PRAWA DZIECKA, ICH RESPEKTOWANIE, SPOSOBY I FORMY SZANOWANIA W NASZYM PRZEDSZKOLU

Transkrypt

1 PRAWA DZIECKA, ICH RESPEKTOWANIE, SPOSOBY I FORMY SZANOWANIA W NASZYM PRZEDSZKOLU Podstawowym dokumentem międzynarodowym dotyczącym praw dzieci jest Konwencja o Prawach Dziecka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1989 roku, ratyfikowana przez Polskę w 1991 roku. Konwencja ta ustala w sposób kompleksowy status prawny i społeczny dziecka w oparciu o dotychczasowe regulacje międzynarodowe, a także o nowe konwencje wychowawcze i idee dotyczące traktowania dzieci i młodzieży. Ustanawia pełny katalog praw dziecka. Według konwencji dziecko, czyli osoba poniżej 18 roku życia jest podmiotem prawa i wolności, a nie podmiotem prawa innych osób. Konwencja w trosce o dzieci, nakłada na rodziców, nauczycieli i organy władzy państwowej obowiązek kierowania się w swoich działaniach troską o interesy dziecka. Wymaga ona poszanowania tożsamości i godności dziecka przez innych członków społeczeństwa. Przewiduje również zobowiązanie państwa do wspierania rodziny, a nie wyręczania w jej funkcjonowaniu. W Polsce Konwencja o Prawach Dziecka obowiązuje od 7 lipca 1991r. i jest w niej mowa o trzech grupach praw: 1. Prawa cywilne: - prawo do życia i rozwoju, - prawo do posiadania stanu cywilnego, tzn. do rejestracji po urodzeniu i posiadania nazwiska, - prawo do uzyskania obywatelstwa, - prawo dziecka do rodziny, - prawo do wolności religii lub przekonań, - prawo do swobody wypowiedzi, wyrażania poglądów i ich poszanowania stosownie do wieku dziecka, - wolność od przemocy fizycznej lub psychicznej, wyzysku, nadużyć seksualnych, wszelkiego okrucieństwa, - do ukończenia 15-stu lat dziecko nie może być rekrutowane do wojska, - wobec dziecka nie można stosować kary śmierci ani kary dożywotniego więzienia. 2. Prawa socjalne: - prawo do zabezpieczenia socjalnego, - prawo do możliwego, najwyższego poziomu ochrony zdrowia, - prawo do odpowiedniego standardu życia, - prawo do wypoczynku, czasu wolnego, rozrywki i zabawy. 3. Prawa kulturalne: - prawo do nauki, - prawo do korzystania z dóbr kultury, - prawo do informacji, - prawo do znajomości swoich praw. We współczesnej pedagogice przedszkolnej przestrzega się uaktualnionych korczakowskich praw dziecka do których należą: Prawo do szacunku 1

2 Dziecko ma prawo do szacunku, ponieważ jest człowiekiem. Trzeba znaleźć sposób, by dziecku przesłać godny wizerunek jego osoby. W obronie przed etykietowaniem lub oskarżaniem należy uświadomić dziecku to, że najważniejsze jest to by ono wiedziało, jakim jest człowiekiem. Uznanie dziecka za podmiot prawa w licznej grupie przedszkolnej jest konieczne, a jednocześnie niezmiernie trudne, gdyż w każdej wybitnej jednostce jest coś innego, coś co nas fascynuje, przyciąga. Ważne jest więc, aby uwzględniać inność każdego dziecka i związane z tym jego potrzeby. Należy pamiętać, że dziecko nie tylko trzeba kochać, ale także dobrze traktować, a to oznacza indywidualne podejście do każdego wychowanka. Są instytucje przedszkolne, gdzie podchodzi się z szacunkiem do każdego dziecka, a dyscyplina dostosowana jest w sposób zgodny z ludzką godnością dziecka. Ale w wielu wypadkach nasze społeczeństwo musi dołożyć starań, aby dziecko miało prawo do poszanowania godności własnej w sprawach osobistych, rodzinnych i koleżeńskich. Prawo do niewiedzy Dla dzieci nie wszystko jest proste i łatwe, dlatego musimy mieć cierpliwość i wyrozumiałość wobec niekończących się pytań, ponieważ mają one prawo do tego, aby uzyskać odpowiedź na nie, gdyż świat jest dla nich nieznany. Prawo to jest aktualnie przestrzegane w przedszkolach. Całodzienny pobyt w przedszkolu to nic innego jak wielozmysłowe poznawanie otaczającej rzeczywistości. Poprzez zabawę i w oparciu o Program wychowania w przedszkolu dziecko z pomocą wychowawców uczy się tajników życia. Jedynie niepokojem zaczyna napawać fakt, iż rodzice w swoich marzeniach chcą mieć dzieci zdolne i wszystkowiedzące. Niekiedy stawiają zbyt duże wymagania kosztem zabawy, zapominając o tym, że dziecko ma prawo do niewiedzy. Prawo do niepowodzeń i łez Każdy może popełniać błędy i być podatny na niepowodzenia. Gniew, złość, oskarżenie za niepowodzenia dziecka, wywołuje u niego agresję i płacz, ale są to łzy niemocy i buntu, wołanie o pomoc, skarga na niedbałą opiekę, świadectwo, że dziecko nie rozumie czegoś, objaw złego samopoczucia. Trzeba cierpliwie czekać, aż dziecko wydorośleje, nabierze doświadczenia życiowego i rozumu. Niekiedy wystarczy poczekać i okazać trochę więcej wyrozumienia, bo nawet najlepsi mają swoje złe dni, kiedy wszystko się nie układa. Współczesna psychologia proponuje zamiast karania pokazać dziecku jak naprawić,,zło np. widzę rozlane mleko potrzebna jest ścierka. Drugim skutecznym sposobem jest określenia uczucia dziecka w momencie niepowodzenia np. przykro jest, gdy się coś nie uda. Prawo do upadków Dziecko ma prawo skłamać, wyłudzić, wymusić, ukraść należy pozwolić dzieciom błądzić i dążyć do poprawy. Wychowawca uznając prawo do upadków, akceptując błędy podopiecznych musi pamiętać, że jego obowiązkiem jest obserwowanie zachowania, wyjaśnianie przyczyn nieprawidłowości i odchyleń w rozwoju oraz podejmowanie działań kompensacyjnych wobec dzieci, które tego potrzebują. Szukanie przyczyn, diagnoza złego zachowania, podjęcie terapii oraz wyrozumiała cierpliwość wychowawcy to sposób na promowanie tego prawa dzisiaj. Prawo do własności Ten, kto obserwował dzieci, zauważył, że każdy kamyczek, rysunek, znaleziony przedmiot, czy znajdujący się w kieszeni bądź szufladzie kasztan, to dla dziecka skarb. J.Korczak użalał się na tych, którzy niszczyli nagromadzone przez 2

3 wychowanków bogactwa. Upominał by potem nie żądać, aby dzieci cokolwiek szanowały lub kogokolwiek kochały. W przedszkolu podczas zabawy dzieci mają swoje ulubione zabawki, własne kąciki pełne drobnych skarbów. Przy adaptacji do przedszkola pomocnym elementem, często stosowanym, jest możliwość własnej, ulubionej przytulanki. Dzieci mają prawo do ulubionych zabawek przedszkolnych oraz mogą samodzielnie dysponować przedmiotami oddanymi im do użytku. Ponadto wszystkie wytwory plastyczne, to wspaniały skarbiec. Dobrze, iż w każdym przedszkolu są półeczki dla każdego dziecka, własne teczki, które z każdym dniem pęcznieją w dzieła. Poszanowanie prawa do własności jest konieczne zarówno ze strony nauczycielki jak i rodziców. Jednocześnie program w swych zamierzeniach z zakresu społeczno-moralnego podkreśla ważność poszanowania pracy własnej i drugich. Realizując te treści uczymy dzieci, iż mają prawo do własności, ale też powinny respektować je wobec każdego kolegi. Prawo do tajemnic Każde dziecko ma swoje tajemnice i my dorośli powinnyśmy szanować jego tajemnicę, jeśli będzie chciało nam powiedzieć, zrobi to spontanicznie. Powinnyśmy pytać dzieci czy chcesz mi coś powiedzieć?, ale nie oznacza to, że dziecko musi odpowiedzieć. Dziecko w swej szczerości często dzieli się wydarzeniami rodzinnymi. Nauczyciel szanując jego tajemnice, uczy dzieci swoją postawą, że są sprawy, o których nie mówi się wszystkim. Zabawy tematyczne,,poczta są też okazją do uczenia dzieci zachowania tajemnicy korespondencji. Prawo do radości Szczęście ma źródło w naszym wnętrzu, musimy się cieszyć z tego, że jesteśmy sobą. Zadaniem naszym jest budzenie i rozwijanie szczęścia u dzieci, poprzez wprowadzanie zajęć atrakcyjnych i kształcących, które dadzą dzieciom dużo radości. Należy dzieciom uświadamiać, że pokonując trudne zadania, efektem będzie radość i zadowolenie. Nierozumna miłość odbiera dziecku radość pokonywania trudności, satysfakcję z samodzielnego radzenia sobie, odkrywania i poznawania. Dla własnej wygody rodzice wyręczają dzieci w czynnościach samoobsługowych odbierając im chęć do samodzielnych prób. A przecież pokonywanie trudnych zadań wyzwala w przedszkolakach wiele radości. Prawo do wypowiadania swoich myśli i uczuć Dzieci potrzebują akceptacji swoich uczuć i ich doceniania, dlatego w przedszkolach sposobem promowania tego prawa są rozmowy indywidualne z dziećmi oraz prace plastyczne dające możliwość dziecku wyrażenia własnych uczuć. Dziecku należy pozwolić na wyrażanie i nakazywanie wszystkich uczuć, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. By pomóc dzieciom w radzeniu sobie z własnymi uczuciami należy słuchać dziecka spokojnie i z uwagą, określić i zaakceptować jego uczucia, zamienić pragnienia w fantazję. Prawo do dnia dzisiejszego Dziecko z powodu braku doświadczenia żyje bieżącą chwilą, jest ona dla niego najważniejsza. Wszystko, co było wcześniej lub będzie później jest dla niego legendą. Dziecko pragnie być tym, kim jest w tym momencie po prostu dzieckiem, a nie przyszłym dorosłym człowiekiem, pociechą lub zabawką dorosłych, a my powinnyśmy to zaakceptować. Obowiązkiem naszego przedszkola jest dostarczenie dzieciom podstawowych informacji na temat ich praw i respektowania tych praw. Zadaniem 3

4 każdego nauczyciela jest kształcenie i wychowywanie dzieci w duchu umiłowania Ojczyzny i szacunku każdego człowieka. Przedszkole w swojej działalności realizuje prawa dziecka do: 1) przebywania w bezpiecznych i higienicznych warunkach zabawy, wychowania i opieki; 2) poszanowania godności osobistej; 3) życzliwego i podmiotowego traktowania; 4) akceptacji takim, jakim jest; 5) indywidualnej ścieżki rozwoju, pomocy w poszukiwaniu, odkrywaniu, działaniu i zdobywaniu nowych osiągnięć; 6) rozwijania zainteresowań, zdolności i talentów zgodnie ze swoimi umiejętnościami i możliwościami; 7) snu i odpoczynku, jeśli jest zmęczone oraz spokoju i samotności, gdy tego chce; 8) przebywania wśród osób odpowiedzialnych i zaangażowanych, do których zawsze może się zwrócić; 9) zabawy, rozrywki i nauki. Codzienna praca nauczyciela w naszym przedszkolu przebiega w oparciu o założenia zawarte w podstawie programowej, która jest wykładnią potrzeb, praw i kierunków rozwoju małego człowieka. Nasze przedszkole wychowuje, kształci w dziecku dobro, tak, aby w przyszłości umiały kochać, szanować i powstrzymywać się od krzywdzenia tych, którzy znajdują się w ich otoczeniu, jak również umiały zadbać o siebie. Zadaniem nauczycieli jest wykorzystywanie każdej sytuacji do przekazywania wartości estetycznych i moralnych. W naszym przedszkolu prowadzi się zajęcia pozwalające wyposażyć dzieci w odpowiednie umiejętności, wiedzę oraz podstawy uświadamiające im, jak ważne są prawa dziecka i dlaczego powinny być przestrzegane. Zajęcia te umożliwiają dzieciom uzyskanie umiejętności słuchania innych, współpracy, przestrzegania zasad dobrej komunikacji, próby rozwiązywania problemów moralnych. Umiejętności te pomagają dzieciom w poznawaniu otaczającego ich świata, rozumieniu, że prawa człowieka są sposobem na poprawę ich życia oraz życia innych ludzi. W przedszkolu wprowadzamy dzieci w świat wartości uniwersalnych, w tym także w świat jego praw, w codziennej działalności dziecka, wykorzystując naturalne sytuacje. Niezastąpioną okazją do ich wdrażania tych zagadnień jest literatura dziecięca, która bawiąc dzieci jednocześnie je uczy. Wykorzystanie przez nauczycielki metod aktywizujących w planowaniu sytuacji edukacyjnych, umożliwia przedszkolakom zdobywanie doświadczenia i kompetencji społeczno - moralnych oraz nabywanie wiedzy i umiejętności z zakresu znajomości praw dzieci. Umożliwiamy dzieciom wyrażanie siebie, własnych uczuć, myśli w różnych formach ekspresji. Poprzez odpowiednią atmosfer i klimat wychowawczy wspomagamy dzieci w poznaniu swoich praw, jak również respektowaniu praw innych. Pamiętamy o ujednoliceniu oddziaływań przedszkola ze środowiskiem rodzinnym. Wyniesione z domu rodzinnego doświadczenia mogą pomóc lub utrudnić realizację edukacji praw dzieci, dlatego tak istotne jest dla nas współdziałanie z rodzicami. Sytuacje edukacyjne dotyczące realizacji praw dziecka wyposażają je w takie umiejętności jak: słuchanie innych, współpracę, przestrzeganie zasad dobrej komunikacji, próby rozwiązywania problemów moralnych. Problematyka praw dzieci realizowana jest w naszym przedszkolu za pomocą różnych metod pracy: 4

5 Normy grupowe Jest to rodzaj umowy społecznej określającej zasady funkcjonowania grupowego. Normy te mogą mieć charakter ogólny lub bardziej szczegółowy, określający również system wzmocnień negatywnych ( kar) za ich nieprzestrzeganie, jak również system wzmocnień pozytywnych ( nagród) za ich przestrzeganie. Spisane normy grupowe przyczyniają się do integracji grupy i umiejętności współdziałania, co jest istotną umiejętnością w normach ochrony praw dziecka w przedszkolu. Normy grupowe muszą być stale weryfikowane, aby sprawdzić czy każdy punkt jest sprawiedliwy i nadal aktualny. Scenki dramowe Odgrywanie scenek jest metodą wywodzącą się z dramy i jest formą krótkiego, improwizowanego przedstawienia odgrywanego przez dzieci i przygotowywanego zazwyczaj z pomocą nauczyciela. Drama może pomóc dzieciom w zrozumieniu danej sytuacji i ułatwić wczucie się w położenie bohaterów scenki np. zrozumieć odczucia dziecka, które jest kozłem ofiarnym w grupie. Praca w parach i grupach Podział grupy na pary lub mniejsze grupy może dać dzieciom więcej okazji do aktywnego udziału w zajęciach. Pary lub grupy mogą wymyślić wiele pomysłów w krótkim czasie lub pomóc dzieciom w zrozumieniu pojęć abstrakcyjnych w oparciu o własne doświadczenia. Burza mózgów Zadawanie dzieciom pytań w formie quizów, które można zastosować na zakończenie zajęć dotyczących praw dziecka. Przykładowe pytania: Prawa, które powinny mieć wszystkie dzieci? Prawa, które są przestrzegane w naszym przedszkolu? Czy w naszym przedszkolu chłopcy i dziewczynki mają takie same prawa? Rysowanie lub inna forma ekspresji plastycznej Rysowanie jako metoda pracy przydatna w realizacji problematyki praw dziecka może być stosowana w celu rozwijania umiejętności współpracy w grupie, poznawania odczuć, reakcji czy potrzeb innych. Zadaniem dzieci podczas zajęć jest współdziałanie w parach, jedno dziecko opowiada, a drugie rysuje. Następnie dzieci wymieniają się rolami, po wykonaniu prac wspólnie omawiane są one, wyszukujemy w nich różnic i wspólnych elementów. Opowiadania, bajki lub historyjki z całego świata Inspirują one dzieci, poszerzają zasób słów oraz ich wiedzę na temat warunków w innych krajach. Pozwalają, także dostrzec różnice i podobieństwa między ludźmi. Dzięki nim dzieci mogą zrozumieć takie pojęcia jak sprawiedliwość, zaufanie, tolerancja. Dzięki zajęciom i zabawom w przedszkolu możemy uzmysłowić dziecku, że posiada prawo do: - życia i rozwoju - życia bez przemocy i poniżania - wychowywania w rodzinie. Dziecko w statucie przedszkola ma zapisane obowiązki które zobowiązują je do: 1) przestrzegania zasad kultury współżycia w odniesieniu do kolegów, nauczycieli, pracowników przedszkola i osób dorosłych; 5

6 2) wykonywania poleceń wydawanych przez nauczycieli i pracowników obsługi, szczególnie dotyczących jego zdrowia i bezpieczeństwa; 3) troszczenie się o mienie przedszkola i jego estetyczny wygląd, starania się o utrzymanie czystości i porządku na ternie przedszkola; 4) przestrzegania zawartych z nauczycielami umów dotyczących korzystania ze sprzętów i pomieszczeń przedszkolnych 5) zgłaszania swoich kłopotów i niepowodzeń. Nauczyciel pracujący w grupie jest tym ogniwem, które buduje właściwe relacje ze środowiskiem dziecka, stanowi wzór osobowościowy, wykorzystuje różne sytuacje do dokonywania przez dziecko wyborów i odpowiedzialności za ich konsekwencje, jest przewodnikiem po świecie baśni, pomaga dokonywać oceny zachowań i zjawisk i wyciągać wnioski. Jest autorytetem, opiekunem, mistrzem. W swojej pracy z dziećmi dążymy do tego, aby wytworzyć w czasie zajęć nastrój swobody. Uczymy dziecko, że wolno mu podejmować różnorodne działania, korzystać ze sprzętów, narzędzi i materiałów znajdujących się w jego otoczeniu, a także, iż wolno mu poszukać odpowiedniego dla siebie miejsca do pracy, przyjęcia odpowiedniej pozycji, jak również dobierać osoby, z którymi chce współpracować. Zapewniamy dzieciom czas na zakończenie ich działalności w sposób je satysfakcjonujący. Umożliwiamy dzieciom dostęp do różnych materiałów i miejsc do realizacji pomysłów swoich, kolegów czy nauczyciela. Zapewniamy dziecku możliwości kontaktu z wieloma różnymi przedmiotami, sytuacjami, osobami, zdarzeniami. Stwarzamy takie sytuacje edukacyjne aby edukacja przedszkolna nie była tylko programem inicjacji poznawczej dziecka, ale wprowadzała dziecko w świat kultury, jak również kształtowała postawę twórczą, uczyła tego, jak się uczyć, jak poznać otoczenie społeczne i samego siebie przez nieustanne odkrywanie i tworzenie. Praktyczny trening w zakresie znajomości własnych praw i praw innych przenika wszystkie społeczne doświadczenia przedszkolne dzieci kształtując ich postawy. Świadomość wagi praw innych wyrabia w dzieciach przeświadczenie, że współpraca jest lepsza niż konflikt, że każdy powinien być odpowiedzialny za swoje czyny, że możemy ulepszać świat, jeżeli będziemy próbować. Także postawy wspomagają kształtowanie moralności u dzieci i przygotowują je do aktywnego udziału w życiu społecznym. Realizacja wszystkich praw dziecka w przedszkolu ma zapewnić mu minimum komfortu psychicznego, niezbędnego do normalnego rozwoju. Prawa powinny łączyć się z obowiązkami i wzrastającym poczuciem odpowiedzialności. Respektowanie praw dziecka powinno wiązać się z racjonalnymi wobec niego wymaganiami, które nie przekraczałyby jego możliwości. Opracowała: M. Dobrowolska LITERATURA: 1. Mała encyklopedia Prawa, PWN, Warszawa 1980, 2. Dziecko i jego prawa: praca zbiorowa / pod red. Elżbiety Czyż. - Warszawa: Ministerstwo Edukacji Narodowej, Prawo dziecka do rzeczywistości przedszkolnej ; M. Korsak, A. Łęga; Komitet Praw Dziecka; Warszawa 2001r. 4. Statut Przedszkola 6