Ważne zasady redagowania tekstów

Transkrypt

1 Ważne zasady redagowania tekstów 1. Elementy typografii krój pisma, atrybuty tekstu, wielkość znaków. 2. Formatowanie i redagowanie tekstu. 3. Błędy redakcyjne w tekście, stosowanie słowniczka. 4. Spacje, wcięcia, tabulatory. ad.1 Krój pisma charakterystyczny obraz pisma drukarskiego o jednolitych cechach graficznych. Każdy krój ma swoją nazwę. Podstawowe grupy: bezszeryfowe, szeryfowe i pisanki. Szeryf krótka kreska, stanowiąca zakończenie znaku graficznego (litery, cyfry), nadająca temu znakowi charakter dekoracyjny. To jest krój bezszeryfowy (Arial, Lucida Sans, Tahoma, Calibri, Nimbus Sans) To jest krój szeryfowy (Times New Roman, Book Antiqua, Courier New, Georgia, Nimbus Roman) To jest pisanka (Comic Sans, Viner Hand ITC, Chiller, Monotype Corsiva, Chancery) Krojów szeryfowych używa się do składu gazet, książek, gdy piszemy wypracowanie, recenzję, notatkę z zamiarem późniejszego wydrukowania; przy niewielkich rozmiarach liter są one bardziej czytelne. Krojów bezszeryfowych używa się do podpisów, przypisów, tytułów elementów, które powinny się wyróżniać w stosunku do zasadniczego tekstu; gdy zamierzamy zrobić duży napis do wywieszenia na drzwiach tekst z daleka będzie bardziej czytelny; gdy tekst ma być czytany na ekranie (strony WWW, prezentacje). Pisanki swoim kształtem przypominają pismo odręczne. Jest ono dosyć trudne w odbiorze, ale nadaje tekstowi niepowtarzalny, osobisty charakter. Stosowane jest sporadycznie, przy specjalnych okazjach: listy gratulacyjne, dyplomy, podziękowania itp. Ponadto istnieją jeszcze czcionki specjalne, np: Symbol, Standard Symbols zawierają litery greckiego alfabetu oraz symbole matematyczne; αβχδεφγηιϕκλµνοπρστυωψζ; Wingdings, Webdings, Dingbats zawierają różne ozdobniki, znaki graficzne (kropki, kwadraciki, strzałki, gwiazdki, piktogramy); abcdefgimrstuwyz,abcdehilmnrstz; Courier New, Nimbus Mono należą do krojów szeryfowych, ale ponadto charakteryzują się specjalną cechą: każda litera ma taką samą szerokość. Jest przydatna w tworzeniu m.in. tabel (bez używania opcji Wstaw tabelę), listingów programów, gdzie ważne jest odpowiednie wyrównanie znaków w kolumnach; To jest tekst pisany normalną czcionką. Znaki mają różną szerokość, np. i jest cienkie, w - szerokie. To jest tekst pisany czcionką Courier New. Każdy znak ma taką samą szerokość. W komputerze można zainstalować wiele czcionek, ale nie wszystkie zawierają polskie znaki diakrytyczne. Oprócz kroju pisma tekstowi możemy nadać specyficzny charakter poprzez atrybuty:

2 pogrubienie (wytłuszczenie) zwrócenie uwagi odbiorcy na ważne fragmenty tekstu; pochylenie (kursywa) zapis cytatów, wypowiedzi innych osób, tytułów gazet lub książek, terminów obcojęzycznych. Jeżeli do cytatu używamy kursywy, to nie należy stosować dodatkowo cudzysłowu; podkreślenie zwrócenie uwagi odbiorcy na ważny fragment tekstu, ale do tego lepszym sposobem jest pogrubienie tekstu (podkreślenia używało się w czasach maszyn do pisania, gdy nie było możliwości innego wyróżnienia tekstu). Dzisiaj podkreślenia stosuje się do zapisu adresów internetowych (tak są zapisywane na stronach WWW); przekreślenie do zaznaczania fragmentów tekstu, które powinny zostać usunięte (np. przy korekcie); WERSALIKI to pisanie WIELKIMI LITERAMI. Wiele gazet używa ich do ważnych tytułów; KAPITALIKI litery DUŻE i MAŁE wyglądają tak samo, różnią się tylko wielkością. Również można stosować do tytułów. Wielkość znaków określa się w punktach: 1 pkt= 1 72 cala 0,352mm Pismo 10-punktowe (garmond) stosowane jest w tekstach gazetowych. Książki są drukowane zwykle pismem o wielkości 12 pkt (cycero). Przy pisaniu wypracować, pism, czy podań powinno się używać wielkości 12 lub 14 pkt. Tytuły powinny być odpowiednio większe, np. 16, 18, 24 pkt. W większości programów nie ma ograniczeń, co do wielkości znaków, przy czym w praktyce czytelne są dopiero teksty złożone czcionką o rozmiarze 4-6 punktów. Należy pamiętać, że czcionki są chronione prawem autorskim. W jednym dokumencie powinny być wykorzystane najwyżej trzy kroje pisma (główny tekst, tytuły, elementy dekoracyjne). Stosowanie zbyt dużej liczby krojów jednocześnie sprawia na odbiorcy wrażenie chaosu, utrudnia mu zrozumienie przekazu. Nie należy w jednym dokumencie tekstowym STOSOWAĆ wielu różnych atrybutów czcionki, np. do wyróżnień, ani zbyt wielu różnych rozmiarów i krojów. ad.2 Formatowanie tekstu to czynności związane z nadaniem odpowiedniego wyglądu tekstowi, m.in. ustalanie parametrów czcionek (kroju, atrybutów, wielkości znaków, kolorów), wyrównywanie tekstu (justowanie, centrowanie, dosuwanie do lewego czy prawego marginesu), ustalanie odstępu między wierszami oraz wielkości wcięć. Redagowanie tekstu to zarówno jego formatowanie, czyli nadawanie dokumentowi tekstowemu odpowiedniej formy, jak i ulepszanie treści, m.in. korygowanie błędów. Sposoby wyrównywania tekstu: justowanie (do lewej i prawej) powinno się stosować dla zasadniczego tekstu; najlepiej dodatkowo dzielić wyrazy; do lewej przy wyliczaniu; do prawej np. dla zapisu daty; do środka (centrowanie) dla tytułów, nagłówków. Nie należy naciskać klawisza Enter na końcu każdego wiersza tekstu.

3 Naciśnięcie klawisza Enter tworzy nowy akapit. Ta zasada ma duże znaczenie w pracy nad tekstem, ponieważ: Nie jest możliwe justowanie tekstu utworzonego z wierszy, z których każdy jest oddzielnym akapitem. Jeśli chcemy zmienić parametry formatowania w jednym akapicie, wystarczy umieścić kursor w jego dowolnym miejscu. Dlatego warto, aby akapit obejmował większy fragment tekstu. Jeśli tekst wychodzi poza prawy margines akapitu, edytor przechodzi automatycznie do następnego wiersza. Wstawienie wyrazu do wiersza będącego akapitem, zmiana rodzaju bądź wielkości czcionki może spowodować przeniesienie części tekstu do nowego wiersza. Efekt ten często jest niepożądany. Naciśnięcie klawisza Enter jest równoznaczne z wstawieniem znacznika akapitu. Należy on do znaków specjalnych, tzw. znaków białych, do których zaliczamy m.in. spacje, spacje twarde, znak tabulacji, twardy podział wiersza i twardy podział strony. Znaki te są widoczne na ekranie dopiero po włączeniu opcji pokazywania wszystkich znaków (przycisk ) i nie są drukowane. W ramach jednego akapitu trzeba niekiedy kontynuować pisanie od nowego wiersza. Można wtedy zastosować tzw. twardy podział wiersza (klawisze Shift+Enter). Przy włączonej opcji pokazywania wszystkich znaków pojawi się znak 8. Taki sposób łamania wiersza ma znaczenie, gdy stosujemy automatyczną numerację lub wyliczanie. ad.3 Nie należy stawiać spacji przed znakami interpunkcyjnymi, tylko po nich. Tekstu umieszczonego w nawiasach nie oddziela się od nich spacjami. Pisząc tekst, nie da się uniknąć popełniania błędów, dlatego zawsze powinno się go przeczytać kilka razy i poprawić złe formatowanie oraz zauważone błędy redakcyjne, w tym literówki. Przekazywanie komuś dokumentu zawierającego tego typu błędy nie świadczy o nas najlepiej. Edytory tekstu mają zwykle wbudowane słowniki, co powoduje, że wyrazy napisane błędnie lub niewystępujące w słowniku mogą być wyróżnione podkreśleniem. Jeżeli pisownia podkreślonego wyrazu jest poprawna, można dodać dany wyraz do słownika (menu kontekstowe Dodaj) lub zignorować podkreślenie. Jeżeli nie jest poprawna, należy dokonać korekty. Nie wystarczy poprawianie tylko podkreślonych wyrazów. Słownik nie odnajduje wszystkich błędów. Np. w zdaniu Połóż tu twoja teczkę - słowo twoja nie będzie wyróżnione, bo w słowniku ta forma również jest poprawna. Standardowo edytory podkreślają na czerwono błędy związane z brakiem wyrazu w słowniku (błędy ortograficzne, literówki itp.). Można również włączyć sprawdzanie błędów gramatycznych (błędy interpunkcyjne, fonetyczne itp.) w trakcie pisania (Word podkreśla je na zielono, a Libre Office na niebiesko). W Libre Office należy doinstalować pakiet LanguageTool (plik z rozszerzeniem oxt) ze strony i dodać to rozszerzenie do programu przez Narzędzia Menedżer rozszerzeń. Następnie zaznaczamy opcję Automatyczne sprawdzanie gramatyki podczas pisania w oknie Ustawień językowych (menu Narzędzia Opcje...) oraz sprawdzamy, czy jest włączony moduł LanguageTool w oknie Edycja modułów (otwiera się po naciśnięciu przycisku Edycja... w oknie Ustawień językowych).

4 Niezależnie od tego, czy mamy włączone sprawdzanie błędów w trakcie pisania, czy też nie, możemy włączyć ich jednorazowe sprawdzenie w dowolnym momencie np. po napisaniu dokumentu przez opcję Narzędzia Pisownia i gramatyka... Ze sprawdzaniem błędów związane są jeszcze Opcje autokorekty... z menu Narzędzia. Są tam zapisane hasła, co do których nie powinno być wątpliwości, że są napisane źle, które program automatycznie poprawi, np. wyraz ktory będzie poprawiony bez naszej ingerencji na który. ad.4 Spacji używa się do rozdzielania wyrazów, natomiast nie należy ich stosować do wyrównywania tekstu, rozmieszczania tekstu w wierszu, wykonywania wcięć pierwszego wiersza akapitu czy całych akapitów. Do tych celów można wykorzystać tabulatory, suwaki na linijce lub spacje twarde. Formatowanie tekstów za pomocą spacji może przysparzać problemów podczas zmiany parametrów formatowania tekstu. Poza tym, jeśli tekst lub liczby mają być rozmieszczone równo w kolumnach, to nawet wstawienie takiej samej liczby spacji niekoniecznie musi spowodować, że będą one równo rozmieszczone, zwłaszcza na wydruku. Spacja twarda (łącząca, nierozdzielająca) łączy trwale dwa znaki lub ciągi znaków. Przy podziale wiersza edytor ich nie rozdziela i traktuje jak jeden wyraz (klawisze Ctrl+Shift+Spacja).

5 Spacje twarde zamiast zwykłych stosuje się w przypadku spójników pozostawionych na końcu wiersza, a także w zapisie tytułów naukowych, dat, liczb z jednostkami itp., aby uniknąć rozdzielenia ich na dwa wiersze. Można również twardą spacją zabezpieczyć wspomniane wyżej napisy przed nadmiernym rozciągnięciem podczas justowania tekstu, kiedy to spacje zwykłe ulegają powiększeniu. Wcięcie wyznacza odległość tekstu od marginesów (lewego lub prawego). Wcięcie może również określać odległość, na jaką tekst wychodzi poza marginesy. Często akapit będzie wyróżniony wcięciem pierwszego wiersza. Najlepiej wykonać je za pomocą odpowiedniego suwaka na linijce lub w opcji Format Akapit Wcięcia i odstępy. Można wykonywać wcięcie całego akapitu z lewej lub/i z prawej strony. Ustawione wcięcia można zmienić w całym dokumencie albo jego fragmencie. Tabulator wyznacza pozycję w wierszu, do której przesunie się kursor tekstowy i tekst zapisany po jego prawej stronie. Tabulatory stosuje się do przesuwania tekstu w określone miejsce wiersza głównie do umieszczania tekstu w kolumnach, gdy nie stosuje się zapisu w tabeli. Po naciśnięciu klawisza TAB wprowadzany jest znak tabulacji, a tekst zostaje przesunięty do miejsca określonego właśnie przez tabulator. Tabulatory widoczne są na linijce. Zwykle można ustawić dwa typy tabulatorów: domyślny (małe odcinki pod skalą linijki), specjalny: prawy, lewy, środkowy, dziesiętny. Tabulator prawy i dziesiętny stosuje się głównie do poprawnego wyrównania liczb w kolumnach; lewy i środkowy głównie do tekstów.