Podstawy szkolenia tropienia metodą kwadratów zapachowych
|
|
- Wiktor Szulc
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Podstawy szkolenia tropienia metodą kwadratów zapachowych Jiří Ščučka (Natural Canine Communication) Wstęp Tresura psów, taka, jaką ją znamy dziś, jest w odróżnieniu od innych działań człowieka stosunkowo młodą, ale równocześnie, pod względem rozwoju, jedną z najbardziej dynamicznych dziedzin. Pierwsze próby użycia psów w policyjnej służbie patrolowej we Francji datuje się na 1895 r., jednak dzieła dotyczące tresury koni nieopartej na przymusie już 400 lat przed narodzinami Chrystusa pisał niejaki Ksenofont, uczeń Sokratesa. Dopiero w 1917 r. major Konrád Mos przygotował bardziej dogłębną rozprawę na temat właściwości zapachów, możliwości ćwiczenia psów oraz ich wykorzystania do śledzenia śladów ludzkich. W swej pracy opisał on słynny eksperyment, na którego wnioskach bazowali później także inni treserzy i autorzy specjalistycznych publikacji. W Czechach tematem tym zajął się np. Dr. Vilém Eis w swej książce,,pachové práce služebních psů z 1953 r. Mimo że o tropieniu napisano i powiedziano już wiele, zdolności psiego nosa ciągle nie przestają nas zaskakiwać i fascynować. Przy pomocy najnowocześniejszych metod i sprzętu staramy się badać właściwości zapachów, reguły ich rozprzestrzeniania się oraz możliwości ich identyfikacji i rozróżniania. Dlaczego zatem węch psa pozostaje dla nas wielkim cudem natury a szkolenie psów w zakresie tropienia uważa się za najtrudniejszą spośród wszystkich psich dyscyplin? Trudno powiedzieć. Odpowiedzi na te pytania poszukują też wszyscy przewodnicy psów, zawsze gdy podążają za swymi podopiecznymi na smyczy. Istnieje pewna rzecz, która wyraźnie odróżnia tropienie i inne prace węchowe od pozostałych dyscyplin. Jest nią pozycja, którą w całym procesie tresury zajmują ludzie. Psy posiadają wybitne zdolności do odnajdowania, śledzenia i rozróżniania zapachów, zaś nasza niedoskonałość w tym obszarze w większym lub mniejszym stopniu spycha nas do roli zwykłych obserwatorów. Dość łatwo potrafimy ocenić jakość chwytu podczas obrony, czy szybkość przyjmowania postawy w szkoleniu posłuszeństwa. To, co pies właściwie czuje, możemy natomiast jedynie przypuszczać. Po śladach prowadzi nas on Pan Wielki Nos. I właśnie o tym należy zawsze pamiętać w trakcie prac zapachowych. Możemy skłonić psa do tego, by siadł, możemy go zmusić do reakcji obronnej, lecz nigdy nie zmusimy go do tropienia! Co zatem powinniśmy robić? Odpowiedź na to pytanie postaramy się wspólnie znaleźć w poniższym minicyklu. Spróbujemy odszukać ów tajemniczy klucz do psiego nosa. Zapach Tropienie to dla psa naturalne, czyli wrodzone zachowanie. Co czuje pies, gdy śledzi trop ludzki i na podstawie czego się orientuje? Wspomniany eksperyment majora K. Mosa podczas serii doświadczeń dowiódł jednoznacznie, że psu lepiej śledzi się zapach środowiska zaburzonego przez ruch człowieka, niż jakikolwiek zapach ludzki zostawiony przez deptacza. Co to oznacza w praktyce? Głównym składnikiem zapachu, który pies śledzi Strona 1 z 9
2 podczas opracowywania śladu, jest zapach naruszonego podłoża, po którym poruszał się deptacz. Chodzi tu zatem o zapach miejsca, które deptacz wielokrotnie dotykał nogami podczas chodu. Zdolny i odpowiednio wyćwiczony pies potrafi też tropić i identyfikować indywidualny zapach deptacza, który podczas ruchu w terenie przyczepia się do śladu i jego otoczenia. Dla naszych potrzeb nauki podstaw i tresury psów sportowych skupimy się jednak na tej części śladu, która stanowi większą część zapachu jest nią zapach utworzony poprzez uszkodzenie (wydeptanie) danej powierzchni. Motywacja Do tego, by pies wykonywał jakąś czynność, w naszym przypadku by tropił zapach śladu, potrzebna jest motywacja. Przez motywację rozumiemy określony konkretny bodziec do osiągnięcia celu. Jeden z elementów motywujących psa do śledzenia zapachu stanowi poszukiwanie pożywienia, czyli potrzeba jedzenia. Tę motywację z kilku powodów uważam za najbardziej optymalną dla treningu tropienia: - Potrzeba jedzenia jest dla psa jedną z najbardziej naturalnych motywacji - Na tę motywację, jako na niemal jedyną, jesteśmy w stanie w całkiem zasadniczy sposób wpływać - poprzez częstotliwość i ilość podawanego jedzenia. Motywację związaną z jedzeniem możemy zastosować niemal u 100 % psów w każdym wieku. - Jedzenie można wykorzystać jako nagrodę cząstkową lub docelową. To oznacza, że możemy nagradzać psa podczas tropienia, np. za każdy krok, w związku z identyfikacją przedmiotu, jak i na jego końcu. Najbardziej odpowiednim pokarmem podczas szkolenia tropienia są w mojej opinii suche granulki. Pies tropi zapach na śladzie po to, by móc zjeść motywacją jest tu zatem jego codzienna porcja pożywienia. Wszystkie inne przysmaki, takie jak ser, mięso, kiełbasa, parówki, są przy tym zbyt aromatyczne i w związku z tym nie nadają się do procesu tworzenia powiązań zapachowych. Powiązania zapachowe Pierwszym krokiem, jaki należy wykonać podczas tresury tropienia, jest wytłumaczenie psu, co właściwie chcemy, by robił. Osiągniemy to poprzez połączenie tego, co ma dla czworonoga znaczenie z czymś, co dotychczas było dla niego nieważne. Skojarzymy nic nieznaczącą do tej pory dla psa komendę słowną,,ślad i śledzenie nic nieznaczącego zapachu z odnalezieniem jedzenia. Mówiąc w uproszczeniu: pies musi się nauczyć tego, że jeśli na komendę ślad odnajdzie i będzie śledzić zapach wydeptanej powierzchni, to odszuka jedzenie. Proces ten określa się mianem stworzenia powiązania zapachowego. Do stworzenia powiązania zapachowego posłuży nam kwadrat zapachowy. Kwadrat zapachowy Kwadrat zapachowy to kwadrat w terenie, najlepiej na trawie, o wymiarach około 3x3 kroki, ograniczony w rogach 4 kartkami. Jego powierzchnia jest w całości wydeptana przez przewodnika i pokryta w regularnych odstępach karmą w granulacie. Kwadrat tworzymy w następujący sposób (należy to wykonać bardzo starannie!). W spokojnym miejscu, najlepiej w takim, na którym rośnie niska trawa, znajdujemy czystą pod względem zapachowym przestrzeń o wymiarach 3x3 kroki. Wskakujemy w to miejsce Strona 2 z 9
3 i za swymi piętami wbijamy w ziemię pierwszą kartkę. Wykonujemy 3 kroki i zatykamy drugą kartkę. Idziemy w prawo w bok i znów po trzech krokach za pomocą trzeciej kartki oznaczamy kolejny róg kwadratu. W podobny sposób znakujemy czwarty róg. Robimy w miarę możliwości jak najdłuższe kroki. Kwadrat musi być na tyle duży, by pies mógł w nim podczas poszukiwań, nawet z przewodnikiem, swobodnie się poruszać. Im większy pies i jego temperament, tym większy powinien być kwadrat. Im większy jest kwadrat, tym więcej w nim zapachu i tym większa przestrzeń do spokojnych poszukiwań. Dokładne wyznaczenie rogów kwadratu jest niezwykle ważne. Pozwala ono przewodnikowi na wizualną kontrolę tego, czy pies prowadzi poszukiwania w przestrzeni z zapachem. Gdy mamy już wyznaczony kwadrat, krótkimi krokami obchodzimy po obwodzie jego brzegi. W ten sposób tworzymy wyraźną granicę zapachową. Później całą przestrzeń wewnętrzną krok po kroku wydeptujemy. W wydeptanym kwadracie rozkładamy w regularnych odstępach karmę w granulacie, tak by utworzyła one swego rodzaju szachownicę. Odległość pomiędzy poszczególnymi granulkami powinna ze wszystkich stron wynosić około cm. Aby wytworzyć u psa skojarzenia, które będą dla nas przydatne także w przyszłości, zapach wydeptanego kwadratu (zapach śladu) musi być zapachem nr 1 a zapach jedzenia zapachem nr 2. Innymi słowy, zapach śladu musi być dla psa zapachem pierwotnym, zaś pożywienia zapachem wtórnym. Zapach jedzenia nie może przykrywać zapachu wydeptanej powierzchni. To właśnie dlatego tak ważne jest rozłożenie granulek w kwadracie. Jeśli dojdzie do wykształcenia nieprawidłowego powiązania zapachowego i zapachem nr 1 stanie się zapach pożywienia, to pies zamiast śledzić zapach śladu nauczy się szukać jedzenia. Odstępy pomiędzy granulkami nie powinny być jednak większe, niż określiliśmy powyżej. Pies, który znajdzie jedną część pożywienia, zazwyczaj zaczyna w jego pobliżu, a później dalej, poszukiwać kolejnych elementów. W ten sposób uczy się spokoju i wytrwałości w poszukiwaniu. Jeśli odległość pomiędzy poszczególnymi granulkami jest za duża i pies przez dłuższy czas niczego nie odnajduje, staje się nerwowy lub traci motywację i całkowicie rezygnuje z poszukiwań. Po rozłożeniu granulatu, nasz kwadrat jest gotowy. Opuszczamy go skokiem lub wykonując kilka dłuższych kroków. Aby granica zapachu pozostała jednoznaczna i wyraźna, otoczenie kwadratu powinno być czyste pod względem zapachowym. W ten sposób pies szybko nauczy się tego, że jeśli chce znaleźć jedzenie, to musi go szukać w kwadracie, czyli w zapachu śladów. Pierwsze wprowadzanie Mamy już zatem przygotowany kwadrat zapachowy i możemy wprowadzać psa. Nie zapomnijmy zabrać ze sobą dodatkowego granulatu do uzupełnienia. Psa prowadzimy na smyczy o długości 2-3 m i do kwadratu podchodzimy zawsze z wiatrem. To ze względu na to, że wiatr wywiewa zapach z kwadratu. Pies idący pod wiatr mógłby zbyt szybko wychwycić ten zapach, ożywić się i zacząć się cieszyć, przez co nie byłby później w stanie skupić się ani na przewodniku, ani na rozpoczęciu poszukiwań. Poza tym przy wprowadzeniu pod wiatr zwierzę uczy się orientacji na podstawie chmury zapachowej (nagromadzenia cząsteczek zapachowych unoszących się nad śladem) i pracy tzw. wysokim nosem. W takim przypadku pies podczas tropienia koncentruje się na unoszącej się chmurze zapachów a nie na źródle zapachów, który tworzy wydeptane podłoże. Kilka metrów od kwadratu zatrzymujemy się z psem, zwracamy się do niego i nagradzamy karmą w granulacie podawaną z prawej ręki. Zawołania, reakcji na imię, dzięki któremu Strona 3 z 9
4 zdobędziemy uwagę psa, radzę uczyć czworonoga osobno podczas tresury posłuszeństwa. Podchodzimy do brzegu kwadratu, ponownie wołamy psa i wabimy go ruchem do prawej ręki, w której mamy przygotowaną granulkę, mówimy komendę ślad, po czym upuszczamy granulkę, by pies z wysokości swojego wzroku widział ją jak upada w kwadracie. Pies wchodzi za spadającym przysmakiem do kwadratu i stara się go znaleźć. Za psem idzie przewodnik. Tu następuje opisywana wcześniej sytuacja. Pies znajduje granulkę, przy pomocy węchu stara się odnaleźć w pobliżu kolejną, a cały proces stale się powtarza. Gdy pies podczas poszukiwań będzie się przemieszczał w przód, natknie się na brzeg kwadratu zapachowego. Wyjdzie z niego i będzie poszukiwać kolejnych porcji pożywienia, ale po chwili stwierdzi, że tam już ich nie ma. Pozwalamy, by pies samodzielnie rozwiązał tę sytuację. Może sam wrócić do kwadratu, by znaleźć tam jedzenie i znajdzie granulki albo po chwili znów go zawołamy, naprowadzimy do prawej ręki z karmą, powtórzymy komendę ślad i upuścimy granulkę na obszar kwadratu, podobnie jak przy pierwszym wprowadzeniu. W ten sposób ponownie dojdzie do rozwinięcia powiązania wskazującego na to, że pożywienie jest tam, gdzie zapach śladu. Przewodnik przez cały czas porusza się wewnątrz kwadratu i idzie z luźną smyczą powoli za psem. Starannie obserwuje jego zachowanie a w miejscu, z którego pies zjada granulkę, niepostrzeżenie umieszcza nową. Dzięki temu ilość pożywienia w kwadracie pozostaje niezmienna i pies może szukać karmy przez dowolną ilość czasu. Z każdym zaczerpnięciem powietrza zwierzę wdycha zapach śladu, dzięki czemu tworzy się powiązanie zapachowe. W ten sposób postępujemy tak długo, aż pies przestanie poszukiwać, zacznie powoli tracić zainteresowanie lub przejawiać oznaki zmęczenia. O sytuacji, w której pies zaprzestaje poszukiwań, powiemy w następnym akapicie. Gdy przewodnik zauważy, że zwierzę stało się wolniejsze lub jest zmęczone, woła je i w znany już sposób poprzez naprowadzenie do prawej ręki z przysmakiem wyprowadza poza kwadrat zapachowy, chwali swego podopiecznego, nagradza przysmakiem i na tym kończy pracę. Długość poszukiwań czas Na zdolność i dążność psa do poszukiwań śladu zapachowego wpływają zasadniczo trzy elementy. Motywacja (potrzeba jedzenia), koncentracja (zdolność do skupienia) i doświadczenie. Aby pies podczas tropienia mógł wykazywać optymalną efektywność, wszystkie powyższe parametry muszą być zrównoważone. Brak równowagi w tym zakresie prowadzi do znacznej większości błędów w pracy psa tropiącego. Niezawodną i wystarczającą motywację tworzymy poprzez prawidłowe określenie i długotrwałe przestrzeganie wielkości porcji karmy. Bez dobrej motywacji pies nie będzie przygotowany na wysiłek podczas poszukiwań i tropienia śladów. Zdolność koncentracji jest u każdego psa inna i zależy od temperamentu oraz typu wyższej czynności nerwowej. Psy bardziej emocjonalne mają zazwyczaj duży problem z utrzymaniem uwagi. Sama koncentracja jest dla nich czymś nieprzyjemnym, potrafią się skupić tylko przez bardzo krótki czas, często zaledwie kilka sekund. Zdolność koncentracji można jednak, podobnie jak pamięć, wzmacniać poprzez odpowiedni trening. W tym celu wykorzystamy kwadrat zapachowy. Ponieważ samo oszacowanie czasu może być bardzo nieprecyzyjne, długość pracy psa w kwadracie będziemy zawsze mierzyć przy pomocy stopera, zegarka lub telefonu komórkowego. Po wprowadzeniu psa na pierwszy kwadrat uruchamiamy stoper i uważnie śledzimy poziom zainteresowania i koncentracji czworonoga. W zależności od aktualnej zdolności do Strona 4 z 9
5 skupienia oraz stopnia motywacji, pies przez określony czas będzie w sposób ciągły szukał. Gdy przerwie poszukiwania, podniesie głowę, zacznie bez celu chodzić po kwadracie lub poza nim, sprawdzamy czas na stoperze. Czas ten oznacza, jak długo pies jest gotowy do wysiłku lub jak długo jest w stanie skupić się na poszukiwaniach. Jeśli dojdzie do powyższej sytuacji, czekamy na dalszą reakcję psa. Pozwalamy mu dojść do głosu i dajemy możliwość samodzielnego rozwiązania sytuacji. To w opisywanej metodzie ważny moment. Nie próbujemy, naglącym głosem, różnymi gestami, czy, nie daj Boże, smyczą, zmuszać psa do dalszych poszukiwań. Poczekajmy, co zrobi. Jeśli pies jest wystarczająco umotywowany, to powodem przerwania pracy było przekroczenie czasu, przez który pies potrafi się skupić. Pies, czy raczej jego układ nerwowy, po prostu odpoczywa i zazwyczaj sam wznawia poszukiwania. Za to cicho go chwalimy wyrazem,dobry i dodajemy,,ślad. Tylko jeśli nie wróci do poszukiwań, pomagamy mu. Wołamy go, naprowadzamy do prawej ręki z przysmakiem, wypowiadamy komendę,,ślad i upuszczamy karmę na kwadrat tak, jak przy pierwszym wprowadzeniu. Jeśli powodem przerwania pracy była niewystarczająca motywacja, pies ani sam, ani z nasza pomocą, nie będzie zainteresowany poszukiwaniami. W takim przypadku musimy przerwać trening i najpierw popracować nad wzmocnieniem motywacji psa. Wróćmy jeszcze do zmierzonego czasu. Jeśli praca trwa zaledwie sekundy, oznacza to, że zdolność psa do koncentracji jest niezwykle niska i musimy akceptować przymusowe przerwy psa na odpoczynek. Zawsze będziemy postępować tak, jak w pierwszym przypadku (pies krótko odpoczywa i sam wraca do poszukiwań lub to my go ponownie na nie naprowadzamy). Takie działania powtarzamy kilka razy z kolei. Później kończymy lekcję, wołamy psa i przy pomocy przysmaku w prawej ręce wyprowadzamy go z kwadratu. W ten sposób powoli się wydłuża się zdolność psa do koncentracji. Jeśli zmierzony czas wynosi 2,5 6 minut, pies jest zdolny do skupienia się przez konkretny określony czas. Przy dłuższym treningu dbamy o to, by pies poszukiwania w kwadracie prowadził zawsze przez nieco krócej. To po to, by jego koncentracja była podczas powtarzanego obciążenia powoli wydłużana, a nie przeciążana. Praca psa musi być zawsze zakończona, zanim zwierzę się zmęczy i straci zainteresowanie. Z biegiem czasu długość treningu będziemy wydłużać. Zmierzony czas powyżej 6 minut oznacza, że pies jest bardzo dobrze umotywowany i ma mocny, stabilny układ nerwowy. Wzmacniamy u niego powiązanie zapachowe w ramach około 10 treningów w kwadracie zapachowym, później możemy rozpocząć ćwiczenie tropienia ścieżki śladu. Tunel zapachowy Jeśli poszukiwania są od wprowadzenia do kwadratu aż do samego końca tak samo intensywne, pies poszukuje spokojnie, skoncentrowany, dobrze rozpoznaje brzegi kwadratu i potrafi pracować w ten sposób nieprzerwanie przez 8-10 minut, stan ten wzmocniliśmy około ćwiczeniami, to możemy przystąpić do kolejnej fazy szkolenia. Jest nią tunel zapachowy. Tunel zapachowy to w zasadzie kwadrat zapachowy podzielony na pasy o szerokości około 20 cm, położone w terenie jeden za drugim. W odróżnienia od kwadratu jest to już droga zapachowa, która dokądś prowadzi. Służy nam do wzmacniania powiązania zapachowego stworzonego w kwadracie. Uczy psa śledzenia ściśle określonego zapachu i powolnego przemieszczania się w stanie koncentracji po śladach. Strona 5 z 9
6 Tunel zapachowy układamy w spokojnym, czystym pod względem zapachowym miejscu, na niskiej trawie lub wilgotnej ziemi. Najpierw przygotowujemy początek jakiś duży odciśnięty ślad. Będziemy postępować tak, jak przy przygotowaniu kwadratu zapachowego. Tym razem przy pomocy kartek wyznaczamy jednak nie kwadrat, ale trójkąt równoramienny. Każdy z jego boków będzie o około 3 kroki dłuższy. Wydeptujemy w sposób ciągły jego brzegi a później całą powierzchnię. Rozkładamy granulki. Gęstość ich rozłożenia będzie taka sama, jak w przypadku kwadratu mają leżeć co około cm od siebie. Gdy skończymy przygotowywać trójkąt, wybieramy jeden z jego wierzchołków, najlepiej ten, który jest usytuowany zgodnie z kierunkiem wiatru. Od tego wierzchołka zaczynamy wydeptywać wyjście tunel zapachowy. Idziemy do przodu (możemy się też cofać) powolnymi krokami, z nogami tuż obok siebie. W ten sposób powstanie ciągły pas wydeptanej ziemi tunel zapachowy. Podczas układania śladu rozkładamy w nim na całej długości granulki, w odległości cm od siebie. Tunel wydeptujemy na długość około 30 kroków, na jego końcu umieszczamy małą kupkę 5-10 granulek. Po skończeniu przygotowań przyprowadzamy psa. Tu powtarzamy ten sam proces, co przy wprowadzaniu do kwadratu zapachowego. Zawołanie, naprowadzenie ręką, upuszczona granulka. Po kilku ćwiczeniach z kwadratem zapachowym pies zacznie się cieszyć na poszukiwania. To go rozkojarzy i przestanie zwracać uwagę na przewodnika. Nigdy, o ile to możliwe, psa nie należy przywiązywać przed tropieniem do drzewa ani innych obiektów. Nie powinien on obserwować układania śladów. Prawidłowo usposobiony i zmotywowany pies mógłby się w takiej sytuacji za bardzo ożywić i zmarnować w ten sposób większość cennej energii. Gdybyśmy w stanie owego ożywienia wprowadzili go na ślad, pies nie byłby w stanie go zauważyć lub wykazywałby nadmierne zmęczenie. Nie potrafiłby się skupić (pamiętajmy, że to jeden z podstawowych filarów pracy na śladzie), a zatem także śledzić. W tej sytuacji należy go najpierw uspokoić. Kilkukrotnie zwracamy się do niego, naprowadzamy do prawej ręki i nagradzamy granulką. Staramy się odciągnąć jego uwagę i skupić ją na naszej osobie. Stopniowo, przy pomocy ćwiczenia posłuszeństwa, będziemy pomagać psu skoncentrować się przed śladem. Podczas dojścia do śladu i na jego początku kilkukrotnie w spokoju usadzamy psa, kładziemy lub wymagamy koncentracji i krótkiego chodu przy nodze. Na ślad wprowadzamy go tylko gdy jest skoncentrowany. Na początku kwadrat zapachowy a teraz większy trójkąt pomagają nam między innymi uczyć psa skupienia, braku pośpiechu i spokojnego poszukiwania, tak by zwierzę doszło do tego, co określamy jako odpowiednie usposobienie, przygotowanie do bezpośredniego tropienia śladu. Pies rozumie, czego chce od niego przewodnik, jest umotywowany, koncentruje się. Ponieważ pies ma wokół siebie dużo zapachu, na chwilę się w nim gubi i nie ma tendencji do tego, by iść bezładnie przed siebie. Po chwili uspokojenia zaczyna poszukiwania i wkrótce znajduje przysmak. Po wprowadzeniu do trójkąta pies zaczyna szukać, słyszymy, jak głośno wciąga powietrze i wypuszcza zapach nosem. Jest to dowód dużej koncentracji podczas analizy zapachu. Pies stopniowo się przemieszcza a brzegi trójkąta powoli doprowadzają go do ścieżki śladu. Do trójkąta nie dodajemy już nowej karmy, tak jak to czyniliśmy w kwadracie zapachowym. W tym wypadku celem nie jest przedłużenie czasu poszukiwań, a tylko pozwolenie, by pies się uspokoił, upewnił się w powiązaniu zapachowym i znalazł wyjście do śladu. Gdy pies wyjdzie z trójkąta do ścieżki śladu, przewodnik idzie za nim prowadząc go na luźnej smyczy. Kiedy zwierzę dojdzie do końca śladu, znajdzie mały stos przysmaków i na chwilę się zatrzyma. W ten sposób da nam czas, by do niego dojść, spokojnie go pochwalić i położyć na śladzie jeszcze kilka granulek. Później jeszcze wołamy do niego i odprowadzamy. Zalecam, by w tej fazie nie podkreślać Strona 6 z 9
7 końca śladu większą ilością jedzenia, miską, pudełkiem z karmą, piłką itp. Pies jest motywowany (nagradzany) podczas całej pracy na śladzie. Jeśli chcemy, by się skupił na przebiegu śladu, to musi być motywowany w równym stopniu na początku, w środku i na końcu. W tej fazie budowanie nauki tropienia na docelowej motywacji prowadzi według mnie do obniżenia koncentracji na początku i w trakcie tropienia. Wskutek tego pies ciągle gna do przodu, nie koncentruje się, pracuje z niską intensywnością. To powoduje złe węszenie na odciśniętym śladzie, zbyt szybkie lub nieuregulowane tempo, pracę z wysokim nosem, błędy na załamaniach i tak dalej. Dążenia przewodnika do wpływania na psa poprzez pociągnięcie czy rwanie smyczy, krzyk i nerwowość, dodatkowo pogarszają sytuację. Tunel zapachowy wydłużamy do kroków. Delikatnie zmieniamy kształt na linie faliste, długi lewy lub prawy łuk, aby pies nie przewidywał ciągłego ruchu do przodu. Ułożenie karmy w granulacie, jej ilość i odstęp pozostają takie same. Przez cały czas należy dbać o wyraźną motywację i wysoki stopień koncentracji psa. Prawidłowo pracujący pies odznacza się intensywną pracą nosem i wysokim stopniem koncentracji, wyszukuje wszystkich położonych granulek i powoli przesuwa się naprzód. Konsekwencja, przewidywanie, powtarzanie Jak już wspomnieliśmy, celem tunelu zapachowego jest wzmocnienie i rozwinięcie nawyków nabytych podczas pracy w kwadracie zapachowym oraz nauczenie psa tropienia ciągłego śladu zapachowego. Należy cały czas pamiętać o odpowiedniej motywacji i pełnym skupieniu psa podczas pracy z zapachem. Psy są niezwykle inteligentne i uczą się znacznie szybciej niż ludzie. To podczas szkoleń jest ogromną zaletą, ale może też skomplikować cały proces. Psy wykazują naturalną tendencję do zmniejszania sobie pracy, unikania niewygodnych sytuacji, czynienia tylko tego, co jest konieczne do osiągnięcia celu. Jedną z najtrudniejszych rzeczy jest dla nich właśnie koncentracja. To właśnie dlatego w trakcie pracy na śladach i nie tylko tu, tak trudno rozwija się i utrzymuje koncentrację czworonogów. Podczas poszukiwań w kwadracie zapachowym jest to stosunkowo (celowo mówię stosunkowo ) proste. To, że jest to ślad dokładnie wyznaczony pod względem zapachu, ślad, który nigdzie nie prowadzi, uczy psa spokojnej pracy w skupieniu. Jeśli pies jest wystarczająco zmotywowany, tudzież jeśli chce zjeść przysmak, musi się skupić i znaleźć karmę. Również przewodnikowi w tej sytuacji dość łatwo jest kontrolować poziom koncentracji. Przy wyjściach z trójkąta i ciągłych śladach, jest to znacznie trudniejsze. Po kilku próbach pies odkrywa, że trójkąt zapachowy przechodzi w ciągły ślad, który gdzieś prowadzi, może zacząć się spieszyć, by jak najszybciej tam dotrzeć. Na odcinkach samego śladu zaczyna odpoczywać, pomija przysmaki, gna do przodu. Powiedzieliśmy już, jak utrzymać koncentrację u psa podczas wprowadzenia na ślad, ale co robić, gdy pies po kilku wprowadzeniach do trójkąta uczy się i zaczyna być mniej skoncentrowany, mniej cierpliwy w poszukiwaniach a jego głównym dążeniem zaczyna być odnalezienia wyjścia na ślad? Pierwszym rozwiązaniem może być zmiana wielkości trójkąta. Jeśli zwiększymy go z każdej strony o krok, to istnieje prawdopodobieństwo, że na takiej powierzchni trochę się zgubi, co będzie wymagać większej pracy potrzebnej do wyjścia z trójkąta. To z kolei będzie dla psa sygnałem, że jedyną szansą jest koncentracja. Strona 7 z 9
8 Drugim rozwiązaniem jest tzw. kwadrat przygotowawczy. Wydeptujemy kwadrat zapachowy a niedaleko niego trójkąt z tunelem zapachowym. Należy zwrócić uwagę na odległość śladów od siebie (co najmniej m) oraz wiatr (nie może wiać z jednej strony na drugą). Najpierw wprowadzamy psa na kwadrat, tam zostawiamy go, by chwilę popracował. Jeśli jego poszukiwania są spokojne i wystarczająco intensywne, kończymy pracę, dajemy psu kilka minut odpocząć i wprowadzamy na trójkąt z tunelem zapachowym. Dzięki temu zwierzę odkryje, że nie da się przewidzieć, co nastąpi później i znów utwierdzi się w przekonaniu, że jedynym rozwiązaniem są poszukiwania w stanie skupienia. Kwadrat wstępnie przygotowuje psa na wyjście do śladu. Trzecim rozwiązaniem jest nieregularne przeplatanie pracy w kwadracie i trójkącie z tunelem zapachowym. I tak na przykład dwa dni po sobie pracuję w kwadracie a trzeciego wydeptuję trójkąt z tunelem. Dzięki temu dochodzi do wzmocnienia nawyków nabytych podczas pracy w kwadracie zapachowym a pies nie jest w stanie przewidzieć późniejszych czynność i nie może obniżać poziomu swego zaangażowania i koncentracji. Każdy proces szkoleniowy przebiega w określonych fazach, które muszą być ze sobą wzajemnie powiązane. To oznacza, że każda kolejna faza jest uzależniona od tej poprzedniej i na jej bazie się rozwija. Dlatego też podczas ćwiczeń nie możemy cały czas iść tylko do przodu - musimy też stale wracać do tego, co już opracowywaliśmy: kontrolować, wzmacniać i utrwalać wcześniejsze etapy. Podsumowanie część II Co to jest tunel zapachowy? Jest to wąski pas o szerokości około 20 cm, wydeptany w terenie i pokryty w regularnych odstępach karmą. Do czego służy tunel zapachowy? Druga faza tresury w zakresie tropienia. Powolne przejście z kwadratu zapachowego do ciągłego śladu. Wzmacnianie prawidłowego powiązania zapachowego. Umożliwia ukierunkowane wzmocnienie i przedłużenie koncentracji. Wzmacnia motywację. Co to jest trójkąt zapachowy? Jest to wyznaczona w terenie przestrzeń, która została wydeptana i pokryta w regularnych odstępach karmą. Do czego służy trójkąt zapachowy? Jest to baza (wydeptany teren) dla tunelu zapachowego. Wzmocnienie prawidłowego powiązania zapachowego. Powolne przejście z większej do mniejszej ilości zapachu. Pozwala na ukierunkowane usposobienie psa przed pracą na ciągłym śladzie. Wzmacnia motywację. Czym powinien się odznaczać pies wyprowadzany na ślad? Strona 8 z 9
9 Powinien być czujny i skoncentrowany. Jak sprawić, by pies był czujny i skoncentrowany przed wyjściem na ślad? Przed wyjściem na ślad psa nie przywiązujemy i zapobiegamy temu, by obserwował układanie śladu. Odwrócenie uwagi skupienie jej na ręce z karmą, na przewodniku. Powolne, nie oparte na przymusie, stosowanie ćwiczeń posłuszeństwa. Jak zapobiegać temu, by pies zbyt szybko, nie skoncentrowany wybiegał z trójkąta do śladu (tunelu zapachowego) / jak korygować tego typu zachowania? 1. Powiększyć trójkąt zapachowy. 2. Zapachowy kwadrat przygotowawczy - pies powinien najpierw szukać w kwadracie zapachowym a dopiero później należy go wprowadzić do trójkąta z tunelem zapachowym. 3. Nieregularne przeplatanie prac w kwadracie i trójkącie z tunelem zapachowym. Jak utrzymywać i wzmacniać koncentrację psa podczas pracy w tunelu zapachowym? Odpowiednio silna motywacja. Odpowiednia ilość granulek i odległość pomiędzy nimi. Powolna zmiana kształtu śladu. Nie podkreślamy końca śladu. Odpowiednia długość śladu. Strona 9 z 9
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 3. Chodzenie przy nodze
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 3 Chodzenie przy nodze Chodzenie przy nodze Idąc z psem na spacer pragniemy, aby ten wspólnie spędzony czas wiązał się zarówno dla nas, jak i dla czworonoga z przyjemnością.
Bardziej szczegółowoJak wytresować swojego psa? Częs ć 7. Zostawanie na miejscu
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 7 Zostawanie na miejscu Zostawanie na miejscu Zostawanie na miejscu jest jedną z przydatniejszych komend, którą powinien opanować nasz pies. Pomaga zarówno podczas treningów
Bardziej szczegółowoJak wytresować swojego psa? Częs ć 6. Nie podejmowanie przedmiotów
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 6 Nie podejmowanie przedmiotów Nie podejmowanie przedmiotów Zabieranie z ziemi przedmiotów swoich właścicieli czy zbieranie jedzenia na spacerze to niestety domena wielu
Bardziej szczegółowoJak wytresować swojego psa? Częs ć 8. Sztuczki
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 8 Sztuczki Sztućzki: proszenie, podawanie łapy Uczenie sztuczek nie jest konieczne, jeśli chodzi o rzeczy, które psy powinny umieć. Warto jednak wiedzieć, że sam proces
Bardziej szczegółowoPORADNIK ILUSTROWANY EGZAMINU PSA TOWARZYSZĄCEGO I stopnia PT-1
PORADNIK ILUSTROWANY EGZAMINU PSA TOWARZYSZĄCEGO I stopnia PT-1 Do egzaminu zgłasza się dwóch przewodników z psami. Podchodzą do sędziego, zatrzymują się w postawie zasadniczej, psy siadają przy nodze.
Bardziej szczegółowoJak wytresować swojego psa? Częs ć 2. Podstawowe komendy siad i leżeć
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 2 Podstawowe komendy siad i leżeć Podstawowe komendy: siad, leżeć Podstawowymi komendami, które powinien znać pies, są komendy siad oraz leżeć. Są to komendy, które ułatwiają
Bardziej szczegółowoJak trenować z dzieckiem koncentracje uwagi?
Jak trenować z dzieckiem koncentracje uwagi? Umiejętność koncentracji można ćwiczyć, ale wymaga to wysiłku zarówno ze strony dziecka, jak i rodzica wspierającego i motywującego je do tej pracy. Obranie
Bardziej szczegółowoJak wytresować swojego psa? Częs ć 5. Aportowanie
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 5 Aportowanie Aportowanie zabawa z psem Wbrew temu, co się powszechnie uważa, aportowanie nie jest dla psa naturalne i trzeba go tego po prostu nauczyć. Większość psów
Bardziej szczegółowonależy uniemożliwić ruchy wahadłowe nóg i całego ciała, stojąc przed nim lub pomagając sobie ręką.
ZASADY PRZEPROWADZANIA PRÓBY SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ DLA KANDYDATÓW DO KLAS VII ODDZIAŁU SPORTOWEGO W DYSCYPLINIE PIŁKA RĘCZNA CHŁOPCÓW I PIŁKA RĘCZNA DZIEWCZĄT W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 3 W GDAŃSKU W ROKU
Bardziej szczegółowo10 przykazań jak się uczyć!!!
10 przykazań jak się uczyć!!! 1. Świeżość. Świeży, wypoczęty mózg pracuje najefektywniej. Przed nauką wyjdź na kilkuminutowy spacer na świeżym powietrzu. Ważny też jest relaks i wypoczynek, przed samą
Bardziej szczegółowoKryterium obowiązujące w postępowaniu rekrutacyjnym dla kandydatów do I klasy sportowej o kierunku akrobatyki sportowej.
PRÓBA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ Kryterium obowiązujące w postępowaniu rekrutacyjnym dla kandydatów do I klasy sportowej o kierunku akrobatyki sportowej. Próba sprawności Fizycznej od 1 do 100 Opis prób sprawności
Bardziej szczegółowoStrona 1 z 7
1 z 7 www.fitnessmozgu.pl WSTĘP Czy zdarza Ci się, że kiedy spotykasz na swojej drodze nową wiedzę która Cię zaciekawi na początku masz duży entuzjazm ale kiedy Wchodzisz głębiej okazuje się, że z różnych
Bardziej szczegółowoPolski Związek Pływacki ul. Marymoncka Warszawa 1
Zestaw prób sprawności fizycznej obowiązujących przy naborze do I klasy gimnazjum Szkół Mistrzostwa Sportowego, Szkół Sportowych oraz oddziałów sportowych w publicznym gimnazjum ogólnodostępnym w pływaniu
Bardziej szczegółowoPolski Związek Pływacki ul. Marymoncka Warszawa 1
Zestaw prób sprawności fizycznej obowiązujących przy naborze do I klasy liceum Szkół Mistrzostwa Sportowego, Szkół Sportowych oraz oddziałów sportowych w publicznej szkole ponadgimnazjalnej ogólnodostępnej
Bardziej szczegółowoKONKURENCJA A: Praca węchowa
REGULAMIN EGZAMINU PSA TOWARZYSZĄCO - TROPIĄCEGO II STOPNIA PTT - II KONKURENCJA A: Praca węchowa 1. Ślad obcy 60 minut, długość 900 kroków, 4 załamania, 4 przedmioty, 2 kąty ostre ślad zwodniczy 15 min
Bardziej szczegółowoPolski Związek Pływacki ul. Marymoncka Warszawa 1
Zestaw prób sprawności fizycznej obowiązujących przy naborze do I klasy gimnazjum Szkół Mistrzostwa Sportowego, Szkół Sportowych oraz oddziałów sportowych w publicznym gimnazjum ogólnodostępnym w pływaniu
Bardziej szczegółowoPolski Związek Pływacki ul. Marymoncka Warszawa 1
Zestaw prób sprawności fizycznej obowiązujących przy naborze do I klasy liceum szkół mistrzostwa sportowego oraz oddziałów i szkół sportowych w pływaniu dla absolwentów szkoły podstawowej. I. Próby sprawności
Bardziej szczegółowoZESTAW PRÓB MOTORYCZNYCH I PRÓB TECHNICZNEYCH DO KLASY SPORTOWEJ O PROFILU PIŁKA KOSZYKOWA I PIŁKA NOŻNA
Załącznik nr 4 ZESTAW PRÓB MOTORYCZNYCH I PRÓB TECHNICZNEYCH DO KLASY SPORTOWEJ O PROFILU PIŁKA KOSZYKOWA I PIŁKA NOŻNA PIŁKA KOSZYKOWA Próby motoryczne 1) Skłony w przód z leżeniem tyłem. Cel: Ocena siły
Bardziej szczegółowoJak wytresować swojego psa? Częs ć 4. Przywołanie na spacerach
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 4 Przywołanie na spacerach Przywołanie na spaćeraćh Każdy posiadacz psa liczy się z tym, że powinien ze swoim czworonogiem chodzić na przynajmniej jeden dłuższy spacer
Bardziej szczegółowoJAK POMÓC DZIECKU W NAUCE?
JAK POMÓC DZIECKU W NAUCE? W pedagogice uczenie się odnoszone jest do czynności ucznia. Efekty uczenia się zależne są między innymi od pamięci, koncentracji uwagi, motywacji, zainteresowań, zdolności.
Bardziej szczegółowoJAK MOTYWOWAĆ DZIECKO DO NAUKI
JAK MOTYWOWAĆ DZIECKO DO NAUKI Motywacja to: CO TO JEST MOTYWACJA? stan gotowości człowieka do podjęcia określonego działania, w tym przypadku chęć dziecka do uczenia się, dążenie do rozwoju, do zaspokajania
Bardziej szczegółowoPokochaj i przytul dziecko z ADHD. ADHD to zespół zaburzeń polegający na występowaniu wzmożonej pobudliwości i problemów z koncentracją uwagi.
Pokochaj i przytul dziecko z ADHD ADHD to zespół zaburzeń polegający na występowaniu wzmożonej pobudliwości i problemów z koncentracją uwagi. TYPOWE ZACHOWANIA DZIECI Z ADHD: stale wierci się na krześle,
Bardziej szczegółowoĆwiczenia na mięśnie brzucha, płaski brzuch
Ćwiczenia na mięśnie brzucha, płaski brzuch Odpowiednio zbudowany brzuch wspomaga nasz bieg. Silne mięśnie brzucha informują wszystkich o naszej wysokiej formie. Trening brzucha powinniśmy wykonywać co
Bardziej szczegółowoPróby motoryczne do naboru do VII klasy szkoły podstawowej
Próby motoryczne do naboru do VII klasy szkoły podstawowej 1. Wyskok dosiężny z miejsca z odbicia obunóż Cel: Ocena mocy. Przebieg: Badany staje bokiem przy ścianie, na której zaznaczona jest wysokość
Bardziej szczegółowoSPOSOBY NA DOBRY POCZĄTEK ROKU SZKOLNEGO
SPOSOBY NA DOBRY POCZĄTEK ROKU SZKOLNEGO 1. Zadbanie, aby dziecko miało stałe miejsce do uczenia się, w którym znajdują się wszystkie potrzebne przedmioty. 2. Podczas odrabiania lekcji ważne jest stworzenie
Bardziej szczegółowoKarta Sprawności Fizycznej Ucznia
Karta Sprawności Fizycznej Ucznia jest formą testu służącą do zbadania zdolności koordynacyjno - kondycyjnych uczniów XII Liceum Ogólnokształcącego w Łodzi. Badanie składa się z 5 wybranych prób z Międzynarodowego
Bardziej szczegółowo2. Kandydat musi posiadać pisemną zgodę rodziców na uczęszczanie do szkoły lub oddziału.
Zasady główne dla kandydatów do VII klasy szkoły podstawowej oddziałów sportowych, szkół sportowych, oddziałów mistrzostwa sportowego oraz do I klasy liceum szkół mistrzostwa sportowego 1. Kandydat musi
Bardziej szczegółowoTRENING DLA POCZĄTKUJĄCYCH
TRENING DLA POCZĄTKUJĄCYCH Trening składa się z 16 tygodni. Zakończony jest udziałem w II Zielonogórskim Półmaratonie Pierwsze tygodnie to tak naprawdę przyzwyczajanie organizmu do wzmożonego wysiłku fizycznego.
Bardziej szczegółowoWielu rodziców zastanawia się, czy ich dziecko jest w pełni gotowe, by sprostać wymaganiom jakie niesie za sobą szkoła.
O GOTOWOŚCI SZKOLNEJ Rozpoczęcie nauki szkolnej to bardzo ważny moment w życiu każdego dziecka. Pójście do szkoły poprzedzone jest rocznym obowiązkowym przygotowaniem przedszkolnym, któremu podlegają wszystkie
Bardziej szczegółowoCenne informacje dla rodziców
Cenne informacje dla rodziców Rok szkolny 2014/2015 Co trzylatek umieć powinien -Posługuje się określeniami odnoszącymi się do kierunków w przestrzeni (na, pod, za, przed). -Klasyfikuje przedmioty ze względu
Bardziej szczegółowoTrening siłowy dla pływaka
Trening siłowy dla pływaka [Piątek, 24.08.12] Trening specyficzny jest najlepszym sposobem by stać się lepszy w swojej dyscyplinie; jeśli chcesz być lepszym pływakiem, pływaj! Ale jak przejść na wyższy
Bardziej szczegółowoPRACA Z DZIECKIEM NADPOBUDLIWYM PSYCHORUCHOWO
PRACA Z DZIECKIEM NADPOBUDLIWYM PSYCHORUCHOWO ZALECENIA DLA NAUCZYCIELI Wiele informacji napisano już na temat dzieci nadpobudliwych psychoruchowo. Postępowanie z nimi wciąż jednak stanowi ogromny problem
Bardziej szczegółowo3 największe błędy inwestorów, które uniemożliwiają osiągnięcie sukcesu na giełdzie
3 największe błędy inwestorów, które uniemożliwiają osiągnięcie sukcesu na giełdzie Autor: Robert Kajzer Spis treści Wstęp... 3 Panuj nad własnymi emocjami... 4 Jak jednak nauczyć się panowania nad emocjami?...
Bardziej szczegółowoPOLSKA FEDERACJA KYNOLOGICZNA. REGULAMIN EGZAMINÓW OGÓLNEGO POSŁUSZEŃSTWA OP-1, 2, 3 stopnia
1 REGULAMIN EGZAMINÓW OGÓLNEGO POSŁUSZEŃSTWA OP-1, 2, 3 stopnia 1. Postanowienia ogólne Egzaminy psów ogólnego posłuszeństwa (OP-1, 2, 3) mają na celu ocenę wyszkolenia psa w zakresie posłuszeństwa. W
Bardziej szczegółowoSposoby pomocy dziecku w uczeniu się. Opracowanie: mgr Iwona Kloś mgr Anna Kosok
Sposoby pomocy dziecku w uczeniu się Opracowanie: mgr Iwona Kloś mgr Anna Kosok Szkoła jest po to, żeby się w niej uczyć! Uczeń musi wiedzieć, że szkoła jest przyjaznym miejscem, gdzie zdobywa wiedzę,
Bardziej szczegółowoW jaki sposób skonstruować list motywacyjny?
ZASADY PISANIA LISTU MOTYWACYJNEGO List motywacyjny tworzymy w celu opisania swojej motywacji do pracy na stanowisku, o które aplikujemy oraz uzupełnienia CV, czyli podania dodatkowych, bardziej szczegółowych
Bardziej szczegółowoLekcja 3 Nauka zakładania kagańca lub obroży uzdowej
Lekcja 3 Nauka zakładania kagańca lub obroży uzdowej Bierzemy do prawej ręki kaganiec i kliker, z lewej ręki będziemy wydawać smakołyki. Uczymy psa targetowania kagańca. Za każde spojrzenie, potem za dotknięcie
Bardziej szczegółowoThe Mind. Wolfgang Warsch. Gracze: 2-4 osób Wiek: od 8 lat Czas trwania: ok. 15 minut
The Mind Bądźmy jednością! Wolfgang Warsch 935241 Gracze: 2-4 osób Wiek: od 8 lat Czas trwania: ok. 15 minut Wszyscy gracze tworzą jeden zespół. W pierwszej rundzie (poziom 1) każdy otrzymuje 1 kartę,
Bardziej szczegółowoKryteria naboru do klasy sportowej piłka nożna GOSSM OLSZTYN / GOSSM ELBLĄG PRÓBY SPRAWNOŚCI OGÓLNEJ I SPECJALNEJ
Kryteria naboru do klasy sportowej piłka nożna GOSSM OLSZTYN / GOSSM ELBLĄG PRÓBY SPRAWNOŚCI OGÓLNEJ I SPECJALNEJ 1. Bieg na dystansie 30 m Miejsce: boisko piłkarskie ze sztuczną trawą. Sposób wykonania:
Bardziej szczegółowoINFORMACJA DLA KANDYDATÓW DO SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 23 MISTRZOSTWA SPORTOWEGO W OLSZTYNIE
INFORMACJA DLA KANDYDATÓW DO SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 23 MISTRZOSTWA SPORTOWEGO W OLSZTYNIE Testy sprawnościowe z zakresu gimnastyki sportowej dziewcząt i taekwondo olimpijskiego dla kandydatów do klasy I
Bardziej szczegółowoRekrutacja do klasy I Szkoły Podstawowej nr 23 Mistrzostwa Sportowego im. M.G. Bublewicza w Olsztynie na rok szkolny 2017 / 2018
Rekrutacja do klasy I Szkoły Podstawowej nr 23 Mistrzostwa Sportowego im. M.G. Bublewicza w Olsztynie na rok szkolny 2017 / 2018 Wtorek - 4.04.2017 r. Miejsce- obiekty sportowe szkoły- ul. Gietkowska 12
Bardziej szczegółowoMIĘDZYNARODOWY TEST SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ
MIĘDZYNARODOWY TEST SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ (Opis prób sprawnościowych - zasady uzyskiwania punktów) I. Próby sprawności fizycznej: 1. Próba szybkości - Bieg na dystansie 50 m z pozycji stojącej. Próba powtarzana
Bardziej szczegółowoMOTYWACJA. materiały ze strony
1 MOTYWACJA Odpowiadam sobie na pytania. 1. Dlaczego chcę doskonalić pamięć? aby...... 2. Jakich korzyści spodziewam się po poprawieniu swojej umiejętności zapamiętywania? w przyszłości będę... dobra pamięć
Bardziej szczegółowowww.dzikaknieja.pl INSTRUKCJA OBSŁUGI OBROŻY TRENINGOWEJ AT-918 ZATAPIALNEJ
www.dzikaknieja.pl INSTRUKCJA OBSŁUGI OBROŻY TRENINGOWEJ AT-918 ZATAPIALNEJ SPSI TREŚCI Zawartość zestawu... 3 Szybkie uruchamianie... 3 Problemy... 4 Porady dot. tresury... 5 Bezpieczeństwo... 6 Zasady
Bardziej szczegółowoKiedy nauczyciel klasy I staje się osobą znaczącą dla uczniów? Ewa Filipiak
Kiedy nauczyciel klasy I staje się osobą znaczącą dla uczniów? Ewa Filipiak Instytut Pedagogiki Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Uczelnie dla szkół Główne myśli Etap edukacji wczesnoszkolnej
Bardziej szczegółowoProgram Coachingu dla młodych osób
Program Coachingu dla młodych osób "Dziecku nie wlewaj wiedzy, ale zainspiruj je do działania " Przed rozpoczęciem modułu I wysyłamy do uczestników zajęć kwestionariusz 360 Moduł 1: Samoznanie jako część
Bardziej szczegółowoJak pomóc w rozwoju swojemu dziecku? I NIE POPEŁNIAĆ BŁĘDÓW WIĘKSZOŚCI RODZICÓW
Jak pomóc w rozwoju swojemu dziecku? I NIE POPEŁNIAĆ BŁĘDÓW WIĘKSZOŚCI RODZICÓW im bardziej wyręczamy dzieci w rozwoju, tym bardziej zabieramy im możliwości uczenia się i doświadczania Nie odrabiaj za
Bardziej szczegółowoPróby motoryczne do naboru do VII klasy sportowej szkoły podstawowej o profilu koszykówka
Próby motoryczne do naboru do VII klasy sportowej szkoły podstawowej o profilu koszykówka 1. Wyskok dosiężny z miejsca z odbicia obunóż Cel: Ocena mocy. Przebieg: Badany staje bokiem przy ścianie, na której
Bardziej szczegółowoUCZYMY DZIECKO SAMODZIELNOŚCI
UCZYMY DZIECKO SAMODZIELNOŚCI Próbujmy przyzwyczaić dziecko do samodzielnego odrabiania lekcji, ograniczając naszą pomoc do tych zadań, przez które dziecko nie będzie mogło przebrnąć samodzielnie. Pomoc
Bardziej szczegółowoBaltie - programowanie
Baltie - programowanie Chcemy wybudować na scenie domek, ale nie chcemy sami umieszczać przedmiotów jak w trybie Budowanie, ani wydawać poleceń czarodziejowi jak w trybie Czarowanie. Jak utworzyć własny
Bardziej szczegółowoWARSZTATY pociag j do jezyka j. dzień 1
WARSZTATY pociag j do jezyka j dzień 1 POCIĄG DO JĘZYKA - dzień 1 MOTYWACJA Z SERCA Ach, o ile łatwiejsze byłoby życie, gdybyśmy dysponowali niekończącym się źródłem motywacji do działania. W nauce języków
Bardziej szczegółowo5 kroko w do poprawy szybkos ci uderzeń i wytrzymałos ci rąk
5 kroko w do poprawy szybkos ci uderzeń i wytrzymałos ci rąk 5 kroków do poprawy szybkości uderzeń i wytrzymałości rąk 1 krok - Kołowrotek Zauważyłem jak niektóre osoby ćwicząc sztuki walki mają problem
Bardziej szczegółowoIntensywny 12 tygodniowy plan na zwiększenie masy mięśniowej. Plan Treningowy. SuperTrening.net
Intensywny 12 tygodniowy plan na zwiększenie masy mięśniowej Plan Treningowy SuperTrening.net Spis treści Wstęp...3 Dlaczego mięśnie rosną?...4 Plan treningowy...8 FAZA I 4 tygodnie...9 DZIEŃ I Trening
Bardziej szczegółowoPROGRAM TRENINGU BIEGOWEGO
PROGRAM TRENINGU BIEGOWEGO W OKRESIE PRZYGOTOWAWCZYM INSPIRUJEMY DORADZAMY MOTYWUJEMY INSPIRUJEMY DORADZAMY MOTYWUJEMY PROGRAM TRENINGU BIEGOWEGO W OKRESIE PRZYGOTOWAWCZYM Autorzy Robert Leśniak, Krzysztof
Bardziej szczegółowoTesty sprawnościowe dla kandydatów do klasy sportowej I gimnazjum. Obszary diagnostyczne w przygotowaniu motorycznym.
Testy sprawnościowe dla kandydatów do klasy sportowej I gimnazjum. Obszary diagnostyczne w przygotowaniu motorycznym Mięśnie brzucha Skłony w przód z leżeniem tyłem. Cel: Ocena siły mięśni brzucha. Przebieg:
Bardziej szczegółowoMetody pracy: burza mózgów, pogadanka, heureza, problemowa, ćwiczenia relaksacyjne
TEMAT : NA ŚWIECZNIKU JAK RADZIĆ SOBIE ZE STRESEM BĘDĄC NA WIDOKU PUBLICZNYM. Czas realizacji: 2 godz. lekcyjne Cele zajęć: rozpoznaje sytuację ekspozycji społecznej rozpoznaje źródła przymusu i nacisku
Bardziej szczegółowoWspółczynnik trudności = 1 Ocena maksymalna 10
REGULAMIN OBEDIENCE - KLASA 1 Punktacja Ćwiczenie Współczynnik Ocena maksymalna 1. Socjalizacja 1 10 2. Pozostawianie psa w pozycji WARUJ (1 min.) 2 20 3. Chodzenie przy nodze na smyczy 1 10 4. Chodzenie
Bardziej szczegółowoKINEZJOLOGIA EDUKACYJNA. jako metoda pracy z dziećmi z dysfunkcjami rozwojowymi
KINEZJOLOGIA EDUKACYJNA jako metoda pracy z dziećmi z dysfunkcjami rozwojowymi Autorzy Kinezjologii Edukacyjnej Paul Dennison dyslektyk, z wadą wymowy, wadą wzroku Gail Dennison tancerka, choreograf Chcieli
Bardziej szczegółowoJAZDA W STYLU WESTERN W REKREACJI cz.v
JAZDA W STYLU WESTERN W REKREACJI cz.v Fundamentalną zasadą w jeździectwie jest prawidłowe ułożenie ciała podczas jazdy. Właściwy dosiad oraz prawidłowe ułożenie ciała zachowane podczas manewrów pozwala
Bardziej szczegółowoWspółczynnik trudności = 2 Ocena maksymalna 20
REGULAMIN OBEDIENCE - KLASA 2 Punktacja Ćwiczenie Współczynnik Ocena maksymalna 1. Pozostawianie psa w grupie w pozycji SIAD (1 min.) 2 20 2. Pozostawanie psa w grupie w pozycji WARUJ (2 min) 2 20 3. Chodzenie
Bardziej szczegółowoJak skutecznie podnieść sprzedaż w 97 dni? WARSZTATY
Edycja 2015 Jak skutecznie podnieść sprzedaż w 97 dni? WARSZTATY Grant z Programu Rozwoju Sprzedaży Projekt i realizacja dr Mariusz Salamon 1 Czy w 97 dni da się naprawdę znacząco zwiększyć sprzedaż? Tak,
Bardziej szczegółowoJak mówić, żeby dzieci się uczyły w domu i w szkole A D E L E F A B E R E L A I N E M A Z L I S H
Jak mówić, żeby dzieci się uczyły w domu i w szkole A D E L E F A B E R E L A I N E M A Z L I S H ZAMIAST ZAPRZECZAĆ UCZUCIOM NAZWIJ JE ZAMIAST -Tu jest za dużo słów. -Bzdura. Wszystkie słowa są łatwe.
Bardziej szczegółowoDZIECKO ZA STEREM. Miejskie Przedszkole nr 7 w Częstochowie
DZIECKO ZA STEREM Miejskie Przedszkole nr 7 w Częstochowie W organizacji codziennego życia przedszkola zgodnie z koncepcją daltońską w prosty i jednocześnie skuteczny sposób można: ułatwić dzieciom odnalezienie
Bardziej szczegółowoTrening orientacji przestrzennej
Dla rodziców Trening orientacji przestrzennej W procesie zdobywania i przetwarzania wiadomości oraz nabywania różnych umiejętności szkolnych niezwykle ważne miejsce zajmują prawidłowe funkcjonowanie na
Bardziej szczegółowoZasady oceniania wewnątrzszkolnego z języka francuskiego/hiszpańskiego w klasie I-III
Zasady oceniania wewnątrzszkolnego z języka francuskiego/hiszpańskiego w klasie I-III Nadrzędnym celem nauczania języka francuskiego/hiszpańskiego w klasie I-III jest opanowanie przez uczniów podstaw języka
Bardziej szczegółowoPodstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych
1 Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych Algorytm BLS zaleca: 1. Upewnij się czy poszkodowany i wszyscy świadkowie zdarzenia są bezpieczni. 2. Sprawdź reakcję poszkodowanego (rys. 1): delikatnie
Bardziej szczegółowoZ tego rozdziału dowiesz się:
Rozdział 2 Jak powstaje głos? Z tego rozdziału dowiesz się: które partie ciała biorą udział w tworzeniu głosu, jak przebiega proces wzbudzania dźwięku w krtani, w jaki sposób dźwięk staje się głoską, na
Bardziej szczegółowoJednostka treningowa nr 2 U8-10
Jednostka treningowa nr 2 U8-10 1) Rozgrzewka: w wyznaczonym polu utworzyć niskie przeszkody (przynajmniej 2x więcej niż zawodników biorących udział) z talerzyków lub narzutek kolorowych, zawodnicy wykonują:
Bardziej szczegółowoWPŁYW POCHWAŁY NA ROZWÓJ DZIECKA
WPŁYW POCHWAŁY NA ROZWÓJ DZIECKA Pochwała jest jednym z czynników decydujących o prawidłowym rozwoju psychicznym i motywacyjnym dziecka. Jest ona ogromnym bodźcem motywującym dzieci do działania oraz potężnym
Bardziej szczegółowoużytkownika 1 Jak wybrać temat pracy 2 Spis treści 3 Część pierwsza problematyka 4 Część druga stosowane metody 5 Część trzecia propozycja rozwiązania
1 Jak wybrać temat pracy 2 Spis treści 3 Część pierwsza problematyka 4 Część druga stosowane metody 5 Część trzecia propozycja rozwiązania 6 Część czwarta dokumentacja techniczna i dokumentacja użytkownika
Bardziej szczegółowoTESTY SPORTOWE DO NABORU DO KLASY SPORTOWEJ O PROFILU KOSZYKÓWKI DZIEWCZĄT PRÓBY MOTORYCZNE
TESTY SPORTOWE DO NABORU DO KLASY SPORTOWEJ O PROFILU KOSZYKÓWKI DZIEWCZĄT PRÓBY MOTORYCZNE 1. Wyskok dosiężny z miejsca z odbicia obunóż Cel: Ocena mocy. Przebieg: Badana staje bokiem przy ścianie, na
Bardziej szczegółowoBieganie dla początkujących
Bieganie dla początkujących Plan Treningowy PRZYKŁADOWY FRAGMENT Spis treści Wstęp...2 Rola diety...3 Plan Treningowy...5 Zasady treningu:...6 Dni z zalecanym odpoczynkiem lub innym sportem...7 Znaczenie
Bardziej szczegółowodr Janusz Dobosz, Zakład Teorii Wychowania Fizycznego i Korektywy AWF Warszawa
MTMS Test Sprawności Fizycznej programu Mały Mistrz Wiemy, że rozwiązanie jest ułomne; że najlepiej byłoby wykonywać kompletne testy: Międzynarodowy lub Eurofit. Wiemy też, że trzeba motywować do udziału
Bardziej szczegółowoRegulamin Sztafeta. Wydanie: Z tłumaczenia angielskiego 2009 Stali Sponsorzy IALC:
Regulamin Sztafeta Wydanie: Z tłumaczenia angielskiego 2009 Stali Sponsorzy IALC: 1 Sztafeta Zasady: 6. Sztafeta 6.1 Informacje Główne Sztafeta jest dyscypliną drużynową i punkty zdobyte nie są brane pod
Bardziej szczegółowoAlgorytmy mrówkowe (optymalizacja kolonii mrówek, Ant Colony optimisation)
Algorytmy mrówkowe (optymalizacja kolonii mrówek, Ant Colony optimisation) Jest to technika probabilistyczna rozwiązywania problemów obliczeniowych, które mogą zostać sprowadzone do problemu znalezienie
Bardziej szczegółowoJednostka treningowa nr 13 U6-8:
Jednostka treningowa nr 13 U6-8: 1) Rozgrzewka: dowolny trucht z piłkami, następnie zawodnicy dobierają się w pary i prowadzą piłki w wyznaczonym obszarze, jedna osoba z pary wywołuje drugą po imieniu,
Bardziej szczegółowoĆwiczenia orientacji przestrzennej
Dla Rodziców Ćwiczenia orientacji przestrzennej Istotne miejsce w procesie zdobywania i przetwarzania wiadomości oraz nabywania umiejętności szkolnych ma prawidłowe funkcjonowanie na poziomie koordynacji
Bardziej szczegółowoNazwa atak pozycyjny określa sposób przeprowadzenia ataku, który charakteryzuje się tym, że przed rozpoczęciem atakowania zawodnicy zajmują określone
Włodzimierz Sikora Nazwa atak pozycyjny określa sposób przeprowadzenia ataku, który charakteryzuje się tym, że przed rozpoczęciem atakowania zawodnicy zajmują określone pozycje na polu gry. Istotą ataku
Bardziej szczegółowoIndywidualny Zawodowy Plan
Indywidualny Zawodowy Plan Wstęp Witaj w Indywidualnym Zawodowym Planie! Zapraszamy Cię do podróży w przyszłość, do stworzenia swojego własnego planu działania, indywidualnego pomysłu na życie i pracę
Bardziej szczegółowoIndywidualizacja pracy z uczniem
Indywidualizacja pracy z uczniem Źródło: jeja.pl Indywidualizacja - to uwzględnienie w systemie dydaktycznowychowawczym różnic indywidualnych między uczniami i stosowanie takich zabiegów pedagogicznych,
Bardziej szczegółowo8 sposobów na więcej czasu w ciągu dnia
http://produktywnie.pl RAPORT 8 sposobów na więcej czasu w ciągu dnia Jakub Ujejski Powered 1 by PROINCOME Jakub Ujejski Wszystkie prawa zastrzeżone. Strona 1 z 10 1. Wstawaj wcześniej Pomysł, wydawać
Bardziej szczegółowoPLAN METODYCZNY LEKCJI WYCHOWANIA FIZYCZNEGO
PLAN METODYCZNY LEKCJI WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W UJĘCIU CZYNNOŚCIOWYM Zadania główne (temat lekcji): Doskonalimy wytrzymałość biegową Mała zabawa biegowa. Zadania szczegółowe (cele operacyjne) w zakresie:
Bardziej szczegółowoP u b l i c z n e G i m n a z j u m n r 1
Załącznik nr 3. ODDZIAŁ SPORTOWY o profilu PŁYWANIE Do oddziału sportowego o profilu pływackim zapraszamy uczniów, którzy potrafią pływać i chcą tą umiejętność rozwijać i doskonalić. Zajęcia wychowania
Bardziej szczegółowoJak nauczyć szczeniaka załatwiania się na dworze?
Jak nauczyć szczeniaka załatwiania się na dworze? Właśnie sprawiłeś sobie małego, prześlicznego szczeniaczka. Jakaż wielka jest twoja radość, bo to milutkie, puchate zwierzątko jest po prostu śliczne.
Bardziej szczegółowoCoach Mazur. Footwork praca nóg na drabince koordynacyjnej
Coach Mazur Footwork praca nóg na drabince koordynacyjnej fot. Marcin Łachymiuk Dla każdego zawodnika, grającego w koszykówkę, szalenie ważny jest rozwój umiejętności w trzech obszarach: koszykarskim,
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć opracowała i przeprowadziła na podstawie książki Newell C. Kephart Dziecko opóźnione w nauce szkolnej mgr Justyna Małek
Scenariusz zajęć otwartych prowadzonych w ramach obchodów Tarnowskiego Tygodnia Autyzmu 2017 wykorzystanie metody Kephara w pracy z dziećmi z autyzmem w klasie 3au Scenariusz zajęć opracowała i przeprowadziła
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne z poszczególnych obszarów oceniania dla szkoły podstawowej klas IV wychowanie fizyczne
Szczegółowe wymagania edukacyjne z poszczególnych obszarów oceniania dla szkoły podstawowej klas IV wychowanie fizyczne Obszar 1. POSTAWA UCZNIA NA ZAJĘCIACH Skala ocen Ocenę celującą otrzymuje uczeń,
Bardziej szczegółowoMARTWY CIĄG i WIOSŁOWANIE
38 warsztat MARTWY CIĄG i WIOSŁOWANIE Na pytanie jakie ćwiczenia są najlepsze na mięśnie grzbietu, Arek Szyderski wicemistrz świata z roku 2007 odpowiada: Nic tak nie rozwija mięśni grzbietu jak martwy
Bardziej szczegółowoObszary diagnostyczne w przygotowaniu technicznym
Testy sprawności fizycznej do klasy sportowej o profilu piłki koszykowej (dziewczęta) Termin I : 19 maja 2016 r., godzina 17.00 hala MORiW ul. Sienkiewicza 22 Termin II : 24 maja 2016 r.,godzina 17.00
Bardziej szczegółowoPrzyjaciele Zippiego Ćwiczenia Domowe
Przyjaciele Zippiego Ćwiczenia Domowe Czym jest program Przyjaciele Zippiego? Twoje dziecko uczestniczy w programie Przyjaciele Zippiego, który uczy dzieci, jak znajdować rozwiązania problemów, nawiązywać
Bardziej szczegółowoCzy potrafisz się uczyć? badanie ewaluacyjne
Czy potrafisz się uczyć? badanie ewaluacyjne W celu zbadania efektywności uczenia się, przygotowałam i przeprowadziłam wśród uczniów mojej klasy ankietę na temat Czy potrafisz się uczyć?. Test przeprowadziłam
Bardziej szczegółowoZasady rekrutacji do I klasy mistrzostwa sportowego Gimnazjum nr 3 Mistrzostwa Sportowego w Wodzisławiu Śląskim
Zasady rekrutacji do I klasy mistrzostwa sportowego Gimnazjum nr 3 Mistrzostwa Sportowego w Wodzisławiu Śląskim 1. Kandydatów do klasy mistrzostwa sportowego o kierunku biegi narciarskie obowiązują: 1)
Bardziej szczegółowoJak motywować dziecko by chciało się dobrze uczyć i zachowywać. Refleksje pedagoga
Jak motywować dziecko by chciało się dobrze uczyć i zachowywać. Refleksje pedagoga Nie da się sformułować gotowej recepty, jak pomagać dziecku. Do każdego należy podchodzić indywidualnie. Rodzice i nauczyciele
Bardziej szczegółowoTest 1 wspólny: Bieg wahadłowy 4x10 metrów
Test sprawności fizycznej dla uczniów klas III Szkoły Podstawowej w Mysiadle Kwalifikujący do Innowacji Pedagogicznej Mini Piłka w roku szkolnym 2018/2019 1. Do testu sprawności fizycznej mogą przystąpić
Bardziej szczegółowoCiągle nie mam czasu...
Ciągle nie mam czasu... Wszyscy narzekamy na brak czasu, na nadmiar zajęć, na życie w stresie. Na pewno zgodzicie się z tymi stwierdzeniami: Czasem trzeba gospodarować rozsądnie i poświęcać go na naprawdę
Bardziej szczegółowoSPRAWDZIAN PREDYSPOZYCJI DO ODDZIAŁU SPORTOWEGO O PROFILU PŁYWANIE. Testy i próby sprawnościowe
SPRAWDZIAN PREDYSPOZYCJI DO ODDZIAŁU SPORTOWEGO O PROFILU PŁYWANIE Testy i próby sprawnościowe 1. Test ogólnej sprawności fizycznej składa się z następujących prób: a) wytrzymanie w zwisie na drążku b)
Bardziej szczegółowoJĘZYK NIEMIECKI liceum
JĘZYK NIEMIECKI liceum Przedmiotowy system oceniania i wymagania edukacyjne Nauczyciel: mgr Teresa Jakubiec 1. Przedmiotem oceniania w całym roku szkolnym są: - wiadomości - umiejętności - wkład pracy,
Bardziej szczegółowoJAK POMÓC DZIECKU KORZYSTAĆ Z KSIĄŻKI
JAK POMÓC DZIECKU KORZYSTAĆ Z KSIĄŻKI ŻEBY WYNIOSŁO Z NIEJ JAK NAJWIĘCEJ KORZYŚCI www.sportowywojownik.pl KORZYŚCI - DLA DZIECI: Korzyści, jakie książka Sportowy Wojownik zapewnia dzieciom, można zawrzeć
Bardziej szczegółowoPlan treningowy na zwiększenie masy mięśniowej
Plan treningowy na zwiększenie masy mięśniowej Dla średnio zaawansowanych PRZYKŁADOWY FRAGMENT SuperTrening.net Spis treści Wstęp...3 Dlaczego mięśnie rosną?...4 Plan treningowy...9 DZIEŃ I Trening mięśni
Bardziej szczegółowo