BIULETYN MEDYCZNY Nr 2/2014

Transkrypt

1 wydanie bezpłatne z dnia r. BIULETYN MEDYCZNY Nr 2/2014 Laboratorium Badawcze ANCHEM zlokalizowane jest w Brodnicy przy ul. Korczaka 2. Stanowi zespół Pracowni Diagnostyki Medycznej, Serologii, Mikrobiologii Lekarskiej oraz Badania Wody i Żywności. Działamy od 1994 roku (20 lat), stanowimy placówkę, która wykonuje większość badań na miejscu w Brodnicy, we własnym zakresie i przy zastosowaniu najwyższej klasy aparatury analitycznej i metod diagnostycznych. Wykonujemy badania diagnostyki medycznej dla pacjentów prywatnych, na zlecenie lekarzy i ośrodków zdrowia, które zawarły z nami umowę oraz współpracujących szpitali. Biuletyn jest dostępny także w Internecie na stronie Strona 1/8

2 PRZEDE WSZYSTKIM JAKOŚĆ Najważniejszym wyznacznikiem wysokiej jakości pracy laboratorium ANCHEM jest pełna wiarygodność wyników badań, poparta wysokimi kwalifikacjami personelu, zachowaniem przyjętych standardów diagnostycznych i metod badawczych, a także jakością stosowanych odczynników, aparatury analitycznej oraz właściwym postępowaniem z materiałem biologicznym pochodzącym od pacjentów. Niezależnie od wewnętrznej kontroli jakości badań w ramach Systemu Zarządzania Jakością obowiązującego w Naszym laboratorium, poddajemy się systematycznie zewnętrznej kontroli jakości poprzez porównania w Centralnym Ośrodku Badań Jakości w Diagnostyce Laboratoryjnej i Centralnym Ośrodku Badań Jakości w Diagnostyce Mikrobiologicznej, powołanymi przez Ministra Zdrowia. Uczestniczymy również w programach międzylaboratoryjnych badań porównawczych. Laboratoria prywatne i szpitalne, które chcą zachować najwyższe standardy wykonywanych badań powinny poddać się takim porównaniom, aby zapewnić pacjentów o swojej wiarygodności. Przy obecnej mnogości podmiotów badawczych trudno obiektywnie ocenić, który jest najlepszy. Dlatego warto zwrócić uwagę, które laboratoria i z jakim rezultatem poddają się kontroli oraz czy potrafią to udokumentować. Badania diagnostyczne można wykonywać dzisiaj także z naciskiem na jak najniższy koszt własny laboratorium, pozostaje pytanie czy nie odbywa się to kosztem pacjenta? Podejmując decyzję o wyborze laboratorium kierujcie się Państwo także kompetencjami pracowników, którzy wykonują i nadzorują badania. Nasz personel stanowią diagności laboratoryjni oraz specjaliści - analityki klinicznej, mikrobiologii lekarskiej, zdrowia publicznego, biologii oraz ochrony środowiska. ARTYKUŁY TEMATYCZNE Lipidogram - co oznacza, dlaczego i kiedy warto go badać, jak się przygotować? Lipidogram dostarcza informacji na temat stężenia we krwi cholesterolu całkowitego, poziomu frakcji lipoprotein HDL i LDL oraz trójglicerydów. Badanie wykonywane jest najczęściej w celu oceny ryzyka rozwoju miażdżycy i innych chorób układu sercowonaczyniowego oraz w kontroli przebiegu chorób metabolicznych. Lipidogram warto badać szczególnie przy obciążeniu złą dietą, podczas leczenia stwierdzonych zaburzeń lipidowych, w celu kontroli cukrzycy, współistnieniu czynników jak palenie papierosów, nadciśnienie i dziedziczne predyspozycje w kierunku miażdżycy oraz u osób wchodzących w wiek średni. Przygotowanie się do badania oznacza przede wszystkim pozostanie na czczo w dniu badania (8-12 godzin bez posiłku) oraz ograniczenie spożycia Strona 2/8

3 wysokotłuszczowych posiłków w dniach poprzedzających (planowane) badanie. Znaczenie właściwego przygotowania do badań pacjenta i postępowania z materiałem biologicznym Właściwe przygotowanie pacjenta do badania przed pobraniem próbki, następnie odpowiednie pobranie materiału i postępowanie z nim do czasu wykonania badania, w tym zachowanie możliwie najkrótszego czasu między pobraniem próbki a wykonaniem analizy ma kluczowe znaczenie dla wiarygodności wyniku końcowego. Informacji o sposobie przygotowania pacjenta do danego rodzaju badania udziela zwykle lekarz prowadzący. Ważna jest bardzo godzina pobrania materiału ze względu na dobową zmienność poziomu parametrów oraz to czy pacjent musi być na czczo i czy może przyjąć stosowane leki. Inną sprawą, na którą należy zwrócić uwagę jest czas wykonania badania - wielogodzinny okres transportu materiału do laboratorium np. z oddalonych punktów pobrań powoduje, że oznaczenie może być niewiarygodne. W wielu przypadkach zbyt długi czas oznacza w najlepszym razie znacząco zaniżone poziomy oznaczanych parametrów, a czasami nawet niezdiagnozowanie choroby bywa że pacjenci np. z chorobami tarczycy nagle uzyskują wyniki w normie. Wynika to z faktu, że pobrany materiał ulega wraz z upływem czasu degradacji i oznaczone zbyt późno parametry nie odzwierciadlają rzeczywistych wartości. Dlatego za istotne uznaje się stan badanego pacjenta i czas jaki upłynął od pobrania próbki do wykonania badania w laboratorium. Wszelkie nieprawidłowości od etapu zlecania badania przez przygotowanie pacjenta, pobranie próbki, identyfikację i ewentualny transport aż do czasu wykonania analizy zalicza się do tzw. błędów przedanalitycznych. Stanowią one od 45% do 85% wszystkich błędów mających wpływ na wynik końcowy badania. Aby ograniczyć możliwość wystąpienia błędów do minimum istotne jest: czy pacjent musi być na czczo lub jaką dietę może zastosować, czy może przyjąć swoje leki oraz o której godzinie powinna być pobrana próbka przy badaniu określonych parametrów informacja o stanie zdrowia pacjenta (choroby, prowadzone leczenie), ponieważ pozwala to określić korelację z wynikami prawidłowa identyfikacja materiału do badań i pacjenta odpowiednie postępowanie i transport materiału do badań szczególnie jak najkrótszy czas od pobrania do wykonania analizy ze względu na zmienność poziomu parametrów w czasie stosowanie wiarygodnych i precyzyjnych metod diagnostycznych Strona 3/8

4 wymiana informacji między lekarzem prowadzącym pacjenta a laboratorium, zwłaszcza jeśli uzyskany wynik wymaga uzupełnienia informacji o stanie pacjenta lub komentarza ze strony laboratorium badającego. Warto podkreślić tu jakie znaczenie ma dobowa zmienność parametrów przy ich badaniu, zwłaszcza u osób już chorych lub podejrzewających chorobę. Dla pacjenta oznacza to po prostu porę dnia w której powinna być pobrana próbka. Poziom hormonów we krwi, w tym TSH, kortyzolu, estradiolu, progesteronu, prolaktyny i testosteronu podlega wahaniom dobowym. Dobrym przykładem jest wspomniane wcześniej TSH gdzie wartości przekraczające zakres referencyjny mogą świadczyć o chorobie tarczycy i są decydujące dla podjęcia leczenia. Błąd może mieć tu kluczowe znaczenie. Ten sam pacjent rano może uzyskać wyniki TSH powyżej zakresu normy podczas gdy wykonanie badania w godzinach południowych, kiedy poziom TSH we krwi spada, da już wartość mieszczącą się w normie (prawidłową). W rezultacie braku zachowania właściwej godziny pobrania próbki (np. pobranie o 12) wynik może nie wykazać istniejącej niedoczynności i leczenie choroby nie będzie podjęte. Wskazane jest zatem dla większości badań pobieranie krwi tylko w godzinach porannych, a w przypadkach kiedy jest inaczej dodanie komentarza do wyniku, pozwalającego na odpowiednią interpretację przez lekarza. Wartości innych parametrów m.in. morfologii krwi, glukozy, bilirubiny, żelaza oraz elektrolitów również są uzależnione od pory dnia oraz diety. Wahania poziomu sięgają dobowo do kilkudziesięciu procent. Dla wielu badań wymagane jest żeby pacjent był na czczo, co oznacza by powstrzymać się od jedzenia i od picia większości napojów na 12 godzin przed pobraniem materiału do badania. Zjedzenie posiłku przed badaniem oznacza zmiany m.in. w poziomach: trójglicerydów, cholesterolu, wskaźników wątrobowych, glukozy, elektrolitów i minerałów, kwasu moczowego, mocznika, białka oraz albuminy. Przykładowo, zalecenia do badania układu krzepnięcia (np. INR) są takie, aby: wykonać pobranie krwi rano, w godz unikając w tym czasie stresu bezpośrednio przed pobraniem odczekać spokojnie ok min. na miejscu ograniczyć wcześniej wysiłek fizyczny, który aktywuje procesy krzepnięcia i wpływa na parametry PT i APTT stosować w dniu poprzednim niskotłuszczową dietę oraz nie palić papierosów w dniu pobrania pobierać tylko krew żylną oraz unikać stosowania zbyt cienkich igieł, których użycie może powodować skrócenie czasów PT i APTT. Oznaczane w próbkach parametry ponadto nie są stabilne, a ich rzeczywisty poziom ulega zniekształceniu wraz z upływem czasu przykładami są m.in. glukoza i OB. Poziom glukozy w pobranej krwi pełnej spada o 5-7% na godzinę. Obecnie można dzięki zastosowaniu Strona 4/8

5 chemicznych reagentów zahamować proces rozkładu glukozy, ale tylko na pewien czas. Różnice poziomu parametrów krwi występują także przy porównaniu krwi żylnej i włośniczkowej. Pobieranie krwi włośniczkowej nie jest zalecane m.in. przy zaburzeniach krążenia, a wyniki oznaczeń wielu parametrów w obu tych przypadkach mogą od siebie odbiegać. Warty wyszczególnienia jest najczęstszy błąd przedanalityczny, czyli hemoliza. Polega ona na rozpadzie krwinek czerwonych (erytrocytów) i przedostaniu się hemoglobiny z ich wnętrza do osocza krwi. Hemoliza występuje u człowieka w przebiegu wielu chorób, a także niektórych zakażeń oraz zatruć, ale w samej diagnostyce medycznej dotyczy próbki krwi pobranej od pacjenta. Powodem hemolizy mogą być wtedy np. utrudniony dostęp do żyły, zbyt cienka żyła lub igła, zbyt szybkie pobieranie do strzykawki, nadmierne wstrząsanie probówką, niewłaściwa pozycja oraz warunki w trakcie transportu i w końcu zbyt długi czas między pobraniem a analizą próbki (np. późnym popołudniem). Są to elementy na które należy zwrócić uwagę w praktyce laboratoryjnej aby zminimalizować ich występowanie. Obecnie szacuje się że udział hemolizy w ogóle próbek krwi pobranych do badań diagnostycznych wynosi 3%. Wdrożenie właściwych procedur i ich przestrzeganie w laboratoriach, a także współpraca między personelem lekarskim i diagnostami jest warunkiem uniknięcia bądź ograniczenia występowania przedstawionych błędów. Przy opracowaniu powyższego artykułu korzystano z materiałów zamieszczonych na stronie internetowej Materiały oparte o opracowanie Pana dr Wojciecha Gernanda. AKTUALNOŚCI Kolejne ośrodki zdrowia podejmują z nami współpracę w ramach Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia (OSOZ), który stanowi platformę elektronicznego dostępu i wymiany danych medycznych. Jesteśmy aktualnie wśród liderów tych procesów w dziedzinie laboratoriów diagnostycznych. Więcej informacji o systemie na stronie Materiał do badań mikrobiologii lekarskiej (wymazy, posiewy) od pacjentów przyjmujemy teraz także w soboty, w godzinach pracy punktu pobrań Laboratorium w Brodnicy ( ). Pierwszy numer Biuletynu spotkał się z życzliwym odbiorem z Państwa strony. Mamy nadzieję że kolejne numery pozwolą poszerzyć zakres wiedzy na temat diagnostyki laboratoryjnej, a także udzielić potrzebnych informacji dotyczących badań. Strona 5/8

6 BADANIA Wykonujemy badania z zakresu: DIAGNOSTYKI MEDYCZNEJ Badania podstawowe, oznaczanie parametrów wskazujących na rozwój chorób, do oceny funkcji narządów, wykrywanie zakażeń wirusowych, zaburzeń hormonalnych, alergii, pasożytów, badania w przebiegu chorób przewlekłych i inne wg listy dostępnej w..laboratorium. Na stronie internetowej dostępne są też propozycje pakietów badań. MIKROBIOLOGII LEKARSKIEJ Posiewy materiału biologicznego pobranego od pacjentów m.in. w kierunku zakażeń bakteryjnych i grzybiczych, oznaczanie lekooporności (odpowiedzi na antybiotyki), GBS,...testy wirusowe, ocena skuteczności procesów jałowienia i dezynfekcji SEROLOGII Oznaczanie grupy krwi, przeciwciał Rh, wydawanie Krew Karty. CZYSTOŚCIOWE Badania zanieczyszczenia mikrobiologicznego powierzchni, powietrza w pomieszczeniach, środowiska produkcji żywności WODY i ŻYWNOŚCI Badania wody - do picia, przemysłowej, wodociągowej, z jezior, basenów i kąpielisk, także..na Legionella sp., badania ścieków oraz żywności pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Posiadamy Certyfikat Akredytacji Polskiego Centrum Akredytacji nr AB 1415 potwierdzający spełnienie wymagań normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005 przez System Zarządzania obowiązujący w Laboratorium oraz kompetencji technicznych w akredytowanym zakresie badań. Szczegółowy zakres akredytacji dostępny jest na naszej...stronie internetowej oraz stronach PCA. Mamy ponadto uprawnienia do badania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi...nadane przez Inspekcję Sanitarną. W sprawie warunków i godzin odbioru próbek do badań wody, środowiska i żywności bądź wykonania poboru materiału w terenie przez naszych pracowników prosimy o kontakt telefoniczny. Strona 6/8

7 Wszystkie badania dotyczące stanu zdrowia pacjentów wykonujemy na zlecenie lekarza lub prywatnie na zlecenie pacjenta. Specyfika działalności prowadzonej w ramach ochrony zdrowia jest różna od zwyczajnej działalności usługowej. Odpowiedzialne podejście ze strony laboratorium powinno wiązać się z uwzględnieniem szczególnych sytuacji np. pilnych zleceń na badania czy informowania lekarza kierującego o zagrażających poważnie zdrowiu przekroczeniu norm...oznaczanych parametrów. ZAKRES ŚWIADCZEŃ WSPIERAJĄCYCH NASZEGO PACJENTA badania zlecone przez lekarza jako pilne (CITO) wykonywane są w pierwszej kolejności. Materiał do badań może być pobrany w razie konieczności poza wyznaczonymi godzinami a kierujący lekarz lub ośrodek jest od razu informowany o wyniku badania w celu uzyskania największej wiarygodności i dokładności, oznaczenia niektórych parametrów wykonywane są niezależnie kilkoma różnymi metodami w celu potwierdzenia ostatecznego wyniku. Co ważne, takie rozszerzenie badania nie wiąże się z dodatkowymi kosztami dla pacjenta na życzenie kierujących lekarzy pilnie informujemy ich o szczególnie niepokojących wynikach pacjentów, co umożliwia szybszą interwencję lekarską w stanie zagrożenia zdrowia. W razie podobnej sytuacji u pacjentów prywatnych staramy się skontaktować telefonicznie z pacjentem. Drodzy Pacjenci warto podać nr telefonu w rejestracji! szybki dostęp do wyników. Pacjent może je odebrać często już w dniu badania w godzinach popołudniowych. W przypadku dłuższego oczekiwania na oznaczenie pozostałych parametrów możemy wydać na życzenie wyniki częściowe z oznaczonymi już wcześniej parametrami. Dla lekarzy zapewniamy podgląd wyników poprzez Internet bezpośrednio po wykonaniu badania nie stosujemy rozwiązań typu punkty zbiorcze próbek, które wiążą się z przewożeniem krwi i innego materiału pochodzącego od pacjentów do miejsc tymczasowego składowania i późniejszym transporcie do laboratorium. Takie rozwiązanie pozwala może obniżyć koszty, ale zwiększa okres cyrkulacji materiału do badań i naraża go na długotrwały wpływ różnych warunków środowiskowych Dla zainteresowanych pacjentów i lekarzy istnieje możliwość wydruku w formie zbiorczego zestawienia wyników wcześniej wykonanych u nas badań Strona 7/8

8 LABORATORIUM BADAWCZE ANCHEM BRODNICA, UL. KORCZAKA 2 otwarte: Poniedziałek Piątek : Sobota : pobieranie materiału do badań od pacjentów: Poniedziałek Piątek : Sobota : PUNKTY POBRAŃ RYPIN, UL. WODNA 1/1, tel czynny: Poniedziałek Piątek : NOWE MIASTO LUBAWSKIE, UL. MICKIEWICZA 11B czynny: Poniedziałek Piątek : DANE KONTAKTOWE: telefon: (56) strona internetowa: anchem@anchem.info.pl Strona 8/8