Nr 914. Informacja. Sektor telekomunikacji w krajach kandydujących do Unii Europejskiej KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ

Transkrypt

1 KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Sektor telekomunikacji w krajach kandydujących do Unii Europejskiej Sierpień 2002 Adam Kucharz Informacja W Informacji przedstawiono stosunki właścicielskie i procesy liberalizacyjne w sektorze telekomunikacji krajów kandydujących do Unii Europejskiej Informacja jest znacznym rozszerzeniem danych zawartych w odpowiedziach na pytania z obszaru telekomunikacji jakie były kierowane do BSE w ostatnim czasie, indywidualnie przez Posłów i Komisję Gospodarki. Nr 914

2 BSiE 1 I. Wstęp. Dostosowanie prawa telekomunikacyjnego w krajach kandydujących do prawa Unii Europejskiej We wszystkich krajach kandydujących do Unii Europejskiej proces liberalizacji rynku telekomunikacyjnego przebiegał (lub przebiega) podobnie. Poszczególne kraje różniły się zakresem wprowadzanych zmian, ich tempem, niekiedy założoną datą pełnej liberalizacji. Jednakże w każdym przypadku rozpoczynano od stosownych zmian przepisów prawa telekomunikacyjnego, które pozwalały, przede wszystkim, na rozdzielenie sektora telekomunikacyjnego od sektora pocztowego. Następnie przekształcano operatora krajowego w spółkę ze 100% udziałem właścicielskim państwa. Kolejnym krokiem była sprzedaż udziałów (czy też akcji) inwestorom prywatnym. W poszczególnych krajach proces ten przebiegał i przebiega różnie i choć celem jest, podobnie jak w krajach Unii Europejskiej, wyeliminowanie ze spółek telekomunikacyjnych kapitału państwowego, cel ten osiągnięto tylko na Węgrzech. Spośród trzynastu kandydujących krajów tylko państwo węgierskie nie posiada akcji firm telekomunikacyjnych, przy czym rząd węgierski posiada tzw. złotą akcję, pozwalającą wpływać na strategiczne decyzje firmy MATAV, która przed prywatyzacją była wyłączną własnością państwa. Udział właścicielski przekraczający 50,0% zachowały w firmach dawnych operatorów narodowych rządy Czech, Łotwy, Rumunii, Słowenii a rządy Cypru i Bułgarii dysponują udziałem 100%. Czechy i Estonia, jako pierwsze spośród krajów kandydujących do Unii Europejskiej, zliberalizowały swój rynek telekomunikacyjny od 1 stycznia 2001 roku. Słowenia, która planowała taką samą datę, z powodu opóźnień procesu legislacyjnego, przesuneła pełną otwartość o kilka miesięcy. Węgry wprowadziły pełną liberalizację od 1 stycznia 2002 r. Pozostałe kraje planują pełną otwartość rynku telekomunikacyjnego od 1 stycznia 2003 r., za wyjątkiem Cypru i Turcji, gdzie ma to nastąpić rok później. II. Prezentacja poszczególnych krajów Informacja została oparta przede wszystkim na danych zawartych na oficjalnych stronach internetowych poszczególnych firm telekomunikacyjnych, w tym na sprawozdaniach rocznych. Bardzo pomocnymi okazały się ponadto: Communications Outlook 1999, OECD, Paris, An Evaluation of Phare-financed telecommunications and posts programmes, final report, april 2000, Study on universal service in the accession countries, country report, june 30, 2001 by Cullen International S.A. Natomiast wszystkie zawarte w tej informacji dane liczbowe pochodzą z okresu od 31 grudnia 1999 r. do 30 czerwca 2002 r. Wszędzie, gdzie to było możliwe podawano konkretne daty. 1. BUŁGARIA Władze bułgarskie stoją na stanowisku, iż zbyt szybka prywatyzacja sektora telekomunikacyjnego mogłaby doprowadzić do znaczącego spadku dochodów państwowej firmy telekomunikacyjnej BTC (Bulgarian Telecomunications Company). W związku z tym pozostanie ona do 31 grudnia 2002 r. wyłącznym operatorem sieci telekomunikacyjnych stacjonarnych. Liberalizacja bułgarskiego rynku telekomunikacyjnego rozpoczęła się w 1994 roku od wydania licencji krajowemu operatorowi sieci GSM firmie Mobiltel, w której BTC nie posiada żadnych udziałów. Nowe prawo telekomunikacyjne zostało przyjęte przez parlament w sierpniu 1998 roku, a kolejna zmiana nastąpiła w lipcu 2000 roku.

3 2 BSiE Narodowy operator bułgarski, którego, jak już wspomniano wyżej, specjalne prawa wygasają w dniu 31 grudnia 2002 roku, posiada licencje na usługi: telefonii głosowej, automatów telefonicznych (43,0% udziału w rynku), uprzywilejowanego dostępu do sieci dla osób dotkniętych inwalidztwem, bezpłatnej telefonii alarmowej, informacji telefonicznej. W obecnej chwili BTC jest w 100% własnością państwa. Rozmowy z potencjalnym inwestorem strategicznym, konsorcjum grecko-holenderskim OTE/KPN w sierpniu 2000 r. skończyły się fiaskiem (dotyczyło sprzedaży 51% akcji za sumę około 600 milionów USD). BTC posiada udziały m.in. w: RTC Mobikom 39%, Bulfon 34%, GOCIS 40,0%. Na rynku telefonii komórkowej działają trzy firmy (stan na 30 czerwca 2001 r.): -RTC Mobikom, MobilTel i Cosmo Bulgaria Mobile. Firma RTC Mobikom posiadająca 27% rynku telefonii komórkowej (stan na początku 2001 roku) została założona w 1992 r. jako joint venture między: - Cable & Wireless plc 49%, Bulgarian Telecommunications Company 39% i Radio Electronic System 12%. W związku z tym, iż dwie ostatnie firmy są państwowe, państwo posiada w RTC udział większościowy. RTC posiada 100% udziałów w firmie Betcom. RTC oferuje usługi telefonii komórkowej w systemie analogowym NMT 450 a ponadto poprzez firmy córki: Mobipage - usługi przywoławcze (posiada 83,0% udziału w rynku); Mobisurf, dostęp do internetu i Mobika - płatne automaty telefoniczne. Licencje wydane firmie zachowują ważność do 16 marca 2005 roku. Firma MobilTel posiadająca 73% rynku telefonii komórkowej (stan na początku 2000 roku) została założona w 1994 roku i była własnością trzech firm: Eastern Market Telecom Fund (firma zarejestrowana na terytorium Szwajcarii) 94,93%, MCG Holding 4,99% i Bul Sim 0,08%. W grudniu 2000 roku akcje firmy zostały kupione przez konsorcjum trzech firm izraelskich. MobilTel oferuje usługi telefonii komórkowej w systemie GSM 900. MobilTel posiada udziały w bułgarskich firmach telekomunikacyjnych: - Teleport Bulgaria AD satelitarna łączność telefoniczna - 80,0%, - GPS Bulgaria AD GPS - 80,0%, - M -Tel Net AD transmisja danych i dostęp do internetu - 45,0%. Licencje wydane firmie zachowują ważność do 8 czerwca 2006 roku. Firma Cosmo Bulgaria Mobile AD, firma córka greckiej firmy telekomunikacyjnej OTE otrzymała licencję na drugiego operatora telefonii komórkowej w systemie GSM w dniu 19 stycznia 2001 roku i rozpoczęła działalność w drugiej połowie 2001 roku. Obecnie na bułgarskim rynku telekomunikacyjnym działa, poza wymienionymi, kilkanaście firm różnej wielkości, prowadząc działalność na różnych polach telekomunikacji, są to między innymi: Betcom, płatne automaty telefoniczne (27,0% udziału w rynku), firma jest własnością RTC, Bulfon, płatne automaty telefoniczne (30,0% udziału w rynku), firma jest joint venture między grecką firmą Intracom (66,0%) i BTC (34,0%), Link Page, usługi przywoławcze (druga spośród trzech firm świadczących tego rodzaju usługi posiadająca 14,0% udziału w rynku),

4 BSiE 3 Scortel, usługi przywoławcze (trzecia firma o lokalnym zasięgu posiadająca 3,0% udziału w rynku), Global One Communications and Information Services (GOCIS), funkcjonuje na rynku od 1993 r. początkowo pod nazwą Sprint Business Communications Service Ltd. GO- CiS jest obecnie joint venture między amerykańską firmą Global One (60,0%) i BTC (40,0%). Firma oferuje usługi transmisji danych. Bankservice AD, spółka akcyjna zawiązana przez grupę banków komercyjnych w 1995 roku, oferuje usługi transmisji danych, Poza tym na rynku działa (stan na koniec 2001 r.) około 700 licencjonowanych operatorów telewizji kablowej posiadających około abonentów. Rynek zdominowany jest przez pięciu operatorów największy operator Cable Bulgaria, własność kapitału amerykańskiego i irlandzkiego, posiada ponad abonentów, kolejni Evrotur SAT i Centrum Group, odpowiednio i abonentów. Dostęp do internetu w Bułgarii zapewnia około 200 firm, przy czym 75% rynku należy do BTC, GOCIS, RTC, Orbitel, MobilTel i Digital System Varna. 2. CZECHY Rok 1999 uważa się za przełomowy w procesie liberalizacji czeskiego rynku telekomunikacyjnego, wtedy bowiem przyjęto nową politykę w obszarze telekomunikacji na lata , w której założono między innymi, iż: - pełna otwartość rynku nastąpi od dnia 1 stycznia 2001 roku, - w 2001 roku należy sprzedać akcje firmy Cesky Telecom należące do państwa, - należy wprowadzić w życie nowe prawo telekomunikacyjne. Początki prywatyzacji rynku telekomunikacyjnego w Czechach sięgają roku 1995, kiedy to rząd czeski podjął decyzję o wyborze partnera strategicznego dla narodowego operatora firmy SPT Telecom. Wybrany partner TelSource NV (konsorcjum KPN 51% i Swisscom 49%) nabył 27% akcji SPT Telecom. W grudniu 1998 r. holenderska firma KPN (wspomniany już wyżej udziałowiec TelSource) kupiła 6,5% akcji SPT Telecom. Z dniem 1 stycznia 2000 r. nazwę narodowego operatora zmieniono na Cesky Telecom, przy czym firma zachowała wyłączne prawa na usługi telekomunikacyjne międzynarodowe i międzystrefowe do końca 2000 r. W chwili obecnej jest praktycznie monopolistą obsługując blisko 3,8 mln. klientów, podczas gdy populacja liczy 10,3 mln. Nowe prawo telekomunikacyjne weszło w życie w dniu 1 lipca 2000 roku. Cesky Telecom, zatrudniający ponad 17 tys. osób (stan na koniec 2000 r.), oferuje usługi: telefonii stacjonarnej w sieciach kablowych i światłowodowych o zasięgu lokalnym, międzystrefowym i międzynarodowym, transmisji danych i dostępu do internetu. Licencja udzielona firmie jest ważna aż do 2015 roku. Struktura właścicielska przedstawia się następująco (stan na koniec 2000 r.): państwo 51,1%, Telsource + KPN Telecom 33,5% oraz fundusze inwestycyjne i inwestorzy indywidualni 15,4%. Ponadto Cesky Telecom posiada udział większościowy (51,0%) w czeskiej firmie EuroTel Praha spol, s. r. o. Drugą firmą telekomunikacyjną z udziałem kapitału państwowego, zatrudniającą niespełna 300 osób (stan na koniec czerwca 2001 r.), jest Ceske Radiokomunikace a.s. (C R a). Firma oferuje usługi: telefonii stacjonarnej o zasięgu lokalnym, międzystrefowym i międzynarodowym, telefonii satelitarnej, transmisji danych i transmisję sygnałów radiowych i telewizyjnych. Licencja udzielona firmie jest ważna do 12 maja 2021 roku.

5 4 BSiE Struktura właścicielska przedstawia się następująco (stan na koniec czerwca 2001 roku): - państwo 51,0%, - The Bank of New York 28,2%, - Tele DanmarkA/S (Dania) 20,8%. Ponadto C R a posiada udziały w dwóch czeskich firmach telekomunikacyjnych: - Contactel s. r. o. 50,0%, - RadioMobil a. s. 39,2%. Nim nastąpiła pełna liberalizacja tj. przed dniem 1 stycznia 2001 r. działało na czeskim rynku telekomunikacyjnym kilka firm obsługujących połączenia lokalne w 16 lokalnych sieciach, cztery z nich to: - Dattel, którego najważniejsi udziałowcy to: GTS 51% i Nuon International 42%, - Kabel Plus, który jest w 98% własnością United Pan-Europe Communications, - Telecom 21, którego najważniejszym udziałowcem jest Rann Globalnet, - Factcom, w 100% zależny od Rann Globalnet. O wybitnie lokalnym charakterze wymienionych operatorów świadczy poniższe zestawienie ilości obsługiwanych linii telefonicznych: Nazwa firmy Ilość obsługiwanych linii Cesky Telecom Dattel Kabel Plus Telecom Factcom Na rynku telefonii komórkowej, który rozwija się niezwykle dynamicznie (penetracja rynku wzrosła na przestrzeni 2000 roku z 18,95 do 42,3%) działa trzech operatorów (stan na 30 czerwca 2001 r.): Eurotel, RadioMobil i Cesky Mobil. Firma Eurotel posiadająca 50% rynku telefonii komórkowej jest joint venture między Cesky Telecom (51,0%) i Atlantic West (49,0%), która jest, z kolei, konsorcjum złożonym z Bell Atlantic (50,0%) i Media One International (50,0%). Eurotel jest operatorem trzech systemów: NMT 450 (od 1991 r.), GSM 900 (od 1996 r.) i GSM 1800 (od 2000 r.). Licencje wydane firmie Eurotel zachowują ważność aż do końca 2016 r. Firma RadioMobil, posiadająca 47% rynku jest własnością dwóch firm: Ceske Radiokomunikace (51,0%) i Cmobil (49,0%),która jest firm: T-Mobil Deutsche Telekom MobilNet GmbH (84,55%), TIM Telecom Italia Mobile (12,0%) i trzech czeskich firm lokalnych (3,45%). RadioMobil jest operatorem dwóch systemów: GSM 900 (od 1996 r.) i GSM 1800 (od 2000 r.). Licencje wydane firmie zachowują ważność aż do końca 2016 r. Firma Cesky Mobil, posiadająca 7% rynku, jest konsorcjum trzech firm: Telesystem International Wireless (85,5%), Investicni a postowni banka (14%) i Priority Telecom (0,5%), która jest w 100% własnością United Pan-Europe Communications. Cesky Mobil jest operatorem systemu GSM 900/1800 (od marca 2000 r.). Obecnie na czeskim rynku telekomunikacyjnym działa, poza wymienionymi, sto kilkadziesiąt firm, prowadząc działalność na różnych polach telekomunikacji, są to m.in.: - Aliatel transmisja danych, stosunki właścicielskie: RWE Teliance 60%, REAS 60%, - Etel, telefonia stacjonarna,

6 BSiE 5 - Kiwwi telefonia stacjonarna, - BT (Worldwide) Ltd, telefonia stacjonarna, - Globaltel, telefonia stacjonarna, - Memorex, telefonia stacjonarna, - Callino, telefonia stacjonarna, - Globix, telefonia stacjonarna, - Telex Communicatons, telefonia stacjonarna, - Contactel, transmisja danych, internet, stosunki właścicielskie: TeleDanmark 50%, Ceske Radiokomunikace 50%, - GTS Czech, transmisja danych, internet, - GTS CzechNet, łączność satelitarna, - Pragonet, transmisja danych, internet, własność miasta Praga, - PVT, transmisja danych, internet, - Rann Globalnet, transmisja danych, - Telenor, transmisja danych, - Czech On Line, transmisja danych, internet, - Intratel telefonia stacjonarna, - Sitel, telefonia stacjonarna, - Gity, transmisja danych, - Global One Communication, transmisja danych, internet, - Kabel Plus, transmisja danych, telewizja kablowa, - KPNQwest, transmisja danych, internet, - TES Litvinov, telewizja kablowa, - KT Ostrawa Jih, telewizja kablowa, - Dattelkabel, telewizja kablowa, - HB TV, telewizja kablowa, - MetroNet, transmusja danych, internet, własność kilku firm z terenu Pragi, - GlobalStar, łączność satelitarna, - Iridium, łączność satelitarna, - Cesnet, internet, - Luko Czech Net, internet, - BohemiaNet, internet, - InWay, internet, - IPNet, internet, - World on Line, internet. 3. ESTONIA Zmiany na estońskim rynku telekomunikacyjnym zostały zapoczątkowane w 1991 roku, wtedy to rozdzielono funkcje operatorskie (przedsiębiorstwo telekomunikacyjne) od funkcji regulacyjnych (ministerstwo) oraz powołano do życia estońsko-fińsko-szwedzką firmę joint venture Eesti Telekom (Estonian Telecom), która już w 1994 r. stała się spółką giełdową. Rynek telekomunikacyjny został praktycznie otwarty z jednym ważnym wyjątkiem. Operator narodowy, firma Eesti Telefon otrzymała od rządu estońskiego koncesję gwarantującą do 31 grudnia 2001 r. wyłączność usług operatorskich w telefonicznych połączeniach lokalnych, krajowych i międzynarodowych w sieciach o charakterze stacjonarnym oraz wyłączność na usługi telegraficzne i teleksowe w tychże sieciach. Nowe prawo telekomunikacyjne, które weszło w życie w Estonii 1 marca 2000 r. wprowadziło pełną liberalizację rynku telekomunikacyjnego od dnia 1 stycznia 2001 roku.

7 6 BSiE Obecnie (koniec 2001 r.) struktura właścicielska Eesti Telekom przedstawia się następująco: Sonera (Finlandia) 24,5%, Telia (Szwecja) 24,5%, państwo 27,3% i inwestorzy indywidualni 23,7%. Eesti Telekom jest jedynym właścicielem Eesti Telefon (w publikacjach anglojęzycznych dominuje nazwa Estonian Telephone Company) oraz Eesti Mobiiltelefon (w publikacjach angielskojęzycznych Estonian Mobile Telephone). Eesti Telefon jest także największą firmą telekomunikacyjną na terytorium Estonii, oferującą połączenia lokalne, międzystrefowe i międzynarodowe w sieciach telefonii stacjonarnej, również usługi transmisji danych i internetu. Eesti Telefon posiada udziały w pięciu firmach telekomunikacyjnych: - Telefonipood (sprzedaż usług telekomunikacyjnych w powiązaniu ze sprzedażą wyposażenia) 100%, - Connecto (budowa i zarządzanie sieciami telekomunikacyjnymi) 100%, - Intergate (handel elektroniczny) 50,0% - Esdata (transmisja danych i internet) 30,0%, - Sertifitseerimiskeskus (usługi certyfikacyjne) 25,0%. Na estońskim rynku telefonii komórkowej dominują trzy firmy (według stanu na koniec 2000 r., około 40,0% populacji posiadało telefony komórkowe): Eesti Mobiiltelefon, Radiolinja Eesti i Ritabell. Firma Eesti Mobiiltelefon w 100% należąca do Eesti Telefon, jest obecna na rynku od 1991 r. i prowadzi usługi w sieci analogowej NMT 450 oraz w sieci GSM 900/1800. Firma Radiolinja Eesti należąca w 100% do fińskiej firmy Finnet Group jest obecna na rynku od 1995 roku i prowadzi usługi w sieci 900 GSM. W 2001 roku Radiolinja, działając w kooperacji z firmą Globalstar, rozpoczęła oferowanie usług łączności satelitarnej. Firma Ritabell należąca w 94,8% do szwedzkiej firmy NetCom Systems AB (Tele 2) jest obecna na rynku od 1997 r. i prowadzi usługi w sieci 900 GSM. Obecnie na estońskim rynku telekomunikacyjnym działa, poza wymienionymi (jeśli poniżej znajduje się firma wymieniona wcześniej, uczyniono tak dla pokazania stosunków właścicielskich), kilkadziesiąt firm, prowadząc działalność na różnych polach telekomunikacji, są to m.in.: - Baltcom Eesti Ltd., usługi przywoławcze, joint venture między amerykańską firmą Metromedia International (85,0%) i lokalnymi wspólnikami (15,0%), posiada abonentów i operuje na 60% powierzchni kraju, - Estonian Paging Ltd., usługi przywoławcze, - Tallinn Cable Television Ltd. (Levicom BroadBand), telewizja kablowa, internet, - STV, telewizja kablowa, - Starman Cable Television Ltd., telewizja kablowa, - EsData Ltd, transmisja danych, interrnet, - stosunki właścicielskie: Eesti Telefon - 30,0%, Sonera 70,0%, - Unineti Andmeside Ltd, transmisja danych, - Data Telecom Ltd, transmisja danych, - Microlink, transmisja danych, - ESIF, telefonia stacjonarna na potrzeby instytucji państwowych, w 100% własność państwa, - Intergate AS, handel elektroniczny, stosunki właścicielskie: Eesti Telefon 50,0%, Uhispank 50,0%, - Sertifitseerimiskeskus, certyfikacja, stosunki właścicielskie: Eesti Telefon 25,0%, 75,0% - Hansapank i Uhispank,

8 BSiE 7 - Estonian Paging Ltd., usługi przywoławcze, stosunki właścicielskie: Eesti Telekom 60,0% i Teleko Finland 40,0% - do dnia 1 marca 1998 r., po tej dacie 100% udziałów należy do prywatnej estońskiej firmy EE Investments Ltd., - KPNQwest Estonia, telefonia stacjonarna, właścicielem jest spółka joint venture między KPN (Holandia) i Qwest (USA). 4. WĘGRY Restrukturyzacja węgierskiego rynku telekomunikacyjnego przebiegała w czterech fazach. W pierwszej fazie, przypadającej na lata , celem strategicznym była budowa cyfrowej infrastruktury sieciowej jako bazy rozwoju telekomunikacji w następnych okresach. Jednocześnie w 1990 r. rozdzielono państwowe przedsiębiorstwo działające w sektorze radiowo-telewizyjnym, pocztowym i telekomunikacyjnym na trzy niezależne przedsiębiorstwa, w tym węgierskie przedsiębiorstwo telekomunikacyjne MATAV (Magyar Tavkozlesi Vallalat), które, z kolei, w końcu 1991 r. zostało przekształcone w spółkę akcyjną. W 1992 r. uchwalono nowe prawo telekomunikacyjne. W drugiej fazie, w latach , nastawiono się na wprowadzenie nowych usług, szczególnie dla biznesu oraz na automatyzację sieci telefonicznych. W 1997 r. znowelizowano prawo telekomunikacyjne. W fazie trzeciej, która obejmowała lata skoncentrowano się na wprowadzaniu różnego rodzaju usług telekomunikacyjnych i informatycznych dla biznesu dążąc jednocześnie do zróżnicowania i relatywnego obniżenia opłat za usługi. Czwarta faza, po 2000 roku, to wprowadzanie zaawansowanych usług telekomunikacyjnych z udziałem tzw. inteligentnych technologii. Obecnie, dominujący operator węgierski MATAV posiadał wyłączne prawa na świadczenie usług telekomunikacyjnych w połączeniach krajowych i międzynarodowych do dnia 22 grudnia 2001 roku, a na świadczenie usług w połączeniach lokalnych, w wybranych strefach wyłączne prawa wygasną 1 listopada 2002 r. MATAV, zatrudniająca ponad 16,5 tys. osób (stan na koniec 2001 r.) świadczy szeroki zakres usług telekomunikacyjnych: telefonia stacjonarna o zasięgu lokalnym, międzystrefowym i międzynarodowym, płatne automaty telefoniczne, telefonia komórkowa, transmisja danych, internet, usługi telexowe i telegraficzne, łączność satelitarna i wydzierżawianie linii telefonicznych. MATAV niektóre wymienione wyżej usługi świadczy także poprzez firmy-córki, w których ma 100% udziałów, np.: firma MATAVkabelTV Service jest operatorem telewizji kablowej, a MATAVNet zapewnia dostęp do internetu. Ponadto firma posiada udziały w firmach telekomunikacyjnych działających na terytorium Węgier, co jest pokazane przy okazji ich omawiania. Struktura właścicielska przedstawia się następująco (stan na początek lipca 2000 r.): - Deutsche Telekom 59,53%, - Inwestorzy indywidualni 40,47%, przy czym rząd posiada złotą akcję zapewniającą prawo veta w przypadku podejmowania strategicznych dla firmy decyzji, ma też prawo delegowania swoich przedstawicieli do zarządu i rady nadzorczej. MATAV wygrał przetargi na koncesje na świadczenie lokalnych usług telefonicznych w 36 podstawowych obszarach telekomunikacyjnych (Węgry są podzielone na 54 podstawowe obszary telekomunikacyjne), włączając stolicę oraz na świadczenie usług telekomunikacyjnych międzystrefowych i międzynarodowych. Ogółem MATAV obsługuje linii telefonicznych (stan na początek 2000 r.).

9 8 BSiE Najważniejsi pozostali lokalni operatorzy to: - VIVENDI Telecom Hungaria (dawniej Matel), firma rozpoczęła działalność w styczniu 1997 r. i posiada większościowe udziały w następujących firmach (operatorzy lokalni): - Digitel 2002, - Deltav, - Jasz-Tel, - UTI (United Telecom Investment) Rt, firma rozpoczęła działalność w lutym 1995 r., jest w 96,0% własnością firmy Alcatel i jest wyłącznym właścicielem czterech operatorów lokalnych: - UTI Bakonytel Rt, - UTI Dunatel Rt, - Egom Com Rt, - UTI Kisduna Com Rt, - HTCC (Hungarian Telephone and Cable Corporation), firma rozpoczęła działalność w 1998 roku, najwięksi udziałowcy firmy to: Tele Danmark International, Danish Fund i Postabank. HTCC posiada udziały większościowe w czterech firmach (operatorzy lokalni): - Hungarotel, - Kelet Nograd Corn, - Papatel, - Rabacom. - Monor Telefon Tarsasag (MTT), firma jest filią United Pan Europe Communications i obejmuje swoim zasięgiem jeden obszar telekomunikacyjny. Poza świadczeniem usług telefonii stacjonarnej, firma jest operatorem telewizji kablowej i zapewnia dostęp do internetu. - Emitel, firma jest joint venture między MATAV (50,0%) i Aphrodite (50,0%), która jest holenderską filią izraelskiej firmy BezeQ. Emitel prowadzi działalność w trzech obszarach telekomunikacyjnych. Dominującą rolę firmy MATAV, jako operatora telekomunikacyjnego obrazuje poniższa tabela (stan na początek 2000 r.). Nazwa firmy Ilość obsługiwanych linii Udział linii cyfrowych w% MATAV ,0 VIVENDI ,0 UTI ,0 HTCC ,0 MTT brak Emitel ,0 Na rynku telefonii komórkowej, który rozwija się dynamicznie (penetracja rynku wzrosła od początku 1996 r. do końca 1999 r. z 2,6% do 16,2%) działa czterech operatorów (stan na 30 czerwca 2001 r.): Westel Radiotefon, Westel 900, Pannon GSM i Vodafone. Firma Westel Radiotelefon, posiadająca 3,3% rynku telefonii komórkowej jest operatorem systemu NMT 450. Stosunki właścicielskie przedstawiają się następująco: - MATAV 51,0%, - Deutsche Telekom 49,0%.

10 BSiE 9 Firma Westel 900, posiadająca 52, 8% rynku jest operatorem systemu GSM 900 (koncesja została wydana w kwietniu 1994 r. na przeciąg 15 lat) oraz systemu DCS 1800 (koncesja została wydana w końcu 1999 r.).stosunki własnościowe przedstawiają się następująco: - MATAV 51,0%, - Deutsche Telekom 49,0%. Firma Pannon GSM, posiadająca 38,7% rynku jest operatorem systemu GSM 900 (koncesja została wydana w kwietniu 1994 r. na przeciąg 15 lat) oraz systemu DCS 1800 (koncesja została wydana w końcu 1999 r.). Stosunki właścicielskie przedstawiają się następująco: - KPN Telecom BV 26,79%, - Telenor Invest 23,43%, - Tele Danmark 3,87%, - Sonera Holding NV 20,90%, - MediaTel Holding Ltd. 15,18%, - Pansource Hungary Vagyonkezelo Ltd. 2,69%, - Tele Danmark Hungary Tlivkozlesi Ltd. 2,69%, - Telenor Hungary Tlivkozlesi Ltd. 2,35%, - Sonera Management Ltd. 2,10%. Firma Vodafone, posiadająca 5,2% rynku nie prowadziła jeszcze w połowie 2001 r. samodzielnej działalności, ponieważ jej sieć GSM była ciągle w budowie. Swoją obecność na rynku zawdzięczała kooperacji z firmami Pannon GSM i Westel 900. Stosunki właścicielskie przedstawiają się następująco: Vodafone AirTouch 50,1%, RWE Telliance 19,9%, Antenna Hungaria 20,0% i Hungarian Post 10,0%. Obecnie na węgierskim rynku telekomunikacyjnym działa, poza wymienionymi, kilkadziesiąt firm, prowadząc działalność na różnych polach telekomunikacji, są to m.in.: - Antenna Hungaria, transmisja danych, telewizja ogólnokrajowa, transmisja radiowa, stosunki właścicielskie (najważniejsi udziałowcy): państwo 83,2%, samorządy lokalne 3,5%, inwestorzy indywidualni 9,3%, - PartnerCom, transmisja danych dla biznesu, - Novacom, transmisja danych dla biznesu, stosunki właścicielskie: RWE Telliance AG 50,0%, ELMO Rt. 25,0%, Telecommunikationes Holding Sudwest GmbH 25,0%, - PanTel, transmisja danych i dostęp do internetu dla biznesu, stosunki właścicielskie: KPN 75,2%, PT Ivest Rt. 14,7%, MAV (węgierskie koleje państwowe) 10,1%, - GTS Hungary, usługi telekomunikacyjne dla państwowych i międzynarodowych firm finansowych na Węgrzech przy użyciu sieci światłowodowych i mikrofalowych. GTS Hungary jest filią firmy Global TeleSystem Group, Inc., - UPC Magyarorszag, telewizja kablowa, internet, stosunki właścicielskie: United Pan Europe Communications udziały większościowe, Elso Magyar Alap 20, 75%, - DataNet, internet firma jest filią Global TeleSystems Group, Inc., - Elender Informatikai, internet, - EuroWeb, internet, - Euro-Hivo Hungary Go., usługi przywoławcze, - EasyCall Hungary Go., usługi przywoławcze, - Bank Net, łączność satelitarna.

11 10 BSiE 5. LITWA Restrukturyzacja rynku telekomunikacyjnego na Litwie rozpoczęła się od prywatyzacji w początkach 1997 r. narodowego operatora państwowej firmy Lietuvos Telecomas, powstałej w 1992 r. po odseparowaniu litewskiego systemu telekomunikacyjnego od systemu telekomunikacyjnego Związku Radzieckiego. W lipcu 1998 r. 60% akcji Lietuvos Telecomas zostało sprzedanych szwedzko fińskiemu konsorcjum Sonera Ltd. i Telia AB, które występuje pod nazwą Amber Teleholdings. Własność pozostałych akcji przedstawiała się następująco: państwo 35,0% i pracownicy firmy 5,0%. 12 czerwca 35,0% akcji będących w posiadaniu państwa zostało wystawionych do sprzedaży w ofercie publicznej na giełdzie w Wilnie i Londynie, sprzedano tylko 25,0% akcji, z czego ponad 6,0% zakupili obywatele litewscy a blisko 19,0% akcji zakupiła sama firma Lietuvos Telecomas, a 10,0% akcji pozostało w rękach państwa. Obecnie, według sprawozdania za 2001 r. (AB Lietuvos Telekomas Annual Report 2001), stan właścicielski przedstawia się następująco: Amber Teleholding AS 60,0%, państwo 10,03%, UAB Lintcom 4,67%, a pozostali zagraniczni i krajowi akcjonariusze 25,3%. Nowe prawo telekomunikacyjne, które weszło w życie 9 czerwca 1998 r. gwarantuje firmie Lietuvos Telekomas monopol na usługi telefonii stacjonarnej o zasięgu lokalnym, międzystrefowym i międzynarodowym do dnia 31 grudnia 2002 r. Lietuvos Telekomas (LT) prowadzi różnego rodzaju działalność na polu telekomunikacji poprzez sześć firm całkowicie lub częściowo zależnych: - UAB Lietuvos Telekomo, transmisja danych, zintegrowane rozwiązania dla biznesu, 100% własnosci LT, - UAB Lintel, usługi telemarketingowe, 100% własności LT, - UAB Comliet, telefonia komórkowa, projektowanie i wykonawstwo obiektów telekomunikacyjnych, 100% własności LT, - UAB Voicecom, internet, 60,0% własności LT, - UAB Verso portalas Lithuania, obsługa portalu verslas.com., 30,0% własności LT, - UAB Baltijos, informacja techniczna, 100% własności LT. Na rynku telefonii komórkowej, który rozwija się bardzo dynamicznie (liczba użytkowników wzrosła z 66 tys. w 1996 r. do blisko 311 tys. w 1999 r.) działa czterech operatorów (stan na 30 czerwca 2001 r.): Omnitel, Mobilios Telekom (Bite) GSM, Comliet i Levi & Kuto. Firma Omnitel, posiadająca około 293 tys. abonentów i obejmująca swoim zasięgiem ponad 90,0% terytorium kraju, jest konsorcjum firm szwedzkich, fińskich i amerykańskich, przy czym 55,0% udziałów posiada konsorcjum firm Telia i Sonera. Firma jest operatorem systemu GSM. Poza usługą telefonii komórkowej firma zapewnia dostęp do internetu oraz prowadzi usługi przywoławcze, ponadto jest operatorem satelity geostacjonarnego. Ostatnio firma podpisała umowę z litewskim bankiem Noras na obsługę usług bankowych przy pomocy sieci GSM. Firma Mobilios Telekom, posiadająca 204 tys. abonentów jest wyłączną własnością firmy TeleDenmark. Firma jest operatorem systemu GSM. Poza usługą telefonii komórkowej firma zapewnia bardzo szybką transmisję danych i dostęp do internetu. Firma Comliet prowadzi regionalne usługi telefoniczne i podstawowe usługi radiokomunikacyjne a ceny usług są zbliżone do cen usług telefonii stacjonarnej. Firma jest wyłączną własnością firmy Lietuvos Telekomas. Firma jest operatorem systemu NMT-450.

12 BSiE 11 Firma Levi & Kuto rozpoczęła działalność w ostatnich miesiącach 1999 r. na terenie Wilna, obecnie oferuje usługi na terenie jeszcze trzech miast: Kowna, Kłajpedy i Pałangi. Firma jest operatorem systemu DSC Obecnie na litewskim rynku telekomunikacyjnym, działa poza wymienionymi, kilkadziesiąt firm prowadząc działalność na różnych polach telekomunikacji, świadczy o tym chociażby ilość wydanych licencji (stan na 2000 r.): Rodzaj usługi Liczba licencji Transmisja danych 8 Radiokomunikacja ruchoma (w tym telefonia komórkowa) 6 Usługi przywoławcze 4 Łączność satelitarna 8 Dostęp do internetu 51 Telewizja kablowa ŁOTWA Restrukturyzacja rynku telekomunikacyjnego na Łotwie rozpoczęła się od powołania w 1992 r. narodowego operatora państwowej firmy Lattelekom, która z kolei na początku 1994 r. została częściowo sprywatyzowana drogą sprzedaży 49,0% udziałów firmie Tilts Communications, która z kolei należy do: Sonera Holding BV - 90,0% i International Finance Corporation (World Bank) - 10,0%. Jednocześnie została zawarta umowa pomiędzy trzema stronami: rządem łotewskim, Lattelekom i Tilts Communications - tzw. Umbrella Agreement, gwarantująca wyłączność praw na telekomunikacyjne usługi podstawowe i infrastrukturę firmie Lattelekom aż do 2013 r. W międzyczasie weszło w życie nowe prawo telekomunikacyjne (1993 r.). Przez wiele lat Łotwa usiłowała renegocjować Umbrella Agreement. Ostatecznie sprawa oparła się o Sąd Arbitrażowy Międzynarodowej Izby Handlu, który na jesieni 2001 r. zadecydował skrócenie o 10 lat terminu wygaśnięcia praw przyznanych Lattelekom umową Umbrella Agreement tj. w dniu 31 grudnia 2002 r. Jednocześnie, po wielu latach dyskusji nad nowelizacją prawa telekomunikacyjnego (rozpoczęła się w 1998 r.), w dniu 1 listopada 2001 r. parlament łotewski przyjął nową ustawę, w której zapisano m.in. pełną liberalizację łotewskiego rynku telekomunikacyjnego od dnia 1 stycznia 2003 r. Lattelekom jest obecnie największą firmą telekomunikacyjną na Łotwie, zatrudniając osób i obsługując linie telefoniczne (stan na koniec 2001 r. wg Lattelekom Annual Report 2001). Struktura właścicielska: Tilts Communications 49,0% i państwo 51,0%. Stan ten pozostaje bez zmian od początku 1994 r. tj. daty pierwszej sprzedaży akcji, mimo, iż rząd planował sprzedać swoje akcje już w połowie 1999 r. Firma prowadzi podstawowe usługi telekomunikacyjne (posiada tu wyłączność, która, jak już wspomniano wyżej wygasa 31 grudnia 2002 r.), wydzierżawia linie telekomunikacyjne, zapewnia dostęp do internetu, oferuje zintegrowane rozwiązania telekomunikacyjne dla przedsiębiorstw, klientów indywidualnych i instytucji państwowych, oferuje transmisję danych i obsługę handlu elektronicznego. Niektóre usługi firmy Lattelekom są oferowane pod własnymi nazwami handlowymi: - Verdi, doradztwo w dziedzinie technologii, - Apollo, dostęp do internetu (53,0% udziału w rynku 31 grudnia 2001 r.). Lattelekom posiada udziały w:

13 12 BSiE - SIA Lattelekom Sakaru Sistemas, budowa i wyposażenie systemów telekomunikacyjnych, 100%, - AS First Closed Pension Fund, największy prywatny fundusz emerytalny w krajach bałtyckich, 48,0%, - SIA Latvijas Mobilais Telefons, telefonia komórkowa, 23,0%. Na rynku telefonii komórkowej, który rozwija się dość dynamicznie (w ciągu 2000 r. penetracja rynku wrosła z 12,0 do 15,8%) działają dwaj operatorzy (stan na 31 grudnia 2001 r.): - SIA Latvijas Mobilais Telefons (LMT), - Baltcom GSM. Firma LMT, z 262 tys. abonentów (stan na 1 grudnia 2000 roku), posiada około 70,0% rynku telefonii komórkowej na Łotwie. Firma jest operatorem dwóch systemów NMT 450 i GSM 900. Stosunki właścicielskie przedstawiają się następująco: - Lattelekom 23,0%, - Sonera 24,5%, - Telia 24,5%, - państwowe radio i telewizja 23,0%, - agencja prywatyzacji 5,0%. Firma Baltcom GSM, z ponad 110 tys. abonentów (stan na 1 grudnia 2000 r.) i posiada około 30,0% rynku. Firma jest operatorem systemu GSM 900. Wyłącznym właścicielem jest firma Tele2 (Netcom Group). W 2002 r. spodziewane jest wejście na rynek trzeciego operatora telefonii komórkowej pracującego w systemie UMTS Obecnie, poza wymienionymi, na łotewskim rynku telekomunikacyjnym działa kilkadziesiąt firm prowadząc działalność na różnych polach telekomunikacji. Najważniejsze z nich to: - Delfi, internet (około 40,0% rynku), - Parks, internet, - Viking, internet (własność firmy Telia), - Latnet, internet, - Baltcom TV, telewizja kablowa (własność prywatnej firmy Alina), - Livas TV, telewizja kablowa, - Baltcom plus, usługi przywoławcze, - Info, usługi przywoławcze, - Telia, telewizja kablowa, - JL Balt, telewizja kablowa. Ilość licencji wydanych na działalność telekomunikacyjną do końca 2000 roku kształtowała się następująco: Rodzaj działalności Telefonia stacjonarna Ilość wydanych licencji 1 (monopol Lattelekom do końca 2002 roku) Telefonia komórkowa 2 Telewizja kablowa 43 Usługi przywoławcze 2 Łączność satelitarna 20

14 BSiE RUMUNIA Restrukturyzacja rumuńskiego rynku telekomunikacyjnego została zapoczątkowana w 1991 r. przyjęciem szeregu rozwiązań legislacyjnych, które pozwoliły na liberalizację wybranych obszarów działalności telekomunikacyjnej: - urządzenia końcowe od 1991 r., - transmisja danych od 1992 r., - radiokomunikacja ruchoma od 1992 r., - łączność satelitarna od 1992 roku. Mimo tego monopol narodowego operatora, największej firmy telekomunikacyjnej Rumunii Romtelecom został złamany dopiero w 1996 r., kiedy to wydano trzy licencje na prowadzenie telefonii komórkowej (jedną analogową i dwie cyfrowe), 25 licencji na prowadzenie lokalnych usług przywoławczych i dwie licencje na prowadzenie transmisji danych. Nowe prawo telekomunikacyjne, które weszło w życie w lipcu 1996 r. spowodowało, iż w dniu 5 września 1997 r. Romtelecom otrzymał licencję zapewniająca wyłączność na prowadzenie usług telefonii stacjonarnej w połączeniach lokalnych, międzystrefowych i międzynarodowych aż do dnia 31 grudnia 2002 r. Wydana licencja nakładała też na Romtelecom pewne obowiązki m.in. uzyskanie penetracji rynku telefonów stacjonarnych dla klientów indywidualnych w wysokości 25,0% do końca 2005 r. oraz sfinansowanie z własnych środków rozwoju sieci płatnych automatów telefonicznych tak, aby do końca 2003 r. osiągnąć stan jeden automat na 1000 mieszkańców. Dekretem Rządu rumuńskiego nr 673/97 opublikowanym dnia 25 października 1997 r. został zmieniony status Romtelecom z przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną ze 100% własnością państwa. W listopadzie 1998 r. 35,0% akcji firmy zostało sprzedanych greckiej firmie telekomunikacyjnej OTE, jako inwestorowi strategicznemu z jednoczesnym zapewnieniem 51,0% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. W chwili obecnej (stan na początek 2001 r.) stosunki właścicielskie przedstawiają się następująco: OTE 35,0% i państwo 65,0%. Planuje się akcje należące do państwa sprzedać na giełdzie w Bukareszcie, przy czym wiadomo jest, iż rząd zatrzyma złotą akcję. Romtelecom zatrudnia osób i obsługuje 3,8 mln abonentów telefonii stacjonarnej, na którą to działalność, jak już wspomniano wyżej, posiada wyłączność do końca 2002 r. Firma jest wyłącznym właścicielem dwóch firm: Cosmorom - telefonia komórkowa i AR- Telecom internet oraz utworzyła firmę joint venture Rompac z firmą Transpac, z własnością France Telecom oferującą usługę transmisji danych. Na rumuńskim rynku telefonii komórkowej, który jest jednym z najszybciej się rozwijających wśród krajów Europy Centralnej i Wschodniej (ilość abonentów wzrosła z pod koniec 1996 roku do w grudniu 1999 i pod koniec 2000 roku) działa czterech operatorów: Mobifon, MobilRom, Suntel, Cosmorom. Firma Mobifon obecna na rynku od kwietnia 1997 r. posiada obecnie (początek 2001 r.) około 1,1 mln. abonentów, działa w systemie GSM 900. Stosunki właścicielskie przedstawiają się następująco: - Telesystems International Wireless Communications of Canada 39,9%, - Airtouch Communications, Imc. of USA 10,0%,

15 14 BSiE - rumuńskie firmy: Posta Romana, Ana Electronics, Logic Telecom, ISAF i rumuński fundusz inwestycyjny 50,1%. Firma MobilRom obecna na rynku od czerwca 1997 r. posiada ponad 1,6 mln abonentów, działa w systemie GSM 900. Stosunki właścicielskie (stan na 31 grudnia 2001 r.): - France Telecom 67,81%, - rumuńskie firmy: MediaPro, Computerland, Tomen i Alcatel 32,19%. Firma Suntel (dawniej Telemobil) obecna na rynku od maja 1999 r. posiada około abonentów. Jej system telefonii komórkowej bazuje na systemie NMT 450, którego operatorem była od 1992 roku firma Telemobil (joint venture między Telefonica de Espana i Romtelecom). Obecnie firma Suntel należy do konsorcjum dwóch firm Qualcom i Inquam. Firma Cosmorom obecna na rynku od maja 2000 r. posiada około abonentów, działa w systemie DCS Jej jedynym właścicielem jest Romtelecom. Obecnie na rumuńskim rynku telekomunikacyjnym działa, poza wymienionymi, kilkadziesiąt firm prowadząc działalność na różnych polach telekomunikacji: - Global One Communications Romania, transmisja danych, internet, stosunki właścicielskie: Global One 50,5% i Romtelecom 49,5%, - Logic Telecom, transmisja danych, internet, - Radiocom, operator sieci mikrofalowych, łączność satelitarna, stosunki właścicielskie: państwo 100%, - Digicom, internet, - Rokura, internet, - Radiotel, internet, - PC Net, internet, - Kappa, internet. Ponadto działa kilkudziesięciu operatorów telewizji kablowej, w tym 10 o zasięgu ogólnokrajowym. 8. SŁOWACJA Restrukturyzacja słowackiego rynku telekomunikacyjnego przebiegała etapowo, zadania każdego etapu określone były stosownym dokumentem Projekt Telekomunikacyjny nr 1 obejmował lata W 1992 r. dokonano poprawek w obowiązującym, uchwalonym jeszcze w 1964 r., prawie telekomunikacyjnym oraz w pełni zliberalizowano rynek telekomunikacyjnych urządzeń końcowych. W 1993 r. wprowadzono kolejne poprawki do prawa telekomunikacyjnego oraz oddzielono sektor telekomunikacyjny od sektora pocztowego. Rozwój sektora telekomunikacyjnego w latach określał Projekt Telekomunikacyjny nr 2. W 1999 r., po kilku latach dyskusji, przedsiębiorstwo państwowe Slovenske Telekomunikacie (ST) (w dokumentach anglojęzycznych Slovak Telecom) zostało przekształcone w spółkę akcyjną ze 100% własnością państwa. W tym samym roku rząd podjął decyzję o prywatyzacji firmy i ogłosił międzynarodowy przetarg. W lipcu 2000 r. Deutsche Telekom stał się właścicielem 51,0% akcji ST, reszta tj. 49,0% pozostała w rękach państwa. Obecnie realizowane są założenia państwowej polityki telekomunikacyjnej na lata , zawarte w przyjętej w czerwcu 2000 r. rezolucji rządowej nr 440/2000. W lipcu 2000 r. weszło w życie nowe prawo telekomunikacyjne. W chwili obecnej na słowackim rynku telekomunikacyjnym jest tylko jeden operator sieci stacjonarnych firma Slovenske Telekomunikacie a. s., monopolista na wszystkie usługi

16 BSiE 15 telekomunikacji stacjonarnej do dnia 1 stycznia 2003 r. ST jest największą firmą telekomunikacyjną na Słowacji, zatrudniając ponad osób (stan na koniec 1999 roku) i obsługując 1,67 mln użytkowników (stan na początek 2001 r.). Struktura właścicielska pozostaje bez zmian od chwili pierwszej sprzedaży akcji. Firma prowadzi podstawowe usługi telekomunikacyjne (posiada tu wyłączność, która, jak już wspomniano wyżej wygasa w dniu 1 stycznia 2003 r.), wydzierżawia linie telekomunikacyjne, zapewnia dostęp do internetu, oferuje transmisję danych, obsługuje sieć płatnych automatów telefonicznych. Firma Slovenske Telekomunikacie posiada 51,0% udziałów w firmie Eurotel Bratisłava a. s., telefonia komórkowa, transmisja danych, łączność satelitarna. Obecnie (stan na początek 2001 r.), na Słowacji działa dwóch operatorów sieci komórkowych: Globtel a. s. i Eurotel Bratislava a. s. Firma Globtel a. s. (Orange Slovensko) z abonentów posiada 57,0% słowackiego rynku telefonii komórkowej (czerwiec 2002 r.). Firma jest operatorem dwóch systemów: GSM 900 (od 1997 r.) i GSM 1800 (od końca 1999 r.). Stosunki właścicielskie w połowie 2001 r. przedstawiały się następująco: - France Telecom Mobiles International 35,0%, - Slovatel Bratislava a. s. - 29,0%, - Slovenskie elektrarne 21,1%, - Slovensky plynarensky priemysel 5,9%, - trzech lokalnych państwowych dystrybutorów energii elektrycznej 9,0%. Od 27 marca 2002 r. firma zmieniła nazwę na Orange Slovensko a.s., zmieniły się też stosunki właścicielskie: - France Telecom 64,0%, - pozostałych właściciele, o których brak danych 36,0%. Firma Eurotel Bratislava a. s. posiada pozostałą część rynku telefonii komórkowej tj. 43,0%. Firma jest operatorem trzech systemów: NMT 450 (od 1991 r.), GSM 900 (od 1997 r.) i GSM 1800 (od końca 1999 r.). Firma jest joint venture pomiędzy Slovenske Telekomunikacie (51,0%) i Atlantic West (49,0%), która jest z kolei konsorcjum firm Bell Atlantic (50,0%) i Media one International (50,0%). Obecnie, poza wymienionymi, na słowackim rynku telekomunikacyjnym działa kilkadziesiąt firm prowadząc działalność na różnych polach telekomunikacji. Najważniejsze z nich to: - WRX Slovakia, usługi przywoławcze, - BeePage, usługi przywoławcze, - NECT Slovakia, usługi przywoławcze - Edivan, transmisja danych, handel elektroniczny, firma jest joint venture miedzy kilkoma słowackimi firmami informatycznymi, ST i Bank Clearing Centre, - ViaPVT, transmisja danych, - Corinex, transmisja danych, - Tronet, transmisja danych, - Sistel Kosice, łączność satelitarna, - GiTy, łączność satelitarna, - NECT, łączność satelitarna, - Nextra, łączność satelitarna, - ISYS, łączność satelitarna, - UPC Slovensko s. r. o., telewizja kablowa, - KABEL PLUS a. s., telewizja kablowa,

17 16 BSiE - Satro s. r. o., telewizja kablowa, - Martico s.r.o., telewizja kablowa, - Telenor Internet, internet, - GTS Slovakia, internet, własność amerykańskiej firmy Global Tele Systems, - EuroWeb, internet, własność amerykańskiej firmy inwestycyjnej. Ilość licencji wydanych na działalność telekomunikacyjną do końca 2000 roku kształtowała się następująco: Rodzaj działalności Telefonia stacjonarna Ilość wydanych licencji 3 (monopol ST do końca 2002 roku) Telefonia komórkowa 5 Telewizja kablowa 119 Usługi przywoławcze 6 Łączność satelitarna 31 Transmisja danych 23 Internet SŁOWENIA Zmiany na słoweńskim rynku telekomunikacyjnym rozpoczęły się w związku z proklamowaniem niepodległości Republiki Słoweńskiej w dniu 26 czerwca 1991 r., PTT Slovenia (państwowe przedsiębiorstw pocztowo telekomunikacyjne) rozpoczęło autonomiczną działalność w połowie 1991 r. W 1995 r. dokonano podziału przedsiębiorstwa na część pocztową (Poczta Słoweńska) i telekomunikacyjną powołując do życia przedsiębiorstwo państwowe Telekom Slovenije, które z kolei, w roku 1999 przekształcono w spółkę akcyjną ze 100% własnością państwa. Wprowadzone w maju 1997 r. nowe prawo telekomunikacyjne otworzyło wszystkie pola telekomunikacji na swobodną konkurencję, poza telefonią stacjonarną, na którą monopol (zgodnie z układem stowarzyszeniowym między Unią Europejską a Słowenią) posiadała do końca 2000 r. firma Telekom Slovenije (monopol ten obejmował również strukturę telekomunikacyjną). Telekom Slovenija poza usługami podstawowymi, oferuje również większość usług telekomunikacyjnych, bezpośrednio i przez firmy całkowicie lub częściowo zależne. Stosunki właścicielskie przedstawiają się następująco (stan na 1 września 2001 r.): - państwo 66,52%, - słoweński fundusz emerytalny 24,57%, - akcjonariusze indywidualni (pracownicy) 8,91%. Spółki zależne od Telekom Slovenija: - Mobitel d. d., telefonia komórkowa, 100% udziałów, - SiOL, internet, 100% udziałów, - Impulz, doradztwo techniczne, 100% udziałów, - Teleray, usługi przywoławcze, joint venture ze słoweńskim kapitałem prywatnym Na rynku telefonii komórkowej działa dwóch operatorów (stan na 30 czerwca 2001 r.): Mobitel d. d. i Si.mobil. Firma Mobitel powstała w 1991 r. jako całkowicie zależna od Telekom Slovenije i taką pozostaje w dalszym ciągu, posiada abonentów. Firma jest operatorem dwóch systemów: NMT 450 (od 1991 r.) i GSM 900 (od 1995 r.) a we wrześniu 2000 r. otrzymała licencję na system GSM 1800.

18 BSiE 17 Firma Si.mobil ma głównego udziałowca w postaci szwedzkiej firmy Telia 29,0%. Pozostałe 71,0% posiadają słoweńskie firmy o różnym profilu: Intereuropa, Iskratel, Iskrabenz, PID, Probanka Maribor, Medaljon Maribor.Firma jest operatorem systemu GSM 900 a we wrześniu 2000 roku otrzymała licencję na system GSM Ponadto licencję na system GSM 1800 otrzymała, w tym samym czasie, firma Western Wireless International. Obecnie na słoweńskim rynku telekomunikacyjnym działa, poza wymienionymi, kilkadziesiąt firm prowadząc działalność na różnych polach telekomunikacji, najbardziej znane to: - Teleray, usługi przywoławcze (firma działa od 1989 roku obejmując obecnie swoim zasięgiem 99,0% populacji), - Telemach, internet, telewizja kablowa, stosunki właścicielskie: Emerging Markets Partnership (USA) 51,0% i trzy słoweńskie firmy: Gorenje d. d., BTC d. d. i EON d. o. o. 49,0%, - Slovenia Online, internet, - Impuls, płatne automaty telefoniczne na nadmorskich obszarach turystycznych. Ponadto, około 80 operatorów prowadzi usługi telewizji kablowej, ale żaden nie uzyskał znaczącej przewagi na rynku. Dostęp do internetu zapewnia 34 operatorów. 10. MALTA Od czasu uzyskania niepodległości przez Maltę w 1964 r. jej rynek telekomunikacyjny przeszedł szereg istotnych przeobrażeń, ostatecznie w dniu 31 grudnia 1997 r., pod nowym prawem telekomunikacyjnym, powstała spółka Maltacom (ze 100% udziałem kapitału państwowego), która w dniu 10 sierpnia 1998 r. otrzymała 25-letnią licencję na usługi telekomunikacyjne, w tym wyłączne prawa na usługi telefonii stacjonarnej (do 2010 r.). W czerwcu 1998 r. 40,0% akcji zostało sprzedanych w ofercie publicznej 20,0% inwestorom krajowym (60,0% z nich to klienci indywidualni) i 20,0% w ofercie międzynarodowej. W 2000 r. nastąpiły stosowne zmiany w prawie telekomunikacyjnym, które ograniczyły wyłączne prawa Maltacom do dnia 31 grudnia 2002 r., co spowodowało, iż pełna otwartość maltańskiego rynku telekomunikacyjnego nastąpi 1 stycznia 2003 roku. Maltacom prowadzi również usługi telekomunikacyjne poprzez firmy całkowicie lub częściowo od niej zależne: - Vodafone Malta Ltd., telefonia komórkowa, 20,0% udziałów, - Datatrak Holdings plc, krajowy system radiowej lokacji i śledzenia pojazdów, 30,0% udziałów, - Terranet Ltd., internet, handel elektroniczny, 100% udziałów, - Maltacom College International Ltd., szkolenia z różnych dziedzin telekomunikacji, 100% udziałów, - Datastream Ltd., transmisja danych, 100% udziałów, - Allcom Ltd., sprzedaż sprzętu telekomunikacyjnego, 100% udziałów, - Telepage Ltd., monopol na prowadzenie usług przywoławczych aż do 2005 r., joint venture zawiązany w kwietniu 1995 r. między Telemalta Corporation (poprzednik Maltacom) 80,0% udziałów i Valletta Ivesttment Bank, APS Bank i Mobile Telecommunications Corp. 20,0%, - Elsacom Malta Ltd. prowadzi międzynarodowe usługi telekomunikacyjne poprzez satelitę i stacjonarną sieć telekomunikacyjną należącą do Maltacom. Firma jest własnością Maltacom, włoskiej firmy Elsag Bailey i koreańskiej Hyundai, - Technical and Management Services Ltd., usługi konsultacyjne z obszaru telekomunikacji, 100% udziałów,

19 18 BSiE - Worldwide Communications Ltd., międzynarodowe, wielojęzyczne centrum informacji telefonicznej, 100% udziałów, - Monitoring Services Ltd., firma bada możliwości pełniejszego wykorzystania potencjału technologicznego, 100% udziałów, - Innovate Sofware Ltd., instalacja, bezpieczeństwo, rozwój oprogramowania, 100% udziałów, - Wirenet Ltd., projektowanie, budowa, rozwój telekomunikacyjnej infrastruktury sieciowej, 100% udziałów, - Innovate Ltd., systemy administracyjne, 100% udziałów. Na rynku telefonii komórkowej działa dwóch operatorów (stan na 30 czerwca 2001 r.): - Vodafone Malta Ltd., - Mobisle Communications Ltd. Firma Vodafone Malta Ltd. zatrudniająca 203 pracowników posiada ponad 93 tys. abonentów (stan na koniec 2000 r.). Firma jest operatorem systemu GSM 900, oprócz telefonii komórkowej zapewnia usługę transmisji danych. Licencja na usługi wygasa 18 września 2010 r. Stosunki właścicielskie przedstawiają się następująco (stan na koniec 2001 r.): - Vodafone Group plc (Wielka Brytania) 80,0%, - Maltacom plc 20,0%. Firma Mobisle Communications Ltd. (występuje również pod nazwą go mobile) zatrudnia około 120 osób, posiada od dnia 19 września 2000 r., 10-letnią licencję na świadczenie usług telefonii komórkowej w systemie GSM Stosunki właścicielskie przedstawiają się następująco (stan na 17 września 2001 r.) : - państwo 60,0%, - maltańscy inwestorzy indywidualni 40,0%. Obecnie na maltańskim rynku telekomunikacyjnym działa, poza wymienionymi, kilkaście firm telekomunikacyjnych prowadząc działalność na różnych polach telekomunikacji, najważniejsza z nich to: - Melita Cable plc., na podstawie 15-letniej licencji prowadzi usługę telewizji kablowej dla abonentów zamieszkałych wyspy Malta i Gozo. 50,0% udziałów posiada amerykańska firma UPC Corp., a pozostałe 50,0% inwestorzy maltańscy. Ponadto, 13 firm prowadzi usługi dostępu do internetu na podstawie licencji wydanych na 10 lat pierwsze licencje wydano w 1995 roku. 11. CYPR Telefonia głosowa i jej infrastruktura, jak również radiokomunikacja ruchoma, w tym telefonia komórkowa są wyłącznym monopolem firmy Cyprus Telecommunications Authority (CY.T.A.) będącej w 100% własnością państwa. Na Cyprze obowiązuje prawo telekomunikacyjne jeszcze z 1954 r., w chwili obecnej trwają jednak prace nad nowym prawem telekomunikacyjnym, którego przepisy będą w zgodzie z prawem Unii Europejskiej oraz ustalą monopol firmy CY.T.A. do dnia 31 grudnia 2003 r. Stan telekomunikacji lokuje Cypr na wysokim miejscu pośród rozwiniętych krajów zachodnioeuropejskich: penetracja linii telefonicznych wzrosła z 56,5% w 1995 r. do 64,75% w 2000 r., ilość płatnych automatów telefonicznych wynosiła w końcu 2000 r. 3,5 na 1000 mieszkańców, a penetracja telefonii komórkowej 31,95%. Poza wymienionymi wyżej usługami telekomunikacyjnymi CY.T.A. prowadzi działalność na różnych polach telekomunikacji, poprzez spółki-córki: - CYTAGSM, telefonia komórkowa, - CYTANET, internet,

20 BSiE 19 - POCSAG, usługi przywoławcze, - CYTAPAC, transmisja danych oraz oddziały firmy: - departament lotnictwa cywilnego, obsługa centrum kontroli lotów w Nikozji oraz wież kontrolnych lotnisk w Larnace i Pophos, - sektor usług morskich, pełne usługi telekomunikacyjne dla statków, promów oraz morskich służb ratowniczych, - departament meteorologiczny, techniczne wsparcie systemyu radarów meteorologicznych. Obecnie, stan liberalizacji na wszystkich polach telekomunikacji na Cyprze przedstawia się następująco: kategoria sieci lub usługi Publiczne sieci telekomunikacyjne Lokalne sieci telefonii głosowej Linie dzierżawione Alternatywna struktura telekomunikacyjna Telewizja kablowa Połączenia lokalne Połączenia międzystrefowe Połączenia międzynarodowe Usługi głosowe dla zamkniętej grupy użytkowników Telefonia komórkowa analogowa Telefonia komórkowa GSM Telefonia komórkowa DCS 1800 Usługi przywoławcze Łączność satelitarna Transmisja danych Usługi dodatkowe internet status Zliberalizowano Zliberalizowano Zliberalizowano Zliberalizowano Według stanu na 30 czerwca 2001 r., usługę dostępu do internetu świadczyły, poza firmą CY.T.A. jeszcze cztery firmy. 12. TURCJA Dopiero w styczniu 2000 r. zmieniono, z resztą najważniejsze tylko, przepisy starego prawa telekomunikacyjnego ustanowionego jeszcze w 1924 r., dotyczące usług podstawowych wobec czego wiele przepisów musi być zmienionych następną nowelizacją. istą na tureckim rynku telekomunikacyjnym, przede wszystkim w dziedzinie telefonii stacjonarnej, pozostaje firma Turk Telekom, będąca w 100% własnością państwa. wygasa dopiero w dniu 1 stycznia 2004 roku. Firma prowadzi usługi: - telefonii stacjonarnej lokalnej, międzystrefowej i międzynarodowej, - telefonii komórkowej analogowej i cyfrowej, - przywoławcze, - łączności satelitarnej w systemach GMPCS, SPCS, VSAT, - transmisji danych, - dostępu do internetu,