gotowanie, pieczenie czy duszenie bez dodatku tłuszczu. Również pieczenie na grillu powoduje zmniejszenie ilości tłuszczu. U dzieci i młodzieży, zmniejszenie spożycia tłuszczu może nastąpić poprzez ograniczenie konsumpcji żywności typu fast-food (frytki, hamburgery, cheesburgery, pizza) oraz chipsów ponieważ produkty te zawierają w granicach 33%- 48% tłuszczu. [14] 9
10 Ograniczaj spożycie cukru. Cukier nie dostarcza żadnych niezbędnych składników odżywczych, jest natomiast źródłem "pustych" kalorii. Cukier, słodycze oraz słodkie napoje, powinny być stosowane w ograniczonych ilościach. W tej grupie wyróżniamy cukier i wyroby czekoladowe, cukiernicze, ciastkarskie, miód, dżemy marmolady i słodzone napoje. Reszta produktów zawiera oprócz znacznej ilości cukru niewielkie ilości białka i składników mineralnych. Ponadto produkty cukiernicze i ciastkarskie obfitują w tłuszcz. Nadmierne spożycie cukrów prostych może w konsekwencji prowadzić do otyłości. Produkty te odrywają także dużą rolę w powstawaniu próchnicy zębów.[19] Ograniczaj spożycie soli. Ograniczenie dziennego spożycia soli w ilości 5 gramów jest wskazane dla prawidłowego rozwoju. Sód zawarty w soli odgrywa ważną rolę w procesach metabolicznych zachodzących w organizmie. Wysoki poziom w diecie jest przyczyną wzrostu ciśnienia tętniczego. Aby ograniczyć jej spożycie w potrawach należy zastępować ją ziołami takimi jak majeranek, bazylia, oregano, czosnek, tymianek, czy zielona pietruszka. Ograniczać należy również spożyciem chipsów, paluszków, konserw, wędlin, serów, kiszonek, wędzonek, marynat, dań instant, zup i sosów w proszku do produkcji których używana jest duża ilość soli. [19] Pij codziennie odpowiednią ilość wody. Dziennie należy zapewnić co najmniej 2 litry wody. Dostarczana jest organizmowi w postaci napojów oraz razem ze spożywanymi produktami i potrawami. Wodę należy pić często w umiarkowanych ilościach. Odprowadzanie wody przez organizm z potem w upalne i mroźne dni oraz podczas wysiłku fizycznego zwiększa podaż płynów. Zaleca się picie wody, niesłodzonych napojów, soków warzywnych i owocowo-warzywnych. Należy ograniczyć spożycie napojów słodzonych.[19] Składniki pokarmowe Białka Najważniejszy składnik pożywienia niezbędny do utrzymania zdrowia. Stanowią materiał budulcowy tkanek, pełnią rolę nośnika dla niektórych witamin i składników mineralnych, warunkują aktywność enzymów oraz biorą udział w przemianie materii. Niedobór białka w diecie może spowodować spadek odporności, zahamowanie wzrostu oraz spowolnienie rozwoju fizycznego i intelektualnego. Białka zwierzęce znajdują się w mięsie, mleku, rybach, serach oraz drobiu. Źródłem białek roślinnych są produkty 10
11 zbożowe oraz nasiona roślin strączkowych. Zarówno biało zwierzęce jak i roślinne powinno być nieodzownym elementem codziennej diety. Nadmiar białka w diecie obciąża nerki, zwiększa straty wody (z moczem) oraz wapnia. [4, 10, 12] Tłuszcze Tłuszcze stanowią główne źródło energii w organizmie człowieka. Są zapasowym materiał energetyczny. Dostarczają niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych kwasu linolowego i α linolenowego. Stanowią materiał budulcowy dla struktur błoniastych komórek, wchodzą w skład płynów ustrojowych. Tłuszcze są nośnikiem witamin w nich rozpuszczalnych: A, D, E,K i choliny oraz wody. Podnoszą sytość, walory smakowe potraw i wartość energetyczną posiłków oraz ułatwiają wypróżnianie Nadmierne spożywanie tłuszczów zwierzęcych prowadzi do otyłości oraz chorób jej pokrewnych chorób układu krążenia i cukrzycy typu 2. Dlatego powinny być ograniczane w codziennej diecie. [1, 4, 5] Węglowodany Węglowodany w diecie każdego człowieka stanowią główne źródło energii. Dostarczają 50 60% energii w codziennej diecie. Magazynowane są w ustroju człowieka w postaci glikogenu. Występują w postaci cukrów prostych jak i węglowodanów złożonych. Najlepiej je spożywać w postaci węglowodanów złożonych (skrobi). Źródłem skrobi są ziemniaki, zboża oraz nasiona roślin strączkowych. Najcenniejsze są produkty z pełnego przemiału, które prócz węglowodanów dostarczają błonnika pokarmowego, żelaza, cynku, magnezu oraz witamin z grupy B. [4, 10] Składniki mineralne Składniki mineralne należą do związków egzogennych. Niektóre z nich są magazynowane w organizmie i wykorzystane w chwili zapotrzebowania. Biorą udział w reakcjach biochemicznych oraz utrzymywaniu równowagi biochemicznej w organizmie. Dzielimy je na makro- i mikropierwiastki. Do pierwszej grupy zaliczamy te, na które dzienne zapotrzebowanie wynosi ponad 100 mg. Zapotrzebowanie na mikroelementy jest mniejsze i wynosi poniżej 100 mg. Tabela 1 przedstawia rolę makroelementów w organizmie oraz ich źródła w pożywieniu. [2, 4, 16] 11
12 Tabela 1. Źródła i rola makroelementów. Makroelementy Rola w organizmie Wapń (Ca) Główny składnik kości, zapewnia twardość zębom. Wpływa na równowagę ciała. Jest odpowiedzialny za przekazywanie impulsów nerwowych w synapsach i generowanie skurczów mięśni. Odpowiada za gospodarkę elektrolitową oraz reakcje obronne organizmu. Działa przeciwzapalne, przeciwalergiczne, przeciwobrzękowo. Źródło mleko i przetwory mleczne, fasola, konserwy rybne zawierające kościec (sardynki,szproty),jaja, warzywa liściaste, suszone owoce, orzechy, kakao, kasze gruboziarniste Potas (K) Reguluje ciśnienie osmotyczne. Katalizuje wiele reakcji enzymatycznych. Utrzymuje prawidłową kurczliwość mięśni. Ma decydującą rolę w przewodnictwie nerwowym. Utrzymuje potencjał spoczynkowy błon komórkowych. Wpływa na gospodarkę kwasowozasadową. owoce, warzywa, ziemniaki gotowane i pieczone w łupinach, cytrusy, banany, pełnoziarniste produkty zbożowe, kiełki pszenicy, orzechy, zielona pietruszka, seler, pomidory, kapusta, podroby, świeże mięso Sód (Na) Odpowiada za utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej. Chroni organizm przed nadmierna utratą wody. Reguluje ciśnienie osmotycznego oraz utrzymuje sprawność mięśni i nerwów. sól kuchenna, ryby, pieczywo, drób, żółty ser, śledzie solone 12
13 Fosfor (P) Reguluje proces mineralizacji kości. Jest konieczny do wchłaniania wapnia. stanowi składnik budulcowy tkanki mięśniowej i mózgu. Jest odpowiedzialny za prawidłową pracę serca i nerek, oraz pobudliwość nerwową. Odgrywa ważną rolę w namnażaniu komórek. Uaktywnia niektóre witaminy z grupy B. Bierze udział w przemianach biochemicznych. ryby, mięso, podroby, drób, jaja, orzechy, produkty zbożowe gruboziarniste, suche nasiona roślin strączkowych, mleko i jego przetwory, sery podpuszczkowe Magnez (Mg) Stanowi budulec kości i zębów. Bierze udział w biosyntezie białek oraz procesach enzymatycznych. Ochrania układ enzymatyczny przed mutagennym wpływem środowiska. Działa antystresowo, wpływa na funkcję mózgu oraz zwalnia procesy starzenia. zielone części roślin, kiełki zbóż, otręby, nasiona roślin strączkowych, migdały, orzechy, morele, banany, figi, kakao, warzywa zielone, produkty zbożowe, podroby Siarka (S) Odpowiada za prawidłową strukturę białek. Jest składnikiem białek budujących m.in. włosy i paznokcie, oraz składnikiem witaminy B 1. mięso, orzechy, mleko i przetwory mleczne, nasiona roślin strączkowych Chlor (Cl) Utrzymuje ciśnienie osmotyczne oraz równowagę kwasowo-zasadową. Służy do wytwarzania kwasu solnego w żołądku oraz pracy serca. sól kuchenna 13
14 Poniższa tabela przedstawia wykaz mikroelementów wraz z pełnioną funkcją w organizmie oraz ich źródła w pożywieniu. Tabela 2. Źródła i rola mikroelementów. [2, 4, 16] Mikroelementy Rola w organizmie Żelazo (Fe) Jako składnik hemoglobiny jest konieczny do transportu tlenu. Bierze udział w oddychaniu komórkowym i jest składnikiem niektórych enzymów rozkładających toksyczny nadtlenek wodoru. Źródło wątroba, nerki, serce, mięso i przetwory mięsne z krwią, ryby, drób orzechy, rośliny strączkowe, żółtka jaj, pietruszka, szczypior, boćwina, buraki, brukselka Jod (I) Składnik hormonów tarczycy. Reguluje przemiany energetyczne. jodowana sól kuchenna, ryby morskie, wodorosty Fluor (F) Jest składnikiem szkliwa zębów i kości. Ponadto zwiększa gęstość kości. woda pitna, ryby, żelatyna, herbata Chrom (Cr) Reguluje stężenie glukozy we krwi. Wspomaga syntezę glikogenu, reguluje poziom lipidów w krwi. Łagodzi objawy hipoglikemii, co zapobiega napadom niekontrolowanego obżarstwa. otręby, zarodki ziaren zbóż, pełne ziarna zbóż, olej kukurydziany, goździki, podroby, mięso, drożdże Miedź (Cu) Bierze czynny udział w procesach krwiotwórczych, udział w wytwarzaniu tkanki łącznej i kostnej, przemianach żelaza, metabolizmie tkanki nerwowej. Wchodzi w skład enzymów uczestniczących w tworzeniu wątroba, ostrygi, zielone warzywa liściaste, niektóre ryby, pełne ziarna zbóż, orzechy, nasiona roślin strączkowych, migdały 14
15 kolagenu i elastyny oraz substancji, która jest niezbędna do wytwarzania barwnika melaniny. Mangan (Mn) Jest istotnie ważny dla tworzenia tkanki łącznej i kości. Bierze udział w funkcjonowaniu mózgu i trzustki. Odgrywa ważna rolę w procesach rozrodczych. Uczestniczy w wytwarzaniu krwinek czerwonych. Jest skuteczny w leczeniu schizofrenii oraz konieczny do prawidłowego trawienia i wchłaniania składników odżywczych. suche nasiona roślin strączkowych, orzechy, produkty zbożowe z pełnego przemiału, otręby pszenne, ryżowe, fasola, groch, czekolada, herbata-napar, kapusta Cynk (Zn) Jest konieczny do odczuwania smaku i zapachu, metabolizmu alkoholu. Ponadto jest niezbędny dla ponad 200 enzymów, syntezy białek i kwasów nukleinowych. Reguluje rozwój fizyczny i odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie narządów płciowych. Zwiększa produkcję plemników i bierze udział w tworzeniu krwinek czerwonych. Leczy rany i oparzenia, odpowiada za prawidłowe wydzielanie się insuliny przez trzustkę i stężenie witaminy A i cholesterolu, oraz ma swój udział w regulacji ciśnienia krwi i rytmu serca. mięso, mleko i jego przetwory, wątroba, jaja, produkty zbożowe z pełnego przemiału, sery podpuszczkowe, fasola, groch, kasza gryczana, orzechy, przetwory zbożowe 15
16 Witaminy Witaminy to substancje, których organizm człowieka potrzebuje w niewielkich ilościach, ale właściwy wzrost o rozwój są bez nich niemożliwe. Niektóre mogą być syntetyzowane w organizmie, ale większość z nich musi być dostarczana z codziennym pożywieniem. To właśnie od witamin zależy większość funkcji życiowych organizmu. Wyróżniamy 13 witamin, które podzielono na rozpuszczalne w tłuszczach oraz w wodzie. Rozpuszczalne w wodzie są witaminy: z grupy B, PP, C, H oraz kwas foliowy. Natomiast w tłuszczach rozpuszczają się witaminy: A, D, E, K. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach mogą być magazynowane w ustroju, dlatego ich nadmiar nie może być usunięty szybko z organizmu i może dojść do hiperwitaminozy. Z kolei witaminy rozpuszczalne w wodzie są magazynowane w organizmie człowieka w niewielkich ilościach, a co za tym idzie bardzo trudno jest je przedawkować, a ich nadmiar jest wydalany w sposób bardzo szybki wraz z moczem. [2, 4,10, 16 ] Rolę i źródła witamin przedstawiono w tabelach 3 i 4. Tabela 3. Źródła i rola witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. [2, 4, 7, 16] Witamina Rola w organizmie Źródła Witamina A Niezbędna w procesie widzenia. Zapobiega zakażeniom skóry, dróg oddechowych, moczowych, przewodu pokarmowego, nadmiernemu rogowaceniu skóry. Ponadto bierze udział w syntezie białek. Wytwarza szkliwo zębów i wpływa na zwiększone wytwarzanie ciał odpornościowych. Witamina D Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu kostnego. Reguluje gospodarkę wapniowofosforanową. Wpływa na mineralizację kości, oraz wzmacnia system immunologiczny. tłuszcz rybi tzw. tran, wątroba, pełnotłuste mleko, masło, śmietana, sery, żółtka jaj, margaryny wzbogacane, marchew, dynia, groszek zielony, fasolka szparagowa, morele, brzoskwinie tłuszcze rybie i mięs, jaja, mleko, sery, masło 16
17 Witamina E Zapobiega utlenianiu witaminy A. Chroni wielonienasycone kwasy tłuszczowe przed utlenieniem. Chroni organizm przed działaniem szkodliwych wolnych rodników. Zapobiega miażdżycy, nowotworom, procesom starzenia i razem z selenem zapobiega stłuszczaniu wątroby, na dodatek przeciwdziała bezpłodności. Witamina K Jest niezbędna w tworzeniu czynników krzepliwości. olej słonecznikowy, margaryny wzbogacane, kiełki i zarodki, zielona pietruszka, szpinak, sałata, kukurydza, żółtko jaja, masło, pełne mleko szpinak, sałata zielona, brukselka, herbata zielona, kalafior, kapusta, fasola Tabela 4. Źródła i rola witamin rozpuszczalnych w wodzie. [2, 4, 7, 16] Witamina Rola w organizmie Źródła Witamina B 1 Kwas pantotenowy Witamina B 2 Odgrywa zasadniczą rolę w procesach oddychania komórkowego, oraz przyśpiesza gojenie się ran i wykazuje działanie uśmierzające ból. Warunkuje prawidłowy metabolizm węglowodanów i tłuszczów oraz wytwarzanie energii. Bierze udział w procesach utleniania i redukcji. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku oraz zapobiega powstawaniu zaćmy. Wpływa na odporność organizmu drożdże piwowarskie, otręby zbożowe, płatki owsiane, kasza gryczana, groch, fasola, soja, orzechy, wątroba, nerki, mózg drożdże, mięso wołowe, mięso wieprzowe, grzyby, nerki, wątroba, jaja, suche nasiona roślin strączkowych, produkty zbożowe mleko, jaja, mięso, produkty zbożowe, drożdże piwowarskie, wątroba Kwas foliowy Bierze udział w prawidłowym funkcjonowaniu układu krwiotwórczego. Odgrywa zasadniczą zielone warzywa, drożdże, wątroba, mięso, ryby, produkty 17
18 Witamina C rolę w syntezie kwasów nukleinowych i bierze udział w przemianie fosfolipidów. Odpowiada za prawidłowe gojenie ran, bierze udział w procesach krwiotwórczych. Zwiększa odporność organizmu, zapobiega miażdżycy i nowotworom przewodu pokarmowego. Odgrywa ważna rolę w przemianie aminokwasów, syntezie hormonów steroidowych oraz melaniny. Jest niezbędna w wytwarzaniu podstawowej substancji tkanki kostnej czyli kolagenu. zbożowe, kefir, sery podpuszczkowe owoce dzikiej róży, jagody, cytrusy, agrest, porzeczki, maliny, truskawki, zielona pietruszka, warzywa kapustne, papryka, pomidory, ziemniaki, chrzan, pietruszka Witamina PP Bierze udział w utlenianiu komórkowym i przemianie białek, tłuszczów, węglowodanów. Utrzymuje prawidłowy stan skóry, suwa nadmiar cholesterolu z tętnic oraz metabolity związków purynowych. Ponadto wpływa na prawidłowe funkcjonowanie mózgu. Witamina B 12 Bierze udział w prawidłowym funkcjonowaniu komórek szpiku, reguluje pracę układu nerwowego i przewodu pokarmowego. Dodatkowo bierze udział w przemianach kwasu foliowego, przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów. Drożdże, otręby pszenne, wątroba, nerki, mięso, ryby, nasiona roślin strączkowych wątroba, nerki, mięso, mleko, żółtka jaj 18
19 Witamina H Uczestniczy w syntezie kwasów nukleinowych oraz nukleotydów purynowych. Bierze udział w metabolizmie białek i węglowodanów, oraz pełni rolę czynnika wzrostowego u płodu. Witamina B 6 Bierze udział w przemianie aminokwasów, węglowodanów i tłuszczów, oraz syntezie serotoniny i adrenaliny. drożdże piwne, wątroba wołowa, czekolada, warzywa strączkowe, grzyby, jaja, orzeszki ziemne drożdże, kiełki pszenicy, nasiona roślin strączkowych, wieprzowina, jajka Charakterystyka posiłków Racjonalna dieta dla dzieci i młodzieży, ze względu na zwiększone w tym okresie życia zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze powinna zawierać 4 5 posiłków codziennie. Posiłki powinny być spożywane o regularnych porach w odstępach 3 4 godzinnych a kolacja powinna być spożyta na 1,5-2 godziny przed snem. Znaczące jest rozłożenie energii na poszczególne posiłki. W celu prostego obrazowego przedstawienia rozkładu posiłków zamieszczono je w tabeli 5. Tabela 5. Rozkład energii na posiłki. Procent energii przypadający na jeden posiłek Posiłek Model 5-posiłkowy Model 4-posiłkowy I śniadanie II śniadanie Obiad Podwieczorek Kolacja Odstępy między posiłkami nie powinny być dłuższe niż 3 4 godziny. 19
20 Śniadanie Każdy uczeń przed wyjściem do szkoły obowiązkowo powinien zjeść śniadanie ze względu na niskie stężenie glukozy we krwi spowodowane spożyciem ostatniego posiłku wiele godzin wcześniej. Podstawą zdrowego śniadania powinno być pieczywo (najlepiej pełnoziarniste lub z dodatkiem ziaren: razowe, graham, pumpernikiel). Niezwykle ważne jest dostarczanie produktów nabiałowych. Najlepszym dodatkiem do I i II śniadania jest biały ser, żółty ser, jogurt lub kefir, chuda wędlina do tego powinny być dodawane warzywa i owoce. Uczniowie podczas przebywania 5-10 godzin w szkole powinni zjeść II śniadanie i/lub obiad. Spadek glukozy we krwi jest przyczyną słabszej wydolności fizycznej jak i umysłowej, a spowodowany jest właśnie niespożywaniem posiłku w szkole. Ponadto młodzież która nie spożywa posiłku w szkole częściej skarży się na bóle brzucha, głowy, oraz niżej ocenia swój stan zdrowia. Obiad Obiad powinien zawierać jedną porcję produktów zbożowych (najlepiej brązowy ryż, kasza gryczana lub pełnoziarnisty makaron), warzywa powinny stanowić co najmniej 3 porcje (najlepiej w postaci zup, surówek lub gotowanych warzyw). Drugie danie powinno składać się produktów białkowych (chude mięso, drób, sery, jaja, ryby, nasiona roślin strączkowych) w szczególności mięsa drobiowego i ryb pochodzenia morskiego. Te produkty powinny znaleźć się w jadłospisie nastolatka przynajmniej 2 razy w tygodniu. Cielęcinę i wołowinę, ze względu na zawartość żelaza, powinno się spożywać również dwukrotnie w ciągu tygodnia. Podwieczorek Podwieczorki powinny być przyrządzane na bazie owoców i produktów mlecznych. Polecane są tutaj sałatki owocowe, budynie i koktajle owocowe z dodatkiem owoców sezonowych. Kolacja Kolacje natomiast powinny być lżejsze i mniej obfite od głównych posiłków. Mogą być podawane na zimno, w postaci przekąsek lub jako posiłek ciepły z uwzględnieniem racjonalnych zasad ich przygotowania. Nieregularne spożywanie posiłków jest przyczyną rozwoju otyłości oraz zwiększa ryzyko nadciśnienia tętniczego, cukrzycy typu 2 czy miażdżycy. 20
Rola poszczególnych składników pokarmowych
Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.
Bardziej szczegółowoSPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku
SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku NASZE KULINARNE TRADYCJE NASZE KULINARNE TRADYCJE Co składa się na nie? Bez jakich produktów i potraw nie wyobrażamy sobie
Bardziej szczegółowo10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI
ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny fizycznie - ruch korzystnie wpływa na sprawność i prawidłową sylwetkę.
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM (Instytutu Żywności i Żywienia 2009) 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny
Bardziej szczegółowoPRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
Bardziej szczegółowoPiramida Żywienia. Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS
Piramida Żywienia Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS Zasady zdrowego żywienia 1. Dbaj o różnorodnośd spożywanych produktów. 2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej.
Bardziej szczegółowoW WIEKU PRZEDSZKOLNYM
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM 1.Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2.Bądź codziennie aktywny fizycznie ruch korzystnie wpływa na sprawność
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Bardziej szczegółowoW jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia
Bardziej szczegółowoMAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA
MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA Na czym polega zdrowy styl życia? ZDROWY STYL ŻYCIA Prawidłowe odżywianie Aktywność
Bardziej szczegółowoWarsztaty Żywieniowe. Temat: Zasady żywienia młodzieży aktywnej
Warsztaty Żywieniowe Temat: Zasady żywienia młodzieży aktywnej Jeśli jesteś aktywny Powinieneś dbać szczególnie o to, co jesz! potrzebujesz więcej energii potrzebujesz więcej witamin i składników mineralnych
Bardziej szczegółowoZasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży
Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży Pamiętaj o codziennym spożywaniu produktów zawartych w piramidzie! PRODUKTY ZBOŻOWE ( mąki, kasza, ryż, płatki, pieczywo i makarony) Sągłównym
Bardziej szczegółowoMIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA
MIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA Wartość odżywcza Żywność z tej grupy należy do grupy produktów białkowych. Białko mięsa, ryb i jaj charakteryzuje sie dużą wartością
Bardziej szczegółowoTalerz zdrowia skuteczne
Talerz zdrowia skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania PSSE Chełm Kierownik Sekcji OZiPZ Alicja Bork PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Gwarancją właściwego rozwoju fizycznego, sprawności umysłu oraz dobrego zdrowia
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE CZŁOWIEKA. Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia.
ŻYWIENIE CZŁOWIEKA Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia. Prawidłowe żywienie należy do najważniejszych czynników środowiskowych,
Bardziej szczegółowoZnaczenie pierwszego śniadania, czyli zdrowe odżywianie dzieci i młodzieży. Na podstawie materiałów ORE- Anna Pisowacka
Znaczenie pierwszego śniadania, czyli zdrowe odżywianie dzieci i młodzieży Na podstawie materiałów ORE- Anna Pisowacka JAK PRAWIDŁOWO SIĘ ODŻYWIAĆ? Zalecenia żywieniowe 6 + 1 U według S. Bergera Urozmaicenie
Bardziej szczegółowo8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum
8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum Temat: Wybory żywieniowe produkty zalecane i niezalecane w żywieniu. Cel: Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych. Zdobyte
Bardziej szczegółowoSzkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Rudzie Śląskiej
Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Rudzie Śląskiej Zdrowe odżywianie polega na odpowiednim wyborze produktów i przygotowaniu posiłków umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie organizmu poprzez
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE DZIECI W WIEKU 1-3
1 ŻYWIENIE DZIECI W WIEKU 1-3 Uniwersytet Medyczny w Łodzi DIETA DZIECKA POWINNA BYĆ: Urozmaicona pod względem doboru produktów spożywczych, Uregulowana pod względem częstości i pory spożywania posiłków,
Bardziej szczegółowoZasada trzecia. Zasada czwarta
Zdrowe odżywianie jest podstawą zachowania zdrowego organizmu. Przestrzegając dziesięciu podstawowych zasad właściwego żywienia, wykorzystamy dostępne pożywienie w najbardziej efektywny dla naszego zdrowia
Bardziej szczegółowoEDUKACJA DLA RODZICÓW
Materiał opracowała: Jolanta Gęca EDUKACJA DLA RODZICÓW Prawidłowe żywienie dzieci i młodzieży jest szczególnie istotne, ze względu na fazę intensywnego wzrostu i dojrzewania. Dla utrzymania wzrostu i
Bardziej szczegółowoZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW
ZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW SPIS TREŚCI 1. Zasady zdrowego żywienia 2. Zapotrzebowanie energetyczne nastolatków 3. Zapotrzebowanie energetyczne nastolatków 4. Zalecenia
Bardziej szczegółowoPodstawowe składniki odżywcze i ich rola dla organizmu człowieka ZAPRASZAMY
Podstawowe składniki odżywcze i ich rola dla organizmu człowieka ZAPRASZAMY Czym są składniki odżywcze Składniki odżywcze substancje chemiczne dostarczane do organizmu przez pokarm, który dostaje się do
Bardziej szczegółowoŻywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie
Warsztaty żywieniowe Żywność buduje i regeneruje dostarcza energii zapewnia prawidłowe funkcjonowanie poprawia samopoczucie Żaden pojedynczy produkt nie dostarczy Ci wszystkiego, czego potrzebujesz dlatego
Bardziej szczegółowoZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA MŁODEGO PIŁKARZA. mgr Natalia Stanecka Centrum Dietetyczne Naturhouse Dzierżoniów
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA MŁODEGO PIŁKARZA mgr Natalia Stanecka Centrum Dietetyczne Naturhouse Dzierżoniów ZŁE NAWYKI ŻYWIENIOWEKONSEKWENCJE zmniejszona wydolność fizyczna dziecka, płaskostopie, skrzywienia
Bardziej szczegółowoZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE
ZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE PIRAMIDY EGIPSKIE Piramidy to budowle, które przetrwały tysiące lat. Najbardziej trwała była ich podstawa, czyli część zbudowana na ziemi. PIRAMIDA ZDROWEGO
Bardziej szczegółowoSklepik wzorowy smaczny i zdrowy
Sklepik wzorowy smaczny i zdrowy To NASZ Zielony sklepik w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Zielonkach! ZIELONKI = Zielony Sklepik = zdrowe i smaczne jedzenie Mamy coś do powiedzenia o piramidzie zdrowego
Bardziej szczegółowoCo jadłem/jadłam wczoraj?
1 Co jadłem/jadłam wczoraj? 2 Talerz zdrowia 2 Pieczywo i produkty zbożowe Podstawowe źródło węglowodanów złożonych w diecie i pokarm o stosunkowo dużej wartości odżywczej. Produkty zbożowe dostarczają
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (ZBiJŻ) Ćwiczenie nr
Bardziej szczegółowoNieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia
Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia Niedożywienie może występować u osób z nadwagą (powyżej 120% masy należnej) niedowagą (poniżej 80%
Bardziej szczegółowoProdukty Mleczne Tłuszcze Mięso, ryby, jaja Piramida żywienia Czego powinniśmy unikać Napoje gazowane, Chipsy Słodycze, Fast Foody PAMIĘTAJ!!
Zdrowy tryb życia Co robić żeby zdrowo żyć? Co otrzymujemy dzięki zdrowemu stylowi życia? Jak wygląda plan zdrowego żywienia? Chcesz być szczupła? Zdrowe odżywianie Węglowodany Warzywa i owoce Produkty
Bardziej szczegółowoCo to jest dietetyka?
Co to jest dietetyka? Dietetyka to nauka, która bada jak to, co spożywamy wpływa na nasze zdrowie i wydajność organizmu. Bada pewne składniki pożywienia, które mogą wpływać na nasze zdrowie. Na przykład
Bardziej szczegółowoZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA. Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku Nadwaga i otyłość - najważniejszy problem zdrowia publicznego. Istnieje ok. 80 chorób powstających na tle wadliwego
Bardziej szczegółowoPodstawy żywienia w sporcie. Aneta Sojak
Podstawy żywienia w sporcie Aneta Sojak Właściwe żywienie i nawodnienie = Osiągnięcie sukcesu Energia do pracy mięśni Adaptacja do wysiłku Skuteczna regeneracja (zmniejszenie procesów katabolicznych) Zły
Bardziej szczegółowoNormy wyżywienia Racje pokarmowe. Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015
Normy wyżywienia Racje pokarmowe Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015 1 Normy wyżywienia (zalecane racje pokarmowe) (recommended pattern of food use) dzienne zestawy produktów
Bardziej szczegółowoProgram edukacyjny Żyj smacznie i zdrowo
Program edukacyjny Żyj smacznie i zdrowo Cel i założenia: Przypomnienie zasad prawidłowego i smacznego odżywiania Niemarnowanie jedzenia Zachęcenie do rodzinnego spożywania posiłków Zmniejszanie ilości
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY. 26.10.2015r.
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY 26.10.2015r. ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY Żywienie, szczególnie zbiorowe, nie powinno być realizowane w sposób doraźny. Jest to istotny problem
Bardziej szczegółowoMateriałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoZalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach
Zalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach NORMY ŻYWIENIA DLA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM I SZKOLNYM W POLSCE OPRACOWANO W INSTYTUCIE ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA I ZATWIERDZONE ZOSTAŁY PRZEZ INSTYTUT
Bardziej szczegółowoZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,
Bardziej szczegółowo11. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
11. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Temat: Samodzielna ocena swojego żywienia i aktywności fizycznej. Cele: zapoznanie ucznia z praktycznymi aspektami układania prawidłowo zbilansowanej
Bardziej szczegółowoZajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe
Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych
Bardziej szczegółowoPiramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które
DROGI RODZICU Piramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które zjadamy w ciągu dnia. Przy czym obowiązuje zasada,
Bardziej szczegółowoŻYWIENIOWE INWESTYCJE, CZYLI JAK ŻYWIENIE WPŁYWA NA UCZNIA. mgr Natalia Rykowska, dietetyk, Gdański Ośrodek Promocji Zdrowia
ŻYWIENIOWE INWESTYCJE, CZYLI JAK ŻYWIENIE WPŁYWA NA UCZNIA mgr Natalia Rykowska, dietetyk, Gdański Ośrodek Promocji Zdrowia GDAŃSKI OŚRODEK PROMOCJI ZDROWIA JESTEŚMY DLA WAS! CO TO JEST ZDROWIE? Definicja
Bardziej szczegółowoPowiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna 43-400 Cieszyn ul. Liburnia 2 asystent Teresa Kopiec asystent Halina Dziadek st. asystent Czesława Lis
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna 43-400 Cieszyn ul. Liburnia 2 asystent Teresa Kopiec asystent Halina Dziadek st. asystent Czesława Lis Żywienie i aktywność fizyczna mają wpływ na rozwój psychofizyczny
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAJĘĆ W RAMACH AKADEMII ZDROWEGO ŻYWIENIA. Opis. - praca z materiałami drukowanymi, - pogadanka, - dyskusja problemowa
PROGRAM ZAJĘĆ W RAMACH AKADEMII ZDROWEGO ŻYWIENIA Uwaga: Dopuszcza się modyfikację kolejności zaplanowanych tematów. Kolejne zajęcia Temat główny - Liczba godzin Metody prowadzenia zajęć: Opis 1 PODSTAWOWE
Bardziej szczegółowoPrawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych, wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu
Prawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych, wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu zdrowia. Polega ono na całkowitym pokryciu zapotrzebowania
Bardziej szczegółowoSole Mineralne. Ciećwierski Szczepan Popławki Bartłomiej 1 TI
Sole Mineralne Ciećwierski Szczepan Popławki Bartłomiej 1 TI Spis Treści 1. Co to są Sole Mineralne? 2. Rola Soli Mineralnych w Organizmie? 3. Co to są Mikro i Makroelementy? 4. Przyczyny niedoboru Soli
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć edukacja zdrowotna - gimnazjum
Scenariusz zajęć edukacja zdrowotna - gimnazjum Autor: mgr Beata Draczko Temat lekcji: Wiem, co jem. Zasady racjonalnego odżywiania się człowieka. Cel ogólny: - zapoznanie uczniów z zasadami racjonalnego
Bardziej szczegółowoOdżywiamy się zdrowo! PREZENTACJA DLA PRZEDSZKOLAKÓW
Odżywiamy się zdrowo! PREZENTACJA DLA PRZEDSZKOLAKÓW CO POWINNY JEŚĆ DZIECI WITAMINY PRODUKTY ZBOŻOWE PRODUKTY POCHODZENIA ROŚLINNEGO PRODUKTY POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO PRZETWORY MLECZNE ZASADY ZDROWEGO
Bardziej szczegółowoZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE SZKOLNYM Opracowała: Iwona Konowalska Prawidłowe żywienie powinno stanowić bardzo istotny element promocji zdrowia. Tworząc szkolne programy prozdrowotne należy koncentrować
Bardziej szczegółowoŻyj smacznie i zdrowo! -wszystko o zdrowym trybie życia
Żyj smacznie i zdrowo! -wszystko o zdrowym trybie życia Co to jest? Zdrowe odżywianie sposób odżywiania, polegający na przyjmowaniu substancji korzystnych dla zdrowia w celu zapewnienia lub poprawy zdrowia.
Bardziej szczegółowoKWESTIONARIUSZ OCENY SPOSOBU ŻYWIENIA
KWESTIONARIUSZ OCENY SPOSOBU ŻYWIENIA Proszę uzupełnić poniższe dane: Data badania... Wiek (lata)... Masa ciała (kg)... Wzrost (cm)... 2. Liczba posiłków w ciągu dnia: 1-2 posiłki 3-4 posiłki 5 i więcej
Bardziej szczegółowoWybieram zdrowie i zdrowe odżywianie
Wybieram zdrowie i zdrowe odżywianie Doktorze Zdrówko, co to znaczy być zdrowym? Być zdrowym, to nie tylko nie chorować, ale też czuć się dobrze, być radosnym i sprawnym fizycznie. Czy wiesz, co pomaga
Bardziej szczegółowo10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Temat: Potrawy typu fast food a żywność przygotowywana w domu. Cele: uświadomienie różnic pomiędzy daniami typu fast food a żywnością przygotowywaną
Bardziej szczegółowoRACJONALNE ŻYWIENIE. Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów. 2007 r.
RACJONALNE ŻYWIENIE Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów 2007 r. RACJONALNE ŻYWIENIE Polega na systematycznym dostarczaniu do organizmu wszystkich niezbędnych składników odżywczych w ilościach i proporcjach
Bardziej szczegółowoOpracowano na podstawie zaleceń Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie
Opracowano na podstawie zaleceń Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM opracowane przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie 1. Jedz
Bardziej szczegółowoZDROWE ODŻYWIANIE. Małgorzata Zep Błażej Engler Kl. VII
ZDROWE ODŻYWIANIE Małgorzata Zep Błażej Engler Kl. VII WŁAŚCIWA DIETA Dobór pokarmów uzależniony jest od wieku człowieka, rodzaju wykonywanej pracy, stanu zdrowia, pory roku oraz klimatu i jest niezbędny
Bardziej szczegółowoZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE
ZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE RACJONALNIE = ZDROWO Zdrowa dieta jest jednym z najważniejszych elementów umożliwiających optymalny wzrost, rozwój i zdrowie. Ma przez to wpływ na fizyczną i umysłową
Bardziej szczegółowo7 00 L - karnityna + chrom + aminokwasy rozgałęzione, 7 30 I ŚNIADANIE, (głównie węglowodany złożone + owoce + warzywa):*
Przykładowe jadłospisy na redukcję masy ciała 1. Przykładowy jadłospis na zrzucenie wagi (zalecenia ogólne, na podstawie wywiadu z zawodnikiem trójboju siłowego): CZĘŚĆ I 3 TYGODNIE: 7 00 L - karnityna
Bardziej szczegółowoZasady diety piłkarskiej lek. med. Jarosław Madej
Zasady diety piłkarskiej lek. med. Jarosław Madej 1 Zasady ogólne 1. Częstość i regularność posiłków 2. Śniadanie - najważniejszy posiłek dnia 3. Ostatni posiłek -2 godz. przed snem 4. Posiłek budulcem
Bardziej szczegółowoWarzywa i owoce powinny wchodzić w skład codziennej diety, gdyż są źródłem cennych witamin, zwłaszcza witaminy C oraz B - karotenu.
Warzywa i owoce powinny wchodzić w skład codziennej diety, gdyż są źródłem cennych witamin, zwłaszcza witaminy C oraz B - karotenu. Dostarczają także kwasu foliowego. Zawierają znaczne ilości składników
Bardziej szczegółowoWybieram zdrowie i zdrowe odżywianie
Wybieram zdrowie i zdrowe odżywianie Doktorze Zdrówko, co to znaczy być zdrowym? Być zdrowym, to nie tylko nie chorować, ale też czuć się dobrze, być radosnym i sprawnym fizycznie. Czy wiesz, co pomaga
Bardziej szczegółowoWarsztaty dla Rodziców. Wiosenne śniadanie. Warszawa 26.05.2015 r.
Warsztaty dla Rodziców Wiosenne śniadanie Warszawa 26.05.2015 r. Urozmaicenie Uregulowanie Umiarkowanie Umiejętności Unikanie Prawidłowe żywienie 7 zasad wg prof. Bergera + Uprawianie sportu + Uśmiech
Bardziej szczegółowoZapraszamy do oglądania
Zapraszamy do oglądania 1.Odżywiaj się regularnie Należy spożywać przynajmniej 3 podstawowe posiłki dziennie (śniadanie, obiad, kolacja), a jeszcze zdrowiej będzie dołączyć dwie przekąski (II śniadanie
Bardziej szczegółowodr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć?
dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć? Do prawidłowego rozwoju, dobrego stanu zdrowia, odpowiedniej sprawności fizycznej i umysłowej powinnyśmy codziennie spożywać określoną
Bardziej szczegółowoPrawidłowo zbilansowana dieta i aktywność fizyczna jako niezbędny element zdrowego stylu życia. Anna Jelonek dietetyk
Prawidłowo zbilansowana dieta i aktywność fizyczna jako niezbędny element zdrowego stylu życia Anna Jelonek dietetyk Rola jednostek i społeczeństwa Sposób odżywiania kobiety w ciąży związany z przekarmieniem
Bardziej szczegółowo"Program pilotażowy - Dieta Mamy".
"Program pilotażowy - Dieta Mamy". Dnia 1.10.2019 r Szpital Powiatowy im.t.malińskiego w Śremie podjął współpracę z programem pilotażowym Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym-dieta
Bardziej szczegółowoDZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 28 sierpnia 2015 r. Poz. 1256 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do
Bardziej szczegółowoZbożowe śniadanie zimowe. dr inż. Marta Jeruszka-Bielak Centrum Komunikacji Społecznej
Zbożowe śniadanie zimowe dr inż. Marta Jeruszka-Bielak Centrum Komunikacji Społecznej Asortyment produktów zbożowych Produkty zbożowe stanowią podstawę wyżywienia ludności na całym świecie, znajdują się
Bardziej szczegółowoEcho Dobrocina. Nr 1 W zdrowym ciele zdrowy duch.
Echo Dobrocina Nr 1 W zdrowym ciele zdrowy duch. Kwiecień 2015 Ważne aspekty wychowania fizycznego Aby poznać pojęcie wychowania fizycznego należy najpierw zaznajomić się z definicją kultury fizycznej.
Bardziej szczegółowoANKIETA ŻYWIENIOWA Proszę o wypełnienie ankiety przed przyjściem do dietetyka oraz przyniesienie wyników badań na spotkanie.
ANKIETA ŻYWIENIOWA Proszę o wypełnienie ankiety przed przyjściem do dietetyka oraz przyniesienie wyników badań na spotkanie. Imię i nazwisko Zdiagnozowane schorzenia lub dolegliwości.. 1. Od jakiego czasu
Bardziej szczegółowoNajbardziej rozpowszechnione błędy żywieniowe: nieregularność spożywania posiłków; niespożywanie pierwszego śniadania przed wyjściem do szkoły oraz drugiego w szkole; nieprawidłową częstość konsumpcji
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1
Grupy środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagania, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci
Bardziej szczegółowoZasady zdrowego żywienia
Jak się zdrowo odżywiać - piramida żywieniowa Zdrowe odżywianie to ostatnio dość modne słowa, które bez działania nie niosą za sobą nic. Wiele nastolatek chwali się, że je zdrowo, nic tak naprawdę na ten
Bardziej szczegółowoŻywienie a nastrój. Składniki odżywcze wpływające na nastrój:
Żywienie a nastrój dr inż. Joanna Myszkowska-Ryciak Katedra i Zakład Dietetyki SGGW w Warszawie Składniki odżywcze wpływające na nastrój: Kwas foliowy Witamina B 6 Witamina B 12 Witamina D Witamina C Kwasy
Bardziej szczegółowoŻywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk?
Żywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk? Podczas intensywnego treningu organizm produkuje energię znacznie szybciej, niż wówczas, gdy aktywność jest mała. W trakcie ćwiczeń serce bije częściej,
Bardziej szczegółowoTabelaryczne zestawienie informacji o źródłach i potrzebnych ilości witamin w życiu codziennym
Tabelaryczne zestawienie informacji o źródłach i potrzebnych ilości witamin w życiu codziennym Witaminy rozpuszczalne w wodzie Nazwa witaminy Źródło witamin w postaci pożywienia Zalecane dzienne zapotrzebowanie
Bardziej szczegółowoZasady racjonalnego żywienia dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. mgr inż. Joanna Wierzbicka
Zasady racjonalnego żywienia dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym mgr inż. Joanna Wierzbicka Najczęstsze wady w żywieniu dzieci i młodzieży Do osób najbardziej narażonych na skutki nieprawidłowego żywienia
Bardziej szczegółowoPRZEZ ŻOŁĄDEK DO MÓZGU. odżywianie a sprawność umysłowa dziecka
Obecny styl życia i towarzyszące mu zmiany, także w naszym sposobie odżywiania się, zmniejszają zdolność uczenia się, sprzyjają przemęczeniu psychicznemu i fizycznemu, powodują drażliwość a nawet agresję.
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Bardziej szczegółowoZNACZENIE ŻYWIENIA W PREWENCJI CHORÓB CYWILIZACYJNYCH
ZNACZENIE ŻYWIENIA W PREWENCJI CHORÓB CYWILIZACYJNYCH Dr inż. Anna Tokarska Dział Żywienia Świętokrzyskie Centrum Onkologii Obserwowane trendy w żywieniu w ostatnim czasie wskazują, że na wskaźniki zachorowalności
Bardziej szczegółowodr inż. Paulina Liszka dr inż. Mirosław Pysz Krakowska Wyższa Szkoła Promocji Zdrowia
Zasady układania jadłospisów, zmiany w wykorzystywanych dotychczas produktach spożywczych, obliczanie wartości odżywczej posiłku, przykładowy jadłospis dr inż. Paulina Liszka dr inż. Mirosław Pysz Krakowska
Bardziej szczegółowoDIETA PRZY CHOROBACH SERCA
ZALECENIA OGÓLNE Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (należy dbać o urozmaicenie posiłków). W skład produktów spożywczych wchodzą niezbędne składniki odżywcze zawarte w różnych ilościach i
Bardziej szczegółowoJedzmy zdrowo na kolorowo!
Jedzmy zdrowo na kolorowo! Dlaczego powinniśmy jeść warzywa? Ponieważ są źródłem: -witamin: głównie: beta-karoten, witamina C, kwas foliowy oraz witaminy K, niacyna oraz witaminy E -składników mineralnych:
Bardziej szczegółowoKatedra i Zakład Fizjologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Katedra i Zakład Fizjologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu KWESTIONARIUSZ ANKIETY SPOSÓB ŻYWIENIA I AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA OSÓB STOSUJĄCYCH KĄPIELE ZIMOWE Zwracamy się do Państwa
Bardziej szczegółowo... Dzienniczek Badań. Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010
... Dzienniczek Badań Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010 ... lekarz prowadzący imię nazwisko wiek adres MASA CIAŁ A Masę ciała można ocenić na podstawie wskaźnika BMI
Bardziej szczegółowozdrowego żywienia w chorobie
Wspieramy w ciężkiej chorobie, aby cieszyć się każdą chwilą PORADNIK zdrowego żywienia w chorobie Stowarzyszenie Przyjaciół Chorych Hospicjum im. Jana Pawła II w Żorach Opracowanie: Magdalena Olborska
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (MS i TŻiŻCz z uz.)
Bardziej szczegółowoRecepta na zdrowie - dlaczego warto żyć aktywnie
Recepta na zdrowie - dlaczego warto żyć aktywnie Zdrowie to stan pełnego dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby i kalectwa. Na zdrowie mają wpływ: -styl życia
Bardziej szczegółowoCzym jest program Trzymaj
Trzymaj formę! Czym jest program Trzymaj formę"? "Trzymaj formę" " to inicjatywa propagująca zdrowy styl życia o unikalnym dwukierunkowym podejściu: promującym zbilansowane odżywianie połą łączone z regularną
Bardziej szczegółowoDZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 28 sierpnia 2015 r. Poz. 1256 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA1) z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży
Bardziej szczegółowoSKLEPIKI SZKOLNE. Lista produktów spożywczych polecanych do sklepiku szkolnego
SKLEPIKI SZKOLNE Prawidłowe żywienie jest jednym z istotnych elementów wpływających korzystnie na zdrowie dziecka. Dzieci i młodzież powinny spożywać 4-5 posiłków w ciągu dnia. Oznacza to, iż w czasie
Bardziej szczegółowozbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)
HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej
Bardziej szczegółowoANKIETA ŻYWIENIOWA ...
ANKIETA ŻYWIENIOWA IMIĘ... NAZWISKO Zdiagnozowane schorzenia lub dolegliwości: Występujące alergie pokarmowe:...... 1. Od jakiego czasu towarzyszy Pani/Panu otyłość i choroba..? 2. Czy były kiedyś próby
Bardziej szczegółowoOdżywiamy się zdrowo! Filip Batko
Odżywiamy się zdrowo! Filip Batko KATEGORIE ŻYWIENIOWE WITAMINY PRODUKTY ZBOŻOWE PRODUKTY POCHODZENIA ROŚLINNEGO PRODUKTY POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO PRZETWORY MLECZNE ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA WIERSZE NA ZDROWIE
Bardziej szczegółowoRola śniadania w żywieniu i zachowaniu zdrowia
Rola śniadania w żywieniu i zachowaniu zdrowia Śniadanie to pierwszy posiłek w ciągu dnia oznacza spożywanie żywności o konsystencji stałej, w ilości większej niż śladowa, w godzinach porannych. W większości
Bardziej szczegółowoZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA CZYLI JAK USTRZEC SIĘ CHORÓB CYWILIZACYJNYCH
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA CZYLI JAK USTRZEC SIĘ CHORÓB CYWILIZACYJNYCH Żywić się zdrowo powinniśmy w każdym okresie życia, ale szczególnie ważny jest sposób odżywiania dzieci i młodzieży, kobiet w ciąży
Bardziej szczegółowo