Organizacyjny błąd medyczny

Transkrypt

1 Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 2, zeszyt 4, , 2009 Organizacyjny błąd medyczny LECH PODCIECHOWSKI 1, ANNA KRÓLIKOWSKA 2, PIOTR HINCZ 1, JAN WILCZYŃSKI 1 Streszczenie Doświadczenie uczy, że praktyczne znaczenie organizacyjnego błędu medycznego jest niewielkie. Tymczasem orzecznictwo prawnicze przypisuje mu wielką wagę. Organizacyjny błąd medyczny w zdecydowanie niekorzystny sposób wpływa na końcowy efekt działalności medycznej, często będąc przyczyną niepowodzeń. W artykule dokonano przeglądu zapatrywań na organizacyjny błąd medyczny, opierając się na literaturze przedmiotu oraz doświadczeniach płynących z orzecznictwa sądowego. Wstęp Wykonywanie przez lekarza czynności zawodowych związane jest z koniecznością naruszenia nietykalności cielesnej pacjenta, a nierzadko, w przypadkach takich jak np. zabiegi chirurgiczne, także uszkodzeniem ciała. Społeczna akceptacja dla działań lekarskich nigdy nie budziła wątpliwości. Większość z nich, wyłączając tzw. czynności nieterapeutyczne, służy przecież zachowaniu lub poprawie zdrowia, ratowaniu życia czy zmniejszeniu cierpienia [8, 32]. Jednakże lekarz musi zawsze pamiętać, że obowiązująca go zasada primum non nocere nie odnosi się jedynie do etapu stawiania diagnozy oraz planowania i realizowania terapii, ale powinna być rozumiana szerzej i obejmować zarówno obowiązek właściwego traktowania pacjenta, jak i poprawną organizację działalności leczniczo- -terapeutycznej na wszystkich jej etapach. I. Powszechnie wiadomo, że prawo do ochrony zdrowia jest wartością chronioną konstytucyjnie, zastrzeżoną w art. 68 ust. 1 Konstytucji RP z 1997 roku. Ustawodawca zastrzegł także, że poziom przysługujących każdemu obywatelowi świadczeń medycznych musi być odpowiedni. W art. 19 ust. 1 pkt. 1 Ustawy o Zakładach Opieki Zdrowotnej przyznał ponadto pacjentom prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających poziomowi wiedzy medycznej [14, 16]. Co natomiast dzieje się w wypadku, gdy działanie lekarza nie spełnia tego wymagania? W niektórych przypadkach taka sytuacja wypełnia znamiona błędu medycznego. Niestety pojęcie błędu medycznego nie jest do końca jasno zdefiniowane, brak w prawie polskim jego legalnej definicji. W przeglądzie literatury prawno-medycznej znaleźć można przynajmniej kilka definicji błędu medycznego nie zawsze spójnych i w całości do siebie przystających. Spośród wielu najczęściej cytowanych definicji, poniżej wskazane dwie są stworzone przez doktrynę i orzecznictwo prawno-medyczne: 1. Błąd w sztuce medycznej oznacza naruszenie przez lekarza (świadomego tego, że podejmuje czynność medyczną) obowiązujących go w konkretnym wypadku, wypracowanych na gruncie nauki i praktyki reguł postępowania zawodowego wobec dóbr prawnych w postaci życia i zdrowia człowieka, które na gruncie prawa stanowi podstawę dla stwierdzenia naruszenia obowiązku ostrożności [9]. 2. Orzecznictwo Sądu Najwyższego zdefiniowało pojęcie błędu medycznego w następujący sposób: przez błąd w sztuce lekarskiej mogący stanowić podstawę do odpowiedzialności karnej lekarza, rozumieć należy błędne z medycznego punktu widzenia rozpoznanie lub leczenie w wyniku bądź braku wiadomości przeciętnie wymaganych od praktykującego lekarza, bądź braku należytej staranności przy zachowaniu której nie nastąpiłyby skutki ujemne dla zdrowia lub życia pacjenta. Lekarz może więc odpowiadać karnie za przestępstwo przeciwko zdrowiu i życiu pacjenta w związku z postępowaniem leczniczym (rozumianym w szerokim znaczeniu tego pojęcia, tzn. obejmującym diagnozę, terapię i profilaktykę chorób) tylko wówczas, gdy jego działania nosi znamiona zawinionego błędu w sztuce lekarskiej. W praktyce prawno-medycznej ustalenie błędu w sztuce lekarskiej zależy od odpowiedzi na pytanie, czy postępowanie lekarza w konkretnej sytuacji i z uwzględnieniem całokształtu okoliczności istniejących w chwili podejmowania czynności leczniczo-diagnostycznych, a zwłaszcza tych danych, którymi wówczas dysponował albo mógł dysponować, zgodne było z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej [23]. Udowodnienie powyższych atrybutów błędu lekarskiego nie jest sprawą łatwą, a często niemożliwą. II. Błąd medyczny (błąd w sztuce medycznej) jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym. Dokładna analiza prawna umożliwiła zdefiniowanie kilku odrębnych pojęć mających 1 Klinika Medycyny Matczyno-Płodowej Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi 2 Zakład Prawa Karnego Wykonawczego Katedry Prawa Karnego, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego

2 Organizacyjny błąd medyczny 289 z nim bezpośredni związek, ale o różnym znaczeniu w rozumieniu medyczno-prawnym. Praktyka prawnicza wyróżnia w odniesieniu do działalności diagnostyczno-leczniczej i profilaktycznej następujące rodzaje błędów: 1. Błąd diagnostyczny ma miejsce, gdy na etapie rozpoznawania schorzenia nastąpi naruszenie reguł wiedzy i dobrej praktyki medycznej. Błąd ten może wystąpić w jednej z dwóch postaci: a) jako błąd pozytywny w sytuacji, gdy lekarz stwierdzi, że pacjent cierpi na określone schorzenie, pomimo faktu, iż jest on zdrowy b) jako błąd negatywny w sytuacji, gdy lekarz stwierdzi brak choroby w sytuacji, gdy faktycznie ona występuje, lub stwierdzi istnienie choroby innej niż ta, która u pacjenta istnieje [14], 2. Błąd terapeutyczny ma miejsce w przypadku naruszenia reguł wiedzy i dobrej praktyki medycznej na etapie podejmowania czynności zmierzających bezpośrednio do przywrócenia zdrowia lub zmniejszenia cierpień chorego. Błąd diagnostyczny i błąd terapeutyczny łącznie nazywane są czasem błędem decyzyjnym, który obejmuje niemal wszystko to, co związane jest z rozpoznawaniem chorób, a także wyborem i realizacją strategii terapeutycznych [2, 4]. 3. Błąd profilaktyczny jest popełniony, gdy naruszenie reguł wiedzy i dobrej praktyki lekarskiej zostanie popełnione w związku z działalnością profilaktyczną. 4. Błąd informacyjny polega na zaniechaniu przez lekarza obowiązku przekazania pacjentowi informacji, o których mowa w art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 2 listopada 2005 roku o Zawodach Lekarza i Lekarza Dentysty (Dz. U. Nr 226, poz z poźn. zm.) [31], 5. Błąd techniczny jest to nieprawidłowe, z punktu widzenia technicznego wykonanie czynności diagnostyczno-leczniczych. Błąd ten nie zawsze wiąże się li tylko z działalnością zabiegową. Może przejawić się on na przykład w podaniu innego leku, zamiast tego, który był zamierzony i zaordynowany w ramach działalności leczniczej. 6. Błąd organizacyjny jest następstwem wadliwej organizacji pomocy medycznej, która nie pozostaje bez wpływu na życie i zdrowie chorych [14]. III. Zanim przejdziemy do gruntownego omówienia pojęcia organizacyjnego błędu medycznego, pragniemy zwrócić uwagę na ważną w prawnym ujęciu kwestię. Z przytoczonych wyżej definicji błędu lekarskiego (błędu w sztuce lekarskiej) wynika, że z błędem tym mamy do czynienia wówczas, gdy stwierdzenie naruszenia norm medycznych będzie wymagało odwołania się do wiedzy i praktyki medycznej, a nie do elementarnych, powszechnie znanych zasad postępowania, w tym również zasad właściwej organizacji działalności medycznej [30]. Różnica pomiędzy naruszeniem obowiązku ostrożności stanowiącym błąd w sztuce medycznej a każdą inną nieostrożnością lekarza polega na tym, że w pierwszym wypadku stwierdzenie braku ostrożności będzie wymagało specjalistycznej wiedzy z zakresu medycyny, a zatem odwołania się do opinii biegłych lekarzy i uznanych autorytetów medycznych, a także procedur i rekomendacji zdefiniowanych przez właściwe gremia ekspertów medycznych [3, 14]. Dlatego też użycie w przypadku niedoskonałości organizacyjnych terminu błąd lekarski czy błąd w sztuce medycznej musi mieć charakter czysto umowny. O żadnym błędzie w sztuce medycznej w tym przypadku nie może być mowy, gdyż błąd ten może być popełniony wyłącznie w związku z wykonywaniem czynności lekarskich, a nie organizacyjno-administracyjnych [3]. Źródeł nieporozumienia związanego z traktowaniem błędu organizacyjnego jako sensu stricte błąd medyczny należy upatrywać w tendencji wcześniejszego piśmiennictwa prawno-medycznego do nazywania błędem medycznym wszystkich przypadków niepowodzenia w leczeniu pacjentów [14]. Źle wykonany zastrzyk, podanie nieodpowiedniego leku, przetoczenie choremu krwi niezgodnej grupowo, pozostawienie ciała obcego w polu operacyjnym, przekroczenie czasu naświetlania promieniami Rentgena, to głównie niedołożenie należytej staranności w czynnościach leczniczych, niedbalstwo lekarza lub personelu medycznego lub błędy organizacyjne, a nie błędy medyczne w ścisłym rozumieniu tego pojęcia [6]. Również orzecznictwo prawnicze stoi na przedstawionym powyżej stanowisku, zgodnie z którym zaniedbanie polegające na niezapewnieniu pacjentowi opieki wykwalifikowanego lekarza i pozostawienie po operacji w zaszytej ranie środków opatrunkowych nie może być traktowane jako błąd sztuki lekarskiej. Zaniedbanie takie należy ocenić jako niedopełnienie ze strony ordynatora i lekarza dokonującego operacji zachowania należytej staranności przy wykonywaniu swych funkcji [1, 21]. Aktualność powyższego orzeczenia potwierdził wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu, który orzekł, że pozostawienie podczas operacji dwóch igieł atraumatycznych w sercu pacjentki stanowi winę w organizacji szpitala, który powinien odpowiadać za wynikłą stąd szkodę [29]. Mając na uwadze powyższe zastrzeżenie przyjrzyjmy się bliżej zagadnieniu błędu organizacyjnego. IV. Można postawić tezę, że z organizacyjnym błędem medycznym mamy do czynienia zawsze wówczas, gdy poważny uszczerbek na dobrach pacjenta powstał nie na skutek wadliwego przeprowadzenia procesu leczenia, lecz w związku ze złą organizacją pracy lekarzy i personelu medycznego [14]. Za błąd organizacyjny uznamy wszelkiego typu niepoprawne decyzje kierowników zespołów

3 290 L. Podciechowski, A. Królikowska, P. Hincz, J. Wilczyński np. ordynatorów, kierowników zespołów operacyjnych, szefów pracowni diagnostycznych czy laboratoriów, osób kierujących jednostkami takimi jak: szpitale, wielospecjalistyczne przychodnie, a także kierowników wojewódzkich wydziałów zdrowia czy kierowników resortów [4]. Wadliwe decyzje, które skutkują powstaniem błędu organizacyjnego, mogą dotyczyć m.in. wyposażenia oddziałów w sprzęt i aparaturę medyczną, doboru kadry medycznej, zabezpieczenia prawidłowej organizacji leczenia chorego na oddziale, a także całodobowej opieki lekarskiej i pielęgniarskiej nad pacjentem, dysponowania i prawidłowego rozliczania się ze środków finansowych, prawidłowego wykorzystania sprzętu i aparatury medycznej, nadzorowania prawidłowości prowadzonej dokumentacji lekarskiej, zgodnie z obowiązującymi przepisami, a także nadzoru nad dyscypliną pracy podległego personelu [10]. Praktycznie każdy fachowy pracownik służby zdrowia może popełnić błąd organizacyjny. Należy jednak pamiętać, że błąd organizacyjny popełniony na wyższym szczeblu jest bardziej doniosły w skutkach, choć jego charakter jest mniej bezpośredni. Błąd organizacyjny może mieć różne oblicze. I tak zaliczymy do tej kategorii błędy popełnione w wyniku niepoprawnej pracy zespołu, w którym jego kierownik jako osoba odpowiedzialna, nie dopilnował właściwego rytmu pracy lub właściwego wykonywania zaleceń wyższych przełożonych. Ich przyczyną może być źle zorganizowana praca oddziału szpitalnego, która może doprowadzić do utraty kontroli nad leczeniem chorych. Do kategorii błędu organizacyjnego zaliczyć można także niedopatrzenia lub niewłaściwy nadzór nad prowadzeniem dokumentacji medycznej, który mógł doprowadzić do braku bieżącej kontroli nad leczeniem pacjenta. Ilustracją takiego zdarzenia może być sytuacja, gdy z powodu niepoprawnie prowadzonej dokumentacji nie można podjąć szybko właściwej decyzji w stosunku do pacjenta, u którego nastąpiło gwałtowne pogorszenie stanu zdrowia. Łatwo wyobrazić sobie sytuację, w której lekarz dyżurny, który wcześniej nie znał chorego, nie może szybko zareagować na jego stan, ponieważ w historii pacjenta brak jest właściwych obserwacji lub są one wystarczająco nieczytelne [4]. Na inny przykład zwraca uwagę Sąd Najwyższy, który uznał za błąd organizacyjny sytuację, w której przechowywano silnie toksycznie działający środek na oddziale szpitalnym w szafce obok leków. Nietrudno sobie wyobrazić, jak szybko brak zadbania o poprawne przechowywanie substancji toksycznych doprowadzić może do tragedii [26]. Taka sama sytuacja ma miejsce w przypadku błędnego oznaczenia leków czy braku troski o sterylność drobnych narzędzi lub środków opatrunkowych. Sztandarowym wręcz przykładem omawianego rodzaju błędu, przytaczanym przez literaturę prawniczą, jest dopuszczenie przez ordynatora szpitala do pełnienia samodzielnych dyżurów na oddziale chirurgicznym przez lekarza dentystę. Lekarz ów w czasie pełnienia dyżuru podjął się operacji pacjenta, w wyniku której poniósł on ciężki uszczerbek na zdrowiu [33]. Za błąd organizacyjny uznano także niedopatrzenie dyrektora szpitala, związane z brakiem dbałości o zapewnienie sprawności awaryjnego zabezpieczenia prądu. W sytuacji wyłączenia prądu w sieci miejskiej, niesprawny agregat naraził życie noworodków leżących w inkubatorach oraz pacjentów poddawanych w czasie zabiegom operacyjnym [4]. V. Z przeglądu literatury wynika, że różne przejawy błędów organizacyjnych w służbie zdrowia mających ujemne skutki dla zdrowia, a czasami życia chorych, nie są zjawiskami rzadkimi zarówno w Polsce, jak i na świecie. Ocenia się, że co roku w amerykańskich szpitalach więcej ludzi umiera po niewłaściwej kuracji i wskutek zaniedbań personelu, niż ginie w wypadkach samochodowych, lotniczych, z powodu samobójstw, zatruć i utonięć. Liczba śmiertelnych ofiar błędnych terapii i stosowania niewłaściwych leków sięga w Stanach Zjednoczonych od 44 tys. do 98 tys. rocznie. Tylko z powodu niewłaściwego stosowania leków umiera więcej ludzi niż na skutek wypadków przy pracy. Ponadto co roku około miliona pacjentów doznaje w szpitalach ciężkich uszkodzeń fizycznych i psychicznych, choć nie kończą się one zgonem. Wiele z tych zdarzeń ma także przyczyny w błędnych decyzjach organizacyjnych. W Polsce statystyki odnoszące się do liczby zaistniałych rocznie incydentów błędów organizacyjnych nie jest prowadzona. Zważywszy jednak, że typowym przykładem błędów organizacyjnych są zakażenia szpitalne, to ze szczątkowych danych szacunkowych Polskiego Towarzystwa Zakażeń Szpitalnych opublikowanych w 2001 roku wyłania się obraz przerażający: w naszych szpitalach zaraża się rocznie prawdopodobnie niemal pół miliona osób, a umiera z tego powodu co najmniej tys., a więc znacznie więcej, niż ginie w wypadkach drogowych. Zdając sobie sprawę z tego, że powyższe dane nie są w pełni wiarygodne, warto zauważyć, że wskazują one na istotność i rozmiar przedstawianego w niniejszym artykule problemu. Jak słusznie zauważa się w doktrynie prawniczej, przyczyny dające asumpt do powstawania organizacyjnych błędów medycznych leżą między innymi w znacznej części po stronie niedostatecznego finansowania polskiej służby zdrowia. Powszechnie wiadomo, że środki przeznaczone na finansowanie opieki zdrowotnej są daleko mniejsze od rzeczywistych potrzeb. Innymi słowy od lekarzy wymaga się świadczenia usług medycznych na najwyższym poziomie, dając im do dyspozycji często przestarzały sprzęt, niewystarczającą ilość narzędzi i leków i nienajlepsze warunki lokalowe. Trudna sytuacja zmusza zarządzających placówkami medycznymi do racjonalnego gospodarowania przydzielonymi środkami finan-

4 Organizacyjny błąd medyczny 291 sowymi. Nie każdy jednak jest w stanie podołać takiemu zadaniu, co pociąga za sobą szereg nieprawidłowości organizacyjnych, które skutkować mogą powstaniem uszczerbku na zdrowiu pacjenta [7, 15]. VI. W aktualnym stanie prawnym nie ma już wątpliwości, że wobec pacjenta, który w wyniku działalności lekarza, a często pośrednio również zakładu opieki zdrowotnej funkcjonującego poprzez bezimiennego pracownika służby zdrowia, doznał szkody, to sprawca tej szkody poniesie odpowiedzialność, jeżeli spełnione zostaną przewidziane prawem przesłanki [5]. Publiczny zakład opieki zdrowotnej ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną pacjentowi wskutek niewłaściwej organizacji zakładu leczniczego, braku odpowiedniego personelu, nieodpowiednich warunków zabiegu czy leczenia. Tą winę organizacyjną, można przypisać zarówno konkretnemu lekarzowi, jak i zakładowi leczniczemu. I tak na przykład publiczny zakład opieki zdrowotnej odpowiada za: nieuzasadnioną odmowę przyjęcia pacjenta do szpitala [27], skutki niezbadania chorego przez lekarza po przyjęciu do szpitala, brak w szpitalu odpowiedniej liczby wymaganych dla jego działania doświadczonych lekarzy i specjalistów, co naraża chorego na pogorszenie stanu zdrowia albo śmierć [17], zaniedbania w zakresie organizacji bezpieczeństwa, higieny i opieki nad chorym podczas jego pobytu w zakładzie leczniczym [22], zwłokę w udzieleniu pomocy lekarskiej w wypadku, gdy pomoc lekarska tylko wówczas mogła być skuteczna, gdyby natychmiast została udzielona (np. gdy pacjent w wyniku złej organizacji placówki zbyt długo przebywa na izbie przyjęć), szkody powstałe w wyniku posługiwania się wadliwymi przyrządami lub urządzeniami [25], wadliwość identyfikacji pacjenta i dokonanie zabiegu na innym chorym lub omyłkowe dokonanie innego zabiegu [20], ograniczenie lekarzy w wyborze środków lekarskich lub technicznych, złe warunki lecznicze i sanitarne szpitala, wadliwe rozmieszczenie chorych, uchybienia w zakresie organizacji leczenia, dokonywanie opatrunków niezgodnie z zasadami aseptyki [24], za zakażenia szpitalne [18, 19], wadliwą organizację przechowywania leków i środków toksycznych silnie trujących, jeżeli stało się to przyczyną wyrządzenia pacjentowi szkody [11-13]. Zakończenie Podstawowym warunkiem sprawnego funkcjonowania współczesnych zakładów opieki zdrowotnej jest właściwa ich organizacja. System organizacyjny podążając za postępem nauki musi ciągle ewoluować, aby osiągać wyższe stopnie doskonałości. Dzięki temu zjawisku praca złożonych zespołów specjalistycznych, stworzonych do realizacji skomplikowanych zadań leczniczo-diagnostycznych w odniesieniu do chorymi, jest w ogóle możliwa. Dobra organizacja może znacznie wpływać na zmniejszenie ewentualnych błędów popełnionych podczas profilaktyki, diagnostyki i leczenia chorego. Często zapominamy, że to właśnie odpowiednia organizacja i zarządzanie placówkami medycznymi ma ogromne znaczenie dla jakości świadczonych usług medycznych. Powszechnie wiadomo, że błędna organizacja może skutecznie zniweczyć wysiłki lekarzy. Tymczasem w większości opracowań na temat błędów medycznych, o błędzie organizacyjnym wspomina się marginalnie, minimalizując jego znaczenie w praktyce. Czas jednak zdać sobie sprawę, że tak nie jest. Piśmiennictwo [1] Boratyńska M., Konieczniak P. (2001) Prawa pacjenta, Warszawa: [2] Ciszewski J. (2002) Prawa pacjenta w aspekcie odpowiedzialności lekarza za niektóre szkody medyczne, Gdańsk: [3] Filar M., Krześ S., Marszałkowska-Krześ E., Zaborowski P. (2004) Odpowiedzialność lekarzy i zakładów opieki zdrowotnej, Warszawa: 152. [4] Marek Z. (2007) Błąd medyczny, odpowiedzialność etycznodeontologiczna i prawna lekarza, Kraków: 77, [5] Najberg A. (2007) Podstawowe reguły odpowiedzialności cywilnej w kontekście wykonywania zawodu lekarza, Edukacja Prawnicza: 11(92). [6] Nesterowicz M. (2007) Prawo medyczne, Toruń: , [7] M. Labdon (2003) Niebezpieczne szpitale, Menedżer Zdrowia: 5, [8] Liszewska A. (2009) Odpowiedzialność karna lekarza za błąd w sztuce lekarskiej, Edukacja Prawnicza: 5(1007). [9] Liszewska A. (1998) Odpowiedzialność karna za błąd w sztuce lekarskiej, Kraków: 28, 154, 190, 196. [10] Pawelczyk B. (2008) Deliktowa odpowiedzialność cywilna zakładu opieki zdrowotnej za działania dyrektora i ordynatora, [w:] J. Haberko, R. Kocyłowski, B. Pawelczyk, Lege artis. Problemy prawa medycznego, Poznań: [11] Safjan M., (2001) Odpowiedzialność odszkodowawcza za nienależytą jakość świadczeń medycznych, Prawo i Medycyna: 9, [12] Safjan M. (1991) Współczesne tendencje i dylematy odpowiedzialności cywilnej lekarza, Przegląd Sądowy: 3, 14. [13] Sośniak M. (1989) Cywilna odpowiedzialność lekarza, Warszawa: 44. [14] Śliwka M. (2008) Prawa pacjenta w prawie polskim na tle prawnoporównawczym, Toruń: 59. [15] Tołłoczko T. (2001) Błąd lekarski, Prawo i Medycyna: 9, [16] Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jednolity z 2007 r. Dz. U. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.). [17] Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 18 kwietnia 2002 r., I A Ca 214/02. [18] Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 14 października 1992 r., I Acr 374/92, OSA Kr II, poz. 44.

5 292 L. Podciechowski, A. Królikowska, P. Hincz, J. Wilczyński [19] Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 2006 r., I C 496/04. [20] Uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 1952 r., C 584/52, Państwo i Prawo z 1953 r., Nr 8-9, s [21] Uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 17 lutego 1967 r., I CR 435/66, OSN 1967, poz [22] Uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 1969 r., II CR 294/69, OSPiKA 1970, poz [23] Uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 września 1973 r., I KR 116/72, OSNKW 1974, Nr 2, poz. 26. [24] Uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1973 r., II CR 692/73, OSPiKA 1975, poz. 94. [25] Uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 mają 1983 r., IV CR 118/83, OSN 12/1983, poz [26] Uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 27 października 1983 r., II KR 219/83, OSPiKA 1984, z. 11, poz [27] Uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2002 r., ICKN 1386/00, lex [28] Uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 4 kwietnia 2002 r., I C 656/99 (2004) Prawo i Medycyna: 3. [29] Uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 4 października 1999 r., I C 708/96 (2001) Prawo i Medycyna: 9. [30] Wanatowska W., Kulesza W. (1998) Odpowiedzialność prawna lekarza, Warszawa: [31] Zajdel (2008) Prawo w medycynie dla lekarzy specjalności zabiegowych, Łódź: [32] Zajdel J. (2008) Kompendium prawa medycznego. Podręcznik dla lekarzy, Łódź: 22. [33] Zoll A. (1988) Odpowiedzialność karna lekarza za niepowodzenie w leczeniu, Warszawa: 74. J Lech Podciechowski Klinika Medycyny Matczyno-Płodowej Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi Łódź, ul. Rzgowska 281/289, Poland lechpodciech@go2.pl Organizational medical errors Experience shows, that practical meaning of the organizational medical errors is insignificant whereas, Polish judicature assigns a great weight to this issue. Organizational medical error in a definitely unfavourable way affects final effect of medical activity, often being the reason of failures. This article deals with the revision of views on organizational medical error, basing on literature of the subject and experiences resulting from judicature. Key words: medical error, organizational medical error