32 twój ruch. Foto Corbis

Transkrypt

1 32 twój ruch Foto Corbis

2 33 Joga Powrót do źródeł Nauczyciel zjawia się dokładnie wtedy, gdy uczeń jest na to gotowy. Tak twierdzą Hindusi. Spotkanie z Sharatem Arorą zmieniło moje życie na pewno. Druga wyprawa do Indii i pobyt w szkole Himalayan Iyengar Yoga Centre w Arambolu, okazały się nie tylko lekcją techniki, lecz czymś więcej podróżą duchową. Tekst Sabina Steckiewicz Wracam do Indii po pięciu miesiącach i od razu czuję, że jestem w domu. Mumbaj wita mnie pięknym wschodem słońca. Ten niezapomniany widok z okna jest największym i chyba jedynym luksusem pokoju, który wynajmuję w południowej dzielnicy miasta, Kolabie. Mumbaj jest łagodniejszy niż Delhi. Łatwiej przekracza się w nim różnice kulturowe. Zostaję tu jednak tylko kilka dni. Moja podróż ma konkretny cel: odosobnienie jogiczne w Arambolu. Nocnym autobusem jadę najpierw do Mapusy, niewielkiego miasteczka, stolicy administracyjnej północnej części stanu Goa. Stamtąd już tylko godzina drogi lokalnym transportem do Arambolu i do szkoły Sharata. Od dawna szukam swojego nauczyciela. Kogoś, kto zrozumie, czym jest joga, i potrafi to przekazać. Wszak guru oznacza między innymi tego, który rozjaśnia ciemność. Mojego indyjskiego nauczyciela spotkałam podczas warsztatów w Polsce. Zdecydowałam się za nim podążyć i zobaczyć, dokąd mnie poprowadzi w czasie kilkutygodniowego odosobnienia. Podwójne oblicze Arambolu Arambol to niewielka rybacka osada leżąca przy drodze z Mapusy do Pernem. Słynie z piaszczystych złotych plaż. Pierwsi docenili uroki tego miejsca hipisi. Ciepłe wody Morza Arabskiego i palmy kokosowe dookoła tworzą prawdziwy raj na ziemi. Poza hipisami, którzy nadal mają tu swoją główną siedzibę, przyjeżdżają ludzie z całego świata. Wynajmują kwatery, całe domy, bambusowe chaty na plaży, i nierzadko spędzają tu kilka miesięcy w roku. Indyjska część Arambolu to osada znajdująca się po obu stronach szosy. Jest tam poczta, przystanek autobusowy, targ rybny, na którym sprzedają świeże owoce morza i ryby prosto z połowu, szkoła, różne sklepy, krawiec, fryzjer, ośrodek

3 34 twój ruch zdrowia i apteka. Można kupić lokalną gazetę, pójść do taniej jadłodajni na prawdziwe indyjskie samosy. Bliżej morza, za kościołem, tętni życiem inny Arambol. Są tu hoteliki, domy, chaty wszystko do wynajęcia. Restauracje serwują jedzenie bardziej europejskie niż indyjskie. Wzdłuż głównej ulicy w szeregu wyrastają sklepy, w których można kupić wszystko. Letnie i zimowe ubrania, biżuterię tradycyjną i robioną specjalnie pod gust turystów, sterty muszelek przywożonych z innych rejonów świata, szlachetne i półszlachetne kamienie, torby, buty, książki i płyty z muzyką. Na wietrze powiewają wielobarwne ręcznie szyte tkaniny. Wymiana, która ma miejsce między tubylcami i turystami, odbywa się nie tylko na poziomie handlowym. Jak w tyglu mieszają się tu języki z całego świata. Hindusi są mistrzami biznesu. Stworzyli dla nas, ludzi Zachodu, osobną rzeczywistość: sterylną, wygodną, chwilami niczym nie różniącą się od tej, którą znamy. Wprowadzili europejskie ubikacje, łazienki z ciepłą wodą, krzesła. Istnieje nawet coś, co można nazwać strojem turysty w Indiach szerokie spodnie z cienkiego, miękkiego materiału zwane alibabkami, albo tzw. spodnie rybaka, luźne, zawiązywane paskiem z materiału w pasie. Kolorowe bluzki, koszule, sarongi, biżuteria na pół europejska, na pół indyjska tworzą nowy styl. Tak mniej więcej wygląda miejsce mojego odosobnienia. Dość ciekawa pustelnia pełna zgiełku, handlu, turystów. Na Zachodzie joga traktowana jest przede wszystkim jako ćwiczenia gimnastyczne podtrzymujące kondycję i zdrowie. Jest elementem, składnikiem codziennej aktywności, nie całym życiem. Styl jogi, którego uczy Sharat Arora, stworzył B.K.S. Iyengar, obecnie jeden z najsłynniejszych joginów na Zachodzie. Sławę, bogactwo i uznanie przyniosło mu wprowadzenie do asan przedmiotów wspomagających ćwiczenia: klocków, pasów, koców, co sprawiło, że ta starożytna sztuka przestała być wyłącznie tajemniczą drogą dla wybranych. Szkoła Sharata Joga w Indiach nie wygląda tak, jak jeszcze 100 lat temu. I chociaż pogoda nadal sprzyja ascetycznemu życiu w lesie, w górskim ustroniu, czy prostej chacie, typ jogina-pustelnika odchodzi do przeszłości. Wiąże się to z ogólną zmianą stylu życia Hindusów. Hatha joga powstała jednak z obserwacji zwierząt. Stąd biorą się różne nazwy asan, np. wielbłąd, paw, pies z głową w dół lub w górę. Jogini wiedzieli, że zwierzęta żyją w zgodzie ze swoim ciałem. Człowiek narzuca ciału reguły, nakazy, stara się nad nim panować, a nie z nim współdziałać. Dawni jogini poświęcali całe życie na poszukiwaniu jedności ze światem. Ćwiczyli latami, przez wiele godzin dziennie. Foto Corbis

4 35 Teraz może ją uprawiać każdy. Sharat Arora dodał do hatha jogi również elementy z techniki medytacyjnej Vipassany. W swojej metodzie łączy pracę z ciałem z pracą z umysłem, odwołuje się też do wskazań ajurwedy. W związku z czym jego nauczanie ma holistyczny charakter. Główna siedziba jego szkoły znajduje się w Dharamkot, w Himalajach. Wakacyjny obóz, do którego docieram, to samo serce Arambolu, zaledwie dziesięć minut od plaży. Teren szkoły otacza mur. Wewnątrz znajdują się bambusowe chaty przeznaczone dla rezydujących uczniów. Podwójną chatę zajmuje nauczyciel z rodziną. Z jednej strony mieści się kuchnia nauczyciela i pracowników szkoły. Są też trzy toalety, dwie w stylu indyjskim, jedna europejska, i dwa natryski z zimną wodą. Po drugiej stronie znajduje się sala do ćwiczeń. Jest to duży namiot na bambusowym rusztowaniu, pokryty moskitierą i lekkim dachem. W środku terenu szkoły jest studnia, a przy niej wielki kamień, czyli indyjska pralka (często spotykana w tym kraju praprababka naszych automatów). Bambusowa chata to niezwykły wynalazek, a jednocześnie idealne rozwiązanie na gorące goańskie zimy. Podstawą jest betonowy kwadrat o bokach długości trzy metry na trzy. Ściany chaty są bardzo cienkie, uplecione z pasów wysuszonych liści palmowych. W każdej z czterech ścian znajduje się duże okno zamykane od zewnątrz. Na początku warunki w chacie wydają mi się zbyt prymitywne. Po tygodniu zrozumiałam jednak, że jest to najlepszy wybór, bo gwarantuje proste życie i prawdziwe spotkanie z naturą. Co noc mój domek odwiedzają różne owady. Moskitiera oddziela mnie od ich obecności w łóżku, ale nie zawsze. Obserwując z ciekawością co robią, uczestniczę w ich życiu, a one uczestniczą w moim. Ćwicząc jogę i wchodząc coraz głębiej w asany, czuję, że otwieram się na niezwykły, magiczny świat przyrody. W mojej chacie brakuje mi wielu przedmiotów, między innymi stołu i krzesła. Siła nawyków i przyzwyczajeń, zakodowanych latami, domaga się swojej pozycji, o której musiałam zapomnieć. Perspektywa podłogowa, jak nazwałam życie bez krzeseł i stołów, ma jednak jedną zasadniczą zaletę: przybliża nas do ziemi, do najmniejszych stworzeń. Foto Corbis Odosobnienie Zima w Polsce i zima na Goa to dwie zupełnie inne pory roku. Obserwuję, jak cały świat wokół przygotowuje się do zmiany. Ćwiczę od chwili przyjazdu. Najpierw zapisałam się na dwa pięciodniowe kursy. Miały mnie przygotować do odosobnienia, dać czas na przystosowanie się do klimatu. Trzy godziny Dwa razy w tygodniu spotykamy się na miniwykładach. Sharat omawia techniki pranajamy, sztuki oddychania.

5 36 twój ruch dziennie pod okiem nauczyciela. Do tego praktyka własna wczesnym rankiem. W szkole Sharata, gdzie on narzuca reguły i porządek, własna praktyka ma swoją specyfikę. W związku z tym, że sam nauczyciel ćwiczy bardzo wcześnie rano, od nas wymaga tego samego. Pierwsze zajęcia zaczynają się o siódmej, do tej pory musimy mieć za sobą własne ćwiczenia. Codziennie wstajemy około 5 rano. Jest to zgodne z zaleceniami ajurwedy. Do szóstej w atmosferze dominuje energia Vatta, żywioł powietrza i przestrzeni. To najlepszy czas, by przygotować się na spotkanie dnia. Moja codzienna indywidualna sesja to zaledwie kilka pozycji. Zaczynam, jak prawie wszyscy, od króla asan. Jest to po prostu stanie na głowie, ale robimy wariant łatwiejszy dla kręgosłupa, ponieważ wisimy na bawełnianych pasach głową w dół. Nie wymaga to od nas takiego wysiłku, jak przy normalnym staniu na głowie. Pozycja nietoperza, jak ją nazwałam, pozwala wyjść z chronicznego zmęczenia. Doskonale ukrwiony mózg działa lepiej, a za nim całe ciało, szczególnie nerwy. Odwrócone pozycje (czyli takie, w których całe ciało odwrócone jest do góry nogami) robię słabo, kosztują mnie dużo wysiłku. Regularnie je ćwicząc, wzmacniam swoje ciało, ale to wolny i żmudny proces. Na początku jest mi trudno wykonywać wszystkie te pozycje w ciemności. Nie znam dobrze miejsca, nowych pomocy, bambusowe rusztowanie wydaje mi się bardzo mało wytrzymałe. Kończymy ćwiczyć, gdy wstaje słońce i budzi się dzień, tuż przed siódmą. Sharat wciąż podkreśla ważność dwóch pozycji królewskiej pary stania na głowie i świecy, czyli króla i królowej. Wymaga wytrzymania w tych pozycjach po minimum 20 minut codzienne. Ale ćwiczymy także asany z pozostałych grup: stojące, siedzące, skręty i skłony. Podróż DUCHOWA W naszej grupie jest dwadzieścia osób z całego świata, różnej płci i w różnym wieku. Każdy dzień zaczynamy wspólnie o piątej rano pozycją nietoperza. O siódmej jest Pooja, czas na mantry, a potem do ćwiczymy z Sharatem. Pół godziny mamy na prysznic albo kąpiel w morzu. O 11 wspólny posiłek. W południe przychodzi do nas lekarz ajurwedy. Opowiada nam o Vatta, Pitta i Kapha, trzech przenikających się konstytucjach ciała. Bardzo lubię badać ciało pod kątem energii, inaczej mówiąc żywiołów natury. Medycyna Wschodu opiera się na badaniu tych zależności i utrzymywaniu ich w harmonii. Po południu zaczynamy samodzielnie głęboki relaks. Sharat przychodzi do nas później, na pranajamę, a więc sztukę oddechu. O 19 jemy kolację. Godzinę później już śpię, żeby móc wstać wcześnie następnego dnia. Czuję, jak zmienia się moja świadomość ciała. Zaczynam rozumieć wiele mechanizmów, które w nim zachodzą. Po zajęciach pojawia się we mnie VATA powietrze PITTA ogień KAPHA ziemia dużo refleksji dotyczących ciała. Jak mam go słuchać, jak być z nim w całkowitej zgodzie i przyjaźni? Jak unikać agresji względem niego? Bo czym jest agresja? Paskudnym jedzeniem, głodzeniem się albo przejadaniem, zabieraniem mu snu, zmuszaniem go do robienia rzeczy, na które nie ma ochoty, albo siły. Poczucie zestrojenia z przyrodą przynosi jeszcze jedną refleksję zdolność do odradzania się. W trakcie ćwiczeń czuję, jakbym powoli zanurzała się w strumieniu, do którego prowadzi mnie Sharat. Wskakuję, znikam i wynurzam się znowu. Zaczynam obserwować, oceniać, porównywać i krytykować. Wracam do rzeczywistości. Mija trzeci tydzień odosobnienia. Jak cudownie, że tu jestem. Od dwóch dni wyostrzył mi się węch. Już z daleka wyłapuję zapach kardamonu w ciaju, czyli indyjskiej czarnej herbacie z mlekiem i przyprawami. Powoli zwalniam tempo. Koncentruję się tylko na jodze, dwóch posiłkach dziennie, ciele i zachodach słońca. Staram się wzmacniać w sobie żywioły ziemi i wody, ajurwedyjską Kaphę. Dzień ciszy. Ćwiczymy wszyscy, milcząc. Mówi tylko Sharat. Przyrównuje jogę do muzyki, a ciało do instrumentu, które musimy nastroić tak, żeby muzyka była piękna. FotoArchiwum autora, Ann Westling, Richard Major

6 twój ruch 37 W ostatni dzień kursu ćwiczymy na plaży. Sharat prezentuje pozycję półksiężyca stojącą, opartą na balansie. Niezwykle trudno ją wykonać na tak niestabilnym podłożu, jakim jest piasek. Rola nauczyciela Tydzień przerwy. Wprawdzie rano nadal mam praktykę własną, ale później jest czas wolny. Zmieniłam rytm dnia. Jadę do Muzeum Domów Goa, także do Old Goa miejscowości założonej przez Portugalczyków. Składali tu swoje wota Matce Boskiej, po każdej podróży morskiej z Europy, dziękując jej w ten sposób za udaną podróż. Ostatni tydzień to kurs nauczycielski. Zostało nas dziesięcioro: para Rosjan Oleg i Alyona, Casilda z Meksyku, Carmen z Peru, która mieszka w Japonii, Jesica z Berlina, Claudia z Wiednia, Jody z Kanady, Ka Yin Chinka mieszkająca w Malezji, Marie z Belgii i ja. Coraz lepiej się poznajemy. Mamy na to więcej czasu niż w trakcie odosobnienia. Po praktyce porannej śpiewamy mantry, później są zajęcia metodologiczne z Sharatem. Badamy technikę wykonywania asan, omawiamy ich działanie na podstawie własnych doświadczeń. Po południu obserwujemy zajęcia dla początkujących. Prowadzi je Sharat. Nie uczy nas teorii, ani nie powtarza teorii wyczytanych z książek razem z nim doświadczamy, czym jest rola nauczyciela. W czasie zajęć uczymy się robienia korekty, pokazywania asan, prowadzenia grupy. Joga to doświadczanie, czucie ciała i rozpoznawanie tego, co się w nim pojawia w trakcie wykonywania pozycji. Joga to obserwacja, uważna i wnikliwa. Z niej budzi się prawdziwa inteligencja ciała, które samo wie, czego potrzebuje, ile ma zjeść, ile godzin spać. Jak żyć. Jest tak gorąco, że jedynie ćwiczenie rano daje trochę przyjemności. Robimy głównie relaksy. Nikt nie ma siły na duży wysiłek. Na ostatnie zajęcia idziemy na plażę. Ćwiczymy sekwencję asan zwaną powitaniem Słońca, a potem zanurzamy się w wodzie. Monsun już blisko. Niebo podczas zachodu słońca, które oglądam prawie każdego wieczoru, coraz częściej jest pełne chmur. Wcześniej było jednolicie błękitne. Niedługo zaczną się deszcze, burze i silne wiatry. Morze Arabskie Żeby podnieść w swoim ciele poziom energii Kapha, a więc żywiołu wody z ziemią, prawie codzienne chodzę na plażę oglądać zachody słońca. Moje pobyty zmieniają się w swoistą medytację. Nad Morzem Arabskim zachody zaczynają się tuż po szóstej. Trwają czasami dziesięć, czasami piętnaście minut. O tej porze dnia powietrze jest gęste, spokojne, stojące. Tak właśnie przejawia się Kapha w atmosferze połączony żywioł wody i ziemi. A samo morze? Wspaniałe. Rano jest łagodne i spokojne. Można się położyć na tafli wody, która prawie bez ruchu unosi ciało. W ciągu dnia zmienia się, a wieczorem jest to bardzo gwałtowny żywioł. W czasie odpływu woda bezlitośnie wciąga w swoje głębiny. Dużo osób o tej porze przychodzi posiedzieć na plaży, niektórzy spacerują, inni biegają, miejscowe dzieci grają w krykieta, młode Hinduski sprzedają sarongi i biżuterię. Za kilka dni koniec kursu. Kupiłam już bilet do Dżajpuru, stolicy Radżastanu. Jak wiele innych osób uciekam stąd na północ. Mam jeszcze niecałe dwa tygodnie zwiedzania. Później samolotem z Delhi do domu. Z domu wracam do domu.