Book Reviews and Reports

Transkrypt

1 Audiofonologia Tom XIV 1999 Recenzje spraozdania z książek. Book Revies and Reports D. J. AlIum ed. Cochlear implant rehabilitation in children and adults. London: Whurr Publishers Ltd Trudnego zadania podjęła się dr Dianne J. Allum z Uniersyteckiego Szpitala Bazylei, która redagoanej przez siebie książce Cochlear Implant Rehabi/itation in Chi/dren and Adults, ydanej 1996 r., storzyła spólne forum dla ielu specjalistó z całego śiata, mogących przedstaić soje koncepcje i opisać proadzone różnych ośrodkach programy pracy z pacjentami implantoanymi. Poszczególne rozdziały zaierają infonnacje pochodzące z 21 różnych klinik, reprezentujących 12 różnych krajó i 8 językó z czterech kontynentó. Są to następujące kliniki: - Wiedniu (Austria), - Melbourne (Australia), - Montpellier i Paryżu (Francja), - Aachen i Hannoverze (Niemcy), - Rzymie (Włochy), - Tokio (Japonia), - Moskie (Rosja), - Barcelonie i Pamp lonie (Hiszpania), - Sztokholmie (Szecja), - Bazylei i Riehen (Szajcaria), - Nottingham i Southampton (Wielka Brytania), - Baltimore, laa, Ne Jersey, Noym Jorku i St. Louis (Stany Zjednoczone). Ogólnym przesłaniem książki jest niosek, iz rehabilitacja pacjentó implantoanych nie jest serią czy sumą ćiczeń proponoanych przez proadzących trening specjalistó, lecz raczej zróznicoanym procesem. Głóne rómice ziązane są z adresatem oddziałyań rehabilitacyjnych; inny zakres i rodzaj zadań potrzebne s ą dorosłym, inne dzieciom. W obrębie tych dóch grup różne podejścia zależą od tego, czy pacjent ma i jakim zakresie dośiadczenia słuchoe zdobyte ciągu sego życia. Populacja osób implantoanych różni się także tym. że ich dośiadczenia słuchoe zmieniają się nagle ze "śiata ciszy" na "ś iat dźiękó", oraz innym rodzajem sygnałó, jakie dostarczane są poprzez implant porónaniu z aparatami słuchoymi. Treś ci zaarte tej książce udoadniają, że nie ma zasadzie specyficznych metod rehabilitacji, które byłyby ziązane z rodzajem zastosoanego implantu. Większość opisanych technik może być zastosoana zaróno do pacjentó implantoanych, jak i korzystających z klasycznych aparató słuchoych. Jedyne różnice dotyczą ykorzystania bodźcó słuchoych zaierających informacje ziązane z ysokimi często-

2 r""" " 176 Recenzje i spraozdania z książek Book Revies and Reports 177 tliościami, które przez pacjentó implantoanych odbierane są lepiej. Dodatkoe różnice dotyczą oczekiań samych rehabilitantó. Mogą oni znaleźć tej książce bogaty materiał porónaczy oraz ieje inspiracji do pracy z pacjentem implantoanym, złaszcza dzieckiem e szystkich etapach, tj. przed i po operacji. Wszystkie opisane książce koncepcje programoe oraz metody zaróno diagnozy, jak i treningu oparte są na przedstaionej początkoym rozdziale podstaie teoretycznej. Opis dotyczy fizjologii i patologii słyszenia, ieloaspektoej charakterystyki różnych systemó implantó ślimakoych, ze szczególnym uzględnieniem możliych strategii kodoania moy i ich płyu na efekty rehabilitacji oraz problemó psychofizjologicznych, jakie łączą się z tym zagadnieniem. Wreszcie problematyka implantó ślimakoych rozpatryana jest aspekcie korzyści, jakie ta metoda leczenia całkoitej głuchoty może przynosić społeczeństu odniesieniu do grupy dorosłych oraz dzieci, a także relacji do kosztó. Dla potrzeb niniejszego opracoania chciałabym przedstaić szczegółoy opis ybranych trzech programó, a mianoicie programu kliniki Hanoerze, Paryżu i Noym jorku. 1. Dziecięcy program hanoerski W Klinice Laryngologicznej Akademii Medycznej Hanoerze od 1985 r. yposażano implanty ślimakoe dorosłych ogłuchłych po opanoaniu moy. Stosoano implant ślimakoy typu NUCLEUS Mini System 22. Początkoo implantó nie stosoano u dzieci, ponieaż spradzenie niezaodności stosoanych implantó ymagało długiego czasu. Implantoanie dzieci ymagało rónież zapenienia intensynej fachoej opieki pedagogicznej po operacji. Po yjaśnieniu szystkich niejasności oraz zaopatrzeniu 130 ogłuchłych postlingalnie dorosłych implanty rozpoczęto 1988 r. ich stosoanie u dzieci z głuchotą postlingalną. Od 1989 r. do grona podopiecznych należą też dzieci niesłyszące od urodzenia. W latach dzieięćdzie siątych implant otrzymało łącznie ponad 500 dzieci. Aby zapenić, opiekę tak dużej liczbie operoanych dzieci, otarto Hanoerze lipcu 1990 r. Centrum Implantó Ślimakoych (CIC). Koncepcja Centrum zakłada działania medyczne, techniczne, surdopedagogiczne, logopedyczne oraz terapię moy i języka, uzględnia także zagadnienia psychomotoryki oraz problemy psychospołeczne. Dużą agę przykłada się do ścisłej i opartej na zaufaniu spółpracy z rodzicami. Ponadto zespół praconikó Centrum stara się dbać o dobrą spółpracę ze specjalistami, którzy po pierszym intensynym okresie stępnej rehabilitacji słuchu i moy przeproadzonej Centrum opiekują się dziećmi miejscu ich zamieszkania. CIC jest ięc ośrodkiem konsultacyjnym, z którym spółpracują klinika i specjaliści rejonie zamieszkania. W ramach badań stępnych Klinice Laryngologicznej Hanoerze dzieci z dużymi ubytkami słuchu poddaane są nikliej medycznej i audiologicznej diagnozie. Doboroi dzieci do szczepó służą ściśle określone kryteria. Obejmują one otologiczne, audiologiczne i ogólnomedyczne aspekty. Praconicy Kliniki zasięgają też konsultacji u specjalistó z innych dziedzin medycyny. Nie mniej istotny dla dokonania łaściej decyzji dotyczącej implantacji jest punkt idzenia surdopedagogó oraz aspekty psychospełeczne. Przedoperacyjna, całościoa diagnoza tra ok. 5 dni. Rodzice tym czasie są pacjentami Kliniki. Przychodzą także raz z dzieckiem do Centrum i podczas intensynej dyskusji zostają bardzo szczegółoo poinformoani o szystkich problemach ziązanyc h z implantem. Dzięki kasetom video, hospitacjom zajęć i rozmoom z rodzicami dzieci jut zaimplantoanych mają oni możliość ytorzyć sobie sój łasny obraz i pogląd na system opieki i rehabilitacji stosoany Centrum. Rodzice otrzymują też liczne materiały informacyjne i publikacje. Informacje dotyczą aloró i ograniczeń implantó. Sukces po zastosoaniu implantu jest zależny od ielu czynnikó i rodzice mają prao być o szystkim poinformoani. jednocześnie ma miejsce ielostronne badanie słuchu u dziecka i specjalistyczna - pedagogiczna i logopedyczna obseracja oraz badanie. Implantacja jest brana pod uagę, gdy pojęciu szystkich biorących udz iał procesie podejmoania decyzji (rodzicó, lekarzy, pedagogó z miejsca zamieszkania i pra- conikó Centrum) jest pene, że dziecko nie korzysta z żadnych resztek słuchu znaczących dla rozoju moy na drodze słuchoej. Ponadto nie może być żadnych medycznych ani pedagogicznych przeciskazań. Dzieci, które korzystały krótko z aparató słuchoych, są poddaane ok. 8- -miesięcznemu treningoi słuchoemu, a decyzja o zabiegu implantacji zostaje odłożona. Po tym okresie pononie analizuje się przypadek. Kilka dni po operacji matka i dziecko spędzają centrum jeden dzień, aby poznać ludzi, miejsce oraz pracę z dziećmi zaopatrzonymi implant. Ponony przyjazd na dłużej nie jest już dla nich tak s tresujący. Następuje on ok. 5 tygodni po szczepieniu implantu i tedy ma miejsce piersze dopasoanie procesora moy. Zapeniane jest trosklie postępoanie i ostrożne obchodzenie się z dzieckiem. Dobre ustaienie procesora moy ymaga ielu seansó dopasoyania i zrastającego dośiadczenia słuchoego Rehabilitacja małego pacjenta tra iele lat. Konieczne jest, oprócz ychoania słuchoeg~ i rehabilit~cji mo~, -:adbanie o ogólny rozój dziecka - poznaczy i emocjonalny. Wychoame słuchoe l rehabilitacja moy oznacza pracę zaróno nad strukturą moy, jak rónież ~a~ całokształtem językoych zachoań Podstaoym polem procesu rehabilitacji pozosta Je jednak pomoc aktynym funkcjonoaniu życiu codziennym i zabaie. Tylko óczas, gdy dziecko ma kontakt z moą dźiękoą i uczy się porozumieać za pomocą dźiękó moy, będzie stanie za pomocą implantu ślimakoego rozumieć dźięki moy. Pierszy etap rehabilitacji słuchu i moy umożliia dziecku ejście do śiata słyszących. Obejmuje on 12 stacjonarnych tygodnioych pobytó Centrum ciągu du lat. Składają się one z 25 różnego rodzaju 30-minutoych za~ęć ~ każd~~ tygo?niu.. W tym czasie rodzice dukrotnie ciągu tygodnia spotykają się, aby omóić najbardziej nurtujące Ich problemy. Stosuje się różnorodne techniki pozalające osiągnąć dobrą spółpracę z. rod,zicami pr~ie rehabilitacji. Są nimi: rozmoy indyidualne, dyskusje grupoe, odgryame roi, konsultacje l porady, instrukcje, terapia rodzinna i inne. Specyfika pracy z dzi~~mi niesłyszącym.i od urod.zenia jest zupełnie inna niż rehabilitacja dzieci czy dorosłych, którzy ~~a~lh sł~ch po okresie ro~oju ~o~. Dlatego program terapii jest tym ypadku odmienny I opiera Się na nauce słuchama, zbleramu dośiadczeń słuchoych i rozijaniu języka. Inny jest rónież charakter podejścia do niesłyszącego Wymaga umiejętności zdobyania zaufania i naiązy.ania dobrego kontaktu. Poszczególne ćiczenia łącza się kontekst językoy zależności od poziomu spraności językoej danego Są one ściśle uzależnione od programu dnia CI C, a później od otoczenia domoego. Dzięki tak zorganizoanej pracy CIC osiąga się głóne cele zaopatrzenia dziecka implant, którymi są: - słuchoy kontakt z otoczeniem, - rozój osoboości, tym spostrzegania siebie i innych, - rozój kompetencji językoych oparty na odbiorze słuchoym, - rozój naturalnego głosu, - możliość korzystania ze słuchu i moy, - szkolna i społeczna integracja. n. Program paryski Program ten, storzony przez ysokiej klasy specjalistó ze Szpitala Saint-Antoine Paryżu pod kierunkiem prof. Claude Henri Chouarda, tra od 1976 r. Przeszło 20 lat dośiadczeń zaoocoało kilkusetosoboą grupą pacjentó. Wraz Z rozojem programu zmieniały się kryteria doboru pacjentó, metody uzyskiania i oceny postępó oraz zasady rehabilitacji..,obecne podejście charakteryzuje się odmiennością postępoania stosunku do du grup pacjento: Grupa A - pacjenci z głuchotą postlingalną (dorośli, młodzież i dzieci). Grupa B - dzieci z głuchotą prelingalną (rodzoną lub nabytą).

3 178 Recenzje i spraozdania z książek Book Revies and Reports 179 Pierszy krok postępoaniu z pacjentami z grupy A to, obok ykonania pełnej diagnozy, dostarczenie informacji o różnych implantach dostępnych Klinice. Następny krok, jeszcze przed operacją, to zetknięcie z pacjentami już korzystającymi z tego urządzenia celu ymiany dośiadczeń i nabrania przekonania o sojej decyzji. Następna faza to sama operacja. Po operacji zespół jest już znany i 10 dni po niej ma miejsce piersze dopasoanie procesora moy. Kolejne dopasoania i trening proadzone są przez tego samego terapeutę. Sesje dopasoania przeproadzane są raz dziennie aż do otrzymania zadoalającego programu pozalającego rozpocząć trening słuchoy. Pacjenci chcą jak najszybciej poczuć się bezpiecznie i zrozumiała jest ich niecierpliość. Są śród nich i tacy. którzy mimo przygotoań i przekazanych informacji, że dźięki nie będą takie, jak poprzednio, czują się rozczaroani. Proces dopasoania i przyzyczajania się do procesora moy przeproadzany jest stopnioo. Zalecane jest korzystanie początkoo jednągodzinę dziennie kilku pierszych dniach aż do pełnego ykorzystania ciągu całego dnia. Jeszcze trakcie pobytu Klinice pacjenci uczeni są technicznej obsługi całego urządzenia. Zaleca się pacjentom słuchanie szystkich d źiękó domu i na ulicy, słuchanie teleizji, rozmoy z rodziną i sporządzanie notatek postaci "pamiętnika rażeń słuchoych". Trening słuchoy tra codziennie przez ok. 2 mie si ące od momentu opuszczenia Kliniki. Dużą agę przyiązuje się nie tyle do różnych rodzajó ćiczeń, co do szybkości przechodzeniu od prostych do coraz bardziej skomplikoanych. Obecnie po 20 latach dośiadczeń trening dotyczący dźiękó otoczenia jest ograniczony na rzecz ćiczeń opartych na moie. Wraz z technicznym postępem dziedzinie implantó zmieniły się cele. ale rónież ymagania pacjentó. Piersza faza treningu tra od 2 tygodni do 2 miesięcy zależności od trudności, jakie przejaia pacjent. W momencie, kiedy osoba implantoana opuszcza zespół, dobrze jest, gdy może rozumieć zdanie móione bez odczytyania z ust i użyać procesora przez cały dzień. W następnej fazie trening jest kontynuoany mniej intensynie, np. da razy tygodniu, i tra tak długo, jak potrzeba. Proadzony jest albo przez ten sam zespół, albo przez logopedó miejscu zamieszkania pacjenta. Trening s łuchoy zaiera następujące elementy: - rozróżnianie dźiękó z otoczenia, - rozróżnianie głosó kobiecych i męskich, - rozróżnianie częstotliości dźiękó (ysoki I niski), - rozróżnianie intonacji oraz innych cech prozodycznych, - rozróżnianie cech muzycznych, _ rozumienie moy ( różnych typach zadań, zgodnie z zasadą stopnioania trudności i przechodzenia od zestaó zamkniętych do otartych), - kontrola głosu. W stosunku do tej grupy pacjentó opracoany zosta ł specjalny protokół oceniania. Pacjenci testoani są takich samych arunkach, za pomocą losoo dobranych prób. Każdy pacjent może osiągnąć maksymalnie 1000 punktó, ykonując szystkie próby testoe zaarte trzech kategoriach zadań: - jednostek (0-10) - tutaj mieszczą się zadania ziązane z różnicoaniem głosó, rozpoznaaniem dźiękó z otoczenia, odczytyaniem moy z ust itp.; - dziesiątek (10-90) - tutaj mieszczą się zadania z ykorzystaniem dźiękó moy zestaach zamkniętych. półotartych i otartych; - setek ( ) - tutaj mieszczą się zadania ziązane z rozumieniem moy zestaach otartych oraz z użyaniem telefonu z kontekstem i sobodnej rozmoie. Skumuloany, ogólny ynik, który uzyskuje się po przeproadzeniu pomiaró obiektynych, praie zasze pokrya się z subiektynym rażeniem zespołu rehabilitującego pacjenta. Spotkania mające na celu spradzanie postępó odbyają się po 3, 6, 9, 12, 18, 24 oraz 36 miesiącach od implantacji. Postępoanie z pacjentami z grupy B - czyli dziećmi z głuc hotą prelingalną określa protokół storzony dla przedziału iekoego od 2,5 roku do 12 lat. Procedura przedoperacyjna zmierza do określenia korzyści,jakie dziecko będzie miało z implantu, przeidyania eentualnych ynikó i yboru ariantó rehabilitacji pooperacyjnej. Określa się jakość ś rodoiska rodzinnego, postay rodzicó, ich możliości zjązane z proadzeniem rehabilitacji i motyację do zastosoania implantu. Wyiady i procedura przedoperacyjna pozala ustalić rzeczyisty poziom funkcjonoania dziecka zakresie: percepcji, kompetencji językoej, możliości ekspresji oraz zachoania. Każde dziecko przechodzi przez serię badań przed podjęciem decyzji. Podsumoując można poiedzieć, że program zakłada jakby die procedury oceny przedoperacyjnej: jedną dla rodzicó (środoisko rodzinne, poziom socjokulturoy, motyacja), drugą dla dzieci (poziom osiągnięć dziecka, szczególności odniesieniu do moy i języka oraz gotoość do komunikoania się). Zespół yniku tych działań zjednej strony stara się zdobyć peność, że rodzice mają realistyczne oczekiania, znają możliości i ograniczenia implantu, z drugiej peność ma dotyczyć realnych możliości Metody pooperacyjnej rehabilitacji różnią się zależności od ieku i dojrzałości dziecka oraz od jego kompetencji językoych. W praktyce oznacza to, że dzieci podzielone zostają na die grupy iekoe: a) 2,5 roku - 5 lat oraz b) 6-12 lat. Podłączenie i dopasoanie procesora moy ma miejsce później ni ż ypadku dorosłych, a mianoicie ok. 3 tygodni po operacji. Dziecko ymaga innego zespołu niż ten, który spotyka przy operacji celu zredukoania niepokoju. Podłączenie odbya się obecności rodzicó i z ogromną ostrożnośc i ą, aby uniknąć zdarzeń mogących płynąć na odrzucenie implantu. Dziecko może zaznajomić się z częściami zenętrznymi implantu, dotykać je, oglądać itp. Wszystkie czynności przeproadza zasze osoba rehabi l itująca dziecko kli macie zaufania i poczucia bezpieczeństa. Osobę tę dziecko spotyka już przed operacją. Zespół dba o y_ torzenie odpoiedniej atmosfery między terapeutami, dzieckiem i rodzicami. Proces dopasoania przeproadzany jest krótkich sesjach, jeś li potrzeba - naet kilka razy dziennie. Sesje dopasoania procesora moy u dzieci są częstsze niż u dorosłych i ściśle zintegroane z zajęciami rehabilitacyjnymi okresie 2-3 miesięcy po operacji. Według założeń programu dopasoanie procesora moy i trening słuchoy są zasze od siebie zależne. Aby osiągnąć sukces dopasoaniu, trzeba dobrze znać postępy i trudności, jakie przejaia dziecko trakcie rehabilitacji. Kolejnym bardzo ażnym elementem programu jest instruktaż dla rodzicó. Są oni oboiązani do uczestniczenia sesjach rehabilitacyjnych, aby mogli łatiej proadzić ychoanie słuchoe sojego Rodzice są szczegółoo informoani o łaściościach implantu i o możliości rozoju języka za jego pomocą. Proszeni są o baczną obserację dziecka, móienie do niego odpoiedni sposób, tj. ze zmienną melodią i intonacją głosie i na tyle często, aby zapenić ~ostateczny kontakt moą. Rodzice uczeni są odkryania dziecku śiata dźiękó poprzez gry I zabay, budzenia jego ciekaości ich poznaaniu. Rodzice uczeni są także unikania sytuacji, której dziecko narażone jest na porażkę, oraz atmosfery, której dziecko odczua, że jest bez przery spradzane. Członkoie zespołu naiązują także spółpracę z placókami edukacyjnymi, do których uczęszczają dzieci implantoane. Celem tej spółpracy jest zdobycie zaufania między stronami oraz storzenie jak najlepszych arunkó i podejmoanie spólnych decyzji co do typu i znaczenia treningu ymaganego dla Terapeuci otrzymują tyle informacji, ile to jest możlie odnośnie do rzeczyistych i potencjalnych trudności, na jakie można natknąć się trakcie pracy z dzieckiem implantoanym. Na i ązanie korzystnej spółpracy płya pozytynie na rodzicó i torzy łaściy klimat dla pełnego rozoju danego Program ćiczeń rozpoczyna się zgodnie z opracoanym protokołem 3-4 tygodnie po operacji. Intensyna rehabilitacja tym początkoym okresie proadzona jest Klinice każdego dnia przez da miesiące. Umożliiają to tygodnioe pobyty któregoś z rodzicó z dzieckiem każdych trzech miesiącach podczas pierszego roku po operacji. W następnych latach dziecko ma prao do, -

4 I" l 180 Recenzje i spraozdania z książek takiego pobytu raz na pół roku. W międzyczasie dziecko kontynuuje rehabilitację miejscu zamieszkania lub placóce, gdzie przebya. Metody pracy są bardzo podobne do tych, jakie stosuje s ię rehabilitacji dziecka korzystającego z klasycznych aparató słuchoych, złaszcza stosunku do małych dzieci. Trening jest zasze dopasoany do ieku i poziomu rozoju języka, ale zasze zaiera podobne elementy: - yołanie reakcji na dźięki, - rozróżnianie cisza I dźięk, _ rozróżnianie bary dźiękó (dźięczność / bezdźięczność), - kieroanie uagi do źródła dźięku, - odpoiadanie na znane dźięki z otoczenia, _ odbiór elementó prozodycznych (różne cechy dźiękó, proste i złożone rytmy), _ odbiór moy (listy zamknięte yrazó sparte obrazkami, początkoo z pomocą zroku i stopnioo bez tej pomocy), - trening prozodyczny (yrażanie emocji), _ rozpoznaanie yrazó od list zamkniętych, poprzez skazókę tematyczną do list otartych, _ listy prostych zdań zestaach zamkniętych, zestaach ze skazóką tematyczną, zestaach otartych, listy zdań złożonych, - rozpomaanie prostych poleceń, _ moa czynna i język (ćiczenia kontroloaniu głosu - jego natężenia i ysokości, imitoanie zmian prozodycznych, potarzanie słó i zdań nadaanych przez terapeutę, nauka liczenia oraz prostych ierszykó i rymó itp.). Oprócz tych zadań tym samym czasie logopeda pracując z dzieckiem tradycyjnymi metodami, uzupełnia ten trening o: rozszerzanie słonicta, rozumienie składni, artykulację głosek, odczytyanie moy z ust. Integralną częścią procedury rehabilitacyjnej są opracoane przez zespół Kliniki protokoły oceny postępó dzieci dóch grupach iekoych: - dla dzieci poniżej 5 lat, - dla dzieci między 6 a 12 rokiem życia. Zadania badane różnymi rodzajami testó dotyczą: rozumienia, odbioru słuchoego, możliości ekspresyjnych oraz zachoania. W grupie dzieci do szóstego roku życia rozumienie badane jest przy użyciu odczytyania moy z ust za pomocą różnego rodzaju zadań: znajomość części ciała, koloró, określanie miejsca, ilości, przynależności, cech, rozpoz11aanie yrazó określających przedmioty i obraz~i, rozp~znaanie prostych poleceń, prostych zdań, a następnie zdań złożonych (obrazek pełm funkcję skazóki). W tej samej grupie dzieci odbiór słuchoy badany jest bez pomocy odczytyania moy z ust, jedynie drogą słuchoą przy użyciu żyego głosu, nagrań magnetofonoych, syntezatora. Rodzaje zadań odpoiadają ćiczeniom treningu s łuchoego. Umiejętności ekspresji badane są przez porónanie do normy (dziecko słyszące tym samym ieku). Zachoanie i relacje z innymi osobami oceniane są podczas całego przebiegu rehabilitacji przy zastosoaniu takich metod, jak: kestionariusz ankiety, yiad, obseracja przy udziale członkó zespołu, rodzicó i nauczycieli. Szczególną uagę kieruje się na postaę dziecka do komunikoania się oraz typ komunikacji (komunikacja oralna, język migoy, komunikacja mieszana), jak rónież na interakcje: dziecko-rodzice. W ocenie dzieci od 6 do 12 roku życia procedura oceniania jest podobna do procedury dla dorosłych, zadania językoe są adaptoane do poziomu rozoju językoego dzieci. Dla niektórych nastolatkó (z dobrym rozojem moy i języka) procedura badacza jest taka sama, jak dla dorosłych. Pacjenci tej grupie rónież otrzymują punkty za ykonanie poszczególnych zadań i mogą otrzymać maksymalnie 1000 punktó trzech kategoriach zadań. Book Revies and Reports 181 Podsumoując założen i a i yniki programu paryskiego, można sformułoać następujące nioski: Pacjenci postlingalni potrzebują stosunkoo krótkiego okresu rehabilitacji - od kilku tygodni do kilku miesięcy ( zależności od długości okresu głuch oty, poziomu socjokulturoego oraz motyacji). W.tej grupie pacjentó rezultaty z reguły są szybko osiągane. Dzieci z głuchotą prelingalną ymagają dłuższego okresu rehabilitacji, a zasadzie podstaoego nauczania. Zasady rehabilitacji są podobne do treningu dzieci z aparatami słuchoymi, lecz iększy nacisk musi być położony na zadania ziązane z różnicoaniem, a następnie rozpoznaaniem częstotliości dźiękó. Cały program tej grupie dzieci nastaiony jest na zmniejszenie czasu potrzebnego do nabycia m~y i ję~ka. Imp~ant ślimakoy umożliia to zadanie i starza arunki do naturalnego rozoju dziecka. Niezbędne Jest, aby szyscy uczestnicy procesu rehabilitacji mieli głęboką iedzę na temat głuchoty oraz samego urządzenia. Istnieją różnice pomiędzy dorosłymi a dziećmi, ale jest także spólny cel: proadzenie możliości komunikoania się za pomocą moy środoisku ludzi normalnie słyszących. ni. Program amerykański z Noego Jorku Autorzy tego interdyscyplinarnego programu prezentują pogląd, że implantacja ślimakoa i to, co po niej następuje, nie są yłącmie leczeniem, ale złożonym procesem. W modelu typoo medycznym głuchotę traktuje s ię jako jednostkę choroboą, którą należy diagnozoać i leczyć. Implantacja ślimakoa ymaga jednak czegoś ięcej, ymaga jednakoego kładu i zaangażoania zespołu specjaj istó oraz rónoagi pomiędzy tym, co naukoo zmierzone, a tym, co napradę :ealne. Fundamentalnego znaczenia nabiera obecność pedagoga - znacy problemó ludzi głuchych Jako konsultanta, który zabezpiecza ziązki między śiatem medycyny i edukacji. Umiejętne postępoanie pedagogiczne rozpoczyna się już fazie selekcji do operacji. Obseracja dotyczy sposobu komunikacji dziecka, jego eentualnego umiejscoienia systemie edukacyjnym po implantoaniu, ludzi, którzy będą odpoiedzialni za jego rozój, reszcie dojrzałości samego Obseracje te, aby mogły przynieść pozytyny skutek, muszą zostać poiązane zjednym z modeli dostarczania dziecku kompleksoych usług. W Stanach Zjednoczonych funkcjonuje kilka roziązań zabezpieczeniu dziecku praidłoego postępoania rehabilitacyjnego po implantacji. Pierszy model polega na tym, że dziecko otrzymuje pełny zakres usług ośrodku, który przeproadził implantację. W praktyce oznacza to, że z tego typu opieki mogą korzystać dzieci z pobliskiego geograficznie terenu. Drugi typ opieki oznacza, że ybrany patolog moy i języka lub audiolog pełni funkcję łącznika pomiędzy rodziną dziecka, ośrodkiem implantó i szko ł ą. Ten model jednak może oznaczać różnice treningu, jakie proponują i proadzą: audiolog, logopeda i nauczyciel szkole. Różnice te bardziej niż możliości samego dziecka mogą płyać na osiągane przez niego yniki. Istnieją także szkoły Stanach Zjednoczonych, które specjalizują się proadzeniu dzieci implantoanych i rozinęły soje łasne, autorskie programy. Do takich należą szkoły Tucker-Maxon Portland, Oregon and Central Institute for the Deaf S1. Louis, Missouri. Wreszcie ostatnim modelem polecanym przez autoró programu noojorskiego jest śiadczenie fachoych usług dziecku implantoanemu i jego rodzinie poprzez fachoego pedagoga-konsultanta. Wykorzystuje się tym celu szystkie środki i zasoby istniejące najbliższym środoisku Rolą takiego konsultanta jest rozpoznanie arunkó środoiskoych dziecka i stierdzenie, czy istnieje szkoła, która kładzie nacisk na rozój umiejętności słuchania i móienia. Jego zadaniem jest yszukanie dośiadczonego nauczyciela dzieci głuchych, który potrafi stosoać metody audytyno-erbalne. Konsultant odiedza szkołę jeszcze przed implantacją. Wizyta ta jest częścią diagnozy przedoperacyjnej. Ponieaż istnieje jeszcze iele nieporozumień na temat implantó i ynikó, jakie można osiągać za ich pomocą, konsultant spędza sporo czasu śród personelu szkoły i odpoiada na szystkie ich pytania oraz dostarcza potrzebnych informacji. Zakres

5 182 Recenzj e i spraoz dania z zależności od środoiska, do którego pójdzie dziecko (szkoła iu oceny osiągnięć językoych masoa lub specjaln a). Ta izyta zykle ma miejsce po ykonan możliość poróna nia ynikó dziecka przez zespół ośrodka implantó ślimakoych. Daje to Często dziecko znanym, bezku. środois osiągniętych tą drogą z obsera cjami dziecka jego i jego opinie mają istotpersonel Szkolny ci. możlioś iększe piecznym miejscu prezentu je o iele pod uagę arunki bierze nt Konsulta aniu implanto o decyzję aną ny pły na podejmo informacje, czy także są Istotne akustycz ne klasy, gotoość dziecka do komunikacji oraz jej sposób. tych izyt jest celem ażnym Bardzo szkoły. do a dziecko jest internacie, czy z domu uczęszcz zespołu ośrodka implantó. i acji rehabilit procesu całego do szkoły u zdobycie zaufania personel spółpracy, autorzy program u Pomimo że nie szystk ie szkoły są gotoe zaakceptoać ten typ dziecku, biorąc pod uagę korzyści ze najięks on preferują ten modeł, gdyż uażają, iż przynosi. długoterminoą obselwację ynikó nta-peda goga dzielą na Okres po operacji autorzy programu opartego na pracy konsulta a moy, druga zaś procesor niu podłącze m die fazy - pielwsza następuje bezpośrednio po pierszy nt bierze udział konsulta nich z każdej W ia. urządzen z nia korzysta rozpoczyna się po krótkim okresie ci cji możlioś percepcy jnych i przekazu je niezbędne informac je do szkoły. Dośiadczenia obsera grupy: dzieci tych dóch fazach każą podzielić je na cztery ykryać iększość a) dzieci, które bezpośrednio po podłączeniu procesor a są stanie tych informacji Book Revies and Reports książek może być różny dźiękó - jest to grupa najliczni ejsza, b) dzieci, które są stanie różnicoać ry słó, zdań itd., ale noszą procesor c) dzieci, które nie prezentują bezpośrednio rażliości na dźięki, ń, zastrzeże moy bez jest yłączony (z reguły d) dzieci, które odmaiają noszenia procesor a naet tedy, gdy a opon mózgo ych zapaleni yniku np. słuch utraciły są to najmnie jsze dzieci, które dzieje). się co ą, i nie rozumiej og określa odmienn e W zależności od tego, do której grupy dziecko należy, konsulta nt-pedag ać z dźięka postępo jak, rodzicó także Uczy cele pracy z nim i przekazu je je do szkoły należy do grupy dziecko Jeśli korzyści. alne maksym o osiągnęł dziecko mi otoczeni a oraz z moą, aby sposób optymal ny i ymaga to trzeciej, pradop odobnie jego procesor moy nie jest ustaion y dziecka z grupy czartej ymaypadku dodatkoej pracy ośrodku implantó ślimakoych. W Następuje także kolenia nastaie zmiany celu gany jest specjaln y program ycho aczy odpoiedzialność za proadz enie on Bierze szkole goga nta-peda jna izyta konsulta urządzenie działa i spradzić nauczycieli taki sposób, aby potrafili praidłoo ocenić, czy pozyty nie płyało na jego będzie które ko, środois ć słuchoe możliości dziecka oraz zapeni realnie łączyć słuchanie sposób jaki ielom, nauczyc e pokazuj nt rozój. W tym celu konsulta dziecka i zapotrze bopotrzeb normaln y tok zajęć lekcyjnych. Następne izyty ustalane są edług ania nauczycieli. ślimakoych zapeni a ciągłość Obecność konsulta nta-peda goga program ie implantó cały czas o to, aby dziecko znajopieki całej karierze edukacy jnej Będzie on dbał przez szkoły. Decyzja spraie zmiany pomimo np. doało się korzystn ych dla siebie arunka ch, płyających na czynnikó ch szystki iu rozażen po zapadać zmiany szkoły na poszechną musi są na podsta ie ane podejmo sukces i konsulta nt-pedag og jest za to odpoiedzialny. Decyzje jego rodziny. oraz dziecka ci znajomoś nej ynikó długoterminoej obsera cji (Jol/o-up) i grunto 183 ajte.chnolog~a implantó ślimakoych zmieniła filozoficzną orientację ielu profesjon u program autoró Zdaniem ~!~o.zajmuj~~~ch SIę us~~dzeniami słuchu Stanach Zjednoczonych. a nie tylko na ~ yole podejs~le ~peolające szechstronne spojrzen ie na potrzeby osoby głuchej, z uszkodz onym ludzi rozój pełny ć zapeni.może sł~ch~, utraty aspekt. Jeden, np. a.udioio~lc-;ny '.. edukacj i mogą nieść sój kład społeczeństo zaróno edukacy jnym, jak i ekonom icznym. aspekcie sukces ~ł~c~em, ktorzy ~Zlęk~ otrzymaolu odpoiedolej u Zl słyszących I odoleść łasny Joanna Szuchnik Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu Warszaa