System obrony przeciwrakietowej USA a stosunki polsko-rosyjskie

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "System obrony przeciwrakietowej USA a stosunki polsko-rosyjskie"

Transkrypt

1 Tomasz Pugacewicz doktorant w Instytucie Amerykanistyki i Studiów Polonijnych Uniwersytetu Jagiellońskiego System obrony przeciwrakietowej USA a stosunki polsko-rosyjskie 189

2 Wpływ tarczy antyrakietowej na pozycję międzynarodową Polski Spis treści 1. Charakter amerykańskiego Systemu Obrony przed Pociskami Balistycznymi (BMDS) / s Przewidywany wpływ amerykańskiego Systemu Obrony przed Pociskami Balistycznymi (BMDS) na pozycję międzynarodową Federacji Rosyjskiej / s Polityka Federacji Rosyjskiej wobec amerykańskiego Systemu Obrony przed Pociskami Balistycznymi (BMDS) a amerykańskorosyjska kontrola zbrojeń strategicznych / s Polityka rosyjska przed 2007 r. / s Przyczyny sprzeciwu Federacji Rosyjskiej wobec amerykańskich propozycji ze stycznia 2007 r. umieszczenia elementów BMDS w Europie Środkowej / s Polityka rosyjska od 2007 r. / s Stosunki polsko-rosyjskie od wstąpienia Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. / s Konsekwencje wstąpienia Polski do UE w 2004 r. / s Okres rządów koalicji pod kierownictwem PiS (od II połowy 2005 r. do II połowy 2007 r.) / s Okres rządów pod kierownictwem PO (od II połowy 2007 roku) / s Wpływ rozmieszczenia elementów amerykańskiego Systemu Obrony przed Pociskami Balistycznymi (BMDS) na terytorium Polski na stosunki polsko-rosyjskie / s Płaszczyzna polsko-rosyjskiej współpracy energetycznej / s Płaszczyzna dotycząca obrotów handlowych i swobody inwestycji między Polską i Rosją / s Obszar polsko-rosyjskich sporów historycznych / s Płaszczyzna polityczno-wojskowych stosunków polskorosyjskich / s. 284 A. Aktywność służb specjalnych Federacji Rosyjskiej na terytorium Polski / s

3 Tomasz Pugacewicz, System obrony przeciwrakietowej USA a stosunki... B. Stosunek potencjałów wojskowych obu stron / s. 285 C. Zagrożenie Polski rosyjskim atakiem nuklearnym / s. 293 D. Zagrożenie konwencjonalnym atakiem zbrojnym Federacji Rosyjskiej na Polskę / s Płaszczyzna polsko-rosyjskich stosunków w kontekście polityki obu państw wobec obszaru poradzieckiego / s Polsko-rosyjskie relacje a zniszczenie nad Rosją wrogiej rakiety przez wystrzelone z terytorium Polski pociski przechwytujące / s. 298 Posumowanie / s. 300 Bibliografia / s. 309 Abstrakt/Abstract / s

4 Wpływ tarczy antyrakietowej na pozycję międzynarodową Polski 1. Charakter amerykańskiego Systemu Obrony przed Pociskami Balistycznymi (BMDS) Projekt amerykańskiego systemu obrony przeciwrakietowej (OPR) 1, oficjalnie nazywany przez władze Stanów Zjednoczonych Systemem Obrony przed Pociskami Balistycznymi (Ballistic Missile Defense System, BMDS lub krócej MD), w Polsce potocznie nosi miano tzw. tarczy antyrakietowej 2. System BMD jest elementem strategii zabezpieczającej interesy Stanów Zjednoczonych na kilku płaszczyznach: 1 Amerykański system obrony przeciwrakietowej funkcjonuje pod nazwą Ballistic Missile Defense System (BMDS, system BMD) od 13 maja 1993 roku, kiedy to ówczesny sekretarz obrony Leslie Les Aspin zrewidował założenia rozwijanej od 23 marca 1983 roku przez prezydentów z Partii Republikańskiej Inicjatywy Obronny Strategicznej (Strategic Defense Initiative, SDI). Więcej na temat kwestii dotyczących nazewnictwa i charakterystyki obecnego amerykańskiego projektu OPR w rozdziale pierwszym artykułu zamieszonego w niniejszej publikacji: Jacek Durkalec, Andrzej Parecki i Tomasz Pugacewicz, Wojskowe i polityczne implikacje umieszczenia elementów amerykańskiego systemu obrony przeciwrakietowej w Polsce dla NATO i pozycji Polski w Sojuszu. Mieczysław Malec, Paweł Durys, Piotr Pacholski, NMD amerykański program obrony przeciwrakietowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2001, s. 9-11; Marcin Kaczmarski, Obrona przeciwrakietowa Stanów Zjednoczonych i jej implikacje międzynarodowe, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004, s , Zdaniem Wojciecha Łuczaka, wszechobecny w polskich mediach termin tarcza (antyrakietowa) odnoszący się do projektu instalacji elementów amerykańskiego systemu OPR w Europie Środkowej jest sukcesem służb informacyjnych Stanów Zjednoczonych. Metafora tarczy wywołuje u odbiorcy wrażenie, że mamy na myśli mechanizm, którego zadaniem jest osłaniać przed atakiem jeden z podmiotów (Polskę) przez drugi (amerykański system). Tymczasem amerykański system OPR był rozwijany w pierwszym rzędzie jako chroniący terytorium USA. Elementy umieszczone w Europie Środkowej mają ochraniać radary w Wielkiej Brytanii i na Grenlandii, które stanowią istotny element obrony terytorium USA. Jednocześnie będą chroniły one większą część terytorium europejskich członków NATO. Tymczasem w tej wojnie informacyjnej strona rosyjska bardzo często podkreśla, że elementy tzw. tarczy rozmieszczone w Polsce stanowiłyby trzeci region rozmieszczenia obrony USA (третий позиционный район противоракетной обороны). Trzy regiony rozmieszczenia to trzy różne lokalizacje silosów z rakietami przechwytującymi należącymi do amerykańskiego systemu OPR. Pierwszy to Fort Greely na Alasce, drugi to Baza Sił Powietrznych USA w Vandeberg w Kalifornii, a trzeci to właśnie Europa Środkowa (Polska). Strona rosyjska stara się więc zwrócić uwagę na to, że mamy tutaj do czynienia z kolejną linią obrony, 192

5 Tomasz Pugacewicz, System obrony przeciwrakietowej USA a stosunki... - polityczno-wojskowej. Stany Zjednoczone uznają za zagrożenie dla ładu międzynarodowego, a tym samym dla swojej dominującej pozycji międzynarodowej, rozwijanie przez tzw. państwa bandyckie zdolności do umieszczania broni masowego rażenia (BMR) na rakietowych środkach przenoszenia 3. OPR ma zagwarantować zwiększenie swobody działań podejmowanych przez USA, w tym za pomocą środków wojskowych, wobec tych państw. Ma to doprowadzić m.in. do wykluczenia możliwości szantażu przez te państwa atakiem rakietowym Stanów Zjednoczonych lub ich sił zbrojnych oraz sojuszników. Tym samym USA uzyskałyby przewagę na przyszłym polu walki. Sam już rozwój amerykańskiego systemu OPR wywiera efekt psychologiczny, gdyż nawet w formie nierozwiniętej powoduje, że wysiłki ze strony tzw. państw bandyckich stają się mniej efektywne. Tak więc za pomocą instrumentów wojskowych (systemu OPR) Stany Zjednoczone dążą do zwiększenia możliwości realizacji swoich celów politycznych, szczególnie wobec tzw. państw bandyckich oraz służącą w pierwszej kolejności bezpieczeństwu USA. Wojciech Łuczak, Sprawa tarczy antyrakietowej w Polsce po szczycie NATO w Bukareszcie i spotkaniu w Soczi, [notatki ze spotkania zorganizowanego przez Zespół Badawczy Koła Studentów Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego ds. Tarczy Antyrakietowej w Polsce (dalej ZB KSSM ds. TA), 11 kwietnia 2008 roku, zbiory własne]; Władimir Grinin, Problem systemu obrony przeciwrakietowej USA w stosunkach polsko-rosyjskich, [notatki ze spotkania zorganizowanego przez ZB KSSM ds. TA w Ambasadzie Federacji Rosyjskiej w Warszawie w dniu 23 marca 2008 roku, zbiory własne]. 3 Do tej grupy zaliczano pierwotnie Iran, Irak, Libię oraz Koreę Północną. Z uwagi na amerykańską inwazję na Irak w 2003 roku oraz rezygnację Libii z własnych programów w tym zakresie, te dwa państwa nie są już wliczane do tej grupy. Po raz pierwszy termin ten państwa zbójeckie lub państwa bandyckie ( rogue states ) zastosowała administracja Billa Clintona. W imię politycznej poprawności Madeleine Albright, sekretarz stanu w administracji B. Clintona, zaproponowała bardziej neutralny termin państwa szczególnego zatroskania ( states of concern ). Administracja G. W. Busha powróciła do terminu państwa bandyckie, by zastąpić go w styczniu 2002 roku terminem zbiorczym oś zła ( Axis of Evil ). Bardziej neutralny wydaje się w tym miejscu termin zaproponowany przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej, która kładzie nacisk na problem uzyskania zdolności technicznych niż na ocenę tego faktu państwa progowe ( threshold state ). Niestety do tej grupy państw zalicza się więcej podmiotów (np. Izrael) niż tylko te, które miały na myśli władze USA. M. Malec, P. Durys, P. Pacholski, op. cit., s

6 Wpływ tarczy antyrakietowej na pozycję międzynarodową Polski celów wojskowych w przypadku konfrontacji zbrojnej 4. Jednocześnie obrona przed atakiem ze strony tzw. państw bandyckich jest najczęściej wymienianą przez USA przyczyną rozwoju BMD. - polityczno-ekonomicznej. Rozwój technologii związanych z amerykańskim OPR ma przyczynić się do wzmocnienia amerykańskiego przywództwa w dziedzinie nowoczesnych technologii. Wzmocnienie to ma być pochodną wykorzystania technologii wojskowych, rozwijanych w ramach systemu, w cywilnych sektorach amerykańskiej gospodarki. Specyfika amerykańskiej ekonomii, w której sektor cywilny jest wyjątkowo silnie powiązany z sektorem wojskowym, powoduje, że żadne inne państwo nie odniesie takich korzyści z przeniesienia technologii wojskowych do sektora cywilnego jak Stany Zjednoczone 5. Dążenie USA do utrzymania pierwszeństwa w obszarze nowoczesnych technologii uznawanym za jeden z wyznaczników współczesnej mocarstwowości państwa można traktować także jako element rywalizacji gospodarczej z tzw. mocarstwami wschodzącymi ( emerging powers ). Nie może również umknąć uwadze fakt, że niektóre z tych państw, np. Chiny, sprzeciwiają się dominacji Stanów Zjednoczonych w systemie międzynarodowym i dążą do stworzenia świata wielobiegunowego. Taki nowy ład międzynarodowy miałby zagwarantować możliwość współdecydowania o losach świata i wpływania na decyzje hegemona. W takim ujęciu OPR jawi się z jednej strony jako narzędzie utrzymywania przewagi gospodarczej Stanów Zjednoczonych, a z drugiej jako kolejny instrument realizacji celów politycznych, tym razem wobec tzw. mocarstw wschodzących 6. 4 M. Malec, P. Durys, P. Pacholski, op. cit., s Taki proces miał już miejsce w przypadku np. projektów realizowanych przez NASA. Zastrzyk finansowy ze strony władz federalnych przeznaczony na realizację kluczowych projektów kosmicznych i wojskowych nie zawsze oznacza wypracowanie nowych technologii. Mamy raczej do czynienia z finansowaniem z państwowej kasy projektów rozwijanych przez komercyjne przedsiębiorstwa, które dzięki dodatkowym środkom mają możliwość rozwoju prac badawczych. Edwin Bendyk, Z Księżyca na Ziemię, Wiedza i Życie, nr 7 (1999), dostęp: 1 października 2008 r.; Rafał Harmoza, Zagadnienia transferu technologii w procesie rozwoju i produkcji systemów uzbrojenia, Problemy Techniki Uzbrojenia, zeszyt nr 95 (2005), Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia, s M. Malec, P. Durys, P. Pacholski, op. cit., s

7 Tomasz Pugacewicz, System obrony przeciwrakietowej USA a stosunki... - relacji z innymi mocarstwami atomowymi w odniesieniu do prowadzonej przez nie polityki odstraszania nuklearnego. Tarcza antyrakietowa pozwala Stanom Zjednoczonym na zmianę polityki tzw. odstraszania jądrowego. Polega ona na rozwijaniu zdolności defensywnych, przy jednoczesnym zmniejszaniu potencjału ofensywnego i wynikających stąd oszczędności. Ta zmiana zasad gry w odstraszaniu jądrowym jak nazywają to analitycy MON-u przekłada się na relacje strategiczne USA z Rosją i Chinami. Zmusza te państwa do modyfikacji koncepcji odstraszania, m.in. poprzez zwiększenie własnego potencjału ofensywnego, by utrzymać zdolność zadania uderzenia odwetowego USA 7. Gdy Stany Zjednoczone będą zmniejszały wielkość swoich sił ofensywnych i redukowały wydatki na te cele, inne mocarstwa atomowe, by utrzymać stosowny poziom odstraszania atomowego, będą inwestować w rozbudowę potencjału ilościowego i jakościowego własnych sił ofensywnych. - strategicznej. Zwiększenie swobody podejmowania działań, w tym wojskowych, wobec państw kwestionujących amerykańskie interesy narodowe, utrzymanie przywództwa technologicznego i pozycji ekonomicznej (m.in. wobec tzw. mocarstw wschodzących), a także umocnienie własnej pozycji w stosunku do innych mocarstw nuklearnych to podstawowe elementy strategii Stanów Zjednoczonych dążących do pozyskania sojuszników w regionach świata kluczowych dla utrzymania ładu międzynarodowego zabezpieczającego amerykańskie interesy 8. Amerykańska oferta współpracy jest tym cenniejsza, że na świecie wzrasta stopniowo poczucie zagrożenia w związku z rozprzestrzenianiem się technologii rakietowych i BMR 9. Biorąc pod uwagę dość powszechną w Polsce niechęć do amerykańskiego systemu OPR, warto zwrócić uwagę na dwa mniej akcentowane zjawiska. Po pierwsze, tarcza antyrakietowa jest budowana 7 Ibidem, s Bartłomiej Sienkiewicz, Polska polityka wschodnia między misją a strachem, [notatki ze spotkania zorganizowanego przez Sekcje Bezpieczeństwa Koła Nauk Politycznych UJ w dniu 3 marca 2008 roku, zbiory własne]; M. Malec, P. Durys, P. Pacholski, op. cit., s O problemie zapobiegania proliferacji broni masowego rażenia w pozimnowojennym ładzie międzynarodowym pisze David Mutimer, Reimagining Security: The Metaphors of Proliferation, [w:] Critical Security Studies: Concepts and Cases, Keith Krause, Michael Williams (ed.), University of Minnesota Press, Minneapolis 1997, s Napisana w połowie lat 90. praca D. Mutimera wciąż zachowuje aktualność. 195

8 Wpływ tarczy antyrakietowej na pozycję międzynarodową Polski z myślą o zagrożeniach, które mogą pojawić się dopiero w przyszłości, dlatego wskazywanie, że system ten jest budowany z myślą o nieistniejących niebezpieczeństwach, jest pozbawione sensu 10. Po drugie, należy pamiętać, że system obrony przeciwrakietowej nie jest jedynie instalacją wojskową, której zadaniem jest neutralizacja zagrożeń ze strony tzw. państw bandyckich; amerykański system to poza wszystkim wielopłaszczyznowy mechanizm wpływający na międzynarodowy układ sił. 2. Przewidywany wpływ amerykańskiego Systemu Obrony przed Pociskami Balistycznymi (BMDS) na pozycję międzynarodową Federacji Rosyjskiej Wielopłaszczyznowość projektowanego przez Stany Zjednoczone systemu OPR oznacza również wielowymiarowe konsekwencje jego rozwoju dla międzynarodowej pozycji Federacji Rosyjskiej. Przedstawiona poniżej analiza tych następstw została dokonana według przyjętej arbitralnie przez autora tekstu hierarchii ich wagi dla bezpieczeństwa Rosji i dotyczy: - wpływu systemu BMD w jego aspekcie dotyczącym relacji Stanów Zjednoczonych z innymi mocarstwami nuklearnymi w odniesieniu do prowadzonych przez nie polityki odstraszania jądrowego. System obrony przeciwrakietowej USA w dającej się przewidzieć przyszłości nie jest w stanie zagrozić wiarygodności odstraszania nuklearnego Federacji Rosyjskiej 11. Analityk MON, P. Pacholski zwraca uwagę, że (...) osiągnięcie w przyszłości przez system MD efektywności pozwalającej na zwalczanie setek jednoczenie nadlatujących głowic (...) nie może być rzeczywiście wykluczony, choć zakładając obecną skalę nakładów na rozwój MD oraz obecne tempo prac, osiągniecie takiego poziomu efektywności może nastąpić w perspektywie nie krótszej niż kilka dekad M. Malec, P. Durys, P. Pacholski, op. cit., s M. Kaczmarski, Obrona..., s. 56; Marek Czajkowski, Rosja i amerykańska tarcza przeciwrakietowa [Wersja elektroniczna artykułu, który wkrótce ukaże się w czasopiśmie Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Udostępniony dzięki uprzejmości autora], s P. Pacholski, Proliferacja rakiet balistycznych i rozwój systemów obrony przeciwrakietowej, Agencja Wydawnicza ARGI, Warszawa 2004, s

9 Tomasz Pugacewicz, System obrony przeciwrakietowej USA a stosunki... Istotnym wydaje się również fakt, że Rosjanie podejmują kroki zmierzające do budowy takich środków przenoszenia, które mogłyby w znacznym stopniu, jeśli nie w ogóle, wykluczyć możliwość zniszczenia rosyjskich rakiet (przez system OPR) 13. Jak trafnie zauważa M. Czajkowski (...) to Rosja jest w komfortowej sytuacji, ponieważ aby nie przegrać tego wyścigu między «mieczem a tarczą» wystarczy im utrzymać zdolność do zadania choćby kilku potężnych ciosów terytorium USA, lub/i amerykańskim sojusznikom, lub/i amerykańskim siłom zbrojnym. «Tarcza» aby wygrać musi być skuteczna w blisko 100 % (...) 14. Dwa czynniki mogą jednak spowodować, że OPR stanie się poważnym zagrożeniem dla polityki odstraszania jądrowego Federacji Rosyjskiej. Po pierwsze, nie wolno zapomnieć, co podkreśla M. Kaczmarski, że w związku z kiepskim jakościowo stanem rosyjskiego arsenału (...) mimo dużej liczebności, faktyczny stan gotowości bojowej [strategicznych przypis T.P.] wojsk rosyjskich pozostaje zagadką. W takiej sytuacji nawet mały system OPR może stać się zagrożeniem dla rosyjskiej zdolności drugiego uderzenia 15. Po drugie, to właśnie 13 Przebić amerykański system OPR ma zmodyfikowana rakieta RT-2PM Topol popularnie nazywana Topol-M (właściwa nazwa rosyjska to RT-2UTTH Topol-M ; kod START I: RS-12M1/RS-12M2 Topol-M, kod NATO: SS-27 Stalin /SS-27 Sickle B ). W jednym z wariantów rakieta Topol-M miałaby być wyposażona w silnik, umożliwiający zmianę klasycznej trajektorii lotu rakiety balistycznej. W wariancie RS-24 rakieta Topol-M miałaby być uzbrojona w od 6 do 10 głowic, czyli w tzw. MIRV Multiple Independently Targetable Reentry Vehicle. M. Malec, P. Durys, P. Pacholski, op. cit., s. 42, 43; P. Pacholski, Proliferacja..., s. 40; M. Czajkowski, Rosja i..., s. 10; Tomasz Hypki, Rosyjskie Siły Zbrojne 16 lat kryzysu, Raport wojsko, technika, obronność, nr 6, 2008 s M. Czajkowski, Rosja i..., s Na słabość strategicznych sił Rosyjskiej Federacji (Ракетные войска стратегического назначения Российской Федерации, RWSNRF) składa się wieloletni brak finansowania na odpowiednim poziomie, zbliżanie się końca resursów dla rakiet wprowadzonych do służby w okresie ZSRR, a także słabość systemu wczesnego ostrzegania (komponent naziemny i kosmiczny nie są kompletne) i satelitarnego naprowadzania (system GLONASS nie pokrywa nawet terytorium Rosji). Niewielka liczba ruchomych lądowych wyrzutni (ICBM) i łodzi podwodnych (SLBM) wychodzi z baz. W 2007 r. RWSNRF dysponowały 3344 głowicami, które były przenoszone na 681 rakietach (489 bazowania lądowego i 192 bazowania morskiego) i 79 samolotach. Ponad 2 tys. jest przenoszone przez środki niestrategiczne, a 8,8 tys. składowane po wycofaniu w magazynach. M. Kaczmarski, Obrona..., s T. Hypki, 197

10 Wpływ tarczy antyrakietowej na pozycję międzynarodową Polski potencjał do wykonania drugiego uderzenia ( second-strike capability ) jest kluczem do utrzymania wiarygodności rosyjskiego odstraszania jądrowego. Budowa amerykańskiego systemu OPR, który osiągnąłby możliwość przechwycenia setek rakiet wywołać by musiała jakąś kontrreakcję ze strony Rosji 16. To co jednak wydaje się istotne, to fakt, że od czasu rozpadu Związku Radzieckiego kwestie równowagi strategicznej i broni jądrowej stanowiły jedyną płaszczyznę, na której faktycznie panowała równowaga potencjałów między dwoma głównymi rywalami z okresu zimnej wojny. Rozwój przez USA tarczy antyrakietowej nie oznacza co prawda końca Wzajemnie Zagwarantowanego Zniszczenia (Mutually Assured Destruction, MAD), ale jest koronnym dowodem na zanik równowagi strategicznej. Stany Zjednoczone, które stać na utrzymanie dotychczasowej zdolności odstraszania, zdobywają jednocześnie, początkowo ograniczone, zdolności obronne. Tymczasem rosyjski partner dysponuje ograniczonymi środkami potrzebnymi na modernizację elementów odstraszania ofensywnego, a jego własny system OPR nie jest w stanie dorównać amerykańskiemu. W związku z niemożnością wprowadzenia na dużą skalę własnych systemów obrony przeciwrakietowej w odstraszaniu jądrowym, Federacji Rosyjskiej pozostaje wspomniany wcześniej rozwój środków przenoszenia zdolnych przełamywać OPR i systemów wczesnego ostrzegania, które gwarantowałby możliwość przeprowadzenia drugiego uderzenia 17. Zdaniem M. Czajkowskiego rozwój amerykańskiego systemu OPR w perspektywie średnioterminowej wpływa w ograniczony sposób na bezpieczeństwo Rosji, gdyż umożliwia USA zwiększenie zakresu kontroli radarowej przestrzeni powietrznej nad Rosją oraz może stać się skuteczną bronią antysatelitarną niszczącą w razie konfliktu kluczowe komponenty kosmicznego systemu łączności i obserwacji. Sam radar w Republice Czeskiej może służyć do monitorowania transmisji elektromagnetycznych w całym regionie (dotyczy to także sojuszników), do aktywnego obezwładniania, a nawet niszczenia celów impulsami elektromagnetycznymi w wypadku otwartego konfliktu 18. Rosyjskie Siły Zbrojne..., s M. Kaczmarski, Obrona..., s M. Kaczmarski, Obrona..., s. 54, 57; M. Malec, P. Durys, P. Pacholski, op. cit., s. 18; Piotr Rebizant, Rosyjska tarcza: powstanie, rozwój, stan obecny, Arcana, nr 76 (lipiec-sierpień 2007 r.), s T. Hypki, Radar i jego ochrona, Raport wojsko, technika, obronność, nr 9 (2007), dostęp: 1 października 2008 r. 198

11 Tomasz Pugacewicz, System obrony przeciwrakietowej USA a stosunki... Szczególnie ograniczona zdolność obserwacji testów rakietowych przeprowadzonych z rosyjskiego poligonu Kapustin Jar (obwód astrachański) odbije się negatywnie na Rosji 19. Według M. Czajkowskiego te zdolności nie są jednak w stanie ograniczyć rosyjskich możliwości odwetu wpływu płaszczyzny polityczno-wojskowej systemu BMD na politykę zagraniczną Federacji Rosyjskiej. Wydaje się, że już w perspektywie krótkoterminowej rozwój amerykańskiego systemu OPR może doprowadzić do ograniczenia skutków rosyjskich wysiłków na rzecz budowy wielobiegunowego świata. Wynika to z faktu, że ważnym elementem strategii Federacji Rosyjskiej jest utrzymywanie kontaktów i współpracy z państwami, które dążą do zmiany obecnego, zdominowanego przez USA, układu międzynarodowego. Natomiast ważnym narzędziem w rękach tych państw, służącym do kontestacji obecnego porządku międzynarodowego, jest posiadanie środków przenoszenia, w tym rakiet balistycznych, dla BMR. Dzięki nim państwa te miałyby pewność, że nie dojdzie do inwazji na ich terytorium (zgodnie z rozpowszechnionym przekonaniem, że posiadanie broni nuklearnej jest gwarantem bezpieczeństwa). Budowa nawet ograniczonego amerykańskiego OPR powoduje, że te państwa tracą tego rodzaju instrumenty kontestacji polityki USA 21. Federacja Rosyjska przestaje też wówczas odgrywać rolę pośrednika między Zachodem i tymi krajami, a Stany Zjednoczone zyskują narzędzie prowadzenia bardziej jednostronnych działań wobec tzw. państw bandyckich bez potrzeby prowadzenia konsultacji z innymi podmiotami, m.in. z Rosją wpływ płaszczyzny polityczno-ekonomicznej systemu BMD na pozycję międzynarodową Federacji Rosyjskiej. Wzmocnienie przywództwa USA w dziedzinie nowoczesnych technologii sprzyja osłabieniu rosyjskiej polityki budowy świata wielobiegunowego. Technologie OPR, początkowo mające służyć obronie własnego terytorium oraz zgrupowań wojsk, stają się szczególnie wobec wzrostu zagrożenia proliferacją technologii rakietowych i BMR istotnym elementem dwustronnej współpracy Stanów Zjednoczonych z państwami 19 Bruno Gruselle, Rakietowa gorączka: przyczyny i konsekwencje rozmieszczenia przez Stany Zjednoczone elementów obrony przeciwrakietowej w Europie, Polski Przegląd Dyplomatyczny, nr 2/36 (marzec-kwiecień 2007 r.), s M. Czajkowski, Rosja i..., s M. Malec, P. Durys, P. Pacholski, op. cit., s M. Kaczmarski, Obrona..., s ; M. Czajkowski, Rosja i..., s

12 Wpływ tarczy antyrakietowej na pozycję międzynarodową Polski Europy, Bliskiego Wschodu oraz Azji Południowo-Wschodniej 23. Tarcza antyrakietowa zaczyna ogrywać dużą rolę jako narzędzie zapewniające utrzymanie przywództwa politycznego USA na świecie. Tymczasem, pomimo deklaratywnych zapewnień Amerykanów o włączeniu Rosji do tego projektu, nie wydaje się by Stany Zjednoczone były na to gotowe 24. Federacja Rosyjska jest przeto zmuszona do rozwijania samodzielnych systemów obrony przeciwrakietowej, co w związku z potrzebą stworzenia nowych, przełamujących OPR środków przenoszenia, a także utrzymywania odpowiedniej liczby głowic zdolnych do przełamania średnich rozmiarów OPR, wymaga przeznaczenia znacznych kwot na zbrojenia kosztem rozwoju innych gałęzi gospodarki. - wpływ strategicznego charakteru systemu BMD na pozycję międzynarodową Federacji Rosyjskiej. Tarcza antyrakietowa, choć nie narusza MAD, to jest znakiem powolnego zaniku równowagi strategicznej między Federacją Rosyjską i Stanami Zjednoczonymi. Zwiększenie możliwości podejmowania przez USA jednostronnych działań wobec państw, które Rosja chciałaby wykorzystać do budowy wielobiegunowego świata przy jednoczesnym utrzymaniu przywództwa USA w dziedzinie nowoczesnych technologii, prowadzi do wzrostu atrakcyjności współpracy z USA (poprzez możliwość uczestnictwa w parasolu antyrakietowym ) i nie sprzyja realizacji rosyjskich prób przeobrażenia ładu międzynarodowego. Powyższe zjawiska dotyczące całego globu pokazują, jaki wpływ na pozycję międzynarodową Rosji może wywierać umieszczenie systemu OPR w Europie Środkowej; będzie o tym mowa w dalszej części artykułu. 23 Więcej na ten temat w rozdziale pierwszym artykułu zamieszczonego w niniejszej publikacji: J. Durkalec, A. Parecki, T. Pugacewicz, op. cit. 24 Więcej na ten temat w podrozdziale Współpraca amerykańsko-rosyjska artykułu zamieszczonego w niniejszej publikacji: J. Durkalec, A. Parecki, T. Pugacewicz, op. cit. oraz w rozdziale III niniejszego artykułu, a także [w:] M. Czajkowski, Amerykańska tarcza antyrakietowa a Rosja, [notatki ze spotkania zorganizowanego przez ZB KSSM UJ ds. TA w Polsce w dniu 4 marca 2008 roku, zbiory własne]. 200

13 Tomasz Pugacewicz, System obrony przeciwrakietowej USA a stosunki Polityka Federacji Rosyjskiej wobec amerykańskiego Systemu Obrony przed Pociskami Balistycznymi (BMDS) a amerykańskorosyjska kontrola zbrojeń strategicznych 3.1. Polityka rosyjska przed 2007 r. George W. Bush, zwycięzca wyborów prezydenckich w 2000 roku, już na początku swoich rządów był gotów rozpocząć rozmieszczanie lądowego komponentu systemu BMD, określanego mianem Narodowej Obrony Przeciwrakietowej (National Missile Defence, NMD). Oznaczało to, że nie zamierzał traktować Rosji jako równorzędnego partnera we wzajemnych stosunkach i nie obawiał się wycofania Stanów Zjednoczonych z dwustronnych porozumień, związanych z zimnowojenną równowaga strategiczną 25. Kluczowym dokumentem uniemożliwiającym dotychczas realizację NMD był Układ o ograniczeniu systemów obrony przeciwrakietowej z 1972 r. (Anti-Ballistic Missile Treaty, układ ABM) 26. Ze względu na potrzebę uzyskania przez USA akceptacji ze strony państw europejskich, które obawiały się negatywnych reakcji Rosji na wyjście z traktatu ABM, obaj sygnatariusze układu wypracowali kompromis podczas szczytu w Genui w dniach lipca 2001 roku. Na jego podstawie Federacja Rosyjska załagodziła swój silny dotychczas sprzeciw wobec amerykańskich dążeń do wyjścia z wspomnianego porozumienia z 1972 r. W zamian uzyskała zgodę na obustronną redukcję liczby głowic nuklearnych, co było niezbędne dla powoli modernizującego 25 M. Kaczmarski, Obrona..., s Już od sierpnia 2000 roku sekretarz obrony William Cohen sugerował rozpoczęcie budowy radaru, pracującego w paśmie X, na wyspie Shemya (Alaska), które to urządzenie byłoby istotnym elementem NMD. Jednocześnie rozpoczęcie budowy oznaczałoby definitywne złamanie układu ABM. Tymczasem Bill Clinton podczas spotkania w czerwcu 1999 r. z Borysem Jelcynem i rok później z Władimirem Putinem zapewniał, że układ ABM stanowi podstawę strategicznej stabilności. Ostatecznie B. Clinton nie zdecydował się na kolejny jednostronny krok wobec Rosji i 1 września 2000 roku ogłosił w czasie wykładu na Georgetown University, że decyzja o budowie elementów systemu NMD zostanie podjęta dopiero przez następnego prezydenta USA. M. Kaczmarski, Problematyka zbrojeń i rozbrojeń, [w:] Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Ryszard Zięba (red.), Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008, s. 526; idem, Obrona..., s ; Peter W. Rodman, Shield Embattled: Missile Defense as a Foreign Policy Problem, The Nixon Center, Washington, DC 2001, s

14 Wpływ tarczy antyrakietowej na pozycję międzynarodową Polski się arsenału rosyjskiego 27. Gdy 13 grudnia 2001 r. prezydent G. W. Bush notyfikował wystąpienie Stanów Zjednoczonych z traktatu ABM, spotkało się to ze spokojną reakcją strony rosyjskiej 28. M. Czajkowski zwraca uwagę, że wynikało to z postrzegania rozwijanego przez USA systemu OPR jako niezagrażającego Federacji Rosyjskiej, gdyż nie tylko, że USA nie są postrzegane jako wróg, ale przede wszystkim Rosja ma możliwość przełamania każdego perspektywicznego systemu przeciwrakietowego 29. Natomiast M. Kaczmarski podkreśla fakt rozpoczęcia przez W. Putina po 11 września 2001 r. strategii tzw. podczepiania się ( bandwagoning ) do Stanów Zjednoczonych, czyli przyłączenia się do silniejszego. Miało się to wiązać z potrzebą wzmocnienie wewnętrznego Rosji co mogły zagwarantować amerykańskie inwestycje a przejawiało się szeregiem ustępstw wobec USA, w tym w sferze równowagi strategicznej. Ta ostatnia była dotychczas traktowana przez Rosję jako ostatni symbol równowagi między dwoma dawnymi rywalami z okresu zimnej wojny 30. Nową strukturę relacji strategicznych między USA i Rosją wyznaczył Traktat o redukcji strategicznych zbrojeń ofensywnych (Strategic Offensive Reductions Treaty, SORT) z 24 maja 2002 r. Uwzględniał on dążenie strony amerykańskiej do uzyskania zgody partnera na zakończenie obowiązywania traktatu ABM oraz zabiegi strony rosyjskiej, wobec opóźniania przez Kongres USA wejścia w życiu traktatu 27 Jak piszą analitycy MON, porozumienie takie leżało w interesie Federacji Rosyjskiej, gdyż redukcje przewidziane w ramach dotychczasowych propozycji rozbrojeniowych (układ START III redukował liczbę głowic bojowych do liczby ) nadal wiązały się z utrzymaniem arsenału, będącego zbyt dużym obciążeniem ekonomicznym dla strony rosyjskiej. W związku z tym porozumienie redukujące liczbę głowic do poziomu maksimum 1500 sztuk głowic było niezbędne. Strona rosyjska była gotowa zawrzeć takie porozumienie, ponieważ zdawała sobie sprawę z tego, że nowa amerykańska administracja jest zdeterminowana, by rozbudowywać system NMD. Brak dwustronnego porozumienia pozbawiłby zaś Rosję możliwości wynegocjowania korzystnych dla siebie koncesji. M. Kaczmarski, Obrona..., s. 53; M. Malec, P. Durys, P. Pacholski, op. cit., s ; P. Pacholski, Proliferacja rakiet..., s P. Pacholski, Proliferacja rakiet..., s M. Czajkowski, Rosja i..., s M. Kaczmarski do tych ustępstw zalicza: 1) zgodę na wykorzystanie przez USA terytoriów państw Azji Centralnej do operacji w Afganistanie, 2) współpracę wywiadowczą, która w rzeczywistości rozpoczęła się już przed 11 września 2001 roku, 3) zamknięcie bazy w Cam Ranh w Wietnamie oraz ośrodka wywiadu radioelektronicznego w Lourdes na Kubie. M. Kaczmarski, Obrona..., s

15 Tomasz Pugacewicz, System obrony przeciwrakietowej USA a stosunki... START II 31, o układ dotyczący obustronnych redukcji liczby posiadanych głowic. Porozumienie SORT, podobnie jak pozostałe układy związane z kontrolą zbrojeń, obniżyło liczbę posiadanych przez każdą ze stron głowic (do poziomu 1,7-2,2 tys. do końca 2012 r.). Mimo to SORT nie posiadał wielu cech poprzednich umów. Z uwagi na niechęć administracji G. W. Busha do wiązania się porozumieniami międzynarodowymi w tym obszarze, układ nie zawiera informacji na temat struktury sił ofensywnych, harmonogramu redukcji ani też systemu weryfikacji. Szczególnie dotkliwy dla strony rosyjskiej jest fakt braku określenia struktury sił oraz tego, 31 Traktat o redukcji zbrojeń strategicznych (START II) podpisano 3 stycznia 1993 roku. Zakładał on redukcję liczby głowic do poziomu 3-3,5 tysięcy. Mimo że Kongres Stanów Zjednoczonych ratyfikował porozumienie 26 stycznia 1996 roku, nie zrobiła tego strona rosyjska, która stwierdziła, że zapisana w traktacie przebudowa sił nuklearnych jest korzystniejsza dla Stanów Zjednoczonych. Ponadto, przedstawiciele Federacji Rosyjskiej domagali się gwarancji dalszego obowiązywania traktatu ABM. Próbą przełamania oporu rosyjskiego parlamentu było podpisanie 26 września 1997 roku protokołu dodatkowego do traktatu START II. Zgodnie z tym dokumentem obie strony zobowiązywały się po wejściu w życie układu START II do podjęcia dyskusji nad następnym porozumieniem. Traktat START III miał dotyczyć redukcji do poziomu 2-2,5 tys. głowic oraz objąć dotychczas nieuwzględnione w procesie redukcji zbrojeń amerykańskie systemy ofensywne. Obietnica nowego porozumienia dawała szansę Federacji Rosyjskiej na uniknięcie wydatkowania dodatkowych środków na przebudowę sił, by przywrócić równowagę sił z USA, gdyż kolejna redukcja zniwelowałaby amerykańską przewagę wynikającą z układu START II. Mimo to rosyjski parlament odmówił ratyfikacji START II w czerwcu 1998 roku (po bombardowaniach Iraku) i kwietniu 1999 roku (po bombardowaniach Jugosławii) w obliczu amerykańskich działań na arenie międzynarodowej, które nie uzyskały zgody Rady Bezpieczeństwa ONZ, a więc nie dawały Rosji możliwości decydowania. Nowy rosyjski prezydent by nie dopuścić do jednostronnych decyzji Stanów Zjednoczonych i zerwania dialogu strategicznego w sprawie sił ofensywnych i systemów OPR 14 kwietnia 2000 roku doprowadził do ratyfikacji przez Dumę FR porozumienia START II z 1993 roku i protokołu dodatkowego z 1997 roku. Jednak brak zgody Amerykanów na ratyfikację tego drugiego dokumentu, a więc wycofanie się z obietnic dalszego związania Stanów Zjednoczonych porozumieniami w obszarze redukcji zbrojeń strategicznych, uniemożliwiło wejście układu START II w życie. Jedynym przejawem redukcji zbrojeń strategicznych w latach 90. była jednostronna decyzja W. Putina z 2000 roku o redukcji głowic do poziomu 1500 sztuk. Strategic Arms Reduction Treaty II Chronology, January 17, 2002, Federation of American Scientists, strt-chr.htm, dostęp: 1 października 2008 r.; M. Kaczmarski, Problematyka..., s

16 Wpływ tarczy antyrakietowej na pozycję międzynarodową Polski że nie przewidziano fizycznego zniszczenia demontowanych głowic oraz środków przenoszenia. Stany Zjednoczone dysponują funduszami, które umożliwiają modernizację struktury sił ofensywnych oraz przywrócenia do pracy demontowanych głowic po wygaśnięciu traktatu w dniu 1 stycznia 2013 r. Pozbawiona środków finansowych Rosja nie jest w stanie modernizować w tym tempie własnego arsenału, a zdemontowane systemy z uwagi na swój wiek nie będą mogły być ponownie uruchomione. Za jedyne ustępstwo Stanów Zjednoczonych wobec Rosji uznano amerykańską zgodę na kontynuowanie dialogu w sprawie systemów obrony przeciwrakietowej oraz obietnicę współpracy w tym obszarze. Organem, który miał prowadzić te negocjacje, była Grupa Konsultacyjna ds. Strategicznego Bezpieczeństwa. Nie powołano jej jednak na podstawie prawnie wiążącego porozumienia, a jedynie deklaracji politycznej złożonej przez obie strony 32. Ostateczne wycofanie się USA z traktatu ABM 13 czerwca 2002 r., deklaracja Federacji Rosyjskiej o tym, że nie czuje się ona już związana nieratyfikowanym układem START II oraz wejście w życie 1 czerwca 2003 r. układu SORT ustanowiło nowy model relacji strategicznych USA-Rosja. M. Kaczmarski twierdzi, że cechą nowej architektury tych stosunków jest pogodzenie się strony rosyjskiej z utratą równowagi strategicznej między USA i Rosją. Ten nowy układ okazał się tym bardziej dotkliwy dla Rosji, która nie posiada innych atrybutów mocarstwowości, i ten obszar traktowała prestiżowo. Akceptacja braku prawnie wiążących ograniczeń dla intensywnie rozwijającego się amerykańskiego systemu BMD oznaczała, że Rosja zgodziła się na kontynuowanie potwierdzania asymetrii istniejących między USA a Rosją. Charakter tych nowych relacji oznacza także, że ewentualne kolejne redukcje będą jedynie prowadzić do pozbywania się przestarzałych systemów i tworzyć z pozostałego arsenału użyteczne dla każdej ze stron narzędzia służące już nie tylko konfrontacji o charakterze strategicznym 33. Sam M. Kaczmarski 32 Więcej na ten temat w podrozdziale pt. Współpraca amerykańsko-rosyjska artykułu zamieszczonego niniejszej publikacji: J. Durkalec, A. Parecki, T. Pugacewicz, op. cit. oraz M. Kaczmarski, Problematyka..., s , 530; idem, Obrona..., s Z taką opinią zgadza się także P. Pacholski pisząc: rosyjskie stanowisko w kwestii MD przed odejściem Stanów Zjednoczonych od Układu ABM (...) można w gruncie rzeczy określić jako wieloaspektową strategię nakierowaną na niedopuszczenie do tego faktu lub na wykorzystanie go do odniesienia korzyści w innych istotnych wymiarach dwustronnej relacji. P. Pacholski, Proliferacja rakiet..., s. 37; M. Kaczmarski, Problematyka..., s

17 Tomasz Pugacewicz, System obrony przeciwrakietowej USA a stosunki... jest jednak świadom tego, że nie oznaczało to całkowitej rezygnacji Federacji Rosyjskiej z traktowania równowagi strategicznej jako istotnego elementu wzajemnych relacji 34. Nie wolno zapominać także o tym, że w sferze deklaracji politycznych strona amerykańska obiecywała Rosji kontynuowanie dialogu w obszarze redukcji zbrojeń strategicznych oraz współpracę w rozwoju systemów OPR 35. M. Czajkowski wskazuje, że zmiana w załagodzonym podejściu Rosji do amerykańskiego systemu BMD nastąpiła na początku 2003 roku. Była ona odbiciem tego, że w tym czasie Stany Zjednoczone dowiodły, iż nie są gotowe zaakceptować strategicznego partnerstwa z Rosją jako ważnego czynnika w swojej polityce zagranicznej 36. Wydaje się, że to poparcie USA dla przemian politycznych na obszarze byłego ZSRR w 2003 r. w Gruzji oraz w 2005 r. na Ukrainie, czyli na obszarach uznawanych w Rosji za własną strefę wpływów doprowadziło do rezygnacji z ugodowej polityki wobec Stanów Zjednoczonych 37. Kulminacją napięcia politycznego w tym okresie (w 1. połowie 2006 roku) była publiczna krytyka polityki wewnętrznej prezydenta W. Putina oskarżonego o łamanie praw obywatelskich 38 oraz wyrażane oficjalnie 34 M. Kaczmarski pisze, że ta kwestia po raz kolejny może stać się istotnym problemem dla obu partnerów w obliczu zmiany w percepcji zagrożeń dla bezpieczeństwa Rosji, struktury sił nuklearnych określonej traktatem SORT oraz przyszłego kształt systemu MD. M. Kaczmarski, Obrona..., s Więcej na ten temat w podrozdziale pt. Współpraca amerykańsko-rosyjska artykułu zamieszczonego w niniejszej publikacji: J. Durkalec, A. Parecki, T. Pugacewicz, op. cit. 36 Również inwazja na Irak w 2003 roku, choć nie dotyczyła bezpośredniej strefy wpływów Federacji Rosyjskiej, była negatywnie przyjęta przez rosyjskie elity sprawujące władzę. M. Czajkowski, Rosja i, s Stephen F. Cohen, The New Cold War and US-Russian Relations, The Asia- Pacific Journal: Japan Focus, December 2, 2006, focus.org/products/details/2283, dostęp: 1 października 2008 r. 38 Szczególnie wystąpienie wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych, Dicka Cheneya, na konferencji w Wilnie w maju 2006 roku, kiedy potępił on ograniczanie praw obywatelskich w Rosji, zostało bardzo negatywnie odebrane w Rosji. S. F. Cohen, op. cit.; Vice President's Remarks at the 2006 Vilnius Conference, Office of the Vice President, May 4, 2006, house.gov/news/releases/2006/05/ html, dostęp: 1 października 2008 roku. 205

18 Wpływ tarczy antyrakietowej na pozycję międzynarodową Polski poparcie G. W. Busha dla wstąpienia Gruzji i Ukrainy do NATO 39. W tym samym czasie strona amerykańska podejmowała kroki mające na celu rozwój własnego systemu obrony przeciwrakietowej bez udziału Rosji i jednocześnie nie była przygotowana na kolejne wiążące porozumienie w obszarze redukcji zbrojeń strategicznych. Od początku 2003 r. Stany Zjednoczone zaczęły podpisywać formalne porozumienia dotyczące współpracy z państwami europejskimi i Azji Południowo-Wschodniej oraz Australii, dotyczące rozwoju amerykańskiego OPR oraz rozmieszczać jego komponenty na Alasce 40. Tymczasem 2004 r. przyniósł rozpoczęcie przez USA nieoficjalnych negocjacji z Polską na temat umieszczenia amerykańskich wyrzutni rakiet przechwytujących 41. W maju 2003 roku strona rosyjska przedstawiła po raz ostatni swoje propozycje budowy wspólnego z USA systemu OPR 42. W lutym tego samego roku Agencja Obrony Przeciwrakietowej 39 Bush za przyjęciem Gruzji do NATO, serwis wprost.pl, 21 lipca 2006 r., dostęp: 1 października 2008 r. 40 Więcej na temat rozwoju międzynarodowej współpracy Stanów Zjednoczonych w obszarze systemów obrony przeciwrakietowej w rozdziale pt. System obrony przeciwrakietowej Stanów Zjednoczonych (BMDS) a plany i struktury poszczególnych państw członkowskich oraz całego NATO artykułu zamieszczonego w niniejszej publikacji: J. Durkalec, A. Parecki, T. Pugacewicz, op. cit.; Missile Defense Timeline , Missile Defence Agency, dostęp: r. 41 Nieformalne negocjacje na ten temat trwały od 2002 roku, ale dopiero 20 grudnia 2004 roku na mocy zarządzenia nr 117 Prezesa Rady Ministrów został powołany Zespołu Międzyresortowy do spraw udziału Rzeczypospolitej Polskiej w Systemie Obrony Przeciwrakietowej. Rząd Republiki Czeskiej już 4 lutego 2004 roku przyjął rozporządzenie, dające podstawy prawne do dyskusji ze Stanami Zjednoczonymi. Zob. Zarządzenie Nr 117 Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2004 r., Biuletyn Informacji Publicznej Rady Ministrów i Kancelarii Prezesa, pdfartykul/2809.html, dostęp: 1 października 2008 r.; Maria Wągrowska, Polska za amerykańską tarczą? Ewentualność dyslokacji systemu MD a interes narodowy, Raporty i Analizy, nr 2 (2006), Centrum Stosunków Międzynarodowych, s. 3; Missile Defense Cooperation: U.S.-Czech Events Related to Missile Defense Cooperation, Embassy of the U.S., Prague (Czech Republic), dostęp: 1 października 2008 r. 42 On May 22, 2003, President Putin sent a letter to President Bush, proposing to expand cooperation in missile defense. Defense Minister Sergei Ivanov said that Russia was ready to start talking about cooperation. Marsha Frejman, 206

19 Tomasz Pugacewicz, System obrony przeciwrakietowej USA a stosunki... USA (Missile Defense Agency, MDA), prezentując swój budżet na 2005 r., poinformowała o przerwaniu finansowania jedynego amerykańskorosyjskiego programu dotyczącego elementów OPR. Był on rozwijany wspólnie od 1992 r. i dotyczył wczesnego ostrzegania i identyfikacji startów rakiet 43. W konsekwencji powyższego do problemu wypracowania prawnie wiążącego traktatu kontroli zbrojeń strategicznych w obszarze amerykańsko-rosyjskich zbrojeń strategicznych dołączyło zagadnienie rozwoju przez USA systemu OPR bez współdziałania z Rosją. Tym samym problem systemu OPR stał się istotnym element amerykańsko-rosyjskich stosunków dwustronnych. Jak jednak zauważa M. Czajkowski, Federacja Rosyjska w kolejnych latach (...) zwracała wprawdzie uwagę na to, że sensory amerykańskie, zarówno na Alasce jak też i w Europie (Norwegia, Wielka Brytania [oraz Dania/Grenlandia przypis T.P.]) mogą służyć do monitorowania dużej części terytorium Rosji, lecz nie było to specjalnie nagłaśniane 44. Jednakże minister obrony Rosji, S. Iwanow już w styczniu 2005 r. na forum czołowego amerykańskiego think tanku, Rady Stosunków Zagranicznych (Council on Foreign Relations, CFR), stwierdził, że rozmieszczenie w Europie Środkowej (m.in. w Polsce) elementów amerykańskiego systemu BMD oraz dalsze poszerzanie NATO Rosja traktuje jako zagrożenie 45. W związku z prośbą Departamentu Obrony USA o wygospodarowanie przez Kongres w budżecie na rok następny funduszy na budowę baz The Long Road to U.S.-Russian Missile Defense Cooperation, Executive Intelligence Review, Vol. 34, No. XX (July 20, 2007), com/other/2007/3428us_russ_bmd.html, dostęp: 8 sierpnia 2008 r., s. 5-6 [wydruku]. 43 Więcej na ten temat w podrozdziale pt. Współpraca amerykańsko-rosyjska artykułu zamieszczonego w niniejszej publikacji: J. Durkalec, A. Parecki, T. Pugacewicz, op. cit. 44 Także zdaniem M. Kaczmarskiego rosyjska krytyka amerykańskiego systemu OPR w tym czasie miała charakter umiarkowany. Wątpliwości na temat włączenia norweskiego radaru do amerykańskiego systemu BMD przedstawiłem w podrozdziale Współpraca amerykańsko-rosyjska artykułu zamieszczonego w niniejszej publikacji: J. Durkalec, A. Parecki, T. Pugacewicz, op. cit.; M. Czajkowski, Rosja i..., s. 18; M. Kaczmarski, Problematyka..., s stycznia 2005 r. Siergiej Iwanow wygłosił na forum CFR wykład pt. Świat w XXI wieku: nowe zagrożenia i wyzwania ( The World in the 21st Century: Addressing New Threats and Challenges ). Interceptors in Eastern Europe?, January 19, 2005, Russian Strategic Nuclear Forces, /01/interceptors_in_eastern_europe.shtml, dostęp: 1 października 2008 r. 207

20 Wpływ tarczy antyrakietowej na pozycję międzynarodową Polski w Europie Środkowej, sprawa tych instalacji wyszła na światło dziennie w 1. połowie 2006 roku 46. Pomimo tego, że strona amerykańska informowała rosyjskie władze w marcu i kwietniu 2006 r. o powrocie do konsultacji z Polską na temat budowy bazy systemu BMD 47, rosyjscy generałowie na przełomie kwietnia i maja stwierdzili, że system nie jest wymierzony przeciwko Iranowi, ale przeciw Rosji, a to oznacza wzięcie na siebie przez państwa goszczące bazę podwyższonego ryzyka ataku ze strony Rosji 48. Szczyt grupy G-8 w lipcu 2006 r. w Petersburgu nie przyniósł przełomu w relacjach amerykańsko-rosyjskich. Mimo rozczarowania niektórych, samo spotkanie i gotowość do dialogu sprzyjały polepszeniu wzajemnych stosunków w drugiej połowie 2006 roku 49. W związku z tym 46 Michael R. Gordon, U.S. Is Proposing European Shield for Iran Missiles, The New York Times, May 22, 2006, world/middleeast/22missiles.html, dostęp: 1 października 2008 r marca 2006 roku w Waszyngtonie odbyło się spotkanie dwustronnej komisji ds. obrony, w którym uczestniczył podsekretarz obrony ds. polityki, Eric C. Edelman oraz rosyjski gen. Anatol Mazurkiewicz, kierownik Głównej Dyrekcji ds. Międzynarodowej Współpracy. Prawdopodobieństwo, że rozwój systemu obrony przeciwrakietowej Stanów Zjednoczonych nie był przedmiotem dyskusji jest bardzo niskie. 3 kwietnia 2006 roku w amerykańskiej ambasadzie w Moskwie odbyło się spotkanie informacyjne poświęcone planom Departamentu Obrony USA dotyczącym umieszczenia amerykańskiej bazy systemu BMD w Polsce. Missile Defense: Engagement With Russia, United States Diplomatic Mission to Warsaw (Poland), missile/engagement-with-russia.html, dostęp: 1 października 2008 r. 48 Pierwszą taką wypowiedź miał sformułować gen. Nikołaj Sołowcow, dowódca Strategicznych Wojsk Rakietowych Federacji Rosyjskiej 22 kwietnia 2008 roku. W maju w podobnym tonie wypowiedział się gen. Jurij Bałujewski. M. R. Gordon, op. cit.; Stephen Blank, Russia Targets Missile Defense, Perspective, Vol. XVII, No. 4 (July-August 2007), Institute for the Study of Conflict, Ideology, and Policy of Boston University, iscip/vol17/blank2.html, dostęp: 1 października 2008 r. 49 Mimo że Rosja nie posiadała odpowiedniego poziomu gospodarki do bycia członkiem klubu najbogatszych państw świata, to przyznano jej prawo uczestnictwa w jej spotkaniach. Władze Rosji traktowały przynależność do grupy prestiżowo. Przedstawiciele konserwatywnych think tanków wzywali prezydenta Stanów Zjednoczonych do zbojkotowania szczytu. 31 lipca 2006 roku Rosja wyraziła zgodę na przyjęcie przez Radę Bezpieczeństwa ONZ rezolucji nr 1696 wzywającej Iran do zaprzestanie procesu wzbogacania uranu, co można uznać za rosyjskie ustępstwo na rzecz USA. Chris Stephen, Cold War echoes as Putin clashes with Bush at G8, Scotsman.com, July 16, 2006, 208

21 Tomasz Pugacewicz, System obrony przeciwrakietowej USA a stosunki... nastąpił nieznaczny postęp w dziedzinie zbrojeń strategicznych. Stany Zjednoczone pozytywnie zareagowały na publiczne wezwania W. Putina z czerwca 2006 r. do dyskusji nad opracowaniem nowego układu dotyczącego kontroli zbrojeń w związku z wygaśnięciem w grudniu 2009 r. traktatu START I 50. Nowym forum dyskusji na temat kontroli zbrojeń strategicznych miała być Grupa Strategiczna ds. bezpieczeństwa międzynarodowego na poziomie wiceministrów spraw zagranicznych i obrony 51. Pierwsze rozmowy w ramach tej grupy we wrześniu 2006 r. nie przyniosły konkretnych rozwiązań, np. w obszarze nowego porozumienia dotyczącego kontroli zbrojeń. Mimo to podpisano umowę o zagospodarowaniu zbędnego materiału rozszczepialnego używanego do produkcji broni nuklearnej, a powrócono także do idei uruchomienia w Moskwie wspólnego centrum wymiany danych o odpaleniach rakiet balistycznej 52. W listopadzie 2006 r. odbyły się specjalne prezentacje man.com/worldtradeorganisation/cold-war-echoes-as-putin jp, dostęp: 1 października 2008 r.; Ariel Cohen, President Bush's Agenda for the G-8 Meeting in St. Petersburg, Backgrounder, No (June 30, 2006), Heritage Foundation, dostęp: 1 października 2008 r. 50 Anatoli Diakov, Eugene Miasnikov, ReSTART: The Need for a New U.S.- Russian Strategic Arms Agreement, Arms Control Today, September 2006, dostęp: 1 października 2008 r. 51 Powstała ona w listopadzie 2005 roku z przekształcania Grupy Konsultacyjnej ds. Bezpieczeństwa Strategicznego. Ta ostatnia została powołana na podstawie deklaracji towarzyszącej podpisaniu porozumienia SORT z 2002 r Annual Report on Implementation of the Moscow Treaty, Bureau of Verification, Compliance, and Implementation (VCI), Washington DC, May 13, 2008, dostęp: 1 października 2008 r września 2006 roku doszło do podpisania porozumienia dotyczącego usuwania zbędnego materiału służącego do budowy broni nuklearnej. Umowy na ten temat podpisano już w roku 1998, ale w roku 2000 współpracę zawieszono z uwagi na dyskusje ze stroną rosyjską nt. odpowiedzialności amerykańskiego personelu za wyrządzone szkody. Wstępne porozumienie w tej sprawie osiągnięto już w lipcu W związku z tym porozumieniem odżyły nadzieje na powołanie wspólnego centrum wymiany informacji o startach rakiet balistycznych. Również w sektorze cywilnej energetyki jądrowej w lipcu 2006 doszło do powołania grupy roboczej w celu przyśpieszenia współpracy. Mary Beth Nikitin, U.S.-Russian Civilian Nuclear Cooperation, CRS Report for Congres, Order Code RS22892 (June 26, 2008), nuke/rs22892.pdf, s. 3; W. Boese, U.S., Russia Sign Plutonium Accord, Arms Control Today, Vol. 36 (October 2006), act/2006_10/plutonium, dostęp: 8 sierpnia 2008 r.; idem, U.S., Russia Exploring 209

Bezpieczeństwo ' polityczne i wojskowe

Bezpieczeństwo ' polityczne i wojskowe AKADEMIA OBRONY NARODOWEJ A 388068 Bezpieczeństwo ' polityczne i wojskowe Redakcja i opracowanie: Andrzej Ciupiński Kazimierz Malak WARSZAWA 2004 SPIS TREŚCI WSTĘP 9 CZĘŚĆ I. NOWE PODEJŚCIE DO POLITYKI

Bardziej szczegółowo

Stanisław Koziej NOWA ZIMNA WOJNA MIĘDZY ROSJĄ I ZACHODEM: ZAGROŻENIA I WYZWANIA. Tezy do dyskusji.

Stanisław Koziej NOWA ZIMNA WOJNA MIĘDZY ROSJĄ I ZACHODEM: ZAGROŻENIA I WYZWANIA. Tezy do dyskusji. www.koziej.pl @SKoziej UNIWERSYTET JANA KOCHANOWSKIEGO Kielce, 25.04.2018r. Stanisław Koziej NOWA ZIMNA WOJNA MIĘDZY ROSJĄ I ZACHODEM: ZAGROŻENIA I WYZWANIA Tezy do dyskusji www.koziej.pl @SKoziej 1 Plan

Bardziej szczegółowo

TŁUMACZENIE Unia i NATO powinny się wzajemnie uzupełniać

TŁUMACZENIE Unia i NATO powinny się wzajemnie uzupełniać TŁUMACZENIE Unia i NATO powinny się wzajemnie uzupełniać - Jeśli chodzi o nasze bezpieczeństwo zewnętrzne, to najważniejszymi wyzwaniami stojącymi przed Polską jest - do czego naszych sojuszników staramy

Bardziej szczegółowo

BEZPIECZEŃSTWO PAŃSTW EUROPY ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ W KONTEKŚCIE WZMOCNIENIA WSCHODNIEJ FLANKI NATO

BEZPIECZEŃSTWO PAŃSTW EUROPY ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ W KONTEKŚCIE WZMOCNIENIA WSCHODNIEJ FLANKI NATO Instytut Bezpieczeństwa Narodowego Wydziału Nauk o Zarządzaniu i Bezpieczeństwie Akademii Pomorskiej w Słupsku, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, Wydział

Bardziej szczegółowo

ROSYJSKA DOKTRYNA MILITARNA NA POTRZEBY NOWEJ ZIMNEJ WOJNY

ROSYJSKA DOKTRYNA MILITARNA NA POTRZEBY NOWEJ ZIMNEJ WOJNY UCZELNIA ŁAZARSKIEGO 14.12.2016 R. Stanisław Koziej ROSYJSKA DOKTRYNA MILITARNA NA POTRZEBY NOWEJ ZIMNEJ WOJNY Tezy do dyskusji na seminarium katedralnym Plan Geneza i istota nowej (hybrydowej) zimnej

Bardziej szczegółowo

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO; organizacja politycznowojskowa powstała 24 sierpnia 1949

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO; organizacja politycznowojskowa powstała 24 sierpnia 1949 Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO; organizacja politycznowojskowa powstała 24 sierpnia 1949 na mocy podpisanego 4 kwietnia 1949 Traktatu Północnoatlantyckiego.

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET WARSZAWSKI III Uniwersyteckie Dni Dyplomacji r. Stanisław Koziej ISTOTA I CHARAKTER NOWEJ ZIMNEJ WOJNY.

UNIWERSYTET WARSZAWSKI III Uniwersyteckie Dni Dyplomacji r. Stanisław Koziej ISTOTA I CHARAKTER NOWEJ ZIMNEJ WOJNY. UNIWERSYTET WARSZAWSKI III Uniwersyteckie Dni Dyplomacji 12.04.2018r. Stanisław Koziej ISTOTA I CHARAKTER NOWEJ ZIMNEJ WOJNY Tezy do dyskusji Plan Geneza i istota nowej (hybrydowej) zimnej wojny między

Bardziej szczegółowo

Przemówienie ambasadora Stephena D. Mulla Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego, Kielce 2 września 2013 r.

Przemówienie ambasadora Stephena D. Mulla Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego, Kielce 2 września 2013 r. Przemówienie ambasadora Stephena D. Mulla Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego, Kielce 2 września 2013 r. Szanowni Państwo, Z przyjemnością witam przedstawicieli polskich władz i sił zbrojnych obu

Bardziej szczegółowo

OBRONIĆ WSCHODNIĄ FLANKĘ. AMERYKAŃSKA DOKTRYNA NUKLEARNA ODPOWIEDZIĄ NA ISKANDERY [ANALIZA]

OBRONIĆ WSCHODNIĄ FLANKĘ. AMERYKAŃSKA DOKTRYNA NUKLEARNA ODPOWIEDZIĄ NA ISKANDERY [ANALIZA] aut. Andrzej Hładij 06.02.2018 OBRONIĆ WSCHODNIĄ FLANKĘ. AMERYKAŃSKA DOKTRYNA NUKLEARNA ODPOWIEDZIĄ NA ISKANDERY [ANALIZA] Administracja Donalda Trumpa opublikowała "Nuclear Posture Review" czyli doktrynę

Bardziej szczegółowo

STRATEGICZNE FORUM BEZPIECZEŃSTWA STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RP

STRATEGICZNE FORUM BEZPIECZEŃSTWA STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RP STRATEGICZNE FORUM BEZPIECZEŃSTWA STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RP Założenia i implementacja Stanisław Koziej Szef BBN www.bbn.gov.pl @SKoziej 7 stycznia 2015 r. 1 AGENDA 1. GŁÓWNE ZAŁOŻENIA SBN

Bardziej szczegółowo

UZASADNIENIE. Potrzeba i cel związania się RP Umową oraz Protokołem

UZASADNIENIE. Potrzeba i cel związania się RP Umową oraz Protokołem UZASADNIENIE Potrzeba i cel związania się RP Umową oraz Protokołem Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki dotycząca rozmieszczenia na terytorium Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

B7-0128/2009 } B7-0129/2009 } B7-0130/2009 } B7-0131/2009 } B7-0132/2009 } RC1/Am. 1

B7-0128/2009 } B7-0129/2009 } B7-0130/2009 } B7-0131/2009 } B7-0132/2009 } RC1/Am. 1 B7-0132/2009 } RC1/Am. 1 1 Ryszard Antoni Legutko, Michał Tomasz Kamiński, Tomasz Piotr Poręba Punkt F preambuły F. mając na uwadze, że niebywale ważne jest, by UE mówiła jednym głosem, wykazała głęboką

Bardziej szczegółowo

STOSUNKI NATO FEDERACJA ROSYJSKA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW

STOSUNKI NATO FEDERACJA ROSYJSKA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW STOSUNKI NATO FEDERACJA ROSYJSKA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW Polski Instytut Spraw Międzynarodowych STOSUNKI NATO FEDERACJA ROSYJSKA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW Wstęp, wybór, tłumaczenie i opracowanie naukowe Robert

Bardziej szczegółowo

Stanisław Koziej ODSTRASZANIE W WARUNKACH HYBRYDOWEJ ZIMNEJ WOJNY

Stanisław Koziej ODSTRASZANIE W WARUNKACH HYBRYDOWEJ ZIMNEJ WOJNY WARSAW SECURITY FORUM 27 października 2016 r. Stanisław Koziej ODSTRASZANIE W WARUNKACH HYBRYDOWEJ ZIMNEJ WOJNY 1 2 Teza: W związku ze strategiczną zmianą stosunków bezpieczeństwa NATO-Rosja sojusz musi

Bardziej szczegółowo

TRANSATLANTIC TRENDS POLAND

TRANSATLANTIC TRENDS POLAND TRANSATLANTIC TRENDS POLAND P.1 Czy uważa Pan(i), że dla przyszłości Polski będzie najlepiej, jeśli będziemy brali aktywny udział w sprawach światowych, czy też jeśli będziemy trzymali się od nich z daleka?

Bardziej szczegółowo

. omasz Stępniewskr. ^ Geopolityka regionu MORZA CZARNEG. ^, w pozimnowojennym świecie

. omasz Stępniewskr. ^ Geopolityka regionu MORZA CZARNEG. ^, w pozimnowojennym świecie . omasz Stępniewskr ^ Geopolityka regionu MORZA CZARNEG ^, w pozimnowojennym świecie Wstęp 11 Geopolityka jako przedmiot badań - wprowadzenie 23 CZĘŚĆ 1 (Geo)polityka państw nadbrzeżnych regionu Morza

Bardziej szczegółowo

Koncepcja strategiczna obrony obszaru północnoatlantyckiego DC 6/1 1 grudnia 1949 r.

Koncepcja strategiczna obrony obszaru północnoatlantyckiego DC 6/1 1 grudnia 1949 r. Koncepcja strategiczna obrony obszaru północnoatlantyckiego DC 6/1 1 grudnia 1949 r. I Preambuła 1. Osiągnięcie celów Traktatu Północnoatlantyckiego wymaga integracji przez jego państwa-strony takich środków

Bardziej szczegółowo

Azja w stosunkach międzynarodowych. dr Andrzej Anders

Azja w stosunkach międzynarodowych. dr Andrzej Anders Azja w stosunkach międzynarodowych dr Andrzej Anders Japonia współczesna Japonia jest jednym z nielicznych krajów pozaeuropejskich, które uniknęły kolonizacji w XIX w. Wraz z wzrostem mocarstwowości Japonii

Bardziej szczegółowo

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

TRANSSEKTOROWY CHARAKTER CYBERBEZPIECZEŃSTWA:

TRANSSEKTOROWY CHARAKTER CYBERBEZPIECZEŃSTWA: IBK, Warszawa, 25.10.2016 Stanisław Koziej TRANSSEKTOROWY CHARAKTER CYBERBEZPIECZEŃSTWA: Strategiczne wyzwania dla Polski i NATO 1 PLAN 1. Istota i charakter cyberbezpieczeństwa 2. Polska: strategiczne

Bardziej szczegółowo

USA I POLSKA SOJUSZNICY NA XXI WIEK

USA I POLSKA SOJUSZNICY NA XXI WIEK USA I POLSKA SOJUSZNICY NA XXI WIEK polish.poland.usembassy.gov Facebook www.facebook.com/usembassywarsaw YouTube www.youtube.com/user/usembassywarsaw Twitter twitter.com/usembassywarsaw USA & Poland Polska

Bardziej szczegółowo

PARLAMENT EUROPEJSKI

PARLAMENT EUROPEJSKI PARLAMENT EUROPEJSKI 2004 Komisja Spraw Zagranicznych 2009 2008/2239(INI) 12.12.2008 POPRAWKI 1-22 Giorgos Dimitrakopoulos (PE414.226v01-00) w sprawie drugiego strategicznego przeglądu energetycznego (2008/2239(INI))

Bardziej szczegółowo

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie wykształciła się z Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Decyzję o przekształceniu KBWE

Bardziej szczegółowo

YADEMECUM NATO. Wydanie jubileuszowe. Dom Wydawniczy Bellona. przy współpracy. Departamentu Społeczno-Wychowawczego MON Biura Prasy i Informacji MON

YADEMECUM NATO. Wydanie jubileuszowe. Dom Wydawniczy Bellona. przy współpracy. Departamentu Społeczno-Wychowawczego MON Biura Prasy i Informacji MON A YADEMECUM NATO Wydanie jubileuszowe Dom Wydawniczy Bellona przy współpracy Departamentu Społeczno-Wychowawczego MON Biura Prasy i Informacji MON Warszawa 1999 SPIS TREŚCI Strona Słowo wstępne Sekretarza

Bardziej szczegółowo

- o zmianie ustawy o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach

- o zmianie ustawy o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach Druk nr 1602 SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ IV kadencja Komisja Obrony Narodowej OBN 020 1 03 Warszawa, 7 maja 2003 r. Pan Marek BOROWSKI Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Szanowny Panie Marszałku

Bardziej szczegółowo

Wojskowe plany wzmocnienia Polski Wschodniej

Wojskowe plany wzmocnienia Polski Wschodniej Wojskowe plany wzmocnienia Polski Wschodniej Wicepremier Tomasz Siemoniak przekazał wczoraj, 19 października w Białymstoku informację, że w 2017 r. na bazie obecnego 18. pułku rozpoznawczego, w Białymstoku

Bardziej szczegółowo

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

Rosyjska taktyczna broń jądrowa straszak czy realne zagrożenie dla Europy?

Rosyjska taktyczna broń jądrowa straszak czy realne zagrożenie dla Europy? Rosyjska taktyczna broń jądrowa straszak czy realne zagrożenie dla Europy? Bombowce Tu-22M3 są jednym z podstawowych środków przenoszenia rosyjskiej taktycznej broni jądrowej. Fot. Mil.ru. 1. 2. 3. 4.

Bardziej szczegółowo

Stanisław Koziej EWOLUCJA ŚRODOWISKA BEZPIECZEŃSTWA W WARUNKACH NOWEJ ZIMNEJ WOJNY

Stanisław Koziej EWOLUCJA ŚRODOWISKA BEZPIECZEŃSTWA W WARUNKACH NOWEJ ZIMNEJ WOJNY www.koziej.pl @SKoziej Stanisław Koziej EWOLUCJA ŚRODOWISKA BEZPIECZEŃSTWA W WARUNKACH NOWEJ ZIMNEJ WOJNY Konferencja PAN: Bezpieczeństwo Europy w dobie przesileń cywilizacyjnych, Jabłonna 19.04.2018r.

Bardziej szczegółowo

1) Encyklopedia Techniki Wojskowej, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1978, hasło: obrona przeciwrakietowa, obrona powietrzna.

1) Encyklopedia Techniki Wojskowej, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1978, hasło: obrona przeciwrakietowa, obrona powietrzna. wprowadzenie 8 Debata nad celowością budowy oraz strukturą systemu Obrony Przeciwrakietowej (Missile Defense, MD) toczy się w Stanach Zjednoczonych od prawie pół wieku. Tarcza antyrakietowa jest od chwili

Bardziej szczegółowo

Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego

Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego Wyniki badań Instytutu Spraw Publicznych Rosja i Niemcy zawsze należały do sąsiadów, z którymi Polacy wiązali największe obawy. Wojna rosyjsko-gruzińska

Bardziej szczegółowo

Spis treści: WYKAZ SKRÓTÓW WSTĘP

Spis treści: WYKAZ SKRÓTÓW WSTĘP Spis treści: WYKAZ SKRÓTÓW WSTĘP ROZDZIAŁ I. RELACJA ZALEŻNOŚCI W NAUCE O STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH 1.Pojęcie zależności 2. Historyczne i współczesne formy zależności 2.1. Okres przedwestfalski 2.2.

Bardziej szczegółowo

problemy polityczne współczesnego świata

problemy polityczne współczesnego świata Zbigniew Cesarz, Elżbieta Stadtmuller problemy polityczne współczesnego świata Wrocław 1998 Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Spis treści Od autorów 5 Wstęp 7 I. Problemy globalne współczesności -

Bardziej szczegółowo

B8-0146/2016 } B8-0169/2016 } B8-0170/2016 } B8-0177/2016 } B8-0178/2016 } RC1/Am. 2

B8-0146/2016 } B8-0169/2016 } B8-0170/2016 } B8-0177/2016 } B8-0178/2016 } RC1/Am. 2 B8-0178/2016 } RC1/Am. 2 2 Motyw B B. mając na uwadze, że w kontekście arabskiej wiosny w lutym 2011 r. Libijczycy wyszli na ulice, co przerodziło się w dziewięciomiesięczny konflikt wewnętrzny; mając

Bardziej szczegółowo

Wspólny wniosek DECYZJA RADY

Wspólny wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA Bruksela, dnia 23.11.2016 r. JOIN(2016) 56 final 2016/0373 (NLE) Wspólny wniosek DECYZJA RADY w sprawie zawarcia,

Bardziej szczegółowo

AMERYKANIE MODERNIZUJĄ GŁOWICE. BROŃ JĄDROWA PONOWNIE PRIORYTETEM [ANALIZA]

AMERYKANIE MODERNIZUJĄ GŁOWICE. BROŃ JĄDROWA PONOWNIE PRIORYTETEM [ANALIZA] aut. Andrzej Hładij 08.12.2018 AMERYKANIE MODERNIZUJĄ GŁOWICE. BROŃ JĄDROWA PONOWNIE PRIORYTETEM [ANALIZA] Narodowa Administracja Bezpieczeństwa Jądrowego (NNSA), czyli agencja amerykańskiego Departamentu

Bardziej szczegółowo

Jerzy Zdanowski WPROWADZENIE

Jerzy Zdanowski WPROWADZENIE X: 2013 nr 3 Jerzy Zdanowski WPROWADZENIE W latach 60. wybitny amerykański politolog Malcolm Kerr, znawca problematyki bliskowschodniej, wprowadził do obiegu naukowego termin arabska zimna wojna. W tym

Bardziej szczegółowo

GENEZA I ZADANIA NATO FUNKCJONOWANIE SIŁ ZBROJNYCH RP W NATO

GENEZA I ZADANIA NATO FUNKCJONOWANIE SIŁ ZBROJNYCH RP W NATO GENEZA I ZADANIA NATO FUNKCJONOWANIE SIŁ ZBROJNYCH RP W NATO dr hab. Zdzisław POLCIKIEWICZ prof. nadzw. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Członek Zarządu Głównego Stowarzyszenia Polskich Artylerzystów J.

Bardziej szczegółowo

Zalecenie DECYZJA RADY

Zalecenie DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 3.5.2017 r. COM(2017) 218 final Zalecenie DECYZJA RADY upoważniająca Komisję do rozpoczęcia negocjacji dotyczących umowy ze Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i

Bardziej szczegółowo

Problemy polityczne współczesnego świata

Problemy polityczne współczesnego świata A 372536 Zbigniew Cesarz, Elżbieta Stadtmiiller Problemy polityczne współczesnego świata Wrocław 2002 Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Spis treści Od autorów 5 Wstęp 7 I. Problemy globalne współczesności

Bardziej szczegółowo

Współpraca ze wschodnimi partnerami Polski jak działać pomimo trudnej sytuacji politycznej

Współpraca ze wschodnimi partnerami Polski jak działać pomimo trudnej sytuacji politycznej Współpraca ze wschodnimi partnerami Polski jak działać pomimo trudnej sytuacji politycznej Pierwsza dyskusja na II Wschodnim Kongresie Gospodarczym dotyczyła sprawy dla gospodarki Podlaskiego, ale i pozostałych

Bardziej szczegółowo

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI. załączony do wniosku dotyczącego ROZPORZĄDZENIA RADY

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI. załączony do wniosku dotyczącego ROZPORZĄDZENIA RADY KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia 21.4.2009 SEC(2009) 531 DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI załączony do wniosku dotyczącego ROZPORZĄDZENIA RADY zmieniającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1934/2006

Bardziej szczegółowo

Stanisław Koziej STRATEGICZNE UWARUNKOWANIA WSPÓŁCZESNEGO BEZPIECZEŃSTWA

Stanisław Koziej STRATEGICZNE UWARUNKOWANIA WSPÓŁCZESNEGO BEZPIECZEŃSTWA I Międzynarodowy Kongres Bezpieczeństwa: www.koziej.pl W trosce o bezpieczne jutro @Skoziej Toruń, 7.12.2016 r. Stanisław Koziej STRATEGICZNE UWARUNKOWANIA WSPÓŁCZESNEGO BEZPIECZEŃSTWA PLAN Środowisko

Bardziej szczegółowo

System. czy. Jacek Czaputowicz. nieład? Bezpieczeństwo. europejskie u progu XXI wieku A WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN

System. czy. Jacek Czaputowicz. nieład? Bezpieczeństwo. europejskie u progu XXI wieku A WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN System Jacek Czaputowicz czy nieład? A 336898 Bezpieczeństwo europejskie u progu XXI wieku WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN CENTRUM STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH Spis rzeczy Wprowadzenie 9 Koncepcje bezpieczeństwa

Bardziej szczegółowo

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ DEZAPROBATA EWENTUALNEJ INTERWENCJI ZBROJNEJ W IRAKU BS/31/2003 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, LUTY 2003

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ DEZAPROBATA EWENTUALNEJ INTERWENCJI ZBROJNEJ W IRAKU BS/31/2003 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, LUTY 2003 CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

BEZPIECZEŃSTWO POLSKI W OBLICZU WYZWAŃ XXI WIEKU

BEZPIECZEŃSTWO POLSKI W OBLICZU WYZWAŃ XXI WIEKU UNIWERSYTET W BIAŁYMSTOKU 11.04.2016 r. BEZPIECZEŃSTWO POLSKI W OBLICZU WYZWAŃ XXI WIEKU Kwiecień 2016 www.koziej.pl @SKoziej 1 ZAGAGNIENIA: Warunki bezpieczeństwa Polski wyzwania i zagrożenia szanse i

Bardziej szczegółowo

Udział wykonawców projektu w konferencjach i wygłoszone referaty:

Udział wykonawców projektu w konferencjach i wygłoszone referaty: Udział wykonawców projektu w konferencjach i wygłoszone referaty: Józef M. Fiszer 1) Zadania i perspektywy Unii Europejskiej w wielobiegunowym świecie; The Future of European Union New forms of internal

Bardziej szczegółowo

NOWA TOŻSAMOŚĆ NIEMIEC I ROSJI W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

NOWA TOŻSAMOŚĆ NIEMIEC I ROSJI W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH A Fundacja Studiów Międzynarodowych Foundation of International Studies NOWA TOŻSAMOŚĆ 3 NIEMIEC I ROSJI W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH Praca zbiorowa pod redakcją Stanisława Bielenia i Witolda M. Góralskiego

Bardziej szczegółowo

RAKIETY TOMAHAWK W REDZIKOWIE? ROSJANIE OSKARŻAJĄ

RAKIETY TOMAHAWK W REDZIKOWIE? ROSJANIE OSKARŻAJĄ aut. Maksymilian Dura 11.12.2018 RAKIETY TOMAHAWK W REDZIKOWIE? ROSJANIE OSKARŻAJĄ Rosjanie zarzucają Amerykanom, że pod pozorem budowy tarczy antyrakietowej zainstalowano w Polsce i Rumuni lądowe wyrzutnie

Bardziej szczegółowo

7495/17 mo/mf 1 DGG 1A

7495/17 mo/mf 1 DGG 1A Rada Unii Europejskiej Bruksela, 21 marca 2017 r. (OR. en) 7495/17 ECOFIN 223 ENV 276 CLIMA 67 FIN 205 WYNIK PRAC Od: Do: Dotyczy: Sekretariat Generalny Rady Delegacje Sprawozdanie specjalne nr 31 Europejskiego

Bardziej szczegółowo

8688/19 ADD 1 1 LIFE LIMITE PL

8688/19 ADD 1 1 LIFE LIMITE PL Rada Unii Europejskiej Bruksela, 7 maja 2019 r. (OR. en) 8688/19 ADD 1 LIMITE PV CONS 21 AGRI 225 PECHE 194 PROJEKT PROTOKOŁU RADA UNII EUROPEJSKIEJ (Rolnictwo i Rybołówstwo) 15 kwietnia 2019 r. 8688/19

Bardziej szczegółowo

*** PROJEKT ZALECENIA

*** PROJEKT ZALECENIA PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych 22.1.2014 2013/0358(NLE) *** PROJEKT ZALECENIA w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady w sprawie zawarcia

Bardziej szczegółowo

15150/15 jp/dh/dk 1 DG G 2B

15150/15 jp/dh/dk 1 DG G 2B Rada Unii Europejskiej Bruksela, 8 grudnia 2015 r. (OR. en) 15150/15 FISC 185 ECOFIN 965 WYNIK PRAC Od: Sekretariat Generalny Rady Data: 8 grudnia 2015 r. Do: Delegacje Nr poprz. dok.: 14947/15 Dotyczy:

Bardziej szczegółowo

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

11 Konferencja Ministrów ds. Sportu państw członkowskich Rady Europy Ateny, Grecja grudnia 2008 r.

11 Konferencja Ministrów ds. Sportu państw członkowskich Rady Europy Ateny, Grecja grudnia 2008 r. Rada Europy i Sport MSL11 (2008 r.) 8 wersja ostateczna 17.12.2008 r. 11 Konferencja Ministrów ds. Sportu państw członkowskich Rady Europy Ateny, Grecja 10-12 grudnia 2008 r. przyjęła rezolucję nr 3 Bieżące

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY

Wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 21.12.2011 KOM(2011) 911 wersja ostateczna 2011/0447 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie oświadczenia o wyrażeniu przez państwa członkowskie, w interesie Unii Europejskiej,

Bardziej szczegółowo

Wrocław, r. Stanisław Koziej ROSJA JAKO WYZWANIE I ZAGROŻENIE DLA NATO

Wrocław, r. Stanisław Koziej ROSJA JAKO WYZWANIE I ZAGROŻENIE DLA NATO Wrocław, 16.05.2016 r. Stanisław Koziej ROSJ JKO WYZWNIE I ZGROŻENIE DL NTO ŚRODOWISKO BEZPIECZEŃSTW NTO: OGNISK WYZWŃ I ZGROŻEŃ 2 STRTEGICZNY ZWROT ROSJI Od wystąpienia W. Putina w Monachium (2007 r.)

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 19.1.2017 r. COM(2017) 31 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie wspólnego przeglądu realizacji Umowy między Unią Europejską a Stanami

Bardziej szczegółowo

Spis treści CZĘŚĆ I. PODSTAWOWE POJĘCIA, PODSTAWY PRAWNE I ZASADY FUNKCJONOWANIA DYPLOMACJI WIELOSTRONNEJ

Spis treści CZĘŚĆ I. PODSTAWOWE POJĘCIA, PODSTAWY PRAWNE I ZASADY FUNKCJONOWANIA DYPLOMACJI WIELOSTRONNEJ Spis treści CZĘŚĆ I. PODSTAWOWE POJĘCIA, PODSTAWY PRAWNE I ZASADY FUNKCJONOWANIA DYPLOMACJI WIELOSTRONNEJ Rozdział l. POJĘCIE DYPLOMACJI WIELOSTRONNEJ 1.1. Definicja dyplomacji 1.1.1. Tradycyjne i nowe

Bardziej szczegółowo

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0048/160

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0048/160 7.3.2018 A8-0048/160 160 Ustęp 96 96. zaleca utworzenie wewnętrznego Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji zarządzanego przez Komisję, służącego większemu wspieraniu społeczeństwa obywatelskiego i

Bardziej szczegółowo

Uwarunkowania historyczne, polityczne i ekonomiczne stosunków UE-Rosja. 1.Rosyjskie zasoby surowców energetycznych oraz zarys historyczny odkryć

Uwarunkowania historyczne, polityczne i ekonomiczne stosunków UE-Rosja. 1.Rosyjskie zasoby surowców energetycznych oraz zarys historyczny odkryć Spis treści: Wstęp Rozdział I Znaczenie problemów energetycznych dla bezpieczeństwa państw 1.Energia, gospodarka, bezpieczeństwo 1.1.Energia, jej źródła i ich znaczenie dla człowieka i gospodarki 1.2.Energia

Bardziej szczegółowo

MIEJSCE I ROLA NACZELNEGO DOWÓDCY SIŁ ZBROJNYCH W POŁĄCZONEJ OPERACJI OBRONNEJ W WYMIARZE NARODOWYM I SOJUSZNICZYM

MIEJSCE I ROLA NACZELNEGO DOWÓDCY SIŁ ZBROJNYCH W POŁĄCZONEJ OPERACJI OBRONNEJ W WYMIARZE NARODOWYM I SOJUSZNICZYM S Z T A B G E N E R A L N Y W P ZARZĄD PLANOWANIA OPERACYJNEGO P3 MIEJSCE I ROLA NACZELNEGO DOWÓDCY SIŁ ZBROJNYCH W POŁĄCZONEJ OPERACJI OBRONNEJ W WYMIARZE NARODOWYM I SOJUSZNICZYM ppłk dr Dariusz ŻYŁKA

Bardziej szczegółowo

PROJEKT ZALECENIA DLA RADY

PROJEKT ZALECENIA DLA RADY Parlament Europejski 2014-2019 Dokument z posiedzenia B8-1365/2016 9.12.2016 PROJEKT ZALECENIA DLA RADY zgodnie z art. 134 ust. 1 Regulaminu w sprawie priorytetów UE na 61. sesję Komisji ONZ ds. Statusu

Bardziej szczegółowo

6052/16 mkk/gt 1 DG C 2A

6052/16 mkk/gt 1 DG C 2A Rada Unii Europejskiej Bruksela, 15 lutego 2016 r. (OR. en) 6052/16 COEST 30 WYNIK PRAC Od: Sekretariat Generalny Rady Data: 15 lutego 2016 r. Do: Delegacje Nr poprz. dok.: 5946/16 COEST 22 Dotyczy: STOSUNKI

Bardziej szczegółowo

Wspólny wniosek DECYZJA RADY

Wspólny wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA Bruksela, dnia 28.11.2016 r. JOIN(2016) 51 final 2016/0367 (NLE) Wspólny wniosek DECYZJA RADY w sprawie zawarcia

Bardziej szczegółowo

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIE O PLANACH ZBROJNEJ INTERWENCJI W IRAKU BS/18/2003 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, STYCZEŃ 2003

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIE O PLANACH ZBROJNEJ INTERWENCJI W IRAKU BS/18/2003 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, STYCZEŃ 2003 CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej

Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej 22.12.2010 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 349 E/77 Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej P7_TA(2010)0062 Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie Układu o nierozprzestrzenianiu

Bardziej szczegółowo

EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA POLITYCZNA

EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA POLITYCZNA EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA POLITYCZNA Katedra Studiów nad Procesami Integracyjnymi INPiSM UJ ul. Wenecja 2, 33-332 Kraków RAPORT LUKSEMBURSKI - GENEZA 1. 20.07.1970 r. komitet Etienne Davignona: raport o ściślejszej

Bardziej szczegółowo

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE STUDIA II STOPNIA

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE STUDIA II STOPNIA Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu magisterskiego na kierunku BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE STUDIA II STOPNIA

Bardziej szczegółowo

Wspólny wniosek DECYZJA RADY

Wspólny wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA Bruksela, dnia 4.8.2016 r. JOIN(2016) 38 final 2016/0243 (NLE) Wspólny wniosek DECYZJA RADY w sprawie zawarcia,

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wprowadzenie. I. KSZTAŁCENIE OBRONNE MŁODZIEśY W POLSCE (TRADYCJE I WSPÓŁCZESNOŚĆ)

Spis treści. Wprowadzenie. I. KSZTAŁCENIE OBRONNE MŁODZIEśY W POLSCE (TRADYCJE I WSPÓŁCZESNOŚĆ) Spis treści Wprowadzenie I. KSZTAŁCENIE OBRONNE MŁODZIEśY W POLSCE (TRADYCJE I WSPÓŁCZESNOŚĆ) 1.1. Tradycje kształcenia obronnego młodzieŝy 1.1.1. Kształcenie obronne w okresie rozbiorów 1.1.2. Kształcenie

Bardziej szczegółowo

Konflikty zbrojne współczesnego świata Kod przedmiotu

Konflikty zbrojne współczesnego świata Kod przedmiotu Konflikty zbrojne współczesnego świata - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Konflikty zbrojne współczesnego świata Kod przedmiotu 14.1-WZ-BezD-KZWŚ-S16 Wydział Kierunek Wydział Ekonomii

Bardziej szczegółowo

Biuletyn Międzynarodowy Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego

Biuletyn Międzynarodowy Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego ------------------------------------------------------------------------- Redakcja: Piotr Bajor (red. naczelny), Olga Plaze, Patrycja Lipold Opiekun naukowy: dr hab. Michał Chorośnicki, prof. UJ. Kontakt:

Bardziej szczegółowo

BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE cz. IV. Polska w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego

BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE cz. IV. Polska w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego www.koziej.pl @Skoziej Stanisław Koziej BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE cz. IV Polska w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego Uczelnia Łazarskiego 2017/18 www.koziej.pl @SKoziej 1 Uczelnia Łazarskiego

Bardziej szczegółowo

WIELOWYMIAROWOŚĆ (KOMPLEKSOWOŚĆ) CYBERBEZPIECZEŃSTWA

WIELOWYMIAROWOŚĆ (KOMPLEKSOWOŚĆ) CYBERBEZPIECZEŃSTWA PTSM, WZ/UW, Warszawa, 25.05.2017 Stanisław Koziej WIELOWYMIAROWOŚĆ (KOMPLEKSOWOŚĆ) CYBERBEZPIECZEŃSTWA 1 CYBERBEZPIECZEŃSTWO JAKO RODZAJ BEZPIECZEŃSTWA Bezpieczeństwo Bezpieczeństwo jako kategoria polityczna

Bardziej szczegółowo

Druk nr 244 Warszawa, 10 stycznia 2006 r.

Druk nr 244 Warszawa, 10 stycznia 2006 r. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ V kadencja Prezes Rady Ministrów RM 10-173-05 Druk nr 244 Warszawa, 10 stycznia 2006 r. Pan Marek Jurek Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Szanowny Panie Marszałku

Bardziej szczegółowo

Warszawa, sierpień 2014 ISSN 2353-5822 NR 119/2014 KONFLIKT UKRAIŃSKI I WOJNA HANDLOWA Z ROSJĄ

Warszawa, sierpień 2014 ISSN 2353-5822 NR 119/2014 KONFLIKT UKRAIŃSKI I WOJNA HANDLOWA Z ROSJĄ Warszawa, sierpień 2014 ISSN 2353-5822 NR 119/2014 KONFLIKT UKRAIŃSKI I WOJNA HANDLOWA Z ROSJĄ Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 14 stycznia 2014 roku Fundacja Centrum

Bardziej szczegółowo

Wstęp 9. Rozdział 2 [Roman Kuźniar]

Wstęp 9. Rozdział 2 [Roman Kuźniar] Spis treści [Roman Kuźniar] Wstęp 9 Rozdział 1 [Roman Kuźniar] Ewolucja problemu bezpieczeństwa rys historyczny 18 1. Pierwsze traktaty o pokoju i równowadze sił 19 2. Liga Narodów niedoceniony wynalazek

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Zarys konfliktu 11. Dokumenty 34

Spis treści. Zarys konfliktu 11. Dokumenty 34 Zarys konfliktu 11 Dokumenty 34 1. DEKLARACJA BALFOURA z dnia 2 listopada 1917 roku 34 2. MANDAT PALESTYŃSKI, Londyn, z dnia 24 lipca 1922 roku 35 3. REZOLUCJA ZGROMADZENIA OGÓLNEGO ONZ NR 181/II W SPRAWIE

Bardziej szczegółowo

PARTNERSTWO WSCHODNIE A IDEA EUROPEJSKIEJ INTEGRACJI. MOŻLIWOŚCI, OGRANICZENIA I POLA WSPÓŁPRACY Z PUNKTU WIDZENIA POLSKI I UKRAINY

PARTNERSTWO WSCHODNIE A IDEA EUROPEJSKIEJ INTEGRACJI. MOŻLIWOŚCI, OGRANICZENIA I POLA WSPÓŁPRACY Z PUNKTU WIDZENIA POLSKI I UKRAINY MIĘDZYNARODOWY EKSPERCKI OKRĄGŁY STÓŁ PARTNERSTWO WSCHODNIE A IDEA EUROPEJSKIEJ INTEGRACJI. MOŻLIWOŚCI, OGRANICZENIA I POLA WSPÓŁPRACY Z PUNKTU WIDZENIA POLSKI I UKRAINY 23 listopada 2010 roku Miejsce:

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY. upoważniająca państwa członkowskie do ratyfikowania, w interesie Unii Europejskiej, traktatu o handlu bronią

Wniosek DECYZJA RADY. upoważniająca państwa członkowskie do ratyfikowania, w interesie Unii Europejskiej, traktatu o handlu bronią KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 28.6.2013 COM(2013) 482 final 2013/0225 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY upoważniająca państwa członkowskie do ratyfikowania, w interesie Unii Europejskiej, traktatu o handlu

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 30 maja 2017 r. Poz. 1045

Warszawa, dnia 30 maja 2017 r. Poz. 1045 Warszawa, dnia 30 maja 2017 r. Poz. 1045 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROZWOJU I FINANSÓW 1) z dnia 25 maja 2017 r. w sprawie krajowego zezwolenia generalnego 2) Na podstawie art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 29 listopada

Bardziej szczegółowo

B8-0025/2014 } B8-0029/2014 }

B8-0025/2014 } B8-0029/2014 } B8-0057/2014 } RC1/Am. 1 1 Ustęp 6 6. podkreśla, Ŝe moŝliwość swobodnego decydowania o przyszłości kraju to podstawowe prawo obywateli Ukrainy, oraz przypomina, Ŝe Ukraina ma prawo do samoobrony zgodnie

Bardziej szczegółowo

OD STAROŻYTNOŚCI DO R.

OD STAROŻYTNOŚCI DO R. Spis treści WSTĘP 13 Rozdział 1 Dzieje CYPRU OD STAROŻYTNOŚCI DO 1878 R. 1.1. Historia Cypru do podboju tureckiego w 1571 r. 21 1.2. Cypr pod rządami Turków w latach 1571-1878 27 1.3. Sytuacja międzynarodowa

Bardziej szczegółowo

ATOMOWA PIĘŚĆ PARYŻA

ATOMOWA PIĘŚĆ PARYŻA 11.11.2014 ATOMOWA PIĘŚĆ PARYŻA Francja, która dysponuje blisko 300 głowicami jądrowymi pozostaje drugą potęgą nuklearną w NATO. Dzięki wykorzystaniu okrętów podwodnych z pociskami balistycznymi w połączeniu

Bardziej szczegółowo

Efektywność wykorzystania środków UE w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju - rola organizacji pozarządowych

Efektywność wykorzystania środków UE w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju - rola organizacji pozarządowych Efektywność wykorzystania środków UE w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju - rola organizacji pozarządowych Warszawa, 8.09.2016 r. 1. Sformułowanie uwag konsultacyjnych dotyczących konkretnej strategii

Bardziej szczegółowo

Bydgoski Pakt dla Kultury

Bydgoski Pakt dla Kultury Bydgoski Pakt dla Kultury Bydgoski Pakt dla Kultury zawarty pomiędzy: władzami miasta Bydgoszczy reprezentowanymi przez Prezydenta Miasta Bydgoszczy Rafała Bruskiego Przewodniczącego Rady Miasta Bydgoszczy

Bardziej szczegółowo

Wstęp. CZĘŚĆ I. Bezpieczeństwo militarne

Wstęp. CZĘŚĆ I. Bezpieczeństwo militarne Wstęp CZĘŚĆ I. Bezpieczeństwo militarne Rozdział 1. Rola i modele sił zbrojnych we współczesnym świecie Role armii Modele armii Armie wybranych państw Rozdział 2. Wojny i konflikty zbrojne Definicja wojny

Bardziej szczegółowo

ROKOWANIA ROZBROJENIOWE SALT I

ROKOWANIA ROZBROJENIOWE SALT I ZESZYTY NAUKOWE RUCHU STUDENCKIEGO Nr 1 (2013) ISSN 2084-2279 Artur WOLAK 1 Pod merytoryczną opieką dr. Krzysztofa GRUCY ROKOWANIA ROZBROJENIOWE SALT I Abstrakt: Artykuł opisuje tło, przebieg i wyniki

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp... 9

Spis treści. Wstęp... 9 Spis treści Wstęp........................................................ 9 Janusz Olszewski Wyścig zbrojeń i technologie obronne wzajemne relacje, uwarunkowania i trendy rozwojowe.......................................

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 29 maja 2014 r. Poz. 702

Warszawa, dnia 29 maja 2014 r. Poz. 702 Warszawa, dnia 29 maja 2014 r. Poz. 702 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI 1) z dnia 19 maja 2014 r. w sprawie krajowego zezwolenia generalnego 2) Na podstawie art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 29 listopada

Bardziej szczegółowo

Stanisław Koziej KWADRYGA POLSKICH GRZECHÓW STRATEGICZNYCH W KIEROWANIU BEZPIECZEŃSTWEM NARODOWYM

Stanisław Koziej KWADRYGA POLSKICH GRZECHÓW STRATEGICZNYCH W KIEROWANIU BEZPIECZEŃSTWEM NARODOWYM Stanisław Koziej KWADRYGA POLSKICH GRZECHÓW STRATEGICZNYCH W KIEROWANIU BEZPIECZEŃSTWEM NARODOWYM 2015/16: rok zerwania ciągłości strategicznej w dziedzinie bezpieczeństwa 1 OBSZARY STRATEGICZNEGO KIEROWANIA

Bardziej szczegółowo

Wpływ decyzji międzynarodowych na poziom lokalny

Wpływ decyzji międzynarodowych na poziom lokalny Cities act - we must, we can and we will. Wpływ decyzji międzynarodowych na poziom lokalny Leszek Drogosz Urząd Miasta Stołecznego Warszawy Warszawa, 21.11.2012 r. Znaczenie procesu międzynarodowych negocjacji

Bardziej szczegółowo

Biuletyn Międzynarodowy Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego

Biuletyn Międzynarodowy Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego ------------------------------------------------------------------------- Redakcja: Piotr Bajor (red. naczelny), Olga Plaze, Patrycja Lipold Opiekun naukowy: dr hab. Michał Chorośnicki, prof. UJ. Kontakt:

Bardziej szczegółowo

ATOMOWE ODSTRASZANIE. OPCJA DLA POLSKI?

ATOMOWE ODSTRASZANIE. OPCJA DLA POLSKI? aut. Juliusz Sabak 12.12.2015 ATOMOWE ODSTRASZANIE. OPCJA DLA POLSKI? Odstraszanie nuklearne nie powinno być tematem tabu w dyskusjach dotyczących bezpieczeństwa Europy - Stwierdził prezes Center for European

Bardziej szczegółowo

USTAWA. z dnia 25 maja 2001 r. o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

USTAWA. z dnia 25 maja 2001 r. o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Dz.U.2009.67.570 2010-01-01 zm. Dz.U.2009.157.1241 art. 48 2011-05-03 zm. Dz.U.2011.81.439 art. 2 2013-05-09 zm. Dz.U.2013.496 art. 1 USTAWA z dnia 25 maja 2001 r. o przebudowie i modernizacji technicznej

Bardziej szczegółowo

" " " " " " " " " " " " " " " KONSPEKT ĆWICZEŃ Z PRZEDMIOTU MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI POLITYCZNE$ II ROK, STUDIA LICENCJACKIE, NIESTACJONARNE, SM$

               KONSPEKT ĆWICZEŃ Z PRZEDMIOTU MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI POLITYCZNE$ II ROK, STUDIA LICENCJACKIE, NIESTACJONARNE, SM$ 1 z 8 KONSPEKT ĆWICZEŃ Z PRZEDMIOTU MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI POLITYCZNE$ II ROK, STUDIA LICENCJACKIE, NIESTACJONARNE, SM$ ROK AKADEMICKI 2014/2015, SEMESTR ZIMOWY$ NIEDZIELA, GODZ. 10.25-11.55, s. 11 PROWADZĄCY:

Bardziej szczegółowo

Rada Unii Europejskiej Bruksela, 22 grudnia 2017 r. (OR. en)

Rada Unii Europejskiej Bruksela, 22 grudnia 2017 r. (OR. en) Conseil UE Rada Unii Europejskiej Bruksela, 22 grudnia 2017 r. (OR. en) 15701/17 LIMITE PUBLIC PV/CONS 77 PROJEKT PROTOKOŁU 1 Dotyczy: 3588. posiedzenie Rady Unii Europejskiej (do Spraw Ogólnych), które

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY

Wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 17.5.2010 KOM(2010)233 wersja ostateczna 2010/0125 (NLE) C7-0430/10 Wniosek DECYZJA RADY dotycząca zawarcia protokołu do układu euro-śródziemnomorskiego między Wspólnotami

Bardziej szczegółowo

1. Komisja Obrony Narodowej na posiedzeniu w dniu 20 października 2016 roku rozpatrzyła projekt ustawy budżetowej na 2017 rok w zakresie:

1. Komisja Obrony Narodowej na posiedzeniu w dniu 20 października 2016 roku rozpatrzyła projekt ustawy budżetowej na 2017 rok w zakresie: Opinia nr 8 Komisji Obrony Narodowej dla Komisji Finansów Publicznych przyjęta na posiedzeniu w dniu 20 października 2016 r. dotycząca projektu ustawy budżetowej na 2017 rok w części dotyczącej resortu

Bardziej szczegółowo