Oœwietlenie w szkole Oprawy Stan prawny Z³udzenia

Transkrypt

1 ISSN Kwartalnik Klubu Œwiat³a nr 1 (2) / wiosna 2004 wydawany przez Philips Lighting Farel Mazury e Oœwietlenie w szkole - str.8 Oprawy do oœwietlenia obiektów dydaktycznych - str.10 Stan prawny krajowych i europejskich norm oœwietleniowych - str.24 Z³udzenia optyczne - str.29 Widzieæ wiêcej

2 Energooszczêdne oœwietlenie szkó³ profesjonalny partner w oœwietleniu TCS 214 oprawa do oœwietlenia ogólnego sal lekcyjnych TCS 098 A oprawa asymetryczna do doœwietlania tablicy TCS 125 oprawa do oœwietlenia korytarzy i sto³ówki TCS 475 oprawa do oœwietlenia sal gimnastycznych TLD Super 80 Philips Lighting Farel Mazury Sp. z o.o. ul. B. Chrobrego 8, Kêtrzyn, tel.: centrala 089/ , fax: 089/ Dzia³ realizacji zamówieñ: tel.: 089/ , tel.: 089/ , tel.: 089/ , tel.: 089/ , fax: 089/ Biura Handlowe i Projektowe: Pi³a, ul. Kossaka 150, tel.: 067/ , fax: 067/ Warszawa, Al. Jerozolimskie 195 b, tel.: centrala 022/ , tel.: 022/ , tel.: 022/ , tel.: 022/ , fax: 022/ Kêtrzyn, ul. B. Chrobrego 8, tel.: 089/ , tel.: 089/ , fax: 089/ Katowice, ul. Bytkowska 1b, tel.: 032/ , tel.: 032/ , tel.: 032/ , fax: 032/

3 3 Widzieæ wiêcej Philips Lighting W tym numerze oœwietlenie w szkole Nowoœci z Philipsa Oœwietlenie w szkole Oprawy do oœwietlenia obiektów dydaktycznych Œwietlówki liniowe nowej generacji Przyk³adowe rozwi¹zania oœwietlenia ogólnego dla typowych pomieszczeñ szkolnych Przyk³adowe rozwi¹zania oœwietlenia ogólnego dla sali gimnastycznej Oœwietlenie szkó³ podstawowych w Kêtrzynie Modernizacja oœwietlenia w Zespole Szkó³ Ponadgimnazjalnych w Pile Modernizacja oœwietlenia w Gimnazjum nr 1 im. Kardyna³a Stefana Wyszyñskiego Prymasa Tysi¹clecia w Jaworzynie Œl¹skiej Sustainability - sposób prowadzenia biznesu Stan prawny krajowych i europejskich norm oœwietleniowych Lampy wysokoprê ne z grupy MASTER Podstawy Techniki Œwietlnej cz.2 - Z³udzenia optyczne Na luzie str.5 str.8 str.10 str.12 str.16 str.19 str.20 str.21 str.22 str.23 str.24 str.26 str.29 str.30

4 Widzieæ wiêcej Philips Lighting 4 "Widzieæ wiêcej" nr 1 (2) / wiosna 2004 Temat numeru: "Oœwietlenie w szkole" Kwartalnik Klubu Œwiat³a Wydawca: Philips Lighting Farel Mazury Sp. z o.o. Adres Redakcji: Philips Lighting Farel Mazury Sp. z o.o. ul. Kossaka 150, Pi³a tel , fax Redaktor: Przemys³aw Oziemblewski przemyslaw.oziemblewski@philips.com Autorzy i konsultanci bie ¹cego numeru: Cezary Ba³dyga, Maciej Dêbowski, S³awomir Guss, dr in. Ma³gorzata Górczewska, Aleksandra Grotha, Andrzej Horbaj, Kazimierz Kobia³ka, Marek Lorczyk, Marek Marciniec, Piotr Nowicki, Leszek Skinder, Magdalena Tarnowska. Witam Pañstwa bardzo serdecznie! Otaczaj¹cy nas œwiat ulega ci¹g³ym zmianom. Tempo tych zmian narzuca potrzebê zdobywania kolejnych informacji i umiejêtnoœci, czy to zwi¹zanych z wykonywanym zawodem, czy po prostu z korzystaniem z nowego urz¹dzenia. Sposoby uczenia siê te ulegaj¹ zmianie. Dochodz¹ nowe, wykorzystuj¹ce mo liwoœci, jakie daje komputer i dostêp do internetu. Firma Philips w swojej dzia³alnoœci k³adzie du y nacisk na szkolenie i dokszta³canie. Pracownicy firmy ci¹gle doskonal¹ swoje umiejêtnoœci i wymyœlaj¹ nowe rozwi¹zania. W efekcie tego, Philips osi¹gn¹³ niesamowit¹ liczbê zg³oszonych patentów. Nowe technologie umo liwiaj¹ tworzenie nowych produktów, konstruowanie nowych opraw oœwietleniowych o w³aœciwoœciach dot¹d niespotykanych. Przyk³adem mo e byæ oprawa Carpe Diem, która umo liwia nie tylko regulacjê strumienia œwietlnego Ÿróde³, ale równie temperaturê barwow¹ wysy³anego z oprawy œwiat³a. Mo emy zatem otrzymaæ oœwietlenie dostosowuj¹ce siê do upodobañ u ytkownika lub w okreœlonym zakresie do zmieniaj¹cej siê barwy œwiat³a s³onecznego. Zgodnie z za³o eniami prowadzonej dzia³alnoœci, Philips dzieli siê swoj¹ wiedz¹. Specjaliœci z Philips Lighting prowadz¹ szkolenia dla klientów, architektów, projektantów, instalatorów, handlowców, chc¹cych posi¹œæ i pog³êbiæ swoj¹ wiedzê w dziedzinie oœwietlenia. Osoby zainteresowane œwiat³em i sposobami jego wykorzystania spor¹ dawkê wiedzy mog¹ równie pobraæ z naszych stron internetowych. W obecnym numerze "Widzieæ wiêcej" zosta³y zebrane informacje zwi¹zane z oœwietleniem obiektów dydaktycznych. Nale y bowiem zdawaæ sobie sprawê, e od warunków, w jakich odbywa siê nauka, zale y poziom przyswojenia i zapamiêtania przekazywanej wiedzy. Rozwi¹zanie oœwietlenia sal lekcyjnych proponowane przez Philipsa, zosta³o zrealizowane ju w wielu szko³ach w ca³ej Polsce. Niektóre z nich opisujemy. Zapraszam do lektury. Ryszard Niedzió³ka Prezes Zarz¹du Philips Lighting Farel Mazury Prenumerata Zamówienia na prenumeratê, mog¹ sk³adaæ cz³onkowie Klubu Œwiat³a, za poœrednictwem formularza umieszczonego w sekcji "Powiadomienia", na internetowej stronie Opracowanie graficzne i DTP: Rafa³ Ryniak, "Hejber & Maryks Promotions" Druk: Hejber & Maryks Promotions ISSN Philips Lighting Farel Mazury 2004 Philips Lighting Farel Mazury Sp. z o.o. ul. B. Chrobrego 8, Kêtrzyn, tel. centrala 089/ , fax 089/ Dzia³ realizacji zamówieñ: tel.: 089/ , tel.: 089/ , tel.: 089/ , tel.: 089/ , fax: 089/ Biura Handlowe i Projektowe: Pi³a, ul. Kossaka 150, tel. 067/ , fax: 067/ Warszawa, Al. Jerozolimskie 195 b, tel. centrala: 022/ , 022/ , 022/ , fax: 022/ Kêtrzyn, ul. B. Chrobrego 8, tel. 089/ , 089/ , fax: 089/ Katowice, ul. Bytkowska I b, tel. 032/ , 032/ , 032/ , fax: 032/ Zdjêcie na ok³adce przedstawia Aulê Gmachu Fizyki Politechniki Warszawskiej

5 5 Widzieæ wiêcej Philips Lighting nowoœci z Philipsa Sto tysiêcy patentów firmy Philips Koncern Philips og³osi³ zarejestrowanie swojego stutysiêcznego patentu. Ta liczba wskazuje na wagê jak¹ Philips przywi¹zuje do innowacyjnoœci. Koncern notuje znaczne dochody zwi¹zane z proaktywn¹ strategi¹ zarz¹dzania w³asnoœci¹ intelektualn¹, które stanowi¹ istotny wk³ad w tworzenie nowych technologii oraz implementowanie ich we wszystkie nowopowstaj¹ce produkty Wœród wielu przyk³adów wynalazków i opatentowanych technologii Philipsa bez w¹tpienia wa ne miejsce zajmuj¹ CD, DVD, JPEG, MPEG, arówki xenonowe (do œwiate³ samochodowych) i arówki UHP (do projektorów multimedialnych) oraz sposób kodowania g³osu w telefonii GSM. W ci¹gu piêciu ostatnich lat Philips potroi³ roczn¹ liczbê wynalazków z tysi¹ca do trzech tysiêcy. Od dwóch lat, wed³ug organizacji WIPO (World Intellectual Property Organization - Œwiatowa Organizacja W³asnoœci Intelektualnej), Philips jest firm¹, która zg³asza najwiêcej patentów. Wed³ug Gerarda Kleisterlee, prezesa zarz¹du koncernu Royal Philips Electronics osi¹gniêcie trudnej do wyobra enia liczby zg³oszonych patentów jest fantastycznym wynikiem. Jest to logiczna konsekwencja naszej strategii, której g³ównymi elementami s¹ wiedza i nowe technologie. To w³aœnie zasoby w³asnoœci intelektualnej definiuj¹ wartoœæ naszej firmy w tzw gospodarce wiedzy czyli rynku wymiany technologii. Coraz czêœciej wykorzystujemy nasze patenty jako sposób dzielenia siê z innymi firmami opracowanymi przez Philips technologiami na zasadzie, licencjonowania patentów. W rezultacie pomagamy poprawiaæ jakoœæ ycia poprzez szerokie i globalne wprowadzanie technologii. Ka dego roku Philips wybiera oko³o pomys³ów spoœród propozycji. Wiêkszoœæ z nich sk³ada siê z wiêcej ni jednego patentu, z których ka dy jest osobno rejestrowany. Tak wiêc patentów zawiera siê w wynalazków. Nale y równie pamiêtaæ, e w sk³ad w³asnoœci intelektualnej Philipsa wchodz¹ tak e prawa do marek, modeli oraz zarejestrowanych domen internetowych. Philips zatrudnia w 23 biurach na ca³ym œwiecie oko³o 300 specjalistów zajmuj¹cych siê nadzorem i ochron¹ praw do w³asnoœci intelektualnej. Z kolei œcis³y nadzór pozwala okreœliæ koncern Philips jako wiod¹cego, œwiatowego "dostawcê" wiedzy, rozwi¹zañ i technologii. W przesz³oœci zg³aszanie patentów mia³o na celu zabezpieczenie praw wy³¹cznoœci Philipsa do opracowanych pomys³ów i rozwi¹zañ. Obecnie g³ównym celem jest nadanie im odpowiedniej wartoœci, tak, aby mo na j¹ by³o wykorzystaæ we wdro eniach, ale tak e licencjonowaæ, sprzedawaæ, wymieniaæ czy ³¹czyæ z innymi. Dziêki tak rozumianej kooperacji pomiêdzy spó³kami mog¹ powstawaæ i rozwijaæ siê nowe produkty, mo e nastêpowaæ szeroko rozumiany wzrost gospodarczy oraz postêp. Przenoœny odtwarzacz p³yt DVD zintegrowany z nagrywark¹ p³yt CD - JackRabbit JackRabbit - to pierwszy przenoœny odtwarzacz DVD z wbudowan¹ nagrywark¹ CD. ¹czy ze sob¹ œwiat komputerów i œwiat domowego sprzêtu elektronicznego. Doskona³y dla podró uj¹cych u ytkowników komputerów klasy PC, a tak e dla entuzjastów rozrywki. Ten zewnêtrzny napêd umo liwia ogl¹danie filmów z p³yt DVD, s³uchanie muzyki, czy kopiowanie ulubionych utworów na p³ytach CD. To wszystko przy wykorzystaniu zaledwie jednego urz¹dzenia. JackRabbit jest nieco wiêkszy od przeciêtnego, przenoœnego odtwarzacza p³yt CD. Jego obudowa wykonana jest z polerowanego aluminium, a pod³¹czenie go do telewizora, komputera, czy wie y stereo nie stanowi najmniejszego problemu. Ten przenoœny napêd potrafi odtwarzaæ p³yty DVD, p³yty audio CD i p³yty MP3 CD. To zdecydowanie najlepsze rozwi¹zanie dla entuzjastów mobilnej rozrywki, bo oprócz powy ej wymienionych zdolnoœci, Jack Rabbit pod³¹czony do komputera klasy PC staje siê zewnêtrznym napêdem DVD ROM i nagrywark¹ CD! Philips oœwietla rzeÿby Mitoraja Firma Philips ma zaszczyt byæ sponsorem wystawy rzeÿb i rysunków Igora Mitoraja, która goœciæ w Warszawie od 10 lutego do 25 kwietnia 2004 roku. Philips jest odpowiedzialny za oœwietlenie tych gigantycznych rozmiarów rzeÿb. Ze wzglêdu na fakt, i czêœæ prac eksponowana bêdzie w plenerze, poza zaciszem sal wystawowych i czêsto ogl¹dana po zmierzchu, w³aœciwe oœwietlenie, które plastycznie wydobywa i podkreœla niezwyk³oœæ kszta³tów i barw ma kluczowe znaczenie. RzeŸby Mitoraja zosta³y oœwietlone przez 15 reflektorów zewnêtrznych o mocy od 70 do 250 W daj¹cych snop œwiat³a o ró nej szerokoœci. S¹ one wyposa one w specjalne lampy metalohalogenkowe emituj¹ce bia³e œwiat³o. Reflektory oœwietlaj¹ce "olbrzymy" eksponowane na Placu Zamkowym s¹ zamocowane do ulicznych s³upów oœwietleniowych zaœ te, które podkreœl¹ piêkno prac zgromadzonych na Dziedziñcu Zamku Królewskiego przytwierdzono do balkonów. Reflektory zosta³y dostarczone przez Philips Lighting Farel Mazury z Kêtrzyna, jeden z szeœciu zak³adów produkcyjnych

6 Widzieæ wiêcej Philips Lighting 6 Philipsa w Polsce, specjalizuj¹cy siê w produkcji opraw oœwietleniowych oraz opracowywaniu kompleksowych rozwi¹zañ oœwietleniowych dla klientów w ca³ej Polsce. Wœród projektów oœwietleniowych zrealizowanych przez Philips Lighting Farel Mazury znajduj¹ siê m.in.: - Most Œwiêtokrzyski i Siekierkowski, Teatr Wielki w Warszawie, - Katedra GnieŸnieñska, - Zamek w Malborku, - Gmach Uczelni Collegium Maius Uniwersytetu Jagielloñskiego w Krakowie, - D³ugi Targ w Gdañsku, - stadion Wis³y w Krakowie, - skocznia Wielka Krokiew w Zakopanem i wiele innych. Nowa lampa PL-Q Pro! Przedstawiamy nowoœæ w ofercie Philips Lighting - niezintegrowan¹ œwietlówkê kompaktow¹ PL-Q Pro. Na rynku spotykamy siê z tego typu Ÿród³em œwiat³a od pocz¹tku lat osiemdziesi¹tych (ju ponad dwadzieœcia lat). Philips Lighting wprowadza teraz wersjê, która jest bezpoœrednim zamiennikiem dotychczasowych lamp. Ponadto bêdzie to lampa o najd³u szej trwa³oœci na rynku - jej ywotnoœæ przewidziano na godzin. Dnia 10 lutego 2004 r. uroczystego otwarcia wystawy dokona³a Pani Jolanta Kwaœniewska Na zdjêciu w centralnym miejscu autor prac - Pan Igor Mitoraj RzeŸby Igora Mitoraja Warto podkreœliæ fakt, e Philips jest œwiatowym i europejskim liderem w dziedzinie oœwietlenia. Mo emy poszczyciæ siê ponad stuletni¹ tradycj¹ i doœwiadczeniem w rozwoju oraz produkcji wyrobów oœwietleniowych: Ÿróde³ œwiat³a, opraw i osprzêtu. Równie w Polsce Philips utrzymuje pozycjê czo³owego gracza rynkowego w tej bran y. W naszym kraju zlokalizowane s¹ cztery zak³ady produkcyjne wytwarzaj¹ce szeroki asortyment produktów oœwietleniowych o najwy szej jakoœci. Znacz¹ca czêœæ produkcji jest eksportowana poza granice Polski, trafiaj¹c do klientów w USA, Europie oraz Azji. Wysoka klasa produktu uznana zosta³a zaklasyfikowaniem tego Ÿród³a œwiat³a do rodziny produktów profesjonalnych Philips PRO, co potwierdza wysokie walory techniczne i jakoœæ œwiat³a tej lampy. Podstawowe informacje dotycz¹ce oferty œwietlówek kompaktowych niezintegrowanych Philips PL-Q Pro s¹ nastêpuj¹ce: - wystêpuj¹ moce 16, 28 i 32W; - wersje 2-pinowe i 4-pinowe (wspó³pracuj¹ce z uk³adami elektronicznymi); - zakres temperatur barwowych to 2700 K, 3000 K, 3500 K, 4000 K; - wspó³czynnik oddawania barw Ra=82; - skutecznoœæ œwietlna, w zale noœci od mocy, wynosi od lm/w; - trwa³oœæ godz. (najd³u sza na rynku); - trzonki GR8 i GR10q (zamienniki dotychczas stosowanych lamp); - opakowanie zbiorcze zawiera 10szt lamp. Zastosowanie tych lamp to przede wszystkim obszar segmentu HoReCa czyli hotele, restauracje, puby gdzie dziêki swoim "p³askim" wymiarom i du ej intensywnoœci œwiat³a znalaz³y zastosowanie plafoniery wykorzystuj¹ce w³aœnie Ÿród³o PL-Q Pro. Producenci opraw wykorzystuj¹c kompaktowe wymiary lampy tworz¹ ró ne ciekawe wzory dekoracyjne, w ostatnim czasie stosunkowo "modne" s¹ p³askie oprawy okr¹g³e. Równie w segmencie biur ta wersja jest bardzo popularna, g³ównie jako oœwietlenie korytarzy i pomieszczeñ socjalnych. Ponadto mo na spotkaæ wiele takich opraw w segmencie konsumenckim, czyli zastosowano j¹ do oœwietlenia domów i mieszkañ.

7 7 Widzieæ wiêcej Philips Lighting MASTER City White CDO - nowe lampy, dziêki którym nasze miasta stan¹ siê piêkniejsze. Philips Lighting Poland od marca 2004 wprowadzi³ do oferty nowe lampy metalohalogenkowe MASTER City White CDO wykonane w technologii ceramicznej i przeznaczone s¹ do oœwietlenia zewnêtrznego, w szczególnoœci do oœwietlenia miejskiego. Podobnie jak lampy MASTER Colour City lampa CDO pracuje na osprzêcie do lamp sodowych SON, dziêki czemu mo e byæ zastosowana jako bezpoœredni zamiennik lamp sodowych w ju istniej¹cych instalacjach. Lampy te zapewniaj¹ znakomitej jakoœci ciep³o-bia³e œwiat³o. Nowe lampy oznaczono kodem CDO (Ceramic Discharge Outdoor - technologia ceramiczna), zawieraj¹ wszystkie ulepszenia zaprojektowane z myœl¹ o specyfice oœwietlenia miejskiego. Nowe lampy MASTER Colour City CDO zosta³y stworzone po to, by poprawiæ energooszczêdnoœæ oœwietlenia miejskiego i jednoczeœnie poprawiæ jakoœæ emitowanego œwiat³a. Badania marketingowe okreœli³y potrzeby odbiorców. Wymagali oni, by: bia³e œwiat³o mia³o cieplejszy odcieñ, tworz¹c jeszcze atrakcyjniejsze wygl¹d otoczenia, zredukowano przedwczesne uszkodzenia i zapewniono pe³n¹ 3-letni¹ gwarancjê eksploatacji lampy, zaistnia³a mo liwoœæ wspó³pracy lamp z uk³adem redukcji strumienia œwietlnego w celu zwiêkszenia energooszczednosci systemu, dopasowano oœwietlenie do zmieniaj¹cych siê warunków zewnêtrznych. Nowe lampy MASTER City White CDO wychodz¹ naprzeciw wy ej wymienionym oczekiwaniom. Po pierwsze - wra enie kolorystyczne zosta³o poprawione poprzez zastosowanie cieplejszej barwy œwiat³a w porównaniu z lamp¹ MASTER Colour City. Po drugie - poprawiony design jarznika gwarantuje jeszcze wiêksz¹ niezawodnoœæ - mniej przedwczesnych uszkodzeñ (maks. 10% uszkodzeñ po godzin œwiecenia, tj. 3 lata bezawaryjnej pracy). Po trzecie - lampy mog¹ wspó³pracowaæ z osprzêtem elektronicznym PHILIPS DynaVision, umo liwiaj¹c redukcjê strumienia œwietlnego do 50% przy redukcji napiêcia do 60%. Optymalne parametry jakoœciowe lamp MASTER City White uzyskujemy stosuj¹c elektroniczny osprzêt Philipsa PrimaVision, co gwarantuje: maksymalne utrzymanie strumienia œwietlnego w ca³ym okresie eksploatacji (spadek strumienia œwietlnego maksymalnie 15%- 20% po godzin œwiecenia), jeszcze d³u szy okres œwiecenia, wyeliminowanie zmian w barwie i strumieniu poszczególnych lamp, dziêki zastosowaniu stabilizacji napiêcia, do 10% ni sze zu ycie energii w czasie ycia lampy. MASTER City White (CDO) bêd¹ dostêpne w wersji bañki powlekanej, eliptycznej (ET), jak i w wersji bañki przezroczystej, tabularnej (TT) o mocach 70W, 100W i 150W. Lampy CDM- TT/-ET zostan¹ wkrótce w pe³ni zast¹pione nowymi lampami CDO-TT/-ET Wiêcej informacji technicznych na temat nowych lamp MASTER City White CDO mo na znaleÿæ na stronach internetowych: Porady dotycz¹ce zastosowania elektronicznego osprzêtu do lamp CDO mo na znaleÿæ na stronach oraz Oprawy Carpe Diem uznane za ELEKTROPRODUKT ROKU 2003 Oprawy Carpe Diem, które zosta³y nagrodzone Z³ot¹ Iskr¹ na targach "Elektro - Expo 2003", zdoby³y teraz tytu³ ELEKTROPRODUKTU ROKU Tytu³ ten przyznano im w kategorii Technika Œwietlna. Jest to nagroda w plebiscycie og³oszonym przez magazyn Elektrosystemy. O przyznaniu nagrody decydowali czytelnicy pisma. Carpe Diem jest to nowa seria innowacyjnych opraw oœwietlenia poœredniego na œwietlówki TL5. W oprawie zintegrowano: bardzo wysoki komfort oœwietlenia, ekonomiczne-energooszczêdne rozwi¹zanie i nowoczesne wzornictwo stanowi¹ce nowatorski element architektury wnêtrza. Oprawy Carpe Diem zosta³y skonstruowane, aby oœwietlenie sztuczne sta³o siê jak najbardziej naturalne, aby mog³o dostosowywaæ siê do indywidualnych preferencji u ytkownika, aby tworzy³o przyjemn¹ atmosferê w pomieszczeniu. Najciekawsz¹ cech¹ Carpe Diem jest mo liwoœæ regulowania temperatury barwowej emitowanego œwiat³a w zale noœci od nastroju, zmiany pory dnia czy roku. Zakres regulacji wynosi od 2700K (ciep³a, bardzo zbli ona barwa œwiat³a do emitowanej przez arówkê) a do 6500K (ch³odne œwiat³o dzienne). Mo liwa jest równie zmiana natê enia oœwietlenia. O oprawie Carpe Diem szersze dane dostêpne s¹ na stronach oraz Wiêcej informacji o nowoœciach mo na znaleÿæ na stronach internetowych oraz

8 Widzieæ wiêcej Philips Lighting 8 Oœwietlenie w szkole Warunki dobrego oœwietlenia By poprawnie rozwi¹zaæ problem oœwietlenia [1] nale y zadaæ sobie pytanie: "Co konkretnie musi dawaæ œwiat³o?", "Jakie zadania musi spe³niaæ?". Cz³owiek pracuj¹cy przy dobrym oœwietleniu musi mieæ zapewnion¹: pe³n¹ zdolnoœæ rozró niania szczegó³ów, sprawne spostrzeganie, komfort psychiczny i uczucie przyjemnoœci. Aby zrealizowaæ te cele, zwi¹zane z wydolnoœci¹ wzrokow¹ i wygod¹ widzenia, nale y przy projektowaniu oœwietlenia uwzglêdniæ kilka podstawowych zasad fizjologicznych, obejmuj¹cych warunki: dostatecznej luminancji, dostatecznego kontrastu, równomiernej luminancji otoczenia, unikania zbyt ma³ych rozmiarów k¹towych szczegó³ów i czasów przeznaczonych na ich postrzeganie. Powy sze wymagania powi¹zane s¹ z adaptacyjnymi w³aœciwoœciami wzroku ludzkiego. W sytuacji zbyt zró nicowanej luminancji otoczenia, oczy adaptowa³yby siê do ró nych poziomów œwiat³a, co jest mêcz¹ce. W szkole takimi newralgicznymi p³aszczyznami o znacznej ró nicy luminancji, na które uczeñ patrzy naprzemiennie, s¹ ciemna tablica i zeszyt. Przy przepisywaniu tekstu z tablicy bia³e kartki zeszytu i ciemna tablica wywo³uj¹ zmianê adaptacji oczu ucznia. W takiej sytuacji, by unikn¹æ mêcz¹cych dla oczu zmian, wystêpuje koniecznoœæ doœwietlenia tablicy. Zwiêkszenie luminancji tablicy ogranicza zmiany adaptacyjne. Zmiany te mog¹ byæ równie wywo³ane zbyt jaskrawymi powierzchniami œwiec¹cymi. Wystêpuje wówczas tak zwane zjawisko olœnienia. Szko³a Podstawowa nr 12 w Pile Sala lekcyjna w Szkole Podstawowej nr 12 w Pile Olœnienie mo e byæ wywo³ane jaskrawym Ÿród³em œwiat³a. Mówimy wtedy o olœnieniu bezpoœrednim. Olœnienie mo e wywo³aæ równie odbicie œwiat³a od powierzchni, na któr¹ patrzymy i wówczas mówimy o olœnieniu poœrednim. Szkodliwe olœnienie bezpoœrednie mo na ograniczyæ przez zastosowanie takich opraw oœwietleniowych, które maj¹ nisk¹ luminancjê w tych k¹tach, w których mog¹ byæ widziane przez obserwatora. Natomiast przez odpowiednie rozmieszczenie tych opraw na suficie, mo emy ograniczyæ wp³yw olœnienia poœredniego. Odbicia œwiat³a w materia³ach pracy s¹ szkodliwe jeszcze ze wzglêdu na inne zjawisko. W pracy szkolnej s¹ czêsto wykorzystywane materia³y o kierunkowym lub kierunkowo-rozproszonym charakterze odbicia œwiat³a (dotyczy to zw³aszcza druku i papieru b³yszcz¹cego). Œwiat³o odbite od tych materia³ów, powoduje pogorszenie warunków widzenia. Obni a siê kontrast luminancji i utrudnione jest wtedy czytanie czy pisanie. Problematyka oœwietlenia sali lekcyjnej Szko³a to najwa niejsze po domu rodzinnym miejsce dla ucznia. Tu zdobywa wiedzê i umiejêtnoœci. W Polsce ponad osiem milionów uczniów i studentów kszta³ci siê w ró nych szko³ach. Na to, w jakich warunkach odbywa siê edukacja, ma wp³yw wiele czynników. Jednym z nich jest œwiat³o. Szko³a Podstawowa nr 12 w Pile

9 9 Widzieæ wiêcej Philips Lighting Hala sportowa przy Szkole Podstawowej nr 1 w Pile Wp³yw oœwietlenia na pracê cz³owieka, na jego samopoczucie, a nawet na stan zdrowia ci¹gle jeszcze przez wiele osób jest niedoceniany. Œwiat³o nie tylko umo liwi obserwacjê otaczaj¹cej nas rzeczywistoœci, ale równie wp³ywa na to, jak siê w niej czujemy. Prawid³owy dobór oœwietlenia do wnêtrza, w którym pracujemy, jest bardzo wa ny. Szczególnie istotne jest poprawne oœwietlenie sali lekcyjnej czy wyk³adowej. Szko³a Podstawowa nr 12 w Pile Kilka godzin dziennie, œrednio 6, uczeñ przebywa w klasie, bior¹c udzia³ w zajêciach. Praca przez niego wykonywana nie polega tylko na obserwacji. Wymagane jest przecie du e skupienie uwagi i intensywne myœlenie. Równie nauczyciel, by przekazaæ wiedzê, umiejêtnoœci, rozwin¹æ zdolnoœci ucznia, musi mieæ odpowiednie warunki pracy. Dlatego problem w³aœciwego oœwietlenia w szkole zarówno œwiat³em naturalnym jak i sztucznym jest bardzo istotny. W Polsce nie przeprowadzono dot¹d kompleksowych badañ tego problemu. Jednak, aby okreœliæ w przybli eniu skalê zjawiska, mo na pos³u yæ siê danymi z Pañstwowego Zak³adu Higieny. W roku 1997 funkcjonowa³o szkó³ podstawowych i szkó³ œrednich. Szko³y te wykorzystywa³y ³¹cznie 290,1 tysiêcy pomieszczeñ lekcyjnych. Wszystkie te pomieszczenia powinny spe³niaæ wymagania Polskiej Normy. Stacje sanitarno-epidemiologiczne, dzia³aj¹ce w imieniu Inspekcji Sanitarnej, przebada³y pod wzglêdem jakoœci oœwietlenia sztucznego sal lekcyjnych w 1208 szko³ach podstawowych. W 48% szkó³ stwierdzono niedoœwietlenie sal. Dotyczy³o to 36% przebadanych pomieszczeñ. Czyli œrednio 1/3 sal lekcyjnych nie posiada³a odpowiedniego oœwietlenia. Do szkó³ podstawowych uczêszcza ponad piêæ milionów uczniów. Nara eni na z³e warunki oœwietleniowe byli zw³aszcza ci uczniowie, którzy uczestniczyli w zajêciach w godzinach popo³udniowych i wieczornych, jak równie ci, którzy ucz¹ siê w szko³ach, w których ze wzglêdu na otoczenie (wysokie drzewa, budynki) œwiat³o dzienne dociera do klas w niewystarczaj¹cej iloœci. Powy sze dane dotycz¹ tylko szkó³ podstawowych. Badania by³y przeprowadzane wyrywkowo zazwyczaj w placówkach eksploatowanych równie po zmierzchu i w szczególnoœci tych, co do których istnia³y przypuszczenia, e oœwietlenie jest nieodpowiednie. Nie wiadomo, jakie s¹ warunki oœwietleniowe w innych placówkach oœwiatowych. Jednak pomimo tego, e dane nie s¹ pe³ne, wskazuj¹ skalê problemu niedoœwietlenia sal dydaktycznych. Przemys³aw Oziemblewski [1] Jerzy B¹k "Obliczanie oœwietlenia ogólnego wnêtrz", WNT, Warszawa 1983 Szko³a Podstawowa nr 12 w Pile

10 Widzieæ wiêcej Philips Lighting 10 Oprawy do oœwietlenia Oprawy marki Philips TCS 214 Funkcjonalne oprawy do œwietlówek TL-D z mo liwoœci¹ wyboru 5 rastrów i 2 kloszy zapewniaj¹cych ochronê przed olœnieniem. Rastry i klosze dostarczane s¹ razem z opraw¹. Konstrukcja odb³yœnika wraz z p³ytkami rastra pozwala uzyskaæ wysok¹ sprawnoœæ oprawy. Oprawa szeroko stosowana jest do oœwietlenia sal lekcyjnych, holi i korytarzy szkolnych. MODELLA TCS125 Rodzina opraw kloszowych ³¹cz¹cych w sobie funkcjonalnoœæ, nowoczesny wygl¹d i znakomite parametry œwietlne. Dziêki najwy szej jakoœci zastosowanym materia³om oprawa jest odporna na tzw. efekt ó³kniêcia, a klosze (mleczny i pryzmatyczny), na dzia³anie promieni UV. Mo liwoœæ zwieszania klosza pozwala na ³atw¹ konserwacjê i szybki dostêp do wnêtrza oprawy. Oprawy wystêpuj¹ w wersji na dwie œwietlówki. CENTURA TCS 098 Atrakcyjne oprawy do œwietlówek TLD z mo liwoœci¹ wyboru czterech rastrów zapewniaj¹cych ochronê przed olœnieniem. Nowoczesne i atrakcyjne wzornictwo pasuj¹ce do ka dego wnêtrza stwarza mo liwoœæ wielu zastosowañ zarówno w typowych jak i profesjonalnych aplikacjach. Oprawa w wersji asymetrycznej u ywana jest do doœwietlania tablic w salach lekcyjnych. TCS 097 Ekonomiczne oprawy do œwietlówek TL-D. Dwa rodzaje kloszy: opalizowany i pryzmatyczny pozwalaj¹ na osi¹gniêcie optymalnego rozsy³u œwiat³a dla wielu zastosowañ. Klosze dostarczane s¹ z oprawami. Oprawy wystêpuj¹ w wersji na jedn¹ lub dwie œwietlówki. TBS 233 Funkcjonalna oprawa modu³owa do wbudowania, na 2, 3 lub 4 œwietlówki TLD. Dostêpnych jest do wyboru 5 rastrów i 2 klosze. Zapewniaj¹ one ochronê przed olœnieniem. Oprawa przeznaczona jest do standardowych stropów podwieszanych o module 600 mm. Z wykorzystaniem dodatkowego (zamawianego osobno) zestawu uchwytów mo liwy jest monta opraw w wersji z rastrem, w stropach z niewidocznym profilem noœnym. TCH 475 Oprawy œwietlówkowe odporne na uderzenia pi³ki przeznaczone do sal sportowych. Solidna konstrukcja i siatka (zamawiana osobno) zabezpiecza Ÿród³a œwiat³a przed uderzeniem pi³k¹. Oprawy dostêpne s¹ w wersji symetrycznej i asymetrycznej. Mo na je mocowaæ bezpoœrednio do sufitu lub konstrukcji noœnej. TBS 515/615 Nowoczesne oprawy na energooszczêdne œwietlówki TL5 o wysokoœci wbudowania tylko 54 mm. Oprawy dostêpne z trzema rodzajami rastrów, z których dwa spe³niaj¹ wymogi OLC (wielokierunkowe ograniczenie luminancji) oraz dwoma rodzajami paneli wype³niaj¹cych. Oprawy s¹ dostarczane w komplecie ze Ÿród³ami œwiat³a i rastrem. Oprawy charakteryzuj¹ siê nieporównywaln¹ sprawnoœci¹ œwietln¹. Zastosowanie rastrów OLC zapewnia stworzenie najlepszych warunków pracy wzrokowej szczególnie w pracowniach komputerowych i biurach. Z wykorzystaniem dodatkowego (zamawianego osobno) zestawu uchwytów mo liwy jest monta opraw w stropach z niewidocznym profilem noœnym. Najbardziej energooszczêdne wersje: TBS615 2xTL5-28W. X-tendolight TPS498/TCS398 Oprawa oœwietlenia bezpoœredniego lub poœredniego/bezpoœredniego do œwietlówek TL-D lub energooszczêdnych TL5. Szeroka gama elementów optycznych. GONDOLA Po³¹czenie eleganckiego wzornictwa, funkcjonalnoœci z niezawodnoœci¹ i nowoczesnymi rozwi¹zaniami konstrukcyjnymi. Rodzina opraw Gondola to: 5 ró nych wzorów, szeroki zakres zastosowañ, ró norodnoœæ Ÿróde³ œwiat³a. Wytrzyma³oœæ na uderzenia (IK 10) sprawia, e mo na j¹ instalowaæ w miejscach nara onych na akty wandalizmu (korytarze, przejœcia, ubikacje itp.). Wysoki stopieñ szczelnoœci IP65 i IP66 pozwalaj¹ na monta oprawy w pomieszczeniach przemys³owych, ³azienkach, korytarzach i wszêdzie tam, gdzie wymagana jest tak wysoka szczelnoœæ oprawy.

11 11 Widzieæ wiêcej Philips Lighting obiektów dydaktycznych OptiVision MVF507 Sport spe³nia wa ne funkcje w ka dym spo³eczeñstwie. Obiekty sportowe czêsto znajduj¹ siê w pobli u osiedli mieszkaniowych. Podczas odbywaj¹cych siê zawodów, mieszkañcy pobliskich domów narzekaj¹ na zbyt intensywne oœwietlenie stadionów. By zapewniæ bezpieczeñstwo zawodnikom i kibicom, a jednoczeœnie komfort mieszkañcom, œwiat³o nie powinno wychodziæ poza granice oœwietlanych obiektów sportowych. Philips, jako œwiatowy lider w oœwietlaniu obiektów sportowych, odpowiada na rosn¹ce oczekiwania dotycz¹ce oœwietlenia przyjaznego œrodowisku, wprowadzaj¹c oprawy projektorowe OptiVision z zupe³nie now¹ asymetri¹. Ochrona terenu przed zbêdnym œwiat³em jest tak samo wa na jak jego dostarczanie. W przeciwieñstwie do innych opraw projektorowych, OptiVision znacznie ogranicza emisjê zbêdnego œwiat³a. OptiVision kieruje œwiat³o ku do³owi, zabezpieczaj¹c przed przedostawaniem siê œwiat³a poza oœwietlany obiekt. Poprawnie zamontowana oprawa OptiVision dostarcza maksimum œwiat³a. Ró nica jest ogromna. W przeciwieñstwie do innych opraw, OptiVision ogranicza zbêdne strumienie œwiat³a kilkakrotnie lepiej ni podobne oprawy. Zalety oprawy, takie jak wysoka sprawnoœæ, system ch³odzenia, kompaktowe rozmiary, to oszczêdnoœci. Wa ¹c tyko 16,8 kg OptiVision jest najl ejsz¹ opraw¹ na rynku, œwiec¹c¹ jaœniej ni inne oprawy projektorowe. OptiVision zwiêksza efektywnoœæ dziêki niewielkim rozmiarom i wadze. Dziêki temu mo na zaprojektowaæ maszty o mniejszej œrednicy, co obni y koszty ca³ej inwestycji. Doskonale nadaje siê do oœwietlania wszystkich boisk treningowych i niewielkich boisk osiedlowych czy szkolnych. Tipo 3 Uniwersalny projektor do wysokoprê nych lamp wy³adowczych 250 i 400W. Kompaktowa konstrukcja umo liwia ³atw¹ i szybk¹ instalacjê. Specjalnie kszta³towany odb³yœnik z najczystszego aluminium zapewnia najwy sze parametry œwietlne i wysok¹ sprawnoœæ. Oferowany w wersji zarówno symetrycznej jak i asymetrycznej. Dostarczany razem ze Ÿród³em œwiat³a. Doskona³y do ogólnych celów oœwietleniowych i ma³ych obiektów sportowych. Oprawy w marce Farel ORO RKP,RK,RKL Oprawa rastrowa na cztery œwietlówki proste TL-D 18W. Dostêpna z trzema rodzajami optyk, pozwalaj¹cych na swobodê w projektowaniu i zapewniaj¹cych optymalne parametry oœwietlenia. Raster typu RKP - raster wysoko polerowany paraboliczny, wykonany z aluminium wysokiej jakoœci i czystoœci, zapewniaj¹cy optymalny rozsy³ œwiat³a i sta³oœæ parametrów œwietlnych w czasie. Oprawy z tego typu optyk¹ s¹ nieodzowne przy projektowaniu sal szkolnych gdzie wystêpuje praca z monitorami PC i TV. Oprawa w p³aszczyÿnie C0- C180 spe³nia wymagania CIBSE ograniczenia olœnienia dla kat.2 - tj. dla typowych warunków pracy z czêstym wykorzystywaniem komputera. Raster RK - raster polerowany prosty wykonany z aluminium wysokiej jakoœci i czystoœci, wyj¹tkowo przydatny przy oœwietleniu ogólnym w biurze, gdzie du ¹ rolê odgrywa wysoka wydajnoœæ œwietlna, sprawnoœæ oprawy i wra enia estetyczne. Raster RKL - raster k¹towy lakierowany na bia³o. Polecany do oœwietlenia ogólnego np. ci¹gów komunikacyjnych, holi, pomieszczeñ socjalnych, korytarzy. ORN RKP, RK, RKL Rodzina opraw rastrowych przeznaczona do monta u bezpoœrednio na stropie do œwietlówek prostych TL-D 18W i 36W. Istnieje mo liwoœæ wyboru 3 rodzajów rastrów. Raster typu RKP jest wysoko polerowany, paraboliczny, wykonany z aluminium wysokiej jakoœci i czystoœci, zapewnia optymalny rozsy³ œwiat³a i sta³oœæ parametrów œwietlnych w czasie. Oprawy z tego typu optyk¹ s¹ nieodzowne przy projektowaniu sal szkolnych, gdzie wystêpuje praca z monitorami PC i TV. Oprawa w p³aszczyÿnie C0-C180 spe³nia wymagania CIBSE ograniczenia olœnienia dla kat.2 - tj. dla typowych warunków pracy z czêstym wykorzystywaniem komputera. OPK Oprawy œwietlówkowe OPK o IP 65 s¹ przeznaczone do oœwietlania obiektów przemys³owych, pracowni, hal, warsztatów szkolnych. W pomieszczeniach o wysokim stopniu zapylenia i wilgotnoœci. Tam, gdzie wymagana jest odpornoœæ na substancje agresywne chemicznie, t³uszcze, smary itp. zalecane jest stosowanie opraw typu OPK z kloszem wykonanym z tworzywa akrylowego. Do oœwietlania pomieszczeñ zagro onych wandalizmem, gara y, przejœæ podziemnych itp. zaleca siê stosowanie opraw z kloszem poliwêglanowym (OPK PC) odpornym na udary mechaniczne, ale o zmniejszonej odpornoœci na ró nego rodzaju zwi¹zki chemiczne, t³uszcze i smary. Oprawy typu OPK nadaj¹ siê do monta u na suficie, œcianach, w linie œwietlne lub jako oprawy wisz¹ce. Obudowa oprawy wykonana jest z tworzywa sztucznego wzmacnianego w³óknem szklanym. W zale noœci od typu oprawy specjalnie zaprojektowane klosze wykonane s¹ z poliwêglanu (OPK PC) lub tworzywa akrylowego (OPK), od których œciœle zale ¹ w³aœciwoœci opraw, a przez to ich zastosowania. Gruboœæ œcianek klosza jest tak dobrana, aby zapewniæ minimaln¹ absorpcjê œwiat³a (wiêksz¹ sprawnoœæ) a wzór, którym pokryty jest od strony wewnêtrznej klosz gwarantuje równomierny rozsy³ strumienia œwietlnego. Klosz mocowany jest do oprawy za pomoc¹ zamontowanych w korpusie metalowych zamków, które zapewniaj¹ odpowiedni docisk i utrzymanie szczelnoœci oprawy podczas u ytkowania, a zwieszanie klosza i odb³yœnika zapewnia ³atwy dostêp do osprzêtu elektrycznego i ³atwy monta oprawy do pod³o a.

12

13 13 Widzieæ wiêcej Philips Lighting ŒWIETLÓWKI LINIOWE NOWEJ GENERACJI Œwiat³o sztuczne nie tylko jest po to, by umo liwia³o obserwacjê otaczaj¹cej nas rzeczywistoœci, ale równie po to, byœmy czuli siê w niej dobrze. Dobre samopoczucie, zainteresowanie prac¹ oraz entuzjazm w istotny sposób wp³ywaj¹ na wydajnoœæ pracy i funkcjonowanie cz³owieka. Istotny jest równie aspekt ekonomiczny - tak w sferze inwestycyjnej jak równie póÿniej w eksploatacji. ród³a œwiat³a - œwietlówki liniowe Podstawowym Ÿród³em œwiat³a u ywanym do oœwietlania wnêtrz, m.in. szkó³, biur, jest œwietlówka liniowa. Dziêki swoim unikatowym cechom, energooszczêdnoœci i niskiej luminancji, sta³a siê niezast¹pionym rozwi¹zaniem szczególnie w niskich pomieszczeniach. Na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat nast¹pi³a prawdziwa rewolucja w ofercie tych Ÿróde³ œwiat³a - najpierw królowa³y lampy TL "T12", czyli œwietlówki o œrednicy 38 mm, a w po³owie lat osiemdziesi¹tych zast¹pi³y je bardziej wydajne lampy o mniejszej œrednicy TLD "T8" - 26 mm, które zast¹pi³y urz¹dzenia poprzedniej generacji. Pod koniec lat dziewiêædziesi¹tych nast¹pi³a kolejna rewolucja - Philips Lighting wynalaz³ i wprowadzi³ nowy standard œwietlówek liniowych - œwietlówki TL5 o œrednicy 16 mm. Teraz zmiany posz³y jednak dalej, œwietlówki sta³y siê nie tylko cieñsze, ale tak e krótsze, zyskuj¹c przy tym na skutecznoœci œwietlnej. Co wa ne, zredukowano do minimum zu ycie materia³ów i substancji niebezpiecznych (zawartoœæ rtêci to tylko 3mg). Miniaturyzacja œwietlówek, id¹ca w parze z wysok¹ skutecznoœci¹ œwietln¹ (do 105 lm/w!), daje ogromne mo liwoœci projektantom wnêtrz, a sta³o siê to dziêki równoczesnej miniaturyzacji opraw i znacznie lepszej mo liwoœci dystrybucji œwiat³a oraz dziêki nowoczesnej optyce. Barwa œwiat³a i stopieñ oddawania barw Ciep³e œwiat³o uspokaja i relaksuje, a ch³odne pobudza i inspiruje. Wybór barwy œwiat³a zastosowanych w danym pomieszczeniu lamp zale ny równie jest od poziomu natê enia oœwietlenia, obecnoœci lub braku œwiat³a dziennego, warunków klimatycznych oraz, oczywiœcie, osobistych preferencji. Badania wykaza³y, e wy sza temperatura barwowa (ch³odniejsze œwiat³o), jest preferowana przy wy szych poziomach natê enia oœwietlenia np. w laboratoriach i salach do prac technicznych. Natomiast przy braku œwiat³a dziennego preferowana jest ni sza temperatura barwowa (cieplejsze œwiat³o). Nie powinno siê mieszaæ Ÿróde³ œwiat³a bez uprzedniego sprawdzenia, czy ich barwa harmonizuje ze sob¹. Równolegle ze zmian¹ wymiarów œwietlówek nast¹pi³a znaczna poprawa innych parametrów, a w szczególnoœci tzw. stopnia oddawania barw (Ra), co oznacza e nowoczesne lampy bardzo wiernie oddaj¹ naturalne kolory i poprawiaj¹ atmosferê oraz warunki pracy i nauki. Wystêpuj¹ trzy podstawowe rodzaje tych lamp: - œwietlówki podstawowe z luminoforem jednopasmowym TLD Standard (Ra 50-70); - œwietlówki z luminoforem trójpasmowym Master TLD Super 80 New Generation (Ra >80); - œwietlówki z luminoforem wielopasmowym TLD 90 de Luxe (Ra >90). Ze wzglêdu na swoje walory s¹ rekomendowane do u ytku we wnêtrzach œwietlówki i lampy z rodziny Master TLD Super 80 New Generation, a tam gdzie wymogi s¹ szczególnie wysokie - lampy z rodziny TLD 90 de Luxe. Mo liwe jest zastosowanie szerokiego spektrum temperatury barwowej od ciep³ej 2700 K (oznaczenie na lampach z rodziny Super ), przez ch³odno-bia³¹ 4000 K (oznaczenie 840), do dziennej 6500 K (oznaczenie 865). Œwietlówki trójpasmowe Master TLD Super 80, aby osi¹gn¹æ dany poziom oœwietlenia, zu ywaj¹ a 30% mniej energii ni œwietlówki standardowe tej samej mocy. Przy projektowaniu instalacji oœwietleniowej pod uwagê brany jest rodzaj pracy, jaki bêdzie wykonywany w danym pomieszczeniu oraz to, jaki poziom natê enia oœwietlenia nale y osi¹gn¹æ, aby zapewniæ pracownikom mo liwoœæ odpowiedniego wykonywania obowi¹zków. Kiedy wydajnoœæ œwietlna spada poni ej 80% pocz¹tkowego poziomu, œwietlówki nie spe³niaj¹ ju norm, które przyjête by³y w za³o eniach. Dlatego wa nym parametrem w przypadku stosowania œwietlówek jest utrzymanie odpowiedniego strumienia œwietlnego w czasie eksploatacji. W przypadku stosowania œwietlówek standardowych strumieñ œwietlny ju po godzin spada do poziomu 75% wartoœci pocz¹tkowej. W œwietlówkach Master TLD Super 80 strumieñ œwietlny nie spadnie wiêcej ni o 12% nawet po godzin œwiecenia. W ten sposób œwietlówki te zapewniaj¹ sta³y poziom oœwietlenia w ci¹gu d³u szego czasu. Dlatego zastosowanie nieco dro szego, ale znacznie lepszego Ÿród³a œwiat³a, jakim jest œwietlówka Master TLD Super 80, nie tylko podnosi wydatnie jakoœæ oœwietlenia i samopoczucie osób, które w nim maj¹ przebywaæ, ale jednoczeœnie znacznie obni a koszty eksploatacji, redukuj¹c koszty wielokrotnej wymiany. Oprócz wielu wymienionych zalet, œwietlówki Master TLD Super 80 s¹ tak e produktem, który jest przyjazny dla œrodowiska. Dziêki zastosowaniu nowej technologii pokrywania luminoforem w œwietlówkach tych zawartoœæ rtêci - niezbêdnego w œwietlówce pierwiastka - zosta³a obni ona a o 80%, do zaledwie 3 mg w jednej lampie.

14 Widzieæ wiêcej Philips Lighting 14 Ponadto, w oparciu o najnowsze osi¹gniêcia i postêp w technikach utylizacji, istnieje mo liwoœæ prawie ca³kowitego ponownego wykorzystania komponentów zu ytej lampy do produkcji nowych œwietlówek. Aby podkreœliæ te cechy, œwietlówki Master TLD Super 80 wyposa one zosta³y w charakterystyczne zielone trzonki. Rodzina œwietlówek Master TLD Super 80 zapewnia w³aœciwe rozwi¹zanie dla ka dego obszaru zastosowañ, zarówno w oprawach wbudowanych w sufit, w oprawach montowanych na suficie, oprawach podwieszanych do poœredniego i bezpoœredniego oœwietlenia, szynoprzewodach do hal przemys³owych w oprawach œciennych i w oœwietleniu rega³ów. W grupie œwietlówek TLD Super 80 Nowej Generacji s¹ równie lampy typu TLD Reflex posiadaj¹ce dodatkow¹ pow³okê refleksyjn¹ w postaci reflektora ukierunkowuj¹cego œwiat³o, naniesion¹ wewn¹trz rury. Jest to idealne rozwi¹zanie pozwalaj¹ce w ³atwy i równoczeœnie efektywny sposób usprawniæ istniej¹ce systemy oœwietleniowe wykonane w oparciu o proste oprawy oœwietleniowe bez uk³adów optycznych (np. belki monta owe) oraz stwarza zupe³nie nowe mo liwoœci konstruktorom opraw. Œwietlówka im d³u sza tym oszczêdniejsza Warto zwróciæ uwagê na fakt odpowiedniego doboru œwietlówek pod wzglêdem energooszczêdnoœci ca³ego systemu oœwietleniowego w klasie, sali gimnastycznej czy wreszcie ca³ej szkole. Najbardziej popularn¹ i wydajn¹ rodzin¹ œwietlówek liniowych jest Philips Master Super 80 New Generation. Jednak w obrêbie samej tej rodziny œwietlówek liniowych powinniœmy równie optymalizowaæ swój wybór. Zbyt rzadko nadal decydujemy siê na zastosowanie œwietlówek 58W o d³ugoœci 1500 mm, a w³aœnie ta œwietlówka jest najbardziej energooszczêdna i wydajna, zwa ywszy na fakt, e równie wtedy potrzeba mniej opraw. Pos³u my siê krótkim przyk³adem: Je eli w jednej auli lub sali konferencyjnej dla prawid³owego oœwietlenia potrzeba 10 opraw na dwie œwietlówki 58W Master TLD Super 80, to dla uzyskania tego samego natê enia w tym pomieszczeniu potrzeba a 80 szt (!!!) œwietlówek 18W Master TLD Super 80. Oto porównanie kosztów: Jak wynika z przeprowadzonej symulacji zdecydowanie korzystniej jest zastosowaæ œwietlówki d³ugie 1500 mm, poniewa przy porównywalnym natê eniu œwiat³a (razem strumieñ lamp) koszty inwestycyjne s¹ ponad 2 razy mniejsze! (2048z³/4176z³), a koszty zakupu i póÿniejszej wymiany Ÿróde³ œwiat³a s¹ ponad 3 razy mniejsze!!! (178z³/576z³). Wydajnoœæ z 1W zainstalowanej energii, przy zastosowaniu œwietlówek liniowych Master TLD, to w przypadku 18W wynosi 75 lm/w, a w przypadku 58W wynosi 90 lm/w, czyli œwietlówka im d³u sza tym oszczêdniejsza! System TL5 Opisane wczeœniej œwietlówki liniowe o œrednicy 16 mm da³y pocz¹tek stworzeniu najnowszego œwiatowego standardu w oœwietleniu, jakim jest System Oœwietleniowy TL5. Jest to nowa generacja sprzêtu oœwietleniowego, który odpowiada zapotrzebowaniom rynku na: energooszczêdne œwietlówki o niewielkich rozmiarach, mniejsze oprawy, daj¹ce wiêksz¹ swobodê w zakresie projektowym oraz najwy szej jakoœci optykê i elektronikê oœwietleniow¹. Ca³oœæ daje projektantom wiêksze ni dotychczas mo liwoœci tworzenia wnêtrz o ciekawej estetyce. Nowy system, tak e w zakresie oszczêdnoœci energii, przewy sza wszystkie inne stosowane do tej pory w oœwietleniu rozwi¹zania. Sumaryczne ograniczenie zu ycia energii w stosunku do rozwi¹zañ opartych na œwietlówkach standardowych mo e siêgaæ nawet do 70%. Osi¹gniêto to stosuj¹c nowe, bardziej efektywne œwietlówki TL5, udoskonalone elementy optyczne opraw, zoptymalizowane wartoœci strumienia œwietlnego i systemy automatycznego sterowania oœwietleniem. Przy wysokiej skutecznoœci œwietlnej, siêgaj¹cej nawet 105 lm/w, œwietlówki TL5 w oprawach o wysokiej sprawnoœci, pozwalaj¹ zredukowaæ moc zainstalowan¹ nawet do 8 W/m2. W porównaniu do rozwi¹zañ standardowych (12-20 W/m2) oznacza to istotne oszczêdnoœci. Instalacje TL5 umo liwiaj¹ radykalne obni enie wszystkich kosztów zwi¹zanych z ca³oroczn¹ eksploatacj¹ kompletnego systemu oœwietlenia, zarówno kosztów energii, jak i kosztów zakupu nowych lamp i ich wymiany. Dodatkowym czynnikiem energooszczêdnym jest utrzymywanie sta³ego strumienia œwietlnego œwietlówek TL5 w czasie eksploatacji (spadek strumienia œwietlnego po godzin pracy wynosi 5%, w systemie standardowym - 12%). Dziêki temu mo liwe jest stosowanie ni szych wartoœci wspó³czynnika zapasu przy projektowaniu oœwietlenia, a tym samym mniejszej iloœci opraw. Niezwykle wa n¹ cech¹ proponowanych nowych rozwi¹zañ jest mo liwie najwy szy komfort dla u ytkownika. Elementy optyczne OLC stosowane w oprawach systemu TL5 zapewniaj¹ bardzo wysoki komfort pracy wzrokowej, optymaln¹ sprawnoœæ oœwietlenia przy równoczesnym doskona³ym ograniczeniu olœnienia. Jest to idealne po³¹czenie komfortu i funkcjonalnoœci w dziedzinie oœwietlenia. Standardem w systemie TL5 jest stosowanie elektronicznych uk³adów stabilizacyjnozap³onowych wysokiej czêstotliwoœci. Zwi¹zane z tym zalety, poza oczywiœcie energooszczêdnoœci¹, to: brak têtnienia Ÿróde³ œwiat³a (brak efektu stroboskopowego), natychmiastowy bezmigotliwy zap³on, cicha praca, mniejsza o 25% emisja ciep³a, zwiêkszenie o 50% trwa³oœci œwietlówek, praca pod napiêciem sta³ym 230V (uk³ady oœwietlenia awaryjnego) oraz mo liwoœæ œciemniania opraw œwietlówkowych. Œwietlówki TL5 maj¹ trwa³oœæ godzin. Marek Marciniec

15 Innowacyjne oprawy œwietlówek TL5 dobre oœwietlenie jest sztuk¹ tbs 515 tbs x-tendolight tps 670/672/673 Philips Lighting Farel Mazury Sp. z o.o. ul. B. Chrobrego 8, Kêtrzyn, tel.: centrala 089/ , fax: 089/ Dzia³ realizacji zamówieñ: tel.: 089/ , tel.: 089/ , tel.: 089/ , tel.: 089/ , fax: 089/ Biura Handlowe i Projektowe: Pi³a, ul. Kossaka 150, tel.: 067/ , fax: 067/ Warszawa, Al. Jerozolimskie 195 b, tel.: centrala 022/ , tel.: 022/ , tel.: 022/ , tel.: 022/ , fax: 022/ Kêtrzyn, ul. B. Chrobrego 8, tel.: 089/ , tel.: 089/ , fax: 089/ Katowice, ul. Bytkowska 1b, tel.: 032/ , tel.: 032/ , tel.: 032/ , fax: 032/ Produkt nagrodzony Z³ot¹ Iskr¹ na targach Elektro Expo 2003 Carpe Diem

16 Widzieæ wiêcej Philips Lighting 16 Przyk³adowe rozwi¹zanie typowych pomieszczeñ W tym artykule przedstawione zostan¹ przyk³ady oœwietlenia ró nych pomieszczeñ. Œwiat³o pe³ni w nich rolê s³u ebn¹ i jest dostosowane do funkcji pomieszczenia. Czêœci¹ wspóln¹ dla wszystkich przyk³adów jest troska o energooszczêdnoœæ, która towarzyszy ka dej propozycji oœwietleniowej. W opisie do przyk³adu podawany jest wskaÿnik mocy przypadaj¹cej na metr kwadratowy pomieszczenia. Dziêki niemu mo na wyliczyæ przybli on¹ wartoœæ mocy zapotrzebowanej dla pomieszczenia o innej powierzchni, lecz tej samej funkcji i porównaæ j¹ ze stanem istniej¹cym. 1. Oœwietlenie sali lekcyjnej Oœwietlenie sztuczne sali lekcyjnej spe³nia dwie funkcje. Jest oœwietleniem uzupe³niaj¹cym, gdy iloœæ œwiat³a dziennego jest niewystarczaj¹ca i oœwietleniem g³ównym, po zmierzchu. Najczêœciej oprawy s³u ¹ce doœwietleniu sali w porze dziennej s¹ czêœci¹ grupy opraw wykorzystywanych do oœwietlenia pomieszczenia w porze nocnej. Doœwietlenie sali powinno byæ tak zrealizowane, by kierunek padania œwiat³a by³ zgodny z kierunkiem œwiat³a wchodz¹cego przez okna, a pochodz¹cego od niebosk³onu. Gdy oœwietlenie sztuczne staje siê oœwietleniem g³ównym, wówczas musi spe³niaæ wiele wymagañ: powinna byæ zapewniona odpowiednio du a wartoœæ i równomiernoœæ natê enia oœwietlenia w sali. Wi¹ e siê to z wymogiem dostatecznej i równomiernej luminancji otoczenia. Bardzo dobre warunki oœwietleniowe mo na uzyskaæ, realizuj¹c system oœwietlenia poœredniego, w którym ca³y strumieñ œwiat³a oprawy skierowany jest na sufit. Uzyskane w ten sposób oœwietlenie pomieszczenia jest prawie bezcieniowe i pozbawione powierzchni mog¹cych wywo³aæ olœnienie czy te przeszkadzaj¹ce odbicia œwiat³a. Takie oœwietlenie jest jednak dro sze od systemu oœwietlenia bezpoœredniego, wymaga znacznych nak³adów inwestycyjnych i eksploatacyjnych. Stworzenie poprawnego oœwietlenia, z wykorzystaniem opraw daj¹cych œwiat³o czêœciowo bezpoœrednie, jest bardzo trudne i wymaga wnikliwej analizy problemu. Przy obu wariantach oœwietlenia konieczne jest jednak doœwietlenie ciemnej tablicy. Oprawa doœwietlaj¹ca j¹ musi byæ tak usytuowana, by nie by³a Ÿród³em olœnienia bezpoœredniego dla osoby stoj¹cej przy tablicy oraz olœnienia odbiciowego dla uczniów siedz¹cych w ³awkach. Przedstawiaj¹ to poni sze rysunki. Osoby obserwuj¹ce tablicê, wykonuj¹ce pracê siedz¹c¹, ulegaj¹ olœnieniu poœredniemu. Aby je ograniczyæ, nale y umieœciæ oprawy tak, aby odbija³y siê w matowej œcianie ponad górn¹ krawêdzi¹ tablicy. Natomiast osoba stoj¹ca przy tablicy mo e ulegaæ olœnieniu pochodz¹cemu bezpoœrednio od œwiec¹cej oprawy. Aby zmniejszyæ stopieñ tego olœnienia, umieszcza siê oprawê poza k¹tem obserwacji 45. Dla pracy siedz¹cej przyjmuje siê, e oko obserwatora znajduje siê na wysokoœci 1.2 m, a w przypadku pracy stoj¹cej 1.6 m. Oprawa mo e byæ umieszczona zgodnie z obszarem zamalowanym, w czêœci wspólnej dla obu przypadków. Rys. 1 Ograniczenie olœnienia poœredniego - obszar umiejscowienia oprawy Rys. 2 Ograniczenie olœnienia bezpoœredniego przez umieszczenie oprawy poza k¹tem obserwacji 45 Rys. 3 Ograniczenie olœnienia - obszar umiejscowienia oprawy doœwietlaj¹cej tablicê Sala lekcyjna w Zespole Szkó³ Ponadgimnazjalnych w Pile Najczêœciej spotykanym ustawieniem ³awek s¹ rzêdy wzd³u klasy. Celowe jest wówczas zastosowanie odpowiedniego oœwietlenia bezpoœredniego. Dobre warunki oœwietleniowe mo na uzyskaæ umieszczaj¹c oprawy bezpoœrednio na suficie w dwóch ci¹gach tworz¹cych linie œwietlne. Oprawy powinny wisieæ nad przejœciami miêdzy rzêdami ³awek. Takie umiejscowienie opraw zmniejsza wp³yw olœnieñ poœrednich, powstaj¹cych w wyniku odbicia Ÿród³a œwiat³a od b³yszcz¹cych powierzchni, a pogarszaj¹cych warunki widzenia. Dodatkowo powinna byæ przewidziana oprawa doœwietlaj¹ca tablicê. Mo na zastosowaæ tu oprawy asymetryczne TCS 098 1xTL-D58W I AS, umieszczone zgodnie z przedstawieniem na rysunku 3. Warunki oœwietleniowe zalecane przez Polsk¹ Normê Poni sze zalecenia wynikaj¹ z normy PN- 84/E oœwietlenie wnêtrz œwiat³em elektrycznym, która jest obowi¹zuj¹ca do czasu wprowadzenia nowej EN oœwietlenie miejsc pracy we wnêtrzach. Obecna norma PN-84/E zaleca, aby w klasie najmniejsze dopuszczalne œrednie natê enie oœwietlenia E œrednie wynosi³o 300 lx w ca³ym pomieszczeniu, na tablicach do pisania i planszach œciennych. Wymaga równie, by oœwietlenie by³o w pierwszej klasie ograniczenia olœnienia bezpoœredniego. Zaleca ponadto

17 17 Widzieæ wiêcej Philips Lighting oœwietlenia ogólnego dla szkolnych zapewnienie dobrej równomiernoœci oœwietlenia (Emin/Eœr>0.65) oraz wyeliminowane odbicia kierunkowego opraw od powierzchni tablicy. Oœwietlenie powinno stwarzaæ dobre warunki pracy. W nowej normie EN wyszczególnione s¹ dodatkowe pomieszczenia szkolne, w których najmniejsze œrednie natê enie oœwietlenia powinno wynosiæ 500 lx. Równie na tablicach wymaga ona 500 lx œredniego natê enia oœwietlenia. Tabela prezentuj¹ca zalecenia dla obiektów edukacyjnych w œwietle normy EN umieszczona jest przy artykule "Stan prawny krajowych i europejskich norm oœwietleniowych" na stronie 24. Przyk³ad Do oœwietlenia klasy o wymiarach 6m x 9m x 3m wystarczy szeœæ opraw dwuœwietlówkowych, rastrowych, typu TCS 214 2xTL-D36W IC L oraz dwie oprawy asymetryczne, typu TCS 098 1xTL-D58W I AS doœwietlaj¹ce tablicê. Wyposa one s¹ one w lampy TLD 36W/840 oraz TLD 58W/840. Uzyskane w ten sposób œrednie natê enie oœwietlenia klasy 421 lx posiada równomiernoœæ 0,65. Na tablicy o wymiarach 1,3m x 5m uzyskano œrednio 516 lx. Moc przypadaj¹ca na jeden metr kwadratowy w przedstawionym przyk³adzie wynosi 12,4 W. Rozk³ad natê enia oœwietlenia przedstawia rysunek 4. Do oœwietlenia klasy mo na zastosowaæ oprawy z elektronicznymi uk³adami stabilizuj¹co-zap³onowymi. Uzyskuje siê wówczas, przy tej samej liczbie opraw, 404 lx œredniego natê enia oœwietlenia przy równomiernoœci 0,65. Moc przypadaj¹ca na jeden metr kwadratowy wynosi wtedy 10,1 W. Daje to jeszcze wiêksz¹ energooszczêdnoœæ systemu oœwietleniowego. Jeœli wybran¹ klasê nale y oœwietliæ na poziom 500 lx, to wówczas oprawy TCS 214 2xTL-D36W IC L powinny byæ zast¹pione oprawami na œwietlówki 58W, czyli TCS 214 2xTL-D58W IC L. Iloœæ opraw w klasie nie ulega zmianie. Rys. 4 Rozk³ad natê enia oœwietlenia E w [lx] w przyk³adowej sali lekcyjnej na wysokoœci ³awek 2. Oœwietlenie sali komputerowej Problemy z oœwietleniem sali komputerowej wi¹ ¹ siê g³ównie z mo liwoœci¹ powstawania odbiæ w ekranach monitorów komputerowych. Odbicia te wywo³ywane s¹ zbyt jaskrawymi elementami. Mog¹ to byæ zarówno okna, jak i œwiec¹ce oprawy oœwietleniowe, a w szczególnych sytuacjach jasne ubranie osoby siedz¹cej przed komputerem. Oprawy oœwietleniowe zazwyczaj montowane s¹ na suficie. Przy du ych salach komputerowych, a do takich nale y zaliczyæ typow¹ salê lekcyjn¹, istnieje niebezpieczeñstwo pogorszenia warunków obserwacji przez powstanie wspomnianych odbiæ œwiat³a. Jednak nawet w du ych pomieszczeniach problem ten mo e nie wystêpowaæ, je eli monitory s¹ ustawione prawid³owo. Aby to sprawdziæ nale y w³¹czyæ œwiat³o w klasie i kolejno siadaæ przy ka dym stanowisku komputerowym, przy wy³¹czonym monitorze. Na czarnym ekranie doskonale widaæ, czy odbijaj¹ siê w nim jakiekolwiek oprawy oœwietleniowe. Je eli wystêpuje odbicie to wówczas mo emy zmieniæ ustawienie stanowiska tak, by oprawy nie odbija³y siê albo zastosowaæ specjalne oprawy oœwietleniowe tzw. darklighty. S¹ to oprawy ze specjalnym parabolicznym, wyb³yszczanym rastrem. Posiada on w odpowiednich k¹tach nisk¹ luminancjê, poni ej 200 cd/m 2. Œwiat³o w oprawie z takim rastrem jest silnie skierowane w dó³ pod oprawê, tak by na boki ucieka³o go bardzo ma³o. Dziêki temu odbicie oprawy w ekranie jest widziane jako ciemne. Je eli po sprawdzeniu oka e siê, e odbicia opraw w ekranach nie wystêpuj¹, to wystarczy tylko sprawdziæ u projektanta oœwietlenia, czy zastosowane przez niego oprawy daj¹ œwiat³o w I klasie ograniczenia olœnienia bezpoœredniego. Je eli jest to spe³nione, to przy dowolnym rodzaju zastosowanego rastra mamy dobre warunki oœwietleniowe do pracy. W sytuacjach zbyt du ej iloœci œwiat³a w sali komputerowej i osoby ubranej na jasno, mo e zaistnieæ przeszkadzaj¹ce odbicie postaci w ekranie. Wystarczaj¹cym poziomem natê enia oœwietlenia w takiej sali jest 300 lx. Najlepszym rozwi¹zaniem by³oby zrealizowanie oœwietlenia z mo liwoœci¹ regulacji strumienia œwietlnego Ÿróde³ w oprawie. Nowoczesne oprawy œwietlówkowe z elektronicznym uk³adem stabilizuj¹cozap³onowym (HFR) umo liwiaj¹ realizacjê funkcji œciemniania opraw, a tym samym dostosowania iloœci œwiat³a do wymaganych potrzeb. W Polskiej Normie oœwietlenie wnêtrz œwiat³em elektrycznym z 1984r. mo na spotkaæ siê z wymogiem oœwietlania pomieszczeñ, w których znajduj¹ siê komputery na poziomie 500 lx. Jednak e, dotyczy to zupe³nie innych pomieszczeñ ni te, z którymi obecnie mamy do czynienia. Ówczesne maszyny zajmowa³y znaczn¹ czêœæ tych pomieszczeñ. Noœnikami danych by³y wówczas taœmy lub karty perforowane. Sala komputerowa w Szkole Podstawowej nr 12 w Pile

18 Widzieæ wiêcej Philips Lighting 18 Praca wykonywana wtedy polega³a na zupe³nie odmiennych czynnoœciach wzrokowych. I z tego wynikaj¹ inne wymagania oœwietleniowe. W nowej normie EN oœwietlenie miejsc pracy we wnêtrzach, która zast¹pi obecn¹, w salach komputerowych wymagane bêdzie 300 lx. Nale y te wspomnieæ, e stopieñ zagro enia odbiciami w ekranach jest wiêkszy na tych stanowiskach, w których praca odbywa siê na programach z ciemnym t³em (tak jak przy wy³¹czonym ekranie) i jasnymi znakami, a mniejszy stopieñ zagro enia wystêpuje gdy mamy do czynienia z jasnym t³em i ciemnymi znakami (obecnie wystêpuje to w wiêkszoœci programów). Przyk³ad Do oœwietlenia klasy o wymiarach 6m x 9m x 3m wystarczy szeœæ opraw dwuœwietlówkowych, rastrowych, typu TCS 214 2xTL-D36W IC C5 oraz oprawy asymetryczne, typu TCS 098 1xTL-D58W I AS doœwietlaj¹ce tablicê. Wyposa one s¹ one w lampy TLD 36W/840 oraz TLD 58W/840. Uzyskane w ten sposób œrednie natê enie oœwietlenia 342 lx posiada równomiernoœæ 0,83 (wyliczenia nie uwzglêdniaj¹ œwiat³a od opraw asymetrycznych). Moc przypadaj¹ca na jeden metr kwadratowy, w przedstawionym przyk³adzie, wynosi 9,8 W (bez opraw asymetrycznych), i 12,4 W (z dwoma oprawami asymetrycznymi). Oprawy wieszane s¹ bezpoœrednio na suficie. Rozk³ad natê enia oœwietlenia przedstawia rysunek 5. W przyk³adzie za³o ono, i ustawienia monitorów komputerowych s¹ takie, e mo liwa jest sytuacja wyst¹pienia odbiæ œwiec¹cych oprawy na ekranach. W zwi¹zku z tym zastosowano oprawy z wyb³yszczanym rastrem parabolicznym C5 o niskiej luminancji. 3. Oœwietlenie korytarza Korytarz w szkole, w czasie przerw w zajêciach, jest miejscem intensywnego ruchu. Dlatego w³aœciwe jego oœwietlenie jest bardzo istotne ze wzglêdów bezpieczeñstwa. Uczniowie na przerwach s¹ bardzo aktywni i zapewnienie wzglêdnego spokoju przez dy uruj¹cego nauczyciela wymaga du ej spostrzegawczoœci. A trudno, by tego wymagaæ przy ciemnym lub nierównomiernie oœwietlonym korytarzu. Jest to niezwykle wa ne w okresie jesienno-zimowym, kiedy to aura nie zawsze umo liwia wyjœcie uczniom na boisko szkolne. Jeszcze jednym argumentem za tym, by zatroszczyæ siê o w³aœciwe oœwietlenie korytarza, jest fakt czêstego wykorzystywania go jako miejsca, w którym odbywaj¹ siê apele i akademie. Mo na by nawet pokusiæ siê o oœwietlenie tej czêœci holu na poziomie 200 lx. Oprawy mog³yby byæ po³¹czone w dwa obwody, zapewniaj¹ce równomierne oœwietlenie na poziomie 100 lx ka dy. W zale noœci od potrzeb i spe³nianej funkcji, hol by³by oœwietlony tylko jedn¹ lub dwoma grupami opraw, tworz¹cymi w³aœciwe oœwietlenie. Przyk³ad Do oœwietlenia korytarza o wymiarach 4m x 20m x 3m wystarczy piêæ opraw dwuœwietlówkowych z kloszem mlecznym typu TCS 125 2xTL-D36W IC O. Wyposa one s¹ one w lampy TLD 36W/830. Oczywiœcie w rzeczywistoœci korytarze s¹ znacznie d³u sze, a prezentowany przyk³ad mo na traktowaæ jako propozycjê. Uzyskane œrednie natê enie oœwietlenia 121 lx posiada równomiernoœæ 0,65. Moc przypadaj¹ca na jeden metr kwadratowy wynosi 5,5 W. Oprawy wieszane s¹ bezpoœrednio na suficie, w odstêpach czterometrowych. Rozk³ad natê enia oœwietlenia przedstawia rysunek 6. Rys. 6 Rozk³ad natê enia oœwietlenia E w [lx] w przyk³adowym korytarzu 4. Oœwietlenie sto³ówki Miejscem, w którym codziennie spo ywane s¹ posi³ki, jest sto³ówka. Tutaj wa na jest atmosfera, by ka dy ze spokojem i z apetytem móg³ spo yæ swój posi³ek. Bardzo istotne jest wiêc zapewnienie takiego oœwietlenia, które dobrze odwzoruje naturalne kolory. Zalecane jest równie zastosowanie œwietlówek w barwie ciep³o-bia³ej. Przyk³ad Do oœwietlenia sto³ówki o wymiarach 10m x 16m x 3m wystarczy piêtnaœcie opraw dwuœwietlówkowych, z kloszem mlecznym, typu TCS 125 2xTL-D36W IC O. Wyposa one s¹ one w lampy TLD 36W/830. Uzyskane œrednie natê enie oœwietlenia 231 lx posiada równomiernoœæ 0,76. Moc przypadaj¹ca na jeden metr kwadratowy, w przedstawionym przyk³adzie, wynosi 8,3W. Oprawy wieszane s¹ bezpoœrednio na suficie. Rozk³ad natê enia oœwietlenia przedstawia rysunek 7. Rys. 5 Rozk³ad natê enia oœwietlenia E w [lx] w przyk³adowej sali komputerowej Korytarz w Szkole Podstawowej nr 12 w Pile Rys. 7 Rozk³ad natê enia oœwietlenia E w [lx] w przyk³adowej sto³ówce Przemys³aw Oziemblewski

19 19 Widzieæ wiêcej Philips Lighting Przyk³adowe rozwi¹zanie oœwietlenia ogólnego dla sali gimnastycznej Sala gimnastyczna to miejsce zmagañ i twórczej rywalizacji podnosz¹cej kulturê fizyczn¹ uczniów. Zajêcia mog¹ polegaæ na wykonywaniu æwiczeñ indywidualnych b¹dÿ gier zespo³owych, zatem wzrok podczas lekcji w sali gimnastycznej wykorzystywany jest bardzo ró norodnie. Wa ne jest wiêc oœwietlenie ca³ej przestrzeni pomieszczenia tak, aby podczas gry pi³ka nieustannie znajdowa³a siê w strumieniu œwiat³a. Dlatego nale y zadbaæ, aby zainstalowana by³a odpowiednia liczba punktów œwietlnych. Obecna norma PN-84/E zaleca, aby w sali gimnastycznej najmniejsze dopuszczalne œrednie natê enie oœwietlenia E œrednie wynosi³o 200 lx w ca³ym pomieszczeniu. Po wprowadzeniu nowej normy EN oœwietlenie miejsc pracy we wnêtrzach, w sali gimnastycznej wymagane bêdzie 300 lx. Wymagania dla ró nych dyscyplin sportowych okreœla norma PN-EN oœwietlenie stosowane w obiektach sportowych. Przyk³ad Do oœwietlenia sali gimnastycznej o wymiarach 12m x 24m x 7m wystarczy u yæ dwudziestu opraw dwuœwietlówkowych typu TCH 475 2xTLD58W. S¹ one wyposa one w lampy TLD 58W/840 oraz siatkê ZCH 475PG, która w doskona³y sposób zabezpiecza oprawê przed uderzeniem pi³ki. Uzyskane œrednie natê enie oœwietlenia 301 lx posiada równomiernoœæ 0,69. Moc przypadaj¹ca na jeden metr kwadratowy, wynosi 9,5W. Oprawy mocowane s¹ bezpoœrednio do sufitu lub konstrukcji noœnej. Rozk³ad natê enia oœwietlenia przedstawia rysunek 1. Rys. 1 Rozk³ad natê enia oœwietlenia E w [lx] w przyk³adowej sali gimnastycznej Tego typu oœwietlenie sali sportowej zapewnia odpowiedni¹ iloœæ œwiat³a nie tylko przy pod³odze, ale i w ca³ej przestrzeni, a zgrupowanie opraw w linie œwietlne u³atwia ich monta. W salach gimnastycznych czêsto oœwietlenie ogólne jest dodatkowo dzielone na sekcje umo liwiaj¹ce oœwietlenie tylko czêœci sali oraz uzyskanie mniejszych poziomów natê enia oœwietlenia. Przemys³aw Oziemblewski Oœwietlenie projektorowe sali sportowej Politechniki Œl¹skiej Stosowane oprawy oœwietleniowe musz¹ spe³niæ szereg innych, ni oœwietleniowe, wymagañ. Z uwagi na mo liwoœæ trafienia oprawy pi³k¹, musz¹ byæ one chronione przed uderzeniem. Istniej¹ tu dwie mo liwoœci: wprowadzenie dodatkowych, odrêbnych os³on (siatek) instalowanych przed opraw¹ lub stosowanie opraw, które ju posiadaj¹ takie zabezpieczenie. W zale noœci od wysokoœci sali sportowej mog¹ byæ stosowane ró ne rozwi¹zania oœwietleniowe. Dla niskich sal dobrym rozwi¹zaniem jest system oœwietlenia œwietlówkowego, natomiast w halach wysokich mo na stosowaæ projektory. Przy stosowaniu projektorów nale y jednak zwróciæ szczególn¹ uwagê na aspekty zwi¹zane z olœnieniem bezpoœrednim, które mo e powstaæ przy stosowaniu lamp o zbyt du ej mocy. Oœwietlenie oprawami TCH 475 ma³ej sali gimnastycznej w Szkole Podstawowej nr 12 w Pile

20 Widzieæ wiêcej Philips Lighting 20 modernizacje i realizacje Oœwietlenie szkó³ podstawowych w Kêtrzynie Proces modernizacji oœwietlenia w szko³ach podstawowych w Kêtrzynie rozpocz¹³ siê wraz z momentem powstania firmy Philips Lighting Farel Mazury. Sala lekcyjna w Szkole Podstawowej nr 5 w Kêtrzynie Rozpoczêto wtedy spotkania z lokalnym samorz¹dem i dyrektorami szkó³ podstawowych, na których przedstawiano znaczenie i korzyœci prawid³owego oœwietlenia sal lekcyjnych. Niebagateln¹ rolê w przekonaniu do modernizacji odegra³ czynnik spodziewanych korzyœci spowodowanych oszczêdnoœci¹ energii. Bior¹c pod uwagê powy sze czynniki, w³adze samorz¹dowe podjê³y decyzjê o wymianie oœwietlenia w Szko³ach Podstawowych nr 1,2,3 i 4. Plan zrealizowano w latach Oœwietlenie zosta³o zmodernizowane we wszystkich salach lekcyjnych szkó³ podstawowych (œrednio ok. 20 klas w ka dej szkole) jak równie na korytarzach. Przy modernizacji kierowano siê nastêpuj¹cymi zasadami: Sala jêzykowa w Szkole Podstawowej nr 5 w Kêtrzynie Szko³a Podstawowa nr 5 w Kêtrzynie - korytarz - œrednie natê enie oœwietlenia musi osi¹gn¹æ poziom Eœr. powy ej 300 lx w ca³ym pomieszczeniu i na tablicach do pisania; - równomiernoœæ oœwietlenia powinna osiagn¹æ Emin./Eœr.>65; - oœwietlenie nale a³o wykonaæ na pierwszej klasie ograniczenia olœnienia bezpoœredniego; - œrednie natê enie oœwietlenia Eœr. w korytarzach powinno wynosiæ powy ej 100 lx. Przed zmianami do oœwietlenia klas s³u y³y maj¹ce kilkanaœcie lat belki nasufitowe 2x40 W, a na korytarzach 1x40W. Do realizacji nowego oœwietlenia ogólnego klas zastosowano oprawy kloszowe z rodziny TCS 025 2xTL-D36W* natomiast doœwietlanie tablic oprawami TCS 058 1xTL- D58W* lub 1xTL-D36W* z odb³yœnikiem asymetrycznym. Na korytarzach umieszczono oprawy kloszowe TCS 025 2xTL-D36W*. W 2001 roku oddano do u ytku now¹ Szko³ê Podstawow¹ nr 5 na Osiedlu Piastowskim w Kêtrzynie. W tej szkole ju od samego pocz¹tku projektu oœwietlenia zrealizowano w oparciu o przedstawione wczeœniej zasady. Zastosowano oprawy rastrowe nasufitowe z rodziny TCS 214 2xTL-D36W lub TCS 214 1xTL-D58W z rastrem C5 lub M2, a do doœwietlania tablic, tam gdzie by³o to potrzebne, TCS 098 1xTL-D36W lub 1xTL- D58W z odb³yœnikiem asymetrycznym. Na korytarzach umieszczono równie oprawy z rodziny TCS 214 lub TCS 198 z rastrem L. Ogó³em w nowej szkole oœwietlono ok. 30 klas lekcyjnych. * Wymienione oprawy w obecnej ofercie Philips Lighting Farel Mazury zosta³y zast¹pione nowszymi o symbolach TCS 214, TCS 098 oraz TCS 097. Informacja o tych oprawach ujêta jest w artykule "Oprawy do oœwietlenia obiektów dydaktycznych" na stronie 10. Andrzej Horbaj