IV Forum Inspiracji Jungowskich

Transkrypt

1 Czes³aw Dziekanowski Mit a proces twórczy Mit mo e siê nam kojarzyæ negatywnie, jako stereotyp kulturowy, lub pozytywnie jako sposób bycia w œwiecie (Eliade, Campbell). Spo³eczeñstwo œwiatowe prze ywa kryzys z powodu upadku mitu. Mit pokazuje, jak œwiat powstaje, jak rodzi siê od podstaw, jak odradza siê istnienie. W micie przywo³ywany jest wieczny czas ukazuje siê inna ni na co dzieñ perspektywa zdarzeñ illo tempore. Podobnie jak Stwórca w micie, twórca powo³uje w swoim dziele œwiat od pocz¹tku. Proces twórczy i prawa mitu przenikaj¹ siê; w micie mo emy odkryæ proces twórczy, a w twórczoœci mit. Zatrzymuj¹c uwagê nad struktur¹ mitu, zauwa amy, e proces twórczy toczy siê w ramach mitu. Równie treœci powo³ywane przez twórcê maj¹ mityczne odniesienia. Przyk³adem motywów mitycznych obecnych w dziele twórcy mo e byæ powieœæ pt. Zaproszenie. Autor powieœci, i zarazem prelegent, staj¹c obok tekstu, a jednoczeœnie graj¹c nim, odkrywa w nim wiele mitów (mit o Edypie, mit utraconego raju, mit szczêœliwej wyspy i in.). Odkrywane mity przybli aj¹ nam bohatera mitycznego, twórcê dzie- ³a, proces twórczy, egzystencjalne wymiary istnienia. Czes³aw DZIEKANOWSKI - prof. Uniwersytetu w Bia³ymstoku (Wydzia³ Pedagogiki i Psychologii), zajmuje siê psychoanaliz¹ kliniczn¹ i jej zastosowaniem do twórczoœci literackiej. Autor artyku³ów i ksi¹ ek z zakresu psychoanalizy (w tym trylogii psychoanalitycznej poœwiêconej twórczoœci Myœliwskiego), monografii Cz³owiek wygrany w psychologii humanistycznej oraz powieœci (m.in. Projektantka intymnoœci, Zaklête œwiat³o, Selekcjoner, Zaproszenie). Redaktor pisma Œwiat psychoanalizy.

2 Tomasz Jerzy B¹bel - Rytua³y inicjacji w krêgu kultury europejskiej Inicjacja to podstawowy obrzêd u wielu ludów œwiata, a tak e przedchrzeœcijañskiej Europy, maj¹cy wielorakie znaczenie, zarówno osobowe, jak i spo³eczne (rozwój duchowy jednostki, adaptacja itd.). Ryty te mo na podzieliæ na dwie grupy: Ø inicjacje wiekowe (m³odzieñcze), maj¹ce na celu uczynienie z dziecka cz³owieka dojrza³ego; Ø inicjacje specjalne ( wysokie ), zwi¹zane z wyj¹tkow¹ funkcj¹, jak¹ dany osobnik ma spe³niaæ w spo³ecznoœci (szaman, król, heros, wojownik itp.). Tematem referatu s¹ inicjacje specjalne. W inicjacjach owych najwa niejszym momentem jest konfrontacja z archetypem Antypersony (= archetypy Cienia + Wroga). Inicjacje wojowników indoeuropejskich, które omówimy szerzej, ze wzglêdu na stosunek inicjowanego do tego archetypu, dziel¹ siê na inicjacje lewej rêki (wilko³ackie, berserkerskie, smocze) oraz prawej rêki (tzw. graaliczne ). W inicjacjach lewej rêki dochodzi³o do czasowej identyfikacji z Antyperson¹ lub ow³adniêcia przez ni¹. W inicjacjach graalicznych (nazwa od œw. Graala) zachodzi³y zjawiska coniunctio oppositorum, indywiduacji, a tak e unio mistica. Oba typy inicjacji mia³y wytworzyæ skutecznego w walce wojownika. Z klasy tej najczêœciej wywodzili siê w³adcy, przed którymi stawiano znacznie wy sze wymagania, a w zwi¹zku z tym ryt inicjacyjny by³ bardziej skomplikowany. Do najciekawszych inicjacji wojennych nale ¹ inicjacje wodzowskie, odyniczne (od Odyna/Wodana) u ludów germañskich, których znaczenie nie jest dotychczas w pe³ni doceniane. Na problemie tym skoncentrujemy sw¹ uwagê, gdy dotyczy on archetypu Maga Wojennego Psychopomposa, istniej¹cego w zbiorowej nieœwiadomoœci spo³ecznoœci germañskich. Archetyp ten by³ i mo e zostaæ pobudzany w sprzyjaj¹cych dla siebie okolicznoœciach (vide: Hitler), z tragicznym dla Europy i samych narodów germañskich skutkiem. Dr Tomasz Jerzy B BEL - archeolog, prahistoryk; pracownik naukowy Pañstwowego Mueum Archeologicznego w Warszawie, kierownik Pracowni Eneolitu i Pocz¹tków Epoki Br¹zu. Prowadzi³ wieloletnie badania wykopaliskowe na terenach Wy yny Sandomierskiej i prahistorycznych kopalñ krzemienia w Krzemionkach k. Ostrowca Œw., uczestniczy³ w licznych ekspedycjach krajowych i zagranicznych (m.in. w Bu³garii, Finlandii, USA, Tad ykistanie, Tukmenistanie). Autor scenariuszy i komisarz kilkunastu wypraw prezentowanych w PMA. Autor ponad 100 prac naukowych i popularnonaukowych. Aktualnie przygotowywuje ksi¹ kê Reinkarnacja i inicjacja. Z dziejów wierzeñ przedchrzeœcijañskiej Europy. Pracuje nad rozpraw¹ o roli halucynogenów w przedchrzeœcijañskich spo³ecznoœciach europejskich.

3 Zygmunt Krzak Megality œwiata Megality œwiata stanowi¹ pierwsz¹, najstarsz¹, uniwersalistyczn¹ i najwiêksz¹ religiê, która trwa³a 8000 lat. Na ca³ym œwiecie - w Afryce, Europie, Azji, na Oceanii, w Ameryce - odznacza³y siê one strukturaln¹ jednoœci¹, a ich g³ównymi strukturami architektonicznymi by³y: kurhany oraz dolmeny, menhiry i kromlechy. Ich centrum wyjœciowym, kolebk¹, by³a Afryka Œrodkowa i Sahara, gdzie pojawi³y siê oko³o 6000 r. p.n.e., i sk¹d rozszerza³y siê na inne czêœci œwiata i przetrwa³y w niektórych rejonach do czasów nam wspó³czesnych. G³ówn¹ treœci¹ tej religii by³y: kult zmar³ych przodków jako poœredników miêdzy bogami a ludÿmi yj¹cymi oraz szamañskie rytua³y zbawienia i odrodzenia poœmiertnego, czego dokonywano realizuj¹c model inicjacji szamañskiej i grzebania zmar³ych w grobowcach bêd¹cych mandalami i górami kosmicznymi. Mimo zwracania siê ku œmierci, budowniczowie megalitów oznaczali siê przoduj¹c¹ kultur¹ prahistoryczn¹, która zapewnia³a pomyœlne warunki ycia doczesnego. Prof. Zygmunt KRZAK - prehistoryk œwiata: megality, mitologia porównawcza, religioznawstwo, dzieje myœli ludzkiej. Pracownik Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. Autor ponad 300 publikacji, w tym 10 ksi¹ ek, m.in. Tezeusz w labiryncie, Megality Europy i Megality œwiata (w przygotowaniu)

4 Andrzej Pankalla Psychologiczne funkcje mitu Tematem wyst¹pienia jest rekonstrukcja koncepcji mitu w spo³ecznoœciach Amazonii, ze szczególnym uwzglêdnieniem funkcji psychologicznych mitu. Te ostatnie bêd¹ rozpatrywane z perspektywy znanych teorii psychologicznych oraz na przyk³adzie wybranych, badanych przez autora, plemion Ekwadoru Kofan, Siona, Tsachila. Wyst¹pienie bêdzie siê sk³adaæ z dwóch czêœci: prezentacji materia³u filmowego z wyprawy naukowej Kofan 98 oraz komentarza autora i kierownika wyprawy. Zaprezentowane zostan¹ praktyki szamañskie badanych plemion oraz zwi¹zany z nimi sposób rozumienia mitu w tych spo³ecznoœciach. Zak³adanym celem wyst¹pienia jest zwrócenie uwagi na novum, jakie jest obecne w tym rozumieniu w stosunku do znanych psychologicznych koncepcji mitu. Andrzej PANKALLA - doktorant Instytutu Psychologii UAM w Poznaniu. Specjalnoœæ etnopsychologia, psychologia kultury, historia psychologii. Kierownik wypraw naukowych do krajów Ameryki aciñskiej ostatnia w 1998 roku do Amazonii Ekwadorskiej i Indian Kofan, Siona i Huaorani. Zainteresowania naukowe: psychologia mitu, postawy aksjologiczne i myœlenie kultur tradycyjnych, szamanizm kultur Amazonii, historia chorób psychicznych i umys³owych. Teksty publikowa³ m.in. w: Cz³owiek i Œwiatopogl¹d, Medycyna Nowo ytna, ALBO albo -, Cheiron - Europe, Czas Kultury, Tawacin; redagowa³ Studies in the History of Psychology and Social Sciences. Prowadzi Prywatn¹ Szko³ê Jêzyków Obcych Inkantacje, która specjalizuje siê w wykorzystaniu alternatywnych metod nauczania (m.in. sugestopedii, technik myœlenia twórczego).

5 Piotr Piotrowski Konflikt natura-kultura w perspektywie mitów o centaurach Grecki mistycyzm wskazuje na fakt, i prawdziwa tajemnica ludzkiej kreatywnoœci ukryta jest w nieœwiadomych warstwach psyche, a dotarcie do niej czêsto wymaga odkrycia spirytualnej dzikoœci. O tej w³aœnie pierwotnej, dzikiej i niekiedy nawet brutalnej sile opowiadaj¹ greckie mity o centaurach. Struktura tych opowieœci przypomina wielkie mity teogoniczne, wyjaœniaj¹ce pochodzenie bogów. Centaury bowiem, podobnie jak Tytani, reprezentuj¹ ywio³owe si³y, w których pierwiastek duchowy, choæ zawarty jedynie w pierwotnym stadium, staje siê jednak Ÿród³em boskoœci. Ojcem centaurów jest Iksjon, matk¹ zaœ Nefele chmura utworzona przez Zeusa na podobieñstwo Hery. Grecy wyobra ali sobie centaury jako potwory pó³ ludzi, pó³ koni które y³y w górach i lasach, ywi³y siê najczêœciej surowym miêsem, a ich obyczaje mia³y wyj¹tkowo dziki charakter, odznaczaj¹c siê nieokie³znan¹, pe³n¹ przemocy i po ¹dliwoœci si³¹. Przedstawia siê ich czêsto jako tych, którzy upijaj¹ siê, gwa³c¹ panny m³ode lub te walcz¹ w krwawych wojnach i najczêœciej w nich gin¹. Mitologia zna wiele centaurów, lecz przewa nie wystêpuj¹ one w grupach, tak i trudno odró niæ poszczególne postaci, a tylko nielicznym z nich poœwiêcony jest odrêbny mit. Nale ¹ do nich Nessos, Folos (syn Sylena i nimfy Melii) oraz Chiron (syn Kronosa i nimfy Filyry). Z ogromnej chmary dzikich stworów wy³aniaj¹ siê trzy centaury, mo na je zatem potraktowaæ jako swoiste piêtra ewolucji duszy, której uwieñczeniem i zarazem najbardziej doskona³¹ syntez¹ dzikoœci i boskoœci jest centaur Chiron. Rysuje siê tu wyraÿna opozycja pomiêdzy amorficznym i mrocznym spo³eczeñstwem centaurów a nieœmiertelnym, boskim i m¹drym Chironem, który jest nie tylko szczytem, lecz tak e centrum oraz punktem ogniskowym dla ca³ej pierwotnej si³y centaurów. Z bezkszta³tnej masy oceanu dzikoœci krystalizuje siê doskona³y wizerunek Ja, co w metaforyczny sposób odzwierciedlaæ mo e proces tworzenia siê kultury p³yn¹cej z otch³ani instynktów i nieœwiadomoœci. Naturê mo na rozumieæ jako Ÿród³o kultury i niekoniecznie musi ona siê jej przeciwstawiaæ. Osobliwoœci¹ kultury jest fakt, i czasami nale y dopuœciæ do g³osu naturê. Œwiat wartoœci nadbudowany jest przecie na naturze, z niej wyrasta ycie, które jawi siê jako wartoœæ funduj¹ca. Problem syntezy natura/kultura ukazany jest w micie o Chironie. Centaur ten mo e uosabiaæ nie tylko kompromis pomiêdzy zwierzêcymi popêdami a d¹ eniem do boskoœci, lecz tak e naczynie naszej yciowej m¹droœci. Piotr PIOTROWSKI - zajmuje siê filozoficznym, psychologicznym i symbolicznym uzasadnieniem tradycji astrologicznej. Jest autorem ksi¹ ki Przes³anie Chirona (1997); w przygotowaniu Astrologia kobiecoœci. Archetypy Ceres, Pallas, Juno i Westy oraz praca poœwiêcona kosmicznej symbolice marzeñ sennych.

6 Maciej Tomal Motyw ogrodu w literaturze rabinicznej (od V do XIV w.) W referacie pod pojêciem ogród rozumie siê ogród Eden z Rdz 2, 8-3, 24, a tak e do pewnego stopnia ogród z Pnp 2, 12-5, 1. Okreœlenie literatura rabiniczna odnosi siê nie do ca³oœci tej literatury, lecz do dzie³ maj¹cych formê komentarzy biblijnych. Pod uwagê zostan¹ wziête najbardziej autorytatywne spoœród tych komentarzy, a tak e te, które znalaz³y najwiêkszy oddÿwiêk, powsta³e w okresie V XIV w. G³ówne Ÿród³a to: Bereszit raba, Tanhuma, Szir has-szirim raba (czêœciowo tak e Sifre do Pwt oraz Bemidbar raba), komentarze Rasziego, Nachmanidesa oraz innych tradycyjnych (drukowanych w wydaniach miqraot gedolot) autorytetów œredniowiecznych, a tak e Zohar. Na wstêpie zostan¹ krótko omówione rodzaje ydowskiego komentarza biblijnego i jego metody. Podana zostanie równie etymologia s³ów kluczowych gan ( ogród ) oraz eden ( rozkosz ). Nastêpnie przedstawione zostan¹ charakterystyki kolejnych elementów opisu ogrodu w nastêpuj¹cych grupach tematycznych: Aspekt kosmogoniczno-ontologiczny: l zagadnienie lokalizacji ogrodu (tak e kwestia to samoœci ogrodu z Rdz z ogrodem rajskim, miejscem wiecznej nagrody; zagadnienie dwóch ogrodów na górze i na dole); l drzewa ycia oraz Poznania Dobra i Z³a (element dwudzielnoœci, zagadnienie stworzenia); l rzeka wyp³ywaj¹ca z ogrodu (tak e w kontekœcie stworzenia œwiata); l cztery rzeki (w zwi¹zku z czterema stronami œwiata, czterema ywio³ami, wiatrami; cztery poziomy interpretacji biblijnej por. ni ej); l zagadnienie ogólnej struktury ogrodu (odniesienie do siedmiu dni stworzenia siedem pa³aców). Aspekt antropologiczny miejsce cz³owieka w ogrodzie, a tak e rola ogrodu w poznaniu ludzkim (aspekt teoriopoznawczy): l drugi (recenzja J, Rdz 2,7) opis stworzenia cz³owieka; l stworzenie kobiety oraz zakaz spo ywania owocu z drzewa oraz z³amanie zakazu (poznanie dwoistoœci); l cztery poziomy interpretacji biblijnej analogizowane z czterema rzekami, tak- e cz³owiek zbudowany z czterech ywio³ów, wiatrów; l odzienie ze skór kwestia ubrañ duszy (które z nich dusza zak³ada w ogrodzie); l zagadnienie zamkniêcia ogrodu i jego niedostêpnoœci oraz ogród jako miejsce wiecznej nagrody (poszczególne kategorie ludzi w kolejnych siedmiu a w³aœciwie szeœciu pa³acach ogrodu). Podsumowanie: Ogród jako synteza: a) podstawowych proporcji dwudzielnoœci, czterodzielnoœci i siedmiodzielnoœci (por. C. Schedl, Historia Starego Testamentu); b) stworzenia œwiata i poznania ludzkiego. Maciej TOMAL - w roku 1991 uzyska³ tytu³ magistra filozofii na Wydziale Filozoficzno- Historycznym Uniwersytetu Jagielloñskiego; w latach asystent w Zak³adzie Hebraistyki Instytutu Orientalistycznego UW. Od roku 1995 doktorant w Instytucie Orientalistycznym (dziedzina: judeoarabski komentarz biblijny).