Szczepienia ochronne dla niemowląt przed ukończeniem 12. miesiąca życia

Transkrypt

1 Polish translation of Immunisation for babies up to a year old Szczepienia ochronne dla niemowląt przed ukończeniem 12. miesiąca życia Wprowadzenie Niniejszy przewodnik przeznaczony jest dla rodziców niemowląt w wieku do końca 12. miesiąca życia. Zawiera on informacje dotyczące standardowych szczepień ochronnych dla dzieci, które mają je chronić przed poważnymi chorobami wieku dziecięcego. Opisuje on także takie choroby i wyjaśnia, dlaczego dzieci potrzebują takiej ochrony. Program szczepień ochronnych podlega regularnemu przeglądowi, co ma zagwarantować dzieciom najbardziej skuteczną ochronę przed chorobami, którym można zapobiegać. Niniejsza ulotka opisuje najnowsze zmiany w programie szczepień, w tym zmianę harmonogramu podawania szczepionki MenC (która wchodzi w życie w czerwcu 2013 roku), oraz informacje na temat szczepionki przeciwko rotawirusom (która będzie stosowana od lipca 2013 roku). Dwa rodzaje interwencji w zakresie zdrowia publicznego, które miały największy wpływ na stan zdrowia na świecie, to czysta woda i szczepienia. Światowa Organizacja Zdrowia Co to są szczepienia ochronne? Szczepienia ochronne to najlepszy i najbezpieczniejszy sposób zapobiegania różnym chorobom zakaźnym u dzieci. Niemowlęta otrzymują szczepionki, co pobudza ich organizmy do wytwarzania przeciwciał. Przeciwciała stanowią naturalny system obrony przeciwko chorobom zakaźnym. Szczepienia ochronne zwiększają gotowość organizmu do zwalczania infekcji w przypadku kontaktu z chorobą. Dlaczego potrzebujemy szczepień ochronnych? Z powodu chorób zakaźnych na świecie co roku umiera ponad 14 milionów ludzi. Większość z tych chorób występuje w Irlandii Północnej bardzo rzadko i bardzo mało się o nich słyszy. Jest tak dzięki wysokiemu odsetkowi szczepionych dzieci oraz wysokiej skuteczności szczepionek. Jednak w innych częściach świata są one nadal powszechne, co oznacza, że wraz ze wzrastającą popularnością podróży zagranicznych, choroby te mogą zostać znowu przeniesione do Irlandii Północnej. Dzieci, które nie są na nie uodpornione, mogą zachorować. Nie należy zapominać, jak poważne w skutkach mogą być te choroby. Najbardziej narażone są niemowlęta i dlatego należy je chronić jak najwcześniej. Aby zapewnić dziecku pełną ochronę, wymaganych jest kilka zastrzyków i dlatego należy podać

2 wszystkie dawki w serii. Jeśli dziecku nie podano jednej dawki w terminie, można zrobić to później, nawet po dłuższej przerwie. W takim wypadku należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu lub pielęgniarki środowiskowej, którzy podejmą odpowiednie kroki, aby dziecko otrzymało brakującą dawkę. Dziecko nie musi ponownie rozpoczynać całego cyklu szczepień. Niektóre choroby mają bardziej poważny przebieg u dzieci starszych, dlatego należy koniecznie pamiętać o podaniu im dawek przypominających. Wszelkie pytania dotyczące szczepień ochronnych można kierować do lekarza pierwszego kontaktu, pielęgniarki w przychodni lub pielęgniarki środowiskowej. Można także wejść na stronę lub Szczepionki dla niemowląt Szczepionka DTaP/IPV/Hib Szczepionka chroni przed błonicą (diphtheria D), tężcem (tetanus T), krztuścem zwanym także kokluszem (whooping cough P), polio (inaktywowana szczepionka przeciwko polio, IPV) oraz zakażeniom przez bakterię Haemophilus influenzae typu b (Hib). Obecnie szczepionkę przeciwko polio podaje się w tym samym zastrzyku, a nie doustnie. Niemowlę powinno otrzymać szczepionkę DTaP/IPV/Hib w drugim, trzecim i czwartym miesiącu życia. Dziecko otrzyma następnie dawkę przypominającą Hib (skojarzoną z MenC) tuż po swoich pierwszych urodzinach oraz dawkę przypominającą szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi i polio przed rozpoczęciem nauki w szkole. Kolejna dawka przypominająca szczepionki przeciwko tężcowi, błonicy i polio zostanie podana między 14. a 18. rokiem życia. Jaka jest skuteczność szczepionki DTaP/IPV/Hib? Badania wykazały, że szczepionka DTaP/IPV/Hib bardzo skutecznie chroni dzieci przed tymi pięcioma poważnymi chorobami. Jednak aby wydłużyć okres ochrony dziecka w czasie dorastania, należy mu podać dawki przypominające. Którym chorobom zapobiega szczepionka DTaP/IPV/Hib? Błonica Błonica to poważna choroba, która w krótkim czasie może spowodować problemy z oddychaniem. Może uszkodzić serce i system nerwowy, a w poważnych przypadkach nawet doprowadzić do śmierci. Przed wprowadzeniem szczepionki na błonicę w Irlandii Północnej rocznie chorowało na nią nawet 1500 osób. Tężec Tężec to bolesna choroba, która atakuje mięśnie i może spowodować problemy z oddychaniem. Oddziałuje na system nerwowy i może doprowadzić do śmierci. Tężcem można się zarazić, jeśli zarazki, które znajdują się w glebie lub w nawozie, dostaną się do organizmu przez otwarte skaleczenie lub oparzenie. Zarażona osoba

3 nie może zarazić nikogo innego, ale zarazki tej choroby można znaleźć w glebie, także w naszym kraju. Krztusiec (koklusz) Krztusiec to choroba, która może spowodować długie napady kaszlu i duszności, często prowadzące do kłopotów z oddychaniem. Może trwać do 10 tygodni. Jest bardzo poważną chorobą dla małych dzieci, a u niemowląt poniżej pierwszego roku życia może wywołać zgon. Przed wprowadzeniem szczepionki na krztusiec w Irlandii Północnej rejestrowano do 3500 zachorowań rocznie. Polio Polio to wirus, który atakuje system nerwowy i może doprowadzić do nieodwracalnego paraliżu mięśni. Jeśli zaatakuje mięśnie klatki piersiowej lub mózg, może spowodować śmierć. Przed wprowadzeniem szczepionki przeciwko polio w Irlandii Północnej odnotowywano rocznie nawet 1500 przypadków postaci porażennej tej choroby. Hib Hib to bakteria, która może powodować różne poważne choroby, takie jak zakażenie krwi, zapalenie płuc czy zapalenie opon mózgowych. Jeśli szybko nie rozpocznie się leczenia, każda z tych chorób może zabić. Szczepionka przeciwko Hib chroni dziecko tylko przed jednym typem zapalenia opon mózgowych (Hib). Nie chroni przed żadnym innym typem zapalenia opon mózgowych. Skutki uboczne szczepionki DTaP/IPV/Hib U większości niemowląt nie występują żadne skutki uboczne, jednak każdy organizm jest inny. U dziecka mogą wystąpić niektóre z poniższych skutków ubocznych, które mają zwykle łagodną postać: Drażliwość utrzymująca się do 48 godzin po otrzymaniu szczepionki. Niewielka gorączka (patrz: Co robić, jeśli moje dziecko ma po szczepieniu wysoką temperaturę?). Mały guzek w miejscu zastrzyku, który może utrzymywać się przez kilka tygodni, powoli zanikając. Jeśli sądzą Państwo, że u dziecka wystąpiła inna, niepokojąca reakcja na szczepionkę DTaP/IPV/Hib, należy porozmawiać z lekarzem, pielęgniarką w przychodni lub pielęgniarką środowiskową. Rodzice i opiekunowie mogą także zgłaszać podejrzane skutki uboczne szczepionek i lekarstw w ramach Programu Yellow Card Scheme (Program Żółtej Karty). Można to zrobić w internecie na stronie lub dzwoniąc na bezpłatny numer infolinii programu Yellow Card (czynnej od poniedziałku do piątku w godzinach ). Reakcje alergiczne Bardzo rzadko szczepionka może wywołać reakcję alergiczną w postaci wysypki lub swędzenia części lub całego ciała. Jeszcze rzadziej, w ciągu kilku minut po podaniu szczepionki, występuje jakaś poważna reakcja, utrudniając dziecku oddychanie lub powodując u niego zapaść. Jest to tzw. anafilaksja. Niedawne badania wykazały, że

4 jeden przypadek anafilaksji występuje na mniej więcej pół miliona zaszczepień. Chociaż reakcja alergiczna może zaniepokoić, jej leczenie prowadzi do szybkiego i pełnego powrotu do zdrowia. Drgawki gorączkowe Bardzo rzadko, dzień lub dwa po zaszczepieniu DTaP/IPV/Hib, u niemowlęcia może dojść do napadu drgawek gorączkowych. Zwykle jest to wynik bardzo wysokiej temperatury. Jeśli u dziecka wystąpiły drgawki gorączkowe, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu. Zazwyczaj ataki drgawek u dzieci ustępują całkowicie w krótkim czasie. U niemowlaka drgawki gorączkowe mogą wystąpić w dowolnym momencie, a więc drgawki po zaszczepieniu niekoniecznie muszą być związane ze szczepionką. Lekarz pierwszego kontaktu zdecyduje, czy dziecko może otrzymać kolejne dawki szczepionki. Opóźnienie szczepienia zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia drgawek gorączkowych u dziecka po zaszczepieniu DTaP/IPV/Hib, gdyż drgawki spowodowane wysoką temperaturą występują rzadziej w pierwszych 6 miesiącach życia dziecka. Ważne jest więc, aby dopilnować, by niemowlę otrzymało szczepionkę w odpowiednim wieku. Szczepionka pneumokokowa (PCV) Ta szczepionka chroni przed jedną z najczęstszych przyczyn zapalenia opon mózgowych oraz przed innymi chorobami takimi jak ostre infekcje uszu (zapalenie ucha środkowego) czy zapalenie płuc spowodowane przez najczęściej występujące rodzaje pneumokoków (bakterie). Zapalenie opon mózgowych, infekcje uszu i zapalenie płuc mogą także powodować rzadziej występujące rodzaje pneumokoków oraz wirusy. Ta szczepionka nie chroni przeciwko takim rodzajom infekcji. Dziecko powinno otrzymać szczepionkę PCV w drugim i czwartym miesiącu życia oraz po ukończeniu pierwszego roku życia. Co to jest zakażenie pneumokokowe? Zakażenie pneumokokowe to jedna z najczęstszych przyczyn zapalenia opon mózgowych, ale może ono także spowodować ostre infekcje uszu (zapalenie ucha środkowego), zapalenie płuc czy inne choroby. Skutki uboczne szczepionki PCV U jednego lub dwóch z 10 zaszczepionych niemowląt występuje obrzęk, zaczerwienienie, tkliwość w miejscu szczepienia albo nieznaczna gorączka. Bardzo rzadko szczepienie wywołuje reakcję alergiczną (patrz wyżej). Szczepionka przeciwko rotawirusom Ta szczepionka chroni przed rotawirusami wywołującymi powszechną, ale potencjalnie poważną infekcję jelit. Niemowlę powinno otrzymać szczepionkę przeciw rotawirusom w drugim i trzecim miesiącu życia. Co to jest rotawirus?

5 Rotawirusy są powszechnym źródłem zakażeń prowadzących do wymiotów i biegunki u małych dzieci. Taki stan może być poważny, jeśli dziecko odwodni się; w takim przypadku może być potrzebna hospitalizacja. Większość dzieci choruje w wyniku infekcji rotawirusami przed ukończeniem piątego roku życia. Mniej więcej co piąte dziecko wymaga pomocy lekarza, a około 400 przyjmuje się do szpitala w Irlandii Północnej każdego roku z tego powodu. Jak rozprzestrzeniają się rotawirusy? Rotawirusy łatwo się rozprzestrzeniają poprzez bezpośredni kontakt z powierzchnią zabawek, rękami czy brudnymi pieluszkami. Mogą się także przenosić w powietrzu w wyniku kichania lub kaszlu. Mycie rąk i utrzymywanie powierzchni w czystości może pomóc w ograniczeniu rozprzestrzeniania się wirusów, ale nigdy go kompletnie nie wyeliminuje. Jaka jest skuteczność szczepionki przeciwko rotawirusom? Dane kliniczne wskazują na to, że najlepszym sposobem zapobiegania infekcjom rotawirusami u dzieci jest podanie im szczepionki. Dlatego właśnie szczepionkę przeciwko rotawirusom wprowadzono do standardowego programu szczepień ochronnych dla dzieci (od lipca 2013 roku). Istnieją jednak i inne przyczyny wymiotów i biegunki, przed którymi ta szczepionka nie chroni. Kiedy dziecko powinno otrzymać tę szczepionkę? Dziecko otrzymuje tę szczepionkę w wieku 2 miesięcy, a później w wieku 3 miesięcy, razem z innymi szczepionkami. Dziecko nie może rozpocząć schematu szczepienia, jeśli ma ponad 15 tygodni ani otrzymać drugiej dawki, jeśli skończyło 24. tydzień życia. Dlaczego starsze dzieci nie mogą otrzymać tej szczepionki? W przypadku starszych dzieci mniej więcej u jednego na tysiąc z nich dochodzi do niedrożności dolnego odcinka jelita. Taki stan występuje niezwykle rzadko u dzieci poniżej trzeciego miesiąca życia. Większość zachorowań odnotowuje się w okresie od 5. do 12. miesiąca życia. Istnieje jednak bardzo małe prawdopodobieństwo (mniej więcej 2 przypadki na 100 tys. zaszczepień), że pierwsza dawka tej szczepionki może także doprowadzić do powstania takiej niedrożności. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia tego stanu, pierwszej dawki szczepionki nie podaje się dzieciom, które mają więcej niż 15 tygodni. Jak podaje się tą szczepionkę? Szczepionkę przeciwko rotawirusom podaje się doustnie w postaci małej ilości płynu przez specjalną strzykawkę, aby dziecku łatwo było ją połknąć. Co się stanie, jeśli dziecko wypluje szczepionkę lub zwymiotuje od razu po jej wypiciu? Jeśli dziecko zwróci lub wypluje szczepionkę, zostanie mu ona podana ponownie. Czy szczepionka zapobiegnie wszystkim chorobom i biegunce? Nie. Rotawirusy to nie jedyne przyczyny chorób i biegunki u małych dzieci, a więc niektóre z nich w dalszym ciągu mogą chorować. Jednak dzięki szczepionce u 80% dzieci nie wystąpią wymioty i biegunka wywołana przez rotawirusy. Im więcej dzieci zostanie zaszczepionych, tym trudniej będzie rotawirusom się rozprzestrzeniać.

6 Skutki uboczne szczepionki Szczepionka jest szeroko stosowana w innych krajach i jej bezpieczeństwo jest potwierdzone. Niekiedy zaszczepione niemowlęta są niespokojne, drażliwe lub mają łagodną biegunkę. Bardzo rzadko (u około 2 na 100 tys. zaszczepionych dzieci) szczepionka powoduje problemy z dolnym odcinkiem jelit pojawia się opuchlizna brzucha lub wymioty. Dzieci przyciągają też nóżki do klatki piersiowej, tak jakby odczuwały ból niekiedy w ich moczu pojawia się krew. W takim przypadku należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. Należy też pamiętać o tym, że zagrożenia związane z zachorowaniem są o wiele poważniejsze niż rzadko występujące skutki uboczne szczepienia. Czy moje dziecko może zarazić się rotawirusem w wyniku szczepienia? Nie. Wirus znajdujący się w szczepionce jest osłabiony, więc nie powoduje choroby w pełnej postaci. Szczepionka pomaga dziecku w wytworzeniu odporności, więc następnym razem, gdy będzie miało kontakt z wirusem, nie zachoruje. Ponieważ szczepionka podawana jest doustnie, istnieje możliwość, że znajdujący się w niej wirus przedostanie się przez jelita i zarazi osobę zmieniającą dziecku pieluchę. Dlatego osoby z systemem immunologicznym osłabionym z powodu choroby lub leczenia powinny unikać bliskiego kontaktu z dziećmi, które zostały zaszczepione przeciwko rotawirusom, przez co najmniej 14 dni. Wszystkie osoby mające bliski kontakt z niedawno zaszczepionymi dziećmi powinny przestrzegać zasad higieny osobistej (np. myć ręce po zmianie pieluszki). Szczepionka MenC Szczepionka zapobiega infekcjom spowodowanym przez meningokoki typu C (MenC), tzn. bakterie wywołujące zapalenie opon mózgowych i posocznicę (zakażenie krwi). Szczepionka MenC nie chroni przed zapaleniem opon mózgowych spowodowanym przez inne bakterie lub wirusy. Niemowlę powinno otrzymać szczepionkę MenC w trzecim miesiącu życia. Dziecko otrzyma następnie dawkę przypominającą (skojarzoną z Hib) tuż po ukończeniu roku, a następną gdy będzie nastolatkiem. Co to jest zapalenie opon mózgowych i posocznica/sepsa? Zapalenie opon mózgowych to stan zapalny (obrzęk) błony otaczającej mózg. Posocznica (nazywana także sepsą) to zakażenie krwi. Te same zarazki, które wywołują zapalenie opon mózgowych, mogą także doprowadzić do posocznicy. Grupą najbardziej narażoną na zapalenie opon mózgowych oraz posocznicę spowodowane przez meningokoki typu C są małe dzieci oraz nastolatkowie w wieku lat. Jak skuteczna jest szczepionka MenC? Od kiedy wprowadzono szczepionkę MenC liczba niemowląt poniżej pierwszego

7 roku życia chorujących na choroby wywoływane przez meningokoki typu C spadła o około 95%. Mniej więcej 9 na 10 dzieci jest chronionych przed tymi chorobami natychmiast po otrzymaniu szczepionki. Zarówno zapalenie opon mózgowych jak i posocznica to bardzo poważne choroby. Należy umieć rozpoznać ich oznaki i objawy oraz wiedzieć, co robić, jeśli się je zauważy (patrz: Jak rozpoznać zapalenie opon mózgowych i posocznicę ). Skutki uboczne szczepionki MenC U dziecka może pojawić się obrzęk, zaczerwienienie lub tkliwość w miejscu szczepienia. Mniej więcej połowa wszystkich zaszczepionych dzieci staje się drażliwa, a około 1 na 20 ma niewielką gorączkę. Bardzo rzadko szczepienie wywołuje reakcję alergiczną (patrz: Reakcje alergiczne ). O ile mi wiadomo, niemowlęta poniżej pierwszego roku życia otrzymują 2 dawki szczepionki MenC. Czy to się zmieniło? Jeszcze do niedawna tak faktycznie było. Jednak obserwacja skuteczności szczepionki wykazała, że jedna dawka podana w ciągu pierwszego roku życia gwarantuje taki sam poziom ochrony. Do kalendarza szczepień wprowadza się obecnie dawkę przypominającą podawaną po ukończeniu 10. roku życia, co zapewnia ochronę w przypadku osób dorosłych. Często zadawane pytania dotyczące szczepień ochronnych Jak długo po zaszczepieniu trzeba odczekać przed zabraniem dziecka na basen? Dziecko można zabrać na basen w dowolnym momencie przed lub po szczepieniu. Wbrew powszechnej opinii, dziecko nie potrzebuje żadnych szczepień, zanim będzie można je zabrać na pływalnię. Czy istnieją inne sposoby uodpornienia dziecka na choroby? Nie ma żadnych innych sposobów uodpornienia dziecka na choroby, których skuteczność zostałaby potwierdzona. Aby nie dopuścić do zachorowania na krztusiec, próbowano stosować środki homeopatyczne, jednak okazały się nieskuteczne. Rada Brytyjskiego Stowarzyszenia Homeopatii (Faculty of Homeopathy) (zarejestrowane stowarzyszenie lekarzy-specjalistów homeopatii) zaleca, aby rodzice uodparniali swoje dzieci na choroby za pomocą standardowych szczepień. Czy podanie dziecku kilku szczepionek na raz nie przeciąży jego systemu odpornościowego? Nie. Od urodzenia system odpornościowy dziecka chroni go przed otaczającymi go zarazkami. Bez takiej ochrony dzieci nie byłyby w stanie poradzić sobie z dziesiątkami tysięcy bakterii i wirusów obecnych na ich skórze, w nosie, gardle i jelitach. Ochrona ta utrzymuje się przez całe życie. Teoretycznie dziecko powinno skutecznie reagować na około 10 tys. szczepionek podanych jednocześnie. System odpornościowy dziecka jest więc w stanie z łatwością poradzić sobie ze wszystkimi szczepionkami przewidzianymi w kalendarzu szczepień.

8 Podobno szczepionki zawierają tiomersal (rtęć) Standardowy kalendarz szczepień ochronnych dla dzieci nie obejmuje już szczepionek zawierających tiomersal. Minimalną ilość rtęci stosowano przez ponad 60 lat, aby przedłużyć okres przydatności szczepionek do użycia. Przez cały ten czas nie pojawiły się żadne dowody na szkodliwy wpływ rtęci. Jednak obecnie zrezygnowano z jej użycia w ramach globalnej tendencji do zmniejszania ekspozycji na rtęć ze źródeł, których można uniknąć. Moje dziecko urodziło się przed terminem. Kiedy wcześniak powinien otrzymać pierwsze szczepienie ochronne? Wcześniaki mogą być bardziej narażone na infekcje. Powinny być szczepione zgodnie z zalecanym kalendarzem szczepień, począwszy od 2. miesiąca po urodzeniu, niezależnie od stopnia wcześniactwa. Czy są jakieś przeciwwskazania do szczepień ochronnych? Istnieje bardzo mało przeciwwskazań do szczepień ochronnych. Należy zgłosić pielęgniarce środowiskowej, lekarzowi pierwszego kontaktu lub pielęgniarce w przychodni, jeśli dziecko: ma bardzo wysoką temperaturę lub gorączkę, biegunkę lub wymiotuje w dniu, w którym ma zostać zaszczepione; miało niepożądaną reakcję na jakiekolwiek wcześniejsze szczepienie; ma na coś silną alergię; cierpi na zaburzenia krzepnięcia krwi; cierpiało na konwulsje lub napady drgawek gorączkowych; było leczone na nowotwór; ma chorobę mającą wpływ na układ odpornościowy (np. białaczkę, HIV lub AIDS); przyjmuje lek oddziałujący na system odpornościowy (np. wysokie dawki sterydów, leki podawane po przeszczepie organu lub leki przeciwnowotworowe); cierpi na inną poważną chorobę. Powyższe czynniki nie zawsze oznaczają, że dziecko nie może zostać zaszczepione, ale wiedza o nich pomoże lekarzowi lub pielęgniarce wybrać najlepsze szczepienia dla dziecka oraz zdecydować, czy powinni przekazać rodzicom jakieś dodatkowe informacje. Fakt, że ktoś z rodziny przeszedł już daną chorobę nigdy nie jest przeciwwskazaniem do zaszczepienia dziecka. Co się stanie, jeśli moje dziecko będzie miało po szczepieniu wysoką temperaturę? W przypadku szczepień skutki uboczne występują rzadko, są zwykle łagodne i szybko ustępują. Jednak u niektórych dzieci może pojawić się podwyższona temperatura lub gorączka (powyżej 37,5 C). Jeśli twarz dziecka jest gorąca w dotyku, a dziecko jest czerwone lub zarumienione, prawdopodobnie ma gorączkę. Temperaturę można zmierzyć dziecku za pomocą termometru. Niemowlęta i dzieci często mają gorączkę. Nierzadko towarzyszy ona infekcjom. Niekiedy gorączka może doprowadzić u dziecka do wystąpienia drgawek

9 gorączkowych. Może to spowodować każda gorączka, niezależnie od tego, czy jest ona wynikiem infekcji czy szczepienia. Trzeba więc wiedzieć, co robić, gdy dziecko ma gorączkę. Należy pamiętać o tym, że gorączka częściej spowodowana jest przez chorobę niż przez szczepionkę. Jak leczyć gorączkę? 1. Należy zadbać o to, aby dziecku nie było za gorąco: Nie należy ubierać dziecka zbyt ciepło ani nadmiernie go przykrywać. W pomieszczeniu, w którym przebywa dziecko, nie powinno być zbyt ciepło (ani zbyt chłodno po prostu przyjemnie chłodno). 2. Należy podawać dziecku dużo chłodnych napojów. 3. Należy podać dziecku paracetamol dla niemowląt lub ibuprofen w płynie (bez cukru). Należy uważnie przeczytać informacje podane na butelce i podać dziecku odpowiednią do wieku dawkę. Niekiedy 4 do 6 godzin później trzeba podać kolejną dawkę lekarstwa. Dzieciom poniżej 16. roku życia nie należy nigdy dawać leków zawierających aspirynę. Należy natychmiast wezwać lekarza, jeśli dziecko: ma bardzo wysoką temperaturę (39 C lub więcej), pojawiły się u niego drgawki gorączkowe. Jeśli u dziecka występują drgawki gorączkowe, należy ułożyć go na boku w bezpiecznym miejscu, ponieważ dziecko może trząść się lub wykonywać gwałtowne ruchy. Jak rozpoznać zapalenie opon mózgowych i posocznicę (sepsę) Szczepionki MenC, Hib oraz przeciwko pneumokokom chronią przed 3 rodzajami zapalenia opon mózgowych oraz posocznicą (sepsą, zakażeniem krwi). Istnieją jeszcze inne rodzaje zapalenia opon mózgowych, przeciwko którym nie ma szczepionek, a więc w dalszym ciągu trzeba być wyczulonym na objawy tej choroby. Zapalenie opon mózgowych może spowodować obrzęk błony otaczającej mózg. Te same zarazki mogą także doprowadzić do zakażenia krwi (posocznicy). Stan niemowlaka lub starszego dziecka z zapaleniem opon mózgowych lub posocznicą może ulec gwałtownemu pogorszeniu. Jeśli nie podejmie się leczenia, obie choroby mogą zakończyć się zgonem. Pierwsze objawy zapalenia opon mózgowych są łagodne i podobne do objawów przeziębienia czy grypy, np. podwyższona temperatura (37,5 C lub więcej), rozdrażnienie, wymioty i odmowa przyjmowania pokarmów. Ważne objawy wymienione są poniżej. U niemowląt główne objawy zapalenia opon mózgowych to:

10 przenikliwy, zawodzący płacz; drażliwość po podniesieniu; uwypuklone ciemiączko (miękkie miejsce na głowie); senność i mniejsza skłonność do reagowania na bodźce dziecko trudno jest obudzić; bezwładność, apatia lub sztywność i nerwowe ruchy ciała; odmowa przyjmowania pokarmów, wymioty; blada, sina lub pokryta plamami skóra; konwulsje lub ataki drgawek; gorączka, a główne objawy posocznicy (sepsy) to: przyspieszony lub nieregularny oddech; blada, sina lub pokryta plamami skóra; gorączka, zimne dłonie i stopy; dreszcze; wymioty, odmowa przyjmowania pokarmów; czerwone lub fioletowe plamy, które nie znikają pod wpływem nacisku (przeprowadź test szklanki patrz opis poniżej); ból lub drażliwość spowodowane bólem mięśni, silnym bólem kończyn lub stawów; bezwładność; wzmożona senność. Jeśli szklanka przyciśnięta mocno do skóry z wysypką nie powoduje jej zniknięcia, prawdopodobnie jest to wysypka posocznicowa. Wysypkę może zauważyć przez ściany szklanki. W takiej sytuacji należy natychmiast zwrócić się o pomoc do lekarza. U starszych dzieci, nastolatków i dorosłych główne objawy zapalenia opon mózgowych to: sztywność szyi (należy sprawdzić, czy osoba może przycisnąć usta do kolan lub dotknąć czołem swoich kolan); bardzo silny ból głowy (taki pojedynczy objaw nie jest wystarczającym powodem, aby szukać pomocy medycznej); nadwrażliwość na silne światło; wymioty; gorączka; senność i mniejsza skłonność do reagowania na bodźce lub dezorientacja; wysypka; konwulsje lub ataki drgawek, a główne objawy posocznicy (sepsy) to: senność, mniejsza skłonność do reagowania na bodźce, nieobecność myślą

11 lub dezorientacja (objaw zaawansowanego stadium choroby); silne bóle ramion, nóg i stawów; bardzo zimne dłonie i stopy; dreszcze; przyspieszony oddech; czerwone lub fioletowe plamy, które nie znikają pod wpływem nacisku (przeprowadź test szklanki patrz opis powyżej); wymioty; gorączka; biegunka i skurcze żołądka. Należy pamiętać o tym, że nie każdy chory ma wszystkie wymienione powyżej objawy. Jeśli pojawią się niektóre z wymienionych powyżej objawów, szczególnie czerwone lub fioletowe plamy na skórze, należy szybko sprowadzić pomoc medyczną. Jeśli nie można skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu lub utrzymują się niepokojące dolegliwości pomimo uzyskania porady medycznej, należy zaufać swojemu instynktowi i zabrać dziecko do izby przyjęć w najbliższym szpitalu. Gdzie mogę znaleźć więcej informacji? Meningitis Research Foundation (Fundacja Badań nad Zapaleniem Opon Mózgowych) oraz Meningitis Trust (Fundusz Badawczy ds. Zapalenia Opon Mózgowych) udostępniają informacje na temat zapalenia opon mózgowych. Można zadzwonić na bezpłatną, całodobową infolinię Meningitis Trust pod numer lub odwiedzić stronę Można zadzwonić na bezpłatną, całodobową infolinię Meningitis Research Foundation pod numer lub odwiedzić stronę Można także zapytać swojego lekarza, pielęgniarki w przychodni lub pielęgniarki środowiskowej. Szczepionki dla dzieci w wieku od 12 do 13 miesięcy Informacje dotyczące poniższych szczepień przedstawione są w ulotce Szczepienia ochronne dla dzieci po ukończeniu pierwszego roku życia. Ulotka ta zostanie Ci przesłana niedługo przed planowanym terminem szczepienia. Odpowiednie informacje można też znaleźć na stronie lub poprosić o nie pielęgniarkę środowiskową. Szczepionka MMR Szczepionka MMR chroni dziecko przed odrą (measles, M), świnką (mumps, M) oraz różyczką (rubella, R). Dziecko powinno otrzymać szczepionkę MMR tuż po ukończeniu pierwszego roku życia. Drugą dawkę MMR otrzyma przed rozpoczęciem nauki w szkole.

12 Szczepionka pneumokokowa Szczepionka ta opisana jest powyżej, a dziecko powinno otrzymać 3 dawki. Dziecko otrzyma ostatnią dawkę szczepionki pneumokokowej po ukończeniu pierwszego roku życia. Szczepionka Hib/MenC Dziecko powinno otrzymać dawkę skojarzonej szczepionki Hib/MenC, aby wzmocnić swoją odporność na bakterie Haemophilus influenzae typu b (Hib) oraz meningokoki typu C. Taka dawka przypominająca zapewnia dzieciom dłuższą ochronę przeciwko dwóm źródłom zapalenia opon mózgowych oraz posocznicy. Dziecko powinno otrzymać dawkę przypominającą szczepionki Hib/MenC po ukończeniu pierwszego roku życia. Skutki uboczne dawki przypominającej szczepionki Hib/MenC U dziecka może pojawić się obrzęk, zaczerwienienie lub tkliwość w miejscu szczepienia. Mniej więcej połowa wszystkich zaszczepionych dzieci staje się drażliwa, a u około 1 na 20 pojawia się niewielka gorączka. Bardzo rzadko szczepionka wywołuje reakcję alergiczną.

13 Standardowy kalendarz szczepień ochronnych Kiedy szczepić Choroby, przed którymi szczepionka chroni Sposób podania 2 miesiąc życia Błonica, tężec, krztusiec (koklusz), polio i Hib Infekcje pneumokokowe Rotawirusy Doustnie 3 miesiąc życia Błonica, tężec, krztusiec (koklusz), polio i Hib Zapalenie opon mózgowych typu C Rotawirusy Doustnie 4 miesiąc życia Błonica, tężec, krztusiec (koklusz), polio i Hib Tuż po ukończeniu 12 miesięcy Infekcje pneumokokowe Odra, świnka, różyczka Infekcje pneumokokowe Hib i zapalenie opon mózgowych typu C 3 lata i 4 miesiące Błonica, tężec, krztusiec (koklusz) i polio Odra, świnka, różyczka Dziewczynki w wieku Rak szyjki macicy spowodowany przez wirus 3 zastrzyki w okresie lat brodawczaka ludzkiego typu 16 i 18 6 miesięcy lat Tężec, błonica i polio Zapalenie opon mózgowych typu C Jeśli dziecko nie otrzymało którejkolwiek z powyższych szczepionek, zawsze można to nadrobić. Należy umówić się na wizytę u swojego lekarza pierwszego kontaktu lub porozmawiać o tym z pielęgniarką środowiskową.* *Należy jednak pamiętać, że serii szczepień przeciwko rotawirusom nie można rozpocząć, jeśli dziecko ukończyło 15 tydzień życia. Więcej informacji na temat szczepień ochronnych można uzyskać na stronie lub Public Health Agency, Linenhall Street, Belfast BT2 8BS. Tel.: /13