Spis treści. red. Andrzej Więcek, Andrzej Januszewicz, Krzysztof Narkiewicz, Aleksander Prejbisz... 1

Transkrypt

1 Spis treści Autorzy... V Skróty... XV Przedmowa... XIX 1. Nadciśnienie tętnicze w populacji ogólnej Krzysztof Narkiewicz, Aleksander Prejbisz Rozpowszechnienie i kontrola nadciśnienia tętniczego w Polsce porównanie z wybranymi krajami w Europie i na świecie Tomasz Zdrojewski Prewencja i kontrola nadciśnienia tętniczego w skali populacyjnej Tomasz Zdrojewski, Wojciech Drygas Koncepcja ryzyka rezydualnego chorób układu sercowo naczyniowego Marek Naruszewicz Ryzyko rezydualne związane z ostrymi i przewlekłymi stanami zapalnymi Przeciwciała przeciwko apolipoproteinie A 1 jako czynnik ryzyka rezydualnego Małe stężenie testosteronu jako ryzyko rezydualne Farmakogenetyczne uwarunkowania ryzyka rezydualnego Ocena ogólnego ryzyka sercowo naczyniowego Kalina Kawecka Jaszcz, Piotr Jankowski Patofizjologia nadciśnienia tętniczego red. Ewa Szczepańska-Sadowska, Agnieszka Cudnoch-Jędrzejewska Podstawy patofizjologii Podstawy regulacji układu sercowo naczyniowego w nadciśnieniu tętniczym Andrzej Trzebski, Ewa Szczepańska Sadowska Serce i naczynia w nadciśnieniu tętniczym Bohdan Lewartowski, Michał Mączewski Obciążenie serca w nadciśnieniu tętniczym Przerost mięśnia sercowego Niewydolność serca w nadciśnieniu tętniczym Naczynia w nadciśnieniu tętniczym Genetyka pierwotnego nadciśnienia tętniczego Katarzyna Stolarz Skrzypek, Agnieszka Olszanecka, Kalina Kawecka Jaszcz Nadciśnienie pierwotne uwarunkowane wielogenowo badania genów kandydatów Analizy asocjacji całego genomu Brakująca dziedziczność Epigenetyka Układy hormonalne w patogenezie nadciśnienia tętniczego Układ renina angiotensyna aldosteron Ewa Szczepańska Sadowska, Agnieszka Cudnoch Jędrzejewska Układ renina angiotensyna Aldosteron Wazopresyna Ewa Szczepańska Sadowska, Agnieszka Cudnoch Jędrzejewska Synteza i wydzielanie wazopresyny Receptory wazopresyny Działanie wazopresyny na układ sercowo naczyniowy Działanie wazopresyny w nerkach Związek wazopresyny z bilansem energetycznym i regulacją metabolizmu Układ wazopresynergiczny w chorobach układu sercowo naczyniowego Kardiotoniny inhibitory pompy sodowo potasowej Grzegorz Piecha, Andrzej Więcek Endoteliny Dariusz Sitkiewicz Peptydy natriuretyczne Elżbieta Kompanowska Jezierska Fizjologiczna rola peptydów natriuretycznych Peptydy natriuretyczne jako biomarkery Zastosowania kliniczne Tlenek azotu Ryszard Korbut, Tomasz Guzik Eikozanoidy w nadciśnieniu tętniczym Renata A. Korbut Związki oksyredukcyjne w patogenezie nadciśnienia tętniczego Tymoteusz Żera, Kaja Kasarełło Związki regulujące przepływ krwi miejscowo Tymoteusz Żera Neurogenne podstawy rozwoju nadciśnienia tętniczego Ośrodkowa regulacja ciśnienia tętniczego Ewa Szczepańska Sadowska Neurony sercowo naczyniowe mózgu i rdzenia kręgowego Układy neurotransmisyjne mózgu Zaburzenia ośrodkowej regulacji układu krążenia w nadciśnieniu tętniczym Zaburzenia regulacji ciśnienia tętniczego w chorobach neurologicznych i psychiatrycznych Autonomiczny układ nerwowy w nadciśnieniu tętniczym Małgorzata Tafil Klawe, Jacek J. Klawe Stres i przemęczenie w chorobach układu sercowo naczyniowego Ewa Szczepańska Sadowska, Mariusz Sikora Ogólna koncepcja stresu Neuroendokrynna odpowiedź na stres Ośrodkowy neuronalny komponent stresu Epidemiologia chorób układu krążenia w powiązaniu ze stresem IX

2 Spis treści Zaburzenia snu a nadciśnienie tętnicze Obturacyjny bezdech senny Jacek Wolf, Krzysztof Narkiewicz Ograniczenie czasu snu oraz bezsenność Aleksander Prejbisz, Anna Justyna Piotrowska, Tadeusz Piotrowski Związki między metabolizmem a regulacją układu sercowo naczyniowego Przyczyny nadciśnienia tętniczego w otyłości Ewa Szczepańska Sadowska, Agnieszka Cudnoch Jędrzejewska, Katarzyna Czarzasta Rola zaburzen neurogennej regulacji bilansu energetycznego w nadciśnieniu tętniczym Ewa Szczepańska Sadowska Bilans energetyczny Neuroanatomia głodu, apetytu i sytości Neurotransmisyjne układy mózgu regulujące głód i sytość Wpływ odżywiania się matki na rozwój zespołu metabolicznego u dziecka Czynność hormonalna tkanki tłuszczowej Andrzej Więcek, Marcin Adamczak Insulina i przyczyny nadciśnienia tętniczego w hiperinsulinemii Ewa Szczepańska Sadowska, Agnieszka Cudnoch Jędrzejewska, Katarzyna Czarzasta Rola insuliny w regulacji ciśnienia tętniczego Insulinooporność i hiperinsulinemia Zaburzenia czynności regulacyjnej tkanki tłuszczowej w nadciśnieniu tętniczym i hiperinsulinemii Aktywność ruchowa a regulacja ciśnienia tętniczego Krystyna Nazar, Andrzej Ziemba Gospodarka wodno elektrolitowa i nerki a nadciśnienie tętnicze Rola nerek, apetytu sodowego i pragnienia w rozwoju nadciśnienia tętniczego Ewa Szczepańska Sadowska, Tymoteusz Żera Krążenie nerkowe Czynność wydalnicza nerek Rola nerek w nadciśnieniu tętniczym Apetyt sodowy i pragnienie w chorobach układu krążenia Związek między zaburzeniami gospodarki wodno elektrolitowej a nadciśnieniem tętniczym Franciszek Kokot Sód a nadciśnienie tętnicze Franciszek Kokot, Lidia Hyla Klekot Pozanerkowa regulacja gospodarki sodowej dotychczas niedoceniane ogniwo homeostazy wodno elektrolitowej Nabłonkowy kanał sodowy nowe ogniwo patogenetyczne w naczyniach krwionośnych Lizynoswoista demetylaza 1, kaweolina i striatyna ważne mediatory działania aldosteronu Glikokaliks krążących erytrocytów użytecznym wskaźnikiem sztywności śródbłonka naczyniowego Rola układu odpornościowego w nadciśnieniu tętniczym Tomasz Guzik Przebieg życia płodowego i ciąży a nadciśnienie tętnicze Zmiany adaptacyjne układu sercowo naczyniowego u kobiet w ciąży Ewa Szczepańska Sadowska, Agnieszka Wsół Ciąża i rozwój płodu a nadciśnienie tętnicze Mirosław Wielgoś, Dorota A. Bomba Opoń Przyczyny rozwoju nadciśnienia tętniczego u ciężarnych Nadciśnienie tętnicze u kobiet w ciąży jako czynnik ryzyka sercowo naczyniowego Andrzej Januszewicz, Aleksander Prejbisz Przebieg życia płodowego a rozwój chorób układu sercowo naczyniowego po urodzeniu Włodzimierz Januszewicz, Andrzej Januszewicz, Iwona Cendrowska Demkow Diagnostyka nadciśnienia tętniczego Krzysztof Narkiewicz, Aleksander Prejbisz Badanie chorych na nadciśnienie tętnicze Jerzy Głuszek Pomiary i klasyfikacja ciśnienia tętniczego Marek Kabat, Aleksander Prejbisz, Bogna Puciłowska Jankowska, Katarzyna Paschalis Purtak, Andrzej Januszewicz Metody pomiaru ciśnienia tętniczego Pomiary kliniczne ciśnienia tętniczego Całodobowa rejestracja ciśnienia tętniczego Pomiary samodzielne ciśnienia tętniczego Inwazyjny pomiar ciśnienia tętniczego Interpretacja pomiarów ciśnienia tętniczego Badanie dna oka w nadciśnieniu tętniczym Anna Zaleska Żmijewska, Jerzy Szaflik Wprowadzenie Metody oceny naczyn siatkówki Anatomia i patofizjologia zmian w naczyniach siatkówki Neuroretinopatia w przebiegu nadciśnienia tętniczego Różnicowanie zmian na dnie oka Interpretacja badan laboratoryjnych u chorego na nadciśnienie tętnicze Teresa Nieszporek, Andrzej Więcek Podstawowe badania laboratoryjne Morfologia krwi obwodowej Oznaczanie stężenia glukozy Lipidemia Stężenie elektrolitów w osoczu Kwas moczowy Wskaźniki czynności nerek Stężenie kreatyniny w surowicy Badanie moczu Albuminuria Rozszerzone badania laboratoryjne Doustny test obciążenia glukozą Hemoglobina glikowana HbA1c Wydalanie białka z moczem Wydalanie elektrolitów z moczem Inne badania Ocena czynności nerek Inne wskaźniki uszkodzenia nerek Stężenie wapnia w surowicy Badania elektrokardiograficzne u chorego na nadciśnienie tętnicze Rafał Baranowski, Dominika Pyszno Prokopowicz, Agnieszka Sanecka Elektrokardiogram spoczynkowy (standardowy) Długotrwałe monitorowanie EKG Elektrokardiograficzna próba wysiłkowa Ocena budowy i funkcji serca u chorego na nadciśnienie tętnicze Badanie echokardiograficzne u chorych na nadciśnienie tętnicze Piotr Dobrowolski, Anna Klisiewicz, Piotr Hoffman Rezonans magnetyczny serca Mateusz Śpiewak, Łukasz Małek, Magdalena Marczak Ocena struktury i funkcji naczyn u chorych na nadciśnienie tętnicze Ocena funkcji śródbłonka Tomasz Rywik, Tomasz Zieliński Badania oceniające funkcję śródbłonka Nieprawidłowa funkcja śródbłonka Ocena drobnych tętniczek Joanna Haraźna Badania oceniające budowę i funkcję drobnych tętniczek Nieprawidłowa budowa i funkcja drobnych tętniczek X

3 rozdział nazwa I Ocena krążenia wien cowego u chorych na nadciśnienie tętnicze Paweł Tyczyński, Adam Witkowski Koronarografia Cząstkowa rezerwa przepływu (fractional flow reserve FFR) Ultrasonografia wewnątrznaczyniowa (intravascular ultrasonography IVUS) Optyczna tomografia koherentna (optical coherence tomography OCT) Tomografia komputerowa tętnic wien cowych (computed tomography angiography CTA) Porównanie technik obrazowych i czynnościowych Nieprawidłowości krążenia wien cowego u chorych na nadciśnienie tętnicze Algorytm diagnostyki i obrazowania Ocena tętnic szyjnych Ultrasonograficzne badanie tętnic szyjnych z oceną grubości błony wewnętrznej i środkowej tętnic szyjnych Tomasz Zieliński Ocena grubości kompleksu IMT (CIMT) Tomasz Zieliński Ocena tętnic szyjnych w badaniu tomografii komputerowej Magdalena Januszewicz, Ilona Michałowska Ocena tętnic szyjnych w badaniu rezonansu magnetycznego Magdalena Januszewicz, Ilona Michałowska Pogrubienie błony wewnętrznej i środkowej tętnic szyjnych a rozwój zmian miażdżycowych Tomasz Zieliński Miażdżycowe zwężenie tętnicy szyjnej Magdalena Januszewicz, Ilona Michałowska Obrazowanie tętnic nerkowych Magdalena Januszewicz, Ilona Michałowska, Jacek Kądziela, Adam Witkowski Badanie doplerowskie tętnic nerkowych Angiografia tomografii komputerowej tętnic nerkowych Angiografia rezonansu magnetycznego tętnic nerkowych Arteriografia tętnic nerkowych Ocena aorty u chorych na nadciśnienie tętnicze Anna Klisiewicz, Piotr Hoffman, Ilona Michałowska Echokardiografia Tomografia komputerowa Rezonans magnetyczny Badanie radiologiczne Badanie ultrasonograficzne Metody oceny sztywności tętnic Marek Rajzer, Danuta Czarnecka, Kalina Kawecka Jaszcz Ocena struktury i funkcji nerek oraz nadnerczy u chorych na nadciśnienie tętnicze Obrazowanie budowy i czynności nerek Magdalena Januszewicz, Ilona Michałowska, Jarosław Ćwikła, Anna Kamińska Badanie ultrasonograficzne nerek u chorych na nadciśnienie tętnicze Tomografia komputerowa nerek Rezonans magnetyczny nerek Scyntygrafia nerek u chorego na nadciśnienie tętnicze Ocena nadnerczy u chorego na nadciśnienie tętnicze Ilona Michałowska, Jarosław Ćwikła, Anna Kamińska, Magdalena Januszewicz, Jacek Kądziela, Adam Witkowski, Sylwia Kołodziejczyk-Kruk Badanie ultrasonograficzne Tomografia komputerowa Rezonans magnetyczny Cewnikowanie żył nadnerczowych Scyntygrafia nadnerczy Badanie scyntygraficzne receptorów somatostatynowych u chorych na nadciśnienie tętnicze w diagnostyce guza chromochłonnego i przyzwojaków Scyntygrafia kory nadnerczy Ocena układu nerwowego u chorego na nadciśnienie tętnicze Ocena aktywności układu współczulnego i przywspółczulnego Dagmara Hering, Krzysztof Narkiewicz Ocena układu współczulnego Ocena układu przywspółczulnego Obrazowanie zmian niedokrwiennych mózgu u chorych z nadciśnieniem tętniczym Jerzy Walecki Metody neuroobrazowania Neuroobrazowanie udaru niedokrwiennego mózgu Neuroobrazowanie w udarze krwotocznym Neuroobrazowanie w ostrej encefalopatii nadciśnieniowej Neuroobrazowanie w przewlekłej encefalopatii nadciśnieniowej (choroba Biswangera, encefalopatia podkorowa) Zmiany w układzie sercowo naczyniowym i w obrębie nerek w przebiegu nadciśnienia tętniczego Krzysztof Narkiewicz, Aleksander Prejbisz Uszkodzenia narządowe u chorego na nadciśnienie tętnicze Zaburzenia struktury i funkcji serca u chorego na nadciśnienie tętnicze Ocena echokardiograficzna Piotr Dobrowolski, Anna Klisiewicz, Piotr Hoffman Przerost mięśnia lewej komory Justyna Rybicka, Anna Klisiewicz, Piotr Hoffman Dysfunkcja rozkurczowa lewej komory/niewydolność rozkurczowa lewej komory Magdalena Lipczyńska, Anna Klisiewicz, Piotr Hoffman Zwiększenie sztywności tętnic Marek Rajzer, Danuta Czarnecka, Kalina Kawecka Jaszcz Uszkodzenie nerek u chorego na nadciśnienie tętnicze Wczesne uszkodzenie nerek Grzegorz Piecha, Andrzej Więcek Nefropatia nadciśnieniowa. Nadciśnieniowa choroba nerek Bolesław Rutkowski, Leszek Tylicki Łagodne stwardnienie naczyniowe nerek Złośliwe stwardnienie naczyniowe nerek Udar mózgu a nadciśnienie tętnicze Maciej Niewada, Anna Członkowska Nadciśnienie tętnicze w ostrej fazie udaru mózgu Nadciśnienie tętnicze w zapobieganiu udarowi mózgu Encefalopatia nadciśnieniowa Nadciśnienie tętnicze a demencja Anna Członkowska, Agnieszka Piechal Nadciśnienie tętnicze a niewydolność serca Krystian Josiak, Piotr Ponikowski Zaburzenia rytmu serca u osób z nadciśnieniem tętniczym Łukasz Szumowski, Franciszek Walczak Nadciśnienie tętnicze złośliwe Andrzej Januszewicz, Barbara Pręgowska Chwała, Magdalena Makowiecka Cieśla, Hanna Janaszek Sitkowska XI

4 Spis treści 5. Nadciśnienie tętnicze wtórne Krzysztof Narkiewicz, Aleksander Prejbisz Nadciśnienie tętnicze wtórne związane z nerkami Nadciśnienie tętnicze u chorych na przewlekłą chorobę nerek Grzegorz Piecha, Andrzej Więcek Zwyrodnienie wielotorbielowate nerek Andrzej Więcek, Teresa Nieszporek Układowe zapalenia naczyn z zajęciem nerek Antoni Wystrychowski, Andrzej Więcek Ziarniniakowatość z zapaleniem wielonaczyniowym Mikroskopowe zapalenie wielonaczyniowe Eozynofilowa ziarniniakowatość z zapaleniem wielonaczyniowym Zapalenie małych naczyn z tworzeniem kompleksów immunologicznych Krioglobulinowe zapalenie naczyn Guzkowe zapalenie wielotętnicze Nadciśnienie tętnicze po przeszczepieniu nerki Andrzej Więcek, Teresa Nieszporek Miażdżycowe zwężenie tętnicy nerkowej Andrzej Januszewicz, Adam Witkowski, Magdalena Januszewicz, Jacek Kądziela Dysplazja włóknisto mięśniowa tętnic problem o rosnącym znaczeniu klinicznym Andrzej Januszewicz, Elżbieta Florczak, Ewa Warchoł Celińska, Jakub Wójcicki Leczenie interwencyjne zwężenia tętnicy nerkowej Adam Witkowski, Jacek Kądziela Nadciśnienie tętnicze uwarunkowane hormonalnie Akromegalia Tomasz Bednarczuk, Urszula Ambroziak Zespół Cushinga Tomasz Bednarczuk, Urszula Ambroziak Nadczynność i niedoczynność tarczycy Tomasz Bednarczuk Nadczynność tarczycy Niedoczynność tarczycy Pierwotny hiperaldosteronizm Andrzej Więcek, Marcin Adamczak Guzy wydzielające katecholaminy Andrzej Januszewicz, Włodzimierz Januszewicz, Mariola Pęczkowska, Aleksander Prejbisz Guz chromochłonny i przyzwojaki Złośliwy guz chromochłonny Nadciśnienie tętnicze i przypadkowo wykryty guz nadnercza Andrzej Więcek, Teresa Nieszporek Operacyjne leczenie guzów nadnerczy Maciej Otto Guzy wydzielające reninę Włodzimierz Januszewicz, Aleksander Prejbisz, Andrzej Januszewicz Nadciśnienie tętnicze a zespół wielotorbielowatych jajników Paweł Madej Inne wtórne postacie nadciśnienia tętniczego Obturacyjny bezdech senny Paweł Śliwiński, Robert Pływaczewski Koarktacja aorty i zespół aorty brzusznej Anna Klisiewicz, Ilona Michałowska, Ewa Kowalik, Magdalena Marczak, Piotr Hoffman Nadciśnienie tętnicze polekowe Beata Czerwieńska, Marcin Adamczak, Andrzej Więcek Neurowaskularna przyczyna nadciśnienia tętniczego Beata Czerwieńska, Marcin Adamczak, Andrzej Więcek Pseudopheochromocytoma Włodzimierz Januszewicz, Mariola Pęczkowska, Aleksander Prejbisz Nadciśnienie tętnicze monogenowe Mieczysław Litwin Monogenowe postaci naciśnienia tętniczego Mechanizmy regulujące wydalanie i wchłaniane sodu znaczenie cewki dystalnej Nadciśnienie tętnicze leczenie Krzysztof Narkiewicz, Aleksander Prejbisz Ogólne zasady leczenia hipotensyjnego Andrzej Januszewicz, Aleksander Prejbisz Rozpoczynanie leczenia hipotensyjnego Wartości docelowe ciśnienia tętniczego Leczenie niefarmakologiczne Leczenie farmakologiczne Szczególne wskazania do stosowania poszczególnych grup leków hipotensyjnych indywidualizacja terapii Leczenie niefarmakologiczne nadciśnienia tętniczego Marcin Adamczak, Magdalena Szotowska, Andrzej Więcek Normalizacja masy ciała Ograniczenie spożycia sodu Rola potasu Inne elementy modyfikacji diety Zwiększenie aktywności fizycznej Ograniczenie spożycia alkoholu Zaprzestanie palenia tytoniu Leczenie farmakologiczne nadciśnienia tętniczego Diuretyki Andrzej Więcek, Grzegorz Piecha Leki blokujące receptory β adrenergiczne Bogusław Okopień, Łukasz Bułdak Leki blokujące receptory α adrenergiczne Andrzej Januszewicz, Magdalena Makowiecka Cieśla Inne leki hamujące układ współczulny Bogusław Okopień, Marcin Basiak Klonidyna i jej pochodne Metylodopa Rezerpina Leki rozszerzające tętniczki Andrzej Januszewicz, Aleksander Prejbisz, Katarzyna Przybyłowska Blokery kanału wapniowego Andrzej Więcek, Teresa Nieszporek Leki hamujące układ renina angiotensyna Andrzej Więcek, Grzegorz Piecha Leczenie skojarzone nadciśnienia tętniczego Andrzej Januszewicz, Aleksander Prejbisz, Katarzyna Michel Rowicka Zasady kojarzenia leków hipotensyjnych Leczenie skojarzone nadciśnienia tętniczego wytyczne amerykan skie Rola preparatów złożonych w terapii nadciśnienia tętniczego Andrzej Januszewicz, Aleksander Prejbisz, Maria Gosk Przybyłek Korzyści z zastosowania preparatów złożonych w terapii nadciśnienia tętniczego Miejsce preparatów złożonych w terapii nadciśnienia tętniczego na podstawie wytycznych Leczenie nadciśnienia tętniczego w wybranych grupach chorych Leczenia nadciśnienia tętniczego u chorych z nadciśnieniem tętniczym ukrytym Aleksander Prejbisz, Ewa Warchoł Celińska, Marek Kabat Leczenie nadciśnienia tętniczego u chorych z zespołem metabolicznym lub cukrzycą typu 2 Andrzej Więcek, Grzegorz Piecha Leczenie nadciśnienia tętniczego u chorych w wieku podeszłym i bardzo podeszłym Danuta Czarnecka, Piotr Jankowski Leczenie nadciśnienia tętniczego u chorych na przewlekłą chorobę nerek Marcin Adamczak, Andrzej Więcek XII

5 rozdział nazwa I Leczenie nadciśnienia tętniczego u chorych z niewydolnością serca Piotr Niewiński, Piotr Ponikowski Leczenie nadciśnienia tętniczego u kobiet w ciąży Andrzej Więcek, Grzegorz Piecha Leczenie hipotensyjne a przynależność etniczna chorego Andrzej Januszewicz, Aleksander Prejbisz, Barbara Pręgowska Chwała Nadciśnienie tętnicze u sportowców Artur Mamcarz, Marcin Wełnicki, Wojciech Braksator Leczenie nadciśnienia tętniczego ze wskazan doraźnych Małgorzata Stępień Wojno, Janina Stępińska Konsultacja hipertensjologiczna przed operacją Janina Stępińska Inne aspekty leczenia nadciśnienia tętniczego Edukacja chorego rola w terapii nadciśnienia tętniczego Krzysztof Narkiewicz, Anna Szyndler, Radosław Szczęch, Tomasz Grodzicki Współpraca chorego z lekarzem i przestrzeganie zalecen terapeutycznych Marek Klocek Zastosowanie telemedycyny w monitorowaniu i leczeniu nadciśnienia tętniczego Kalina Kawecka Jaszcz, Marek Rajzer, Małgorzata Brzozowska Kiszka, Marta Rojek Jakość życia chorych na nadciśnienie tętnicze Marek Klocek, Kalina Kawecka Jaszcz Nadciśnienie tętnicze oporne. Leczenie farmakologiczne opornego nadciśnienia tętniczego Andrzej Januszewicz, Aleksander Prejbisz, Ewa Warchoł Celińska, Elżbieta Florczak, Elżbieta Szwench Pietrasz, Piotr Dobrowolski Leczenie zabiegowe opornego nadciśnienia tętniczego Adam Witkowski, Jacek Kądziela Przezskórna denerwacja nerek Stymulacja baroreceptorów zatok szyjnych Wytworzenie stałej anastomozy tętniczo żylnej Leczenie nadciśnienia tętniczego a zaburzenia funkcji seksualnych Andrzej Januszewicz, Aleksander Prejbisz, Katarzyna Jóźwik Plebanek Zaburzenia nastroju a występowanie nadciśnienia tętniczego i stopien jego kontroli Tadeusz Piotrowski, Anna Justyna Piotrowska Leki stosowane w prewencji pierwotnej i wtórnej zdarzen sercowo naczyniowych u chorych na nadciśnienie tętnicze Rafał Dąbrowski Zasady diagnostyki i leczenia cukrzycy u chorych na nadciśnienie tętnicze Janusz Gumprecht, Katarzyna Nabrdalik Cukrzyca i nadciśnienie tętnicze problem społeczny Diagnostyka cukrzycy u osób chorujących na nadciśnienie tętnicze Leczenie cukrzycy u osób chorujących na nadciśnienie tętnicze Nadciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży red. Mieczysław Litwin Pomiary ciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży Mieczysław Litwin Wskazania do pomiaru ciśnienia tętniczego Normy ciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży Pomiar domowy ciśnienia tętniczego godzinny ambulatoryjny pomiar ciśnienia tętniczego Nadciśnienie tętnicze pierwotne u dzieci i młodzieży Mieczysław Litwin Epidemiologia i etiologia nadciśnienia tętniczego u dzieci Fenotyp pośredni nadciśnienia tętniczego pierwotnego Wybrane wtórne postaci nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży Mieczysław Litwin Nadciśnienie naczyniowo nerkowe u dzieci i młodzieży Dysplazja włóknisto mięśniowa Inne postaci nadciśnienia naczyniowo nerkowego u młodzieży Nadciśnienie tętnicze nerkopochodne Koarktacja aorty u dzieci Grażyna Brzezińska Rajszys Indeks XIII