EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA. Piotr Buława Karolina Szmit

Transkrypt

1

2 EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Piotr Buława Karolina Szmit Warszawa 2012

3 Spis treści Wstęp Rozdział pierwszy Narzędzia ekonomisty Narzędzia matematyczne Funkcje i wykresy Wartości absolutne i względne zmiennej Wskaźniki (indeksy) Wartości nominalne i realne Wartość a czas Ryzyko a niepewność Narzędzia statystyczne Płaszczyzny analizy danych w badaniu statystycznym Statystyczny opis rozkładu cechy Miary położenia Miary dyspersji Asymetria rozkładu cechy Probabilistyczne podstawy wnioskowania statystycznego Statystyczna analiza współzależności cech statystycznych Narzędzia ekonometryczne Klasyfikacja modeli ekonometrycznych Pytania Narzędzia matematyczne Narzędzia statystyczne Narzędzia ekonometryczne Rozdział drugi Mikroekonomia Efektywność ekonomiczna Popyt Użyteczność Elastyczność cenowa Elastyczność dochodowa popytu Podaż i cena Cena Zmiana popytu i podaży

4 2.4. Równowaga gospodarstwa indywidualnego Teoria produkcji Przedsiębiorstwo podaż i popyt Konkurencja Zakończenie produkcji Konkurencja niedoskonała Zróżnicowanie ceny Oligopol Konkurencja monopolistyczna Czynniki produkcji Monopson Ziemia Praca Kapitał System i dobra publiczne Niedoskonałości rynku Dobra publiczne i prywatne Pytania Rozdział trzeci Makroekonomia Rozwój gospodarczy Czynniki produkcji Ziemia i zasoby naturalne Kapitał Praca Postęp techniczny Ogólna równowaga krótkookresowa Teoria pieniądza Handel zagraniczny Pytania Rozdział czwarty Rozwój ekonomicznej analizy prawa Wstęp Prekursorzy ekonomicznej analizy prawa Główne szkoły ekonomicznej analizy prawa Szkoła chicagowska Szkoła New Haven Szkoła Virginii Instytucjonalne Law & Economics Nowe szkoły ekonomicznej analizy prawa Pytania

5 Rozdział piąty Prawo rzeczowe Przetarg Koszty transakcji Ustanawianie własności Rozporządzenie własnością Ochrona własności Informacja Własność intelektualna Patent Prawo autorskie Znak towarowy Organizacje Pytania Rozdział szósty Prawo umów Przetargowa teoria kontraktu Ekonomiczna teoria kontraktu Zaufanie Ryzyko i przepisy dyspozycyjne Przepisy bezwzględnie obowiązujące Umowy długoterminowe Naruszenie kontraktu Odszkodowanie Inne formy ochrony Pytania Rozdział siódmy Prawo deliktów Wstęp Tradycyjna teoria prawa deliktowego Szkoda i krzywda Związek przyczynowy Bezprawność Wina Ekonomiczna teoria deliktów Koszty szkody i zapobiegania szkodzie Odpowiedzialność Odpowiedzialność na zasadzie winy Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka Odpowiedzialność za osoby trzecie Błąd Stały błąd Błąd losowy

6 Koszty administracyjne Koszty ustalenia Koszty postępowania Ubezpieczenia Pytania Rozdział ósmy Prawo procesowe Decyzja o wniesieniu pozwu Przyczyny wnoszenia pozwów Podaż usług prawniczych Problem agencji w relacjach między prawnikiem a klientem Wymiana dowodów Przetargi w rokowaniach ugodowych Uciążliwość pozwu jako czynnik sprzyjający zawarciu ugody Rola aktywności sędziów w procesie Aktywność sędziego a aktywność prawnika Ponoszenie opłaty za uczestnictwo w procesie Procesy łączne a procesy cząstkowe Ciężar dowodu i standard dowodu Postępowanie odwoławcze (apelacja) Efektywność rynku postępowań sądowych (common law) Pytania Rozdział dziewiąty Prawo konstytucyjne Wstęp Ekonomiczna analiza struktury władzy państwowej Relacje władzy ustawodawczej i władzy wykonawczej Model przetargowy podziału władz Niezależność władzy sądowniczej Prawa konstytucyjne Miejsce ekonomii konstytucyjnej w teorii ekonomii Pytania Rozdział dziesiąty Prawo podatkowe Rodzaje podatków Podatki a sprawiedliwość Rozkład ciężaru opodatkowania Podatki a efektywność Krzywa Laffera Pytania

7 Rozdział jedenasty Prawo karne Tradycyjna teoria prawa karnego Ekonomiczna teoria przestępczości i kary Korzyści i koszty prawa karnego Zmniejszona racjonalność Postawa obywatelska Kontratypy Kary Grzywna Pozbawienie wolności Przyczyny spadku przestępczości Pytania Odpowiedzi Źródła Indeks

8

9 Wstęp Oddane do rąk Czytelnika repetytorium ma na celu przybliżenie problematyki ekonomicznej analizy prawa studentom oraz innym osobom zajmującym się prawem. Ze względu na to, że książka jest adresowana w szczególności do prawników, zawiera ona kompleksowy wstęp do ekonomii oraz narzędzi matematycznych, statystycznych i ekonometrycznych, które nie zawsze są dobrze znane prawnikom. Powyższa tematyka została przedstawiona w sposób bardzo przyjazny, tj. w formie wykresów, tabel, grafów oraz z podaniem najważniejszych definicji. Ponadto repetytorium zostało uzupełnione o pytania testowe, które mają na celu utrwalenie i sprawdzenie wiedzy zdobytej podczas studiowania ekonomicznej analizy prawa. Niniejsze repetytorium umożliwia w sposób prosty powtórzenie i utrwalenie wiadomości z zakresu ekonomicznej analizy prawa, która jest jedną z najszybciej rozwijających się w Polsce interdyscyplinarnych dziedzin nauk społecznych. Piotr Buława Katowice, kwiecień 2012

10

11 Rozdział pierwszy Narzędzia ekonomisty 1.1. Narzędzia matematyczne Funkcje i wykresy Funkcja jednoznaczne przyporządkowanie zmiennej zależnej (y) do zmiennej niezależnej (x); przedstawia zależność między tymi zmiennymi. Graficznie funkcje prezentowane są za pomocą wykresów. Funkcja (zależność) może mieć charakter liniowy lub nieliniowy. Funkcja liniowa ma postać algebraiczną y = a x + b, natomiast jej przykładową postać graficzną obrazuje poniższy wykres w układzie współrzędnych. Wykres 1. Funkcja liniowa a.współczynnik kierunkowy funkcji, miara (tangens) kąta tworzonego przez prostą z osią odciętych (X). b.wyraz wolny, informujący o położeniu punktu, w którym prosta przecina oś rzędnych (Y) jest to punkt o współrzędnych [0, b]. W praktyce funkcja liniowa służy przedstawianiu prostych zależności. Często wykorzystywana jest w modelach upraszczających analizowane zjawisko. 13

12 Funkcja nieliniowa służy ukazaniu bardziej złożonych zależności. Jej wykres jest krzywą. Poniżej przykładowe funkcje nieliniowe. Wykres 2. Funkcja nieliniowa (przykład 1) Opracowanie własne. Wykres 3. Funkcja nieliniowa (przykład 2) 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0, Opracowanie własne. 14

13 Wartości absolutne i względne zmiennej Wartość absolutna zmiennej wartość wyrażona w konkretnych jednostkach miary, bezpośrednio informuje o poziomie danej zmiennej. Tabela 1. Wartość PKB Polski w latach wyrażona w cenach bieżących Produkt krajowy brutto (ceny bieżące) Wartość w mln zł Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Wartość względna (relatywna) zmiennej informuje o stosunku zmiany wartości absolutnej tej zmiennej do poziomu wartości absolutnej z ustalonego dowolnie okresu bazowego. Okres bazowy oznacza okres, do którego odnosimy daną wartość. Wskaźniki (indeksy) Wskaźnik liczba pozostająca w takim stosunku do stu, jak zmienna z okresu, którego wskaźnik dotyczy, do zmiennej z ustalonego dowolnie okresu bazowego. Tabela 2. Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach (1998 = 100, co oznacza, że rokiem bazowym jest rok 1998) Miesiące Lata I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1998 = ,5 104,1 105, ,7 106,9 106,5 107,1 108,7 109,9 110,9 111, ,9 114,9 115,9 116,4 117,2 118,1 118,9 118,5 119,7 120,7 121,2 121, ,4 122,5 123,1 124,1 125,5 125, , ,5 125,6 125, , ,3 127,9 127,6 127,1 126, ,4 126,8 126,7 126, ,3 127,4 127,8 128,1 128, , ,6 128,4 128,8 129, ,6 129,7 130,1 131,1 132,4 133,6 133, ,4 134,2 134,6 134, ,8 134,7 134,8 135,3 135,7 135,4 135, , ,7 135, ,7 135,7 135,6 136,5 137,2 136,8 136,8 137,2 137,5 137,6 137,6 137, ,8 138,2 138,9 139,6 140,3 140,3 139,9 139,3 140,4 141,2 142,2 142, ,6 144,2 144,8 145,4 146,6 146,9 146,9 146,3 146,7 147,3 147,6 147, ,2 149,5 150,5 151,6 152,4 152,7 152,9 152,3 152,3 152, ,9 154,2 154,7 155,3 155,8 156, ,4 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, 15

14