Rozwijanie współpracy

Transkrypt

1 Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie Developing Cooperation between VET, Higher Education and Adult Learning in Response to Challenges of Lifelong Learning

2

3 Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie Developing Cooperation between VET, Higher Education and Adult Learning in Response to the Challenge of Lifelong Learning

4 2 Niniejsza publikacja jest podsumowaniem konferencji Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie, która odbyła się w dniu 23 września 2011 r., w czasie polskiej prezydencji w Radzie UE. Wydawca dziękuje wszystkim osobom i instytucjom zaangażowanym w organizację tego wydarzenia. This publication sums up the results of the conference Developing Cooperation between VET, Higher Education and Adult Learning in Response to the Challenge of Lifelong Learning held on 23 September 2011 during the Polish Presidency in the Council of the European Union. The Publisher wishes to thank all individuals and institutions involved in the organisation of this event. Szczególny wkład w przygotowanie i prowadzenie konferencji wnieśli przedstawiciele reprezentujący wymienione poniżej instytucje. Representatives of the following institutions contributed to the success of the conference. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Foundation for the Development of the Education System: Anna Atłas, Anna Dębska (koordynatorki konferencji conference coordinators), Izabela Laskowska, Agnieszka Pietrzak, Konrad Romaniuk, Agnieszka Znój Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego Ministry of Science and Higher Education: Andrzej Kurkiewicz, Maria Bołtruszko Ministerstwo Edukacji Narodowej Ministry of National Education: Ewa Konikowska-Kruk, Piotr Bartosiak Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego (CEDEFOP) European Centre for the Development of Vocational Training: Mara Brugia, Isabelle Le Mouillour Biuro Edukacji Urzędu Miasta st. Warszawy The Capital City of Warsaw Municipal Office: Joanna Gospodarczyk Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej National Centre for Supporting Vocational and Continuing Education: Teresa Kazimierska, Monika Wojciechowska

5 Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie Developing Cooperation between VET, Higher Education and Adult Learning in Response to the Challenge of Lifelong Learning Redakcja naukowa Editor Marek Polak Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Foundation for the Development of the Education System Warszawa 2012 Warsaw 2012

6 4 Redaktor naukowy Editor dr Marek Polak Redaktor prowadzący Managing editor Anna Dębska Recenzja naukowa Reviewer prof. dr hab. Grażyna Prawelska-Skrzypek Współpraca wydawnicza Editing cooperation Weronika Walasek Redakcja językowa Editing Anna Kamińska (język polski/the Polish language) dr James Richards (język angielski/the English language) Korekta Proof reading Agnieszka Pawłowiec (język polski/the Polish language) dr James Richards (język angielski/the English language) Tłumaczenie Translation Anna Podoracka, Biuro Tłumaczeń Poliglota Fotoedycja Photoediting Malwina Górecka Opracowanie graficzne, skład i łamanie Graphic design, typesetting and composition Justyna Marciniak Druk Printing Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu Wydawca Publisher Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Narodowa Agencja Programu Uczenie się przez całe życie Foundation for the Development of the Education System (FRSE) National Agency for the Lifelong Learning Programme ul. Mokotowska Warszawa kontakt@frse.org.pl Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2012 ISBN Publikacja sfinansowana z funduszy Komisji Europejskiej w ramach programu Uczenie się przez całe życie. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za treść umieszczoną w publikacji. The publication was funded with the support from the European Commission under the Lifelong Learning Programme. The European Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained herein. Publikacja bezpłatna Free copy

7 5 Szanowni Państwo, W zetknięciu z rozbudzonymi w całej Europie potrzebami kształcenia, a zwłaszcza masowym napływem kandydatów na studia, obejmującym w wielu krajach, w tym w Polsce, ponad połowę każdego rocznika maturzystów, zrodziło się szereg istotnych i nowych pytań o jakość masowego kształcenia, o szanse na pogodzenie tradycji edukacyjnych ze zmieniającymi się potrzebami rynku pracy, o sprawiedliwy dostęp do szkół wyższych, o rolę szkolnictwa wyższego w rozwoju kraju. Część tych pytań znalazła się w centrum uwagi konferencji Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie, zorganizowanej w czasie polskiej prezydencji w UE. Uczestnicy zgodzili się, że uczelnie muszą zdecydowanie silniej związać się ze swoim otoczeniem społecznym i gospodarczym, niż czyniły to jeszcze dwadzieścia trzydzieści lat temu. Źródłem tej konieczności jest niezwykle dynamicznie dokonujący się postęp technologiczny i konkurencyjność gospodarek. Tylko te gospodarki, które okażą zdolność do skutecznego konkurowania, będą liczyły się w świecie. Rola nauki jest w tym procesie trudna do przecenienia. Nie ma innego sposobu na wzrost innowacyjności niż poprzez badania i umiejętność ich dalszego stosowania. Ale to tylko jedna strona postępu. Drugą stanowią kadry, czyli poziom umiejętności, kompetencje zarówno tych osób, które wytyczać będą ścieżki rozwoju, jak i tych, które zostaną zatrudnione w modernizujących się zakładach i instytucjach. ROZWIJANIE WSPÓŁPRACY POMIĘDZY KSZTAŁCENIEM ZAWODOWYM, SZKOLNICTWEM WYŻSZYM I UCZENIEM SIĘ DOROSŁYCH W ODPOWIEDZI NA WYZWANIA UCZENIA SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE Tempo zachodzących zmian zmusiło do porzucenia przeświadczenia, że wystarczy raz w życiu porządnie się wykształcić. Nie ma już profesji, które można by wykonywać w ten sam sposób, przy użyciu tych samych narzędzi i środków, przez cały okres życia zawodowego. Z tej refleksji wypływają konsekwencje dla szkolnictwa wyższego. Musi ono lepiej obserwować rynek pracy, potrzeby pracodawców i potencjalnych studentów, z których większość nastawiona jest na zdobycie dobrego, dającego satysfakcję zawodu. To z myślą o nich rozwinąć się powinna szeroka oferta kształcenia zawodowego, nastawionego na rozwijanie praktycznych umiejętności i kompetencji, również tych, które decydują o sukcesie pracy zespołowej, projektowej, dobrej komunikacji, radzeniu sobie z rozwiązywaniem problemów, krytycznym myśleniu, wyrażaniu myśli, zarządzaniu choćby własnym czasem, swobodzie poruszania się w e-środowisku. Jak łatwo się zorientować, biegłość we wszystkich tych obszarach byłaby trudna do osiągnięcia bez kontaktów z otoczeniem społecznym i gospodarczym, bez coraz większego zaangażowania pracodawców, dopuszczenia ich do procesu tworzenia programów studiów oraz prowadzenia zajęć na uczelniach. Dobre poznanie przyszłego środowiska pracy pozwoli studentom lepiej przygotować się do stawianych przed nimi zadań i na pewno przybliży szanse zatrudnienia.

8 6 Drugą istotną potrzebą współczesności jest zwiększenie nacisku na rozwój oferty pozwalającej większości osób czynnych zawodowo na systematyczne doskonalenie się, uzupełnianie wiedzy i umiejętności bądź przekwalifikowania się. Żyjemy w czasach, w których wiele zawodów na naszych oczach zanika, ale i wiele powstaje. Stąd kształcenie ustawiczne i uczenie się przez całe życie odgrywają stale rosnącą rolę. Niestety w wielu krajach, także i w Polsce, nie ma tradycji systematycznego podnoszenia kwalifikacji czy też dzielenia procesu zdobywania kwalifikacji na etapy, przerywane pozyskiwaniem doświadczenia zawodowego. Nowe zadania dla uczelni oznaczać muszą określenie procedur, które pozwolą ludziom już życiowo ukształtowanym na zaliczenie zdobytego doświadczenia na poczet zamierzonych studiów. Wydaje się zatem, i na ten temat uczestnicy konferencji wyrazili zbieżne poglądy, że modernizacja szkolnictwa wyższego polegająca na wzmocnieniu szkolnictwa zawodowego i rozwoju systemu szkolnictwa wspierającego proces uczenia się przez całe życie jest podstawowym warunkiem skutecznej realizacji Strategii Europa Zakłada ona, że w 2020 r. co najmniej 40 proc. osób w wieku od 30 do 34 lat powinno posiadać wyższe wykształcenie. Nieuwzględnienie obydwu wskazanych potrzeb grozić może osiągnięciem wskaźnika skolaryzacji, ale i jednoczesnym przyrostem liczby osób z wyższym wykształceniem mających wielkie trudności w znalezieniu zatrudnienia. Polska bardzo poważnie podchodzi do kwestii umożliwiania studiowania jak największej liczbie osób przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiej jakości kształcenia, co stało się ideą przewodnią wprowadzanej w życie od 1 października 2012 r. głębokiej reformy szkolnictwa wyższego w Polsce. Zatem jakość traktujemy z równą siłą jak wskaźniki ilościowe. W upowszechnieniu wykształcenia wyższego wśród osób w wieku lat Polska osiąga już wynik nieco przewyższający średnią dla UE, jednakże, co istotniejsze, tempo tego upowszechnienia w ostatnim 10-leciu należy do najwyższych w UE (wzrost o ponad 20 punktów procentowych od roku 2000). Dlatego możemy postawić sobie ambitniejszy cel, by w 2020 r. wskaźnik osób w tej grupie wiekowej posiadających wyższe wykształcenie osiągnął poziom 45 proc. W związku z tym stawiamy nacisk na podział oferty kształcenia formułowanej przez uczelnie na dwa profile: badawczy i zawodowy, uznając, że profil zawodowy winien dominować w uczelniach i na wydziałach nieposiadających uprawnień do doktoryzowania. Jasność tego podziału winna studentom ułatwiać podejmowanie decyzji o tym, w której uczelni pragną zdobyć, a potem uzupełniać wykształcenie. Życzę Państwu, aby lektura tej publikacji odwołującej się do różnych doświadczeń państw Unii Europejskiej pozwoliła na aktywny udział w dyskusji o przyszłości i kierunkach rozwoju szkolnictwa wyższego. dr hab. Daria Lipińska-Nałęcz podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego 23 września 2012 r.

9 7 Dear Readers, Due to extensive educational needs across Europe and the mass influx of candidates for studies, which in many countries, including Poland, exceeds 50% of all secondary school graduates in a given year, many urgent and vital questions appear concerning the quality of mass education, possibilities for reconciling educational traditions with fast changing needs of the labour market, equitable access to higher education institutions, and the role higher education plays in a country s development. Some of these questions formed the focal point of attention during the conference entitled Developing Cooperation between VET, Higher Education and Adult Learning in Response to Challenges of Lifelong Learning organised during Polish Presidency in the Council of the European Union. Conference participants agreed that higher education institutions must be more closely related to their social and economic environment than it was the case twenty or thirty years ago. The reason for this is the fast technological progress and competition between individual economies. Only the economies capable of effective competing with others will be significant players on the global scale, and the role of education in the process is not to be underestimated. There is no other method for boosting innovativeness than through research and the application of its results. However, this is only one element of progress. The other is human resources and their skills level, i.e. competences of those who will mark the development paths and those who will be employed at modernised companies and institutions. DEVELOPING COOPERATION BETWEEN VET, HIGHER EDUCATION AND ADULT LEARNING IN RESPONSE TO THE CHALLENGE OF LIFELONG LEARNING The fast rate of changes has resulted in the abandonment of the confidence that initial education is sufficient for life. There is not a single profession that can be practiced in the same way and with the use of the same tools and means throughout one s professional life. This reflection has significant consequences for higher education, which should more closely observe the labour market and the needs of employers and prospective students, majority of whom expect to obtain education leading to attractive and satisfactory job. It is for them that a broad offer of vocational education focused on the development of practical skills and competences should be prepared. Such skills and competences should contribute to the success of team and project work, effective communication, problem solving ability, critical thinking, expressing thoughts, managing free time and being acquainted with e-environment. Obviously, it would be difficult to arrive at proficiency in all these areas if not for contacts with social and economic environment and greater commitment on the part of employers, as well as including them in the curriculum development processes and their staging lectures and classes at HEIs. Being well acquainted with the future work environment helps students better prepare for the tasks they will face and boosts their employability. Another urgent need at the modern times is to place more emphasis on the development of the offer for people in service in order to train and

10 8 retrain them as well as consistently expand their knowledge and skills. We live in the era when a lot of professions disappear and a lot of new ones are formed. Therefore, continuing education and lifelong learning constantly gain on importance. Unfortunately, in many countries, and also in Poland, there is no tradition for consistent qualifications improvement and for dividing the process of acquiring the competences into stages interrupted by periods of professional activity. New tasks performed by higher education institutions should also include setting the procedures for adults to have professional experience recognized on account of intended studies. Also with reference to the above topic, the participants of the conference agreed that the modernisation of higher education, which consists in strengthening vocational education and training and in the development of a system of education that supports the lifelong learning process is a precondition for efficient implementation of the Europe 2020 strategy. The strategy provides that in 2020, at least 40% of the population aged should have a tertiary degree or an equivalent. Disregardment of these two needs may result in the attainment of the gross enrolment ratio and at the same time in the raise in the number of higher education graduates who have big difficulty with finding employment. Poland cares deeply about providing study opportunities to possibly the highest number of people and for ensuring quality education. This premise formed a guiding idea of a profound reform of higher education introduced on 1 October We attach the same significance to both quality and quantity. As far as the accessibility of higher education to people aged is concerned, Poland has already exceeded the average result for the European Union and its growth rate over the past decade by more than 20 percentage points (since 2000) has been one of the highest in Europe. Therefore, Poland can set a more ambitious goal and the 2020 target for the age group in Poland may reach 45%. This is why we insist on dividing the HEIs educational offer into two profiles; research and vocation oriented one. We believe that HEIs and individual departments, which are not authorized to award doctoral degrees should concentrate on vocation-oriented teaching. Such a clear division should facilitate decision taking by future students concerning the selection of a higher education institution in which they would wish to study and continue education. I sincerely hope that this publication, which also refers to the examples of other EU countries, will contribute to the discussion on the future and directions for the development of higher education in Europe. Prof. Daria Lipińska-Nałęcz Undersecretary of State at the Ministry of Science and Higher Education, 23 September 2012

11 9 Szanowni Państwo, Polska prezydencja zainicjowała dyskusję na ważne tematy w obszarze edukacji, którą następnie kontynuowały prezydencje duńska i cypryjska. Wskazywaliśmy na wartość dodaną wynikającą z zacieśniania powiązań miedzy instytucjami edukacyjnymi, pracodawcami i otoczeniem społecznym jako warunku koniecznego do nabywania umiejętności niezbędnych na rynku pracy w skomplikowanej sytuacji ekonomicznej i społecznej, jakiej obecnie stawia czoła część państw Unii Europejskiej. Podkreślaliśmy rolę europejskiej polityki językowej jako narzędzia budowania Europy spójnej społecznie, doceniającej aktywność swoich obywateli. Podczas polskiego przewodnictwa w Radzie podkreślano także rolę i potencjał mobilności, szczególnie mobilności edukacyjnej i zawodowej osób młodych, który można i należy wykorzystywać dla zapewnienia Europie stabilności gospodarczej i perspektyw rozwoju. Otwieranie się systemów edukacyjnych na współpracę międzynarodową oraz wymiana doświadczeń i dobrych praktyk zostały dowartościowane jako elementy niezbędne do wdrażania innowacyjnych rozwiązań, pozwalających lepiej dostosować systemy edukacji do aktualnych wyzwań. ROZWIJANIE WSPÓŁPRACY POMIĘDZY KSZTAŁCENIEM ZAWODOWYM, SZKOLNICTWEM WYŻSZYM I UCZENIEM SIĘ DOROSŁYCH W ODPOWIEDZI NA WYZWANIA UCZENIA SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE Niniejsza publikacja jest jedną z trzech przygotowanych przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji w ramach podsumowania rezultatów polskiej prezydencji w obszarze edukacji poświęcamy je dyskusjom o wielojęzyczności, mobilności oraz współpracy miedzy szkolnictwem zawodowym a szkołami wyższymi. W publikacji przedstawiającej dorobek konferencji Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie, która odbyła się w Warszawie w dniu 23 września 2011r. przedstawiamy refleksje ekspertów, w jaki sposób skuteczna kooperacja ze światem biznesu i rozwijanie trójkąta wiedzy: edukacji, badań i innowacji może przyczyniać się do podnoszenia jakości kształcenia na wszystkich poziomach. Podkreślono między innymi konieczność włączania pracodawców i innych podmiotów z lokalnego otoczenia uczelni w proces tworzenia nie tylko programów studiów, lecz także programów kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych, i wskazano na zalety współpracy uczelni ze środowiskiem społecznym i biznesowym. Dołączenie do misji szkół wyższych tworzenia nowych powiązań z sektorem biznesu może ułatwić młodym ludziom aktywne wchodzenie na rynek pracy oraz pozytywnie wpływać na kreowanie lokalnych strategii rozwoju. Z drugiej zaś strony, poprzez walidację kwalifikacji uzyskanych w drodze nieformalnej i pozaformalnej, można skuteczniej kształtować elastyczne ścieżki kariery zawodowej pracowników i lepiej reagować na zmieniające się zapotrzebowanie na coraz wyższe kwalifikacje. Ważny wkład w rozwijanie odpowiedzialności społecznej uczelni i promowanie podejścia opartego na uczeniu się przez całe życie jako źródła sukcesu na rynku pracy wnoszą dwa flagowe programy edukacyjne Unii Europejskiej wdrażane przez FRSE: Uczenie się przez cale życie oraz Młodzież w działaniu. To one między innymi wskazują na

12 10 konkretne korzyści wynikające z międzynarodowej współpracy między sektorem edukacji, szkolnictwem wyższym, biznesem czy organizacjami pozarządowymi. W ramach współpracy partnerskiej i mobilności tworzą one konkretne możliwości do włączania pracodawców w przygotowywanie i realizację programów studiów i programów nauczania oraz do podejmowania społecznej odpowiedzialności przez instytucje edukacyjne. Programy edukacyjne Unii Europejskiej wspierają także proces internacjonalizacji szkół wyższych, który jest nieunikniony, jeśli uwzględnimy fakt, że już za kilkanaście lat około 35% miejsc pracy w Europie wymagać będzie wysokich kwalifikacji. Konieczne jest zatem dalsze zacieśnianie kontaktów między szkołami wyższymi, pracodawcami i instytucjami rynku pracy, po to, by w programach studiów lepiej uwzględniać potrzeby rynku pracy oraz skuteczniej dopasowywać umiejętności absolwentów do rosnących wymagań. Wpisuje się to dokładnie w jedno z postanowień Konkluzji Rady w sprawie modernizacji szkolnictwa wyższego, przyjętych podczas polskiej prezydencji, zachęcających uczelnie do tego by poza misją edukacyjną dzieliły się wiedzą i wspierały innowacyjność, angażowały się w życie społeczności lokalnych oraz oddziaływały na rozwój lokalny i regionalny. Na konferencji podkreślono także znaczenie takich instrumentów europejskich, jak europejskie i krajowe ramy kwalifikacji dla potwierdzania i uznawania kwalifikacji nabytych zarówno w systemie edukacji formalnej, jak i poza nim. Przedstawione przykłady działań w ramach programu Uczenie się przez całe życie w szczególności programów Erasmus i Leonardo da Vinci wzbogaciły dyskusję, w jaki sposób zachęcać instytucje szkolnictwa wyższego do inwestowania w doskonalenie zawodowe pracowników uczelni i podnoszenie poziomu nauczania z wykorzystaniem ponadnarodowej mobilności oraz jak tworzyć partnerstwa na rzecz transferu innowacji do polskiego systemu edukacji. Warto mieć przy tym na uwadze głębszy sens celu strategicznego zapisanego w dokumencie Europa 2020: aby zwiększenie liczby osób z wykształceniem wyższym wiązało się z rzeczywistym wykorzystaniem ich talentów i wiedzy na rynku pracy. Mam nadzieję, że publikacja, którą właśnie trzymają Państwo w ręku skłaniać będzie do refleksji nad wyzwaniami, jakie stoją przed polską edukacją w zakresie wykorzystania potencjału współpracy między różnymi sektorami przy wdrażaniu przemian systemowych na rzecz podnoszenia jakości i efektywności kształcenia zawodowego na wszystkich poziomach z jednoczesnym uwzględnieniem jego różnorodności. Mirosław Marczewski dyrektor generalny Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji 23 września 2012 r.

13 11 Dear Readers, The Polish Presidency of the Council of the European Union initiated a discussion on major topics in the field of education, continued during the Danish and Cypriot Presidency. We highlighted the added value of strengthening cooperation between educational institutions, employers and social environment as a precondition for acquiring skills that are indispensable in the labour market in the complex economic and social situation faced by many member states of the European Union. We emphasized the role of European language policy as a tool for building a Europe of social cohesion, which appreciates the activity of its citizens. During Polish Presidency the role and potential of educational and professional mobility of young people was constantly stressed. This potential can and should be used to ensure economic stability and development perspectives in Europe. Opening systems of education to international cooperation and exchange of good practices were appreciated as elements indispensable for the implementation of innovative solutions helping systems of education better adapt to current challenges. DEVELOPING COOPERATION BETWEEN VET, HIGHER EDUCATION AND ADULT LEARNING IN RESPONSE TO THE CHALLENGE OF LIFELONG LEARNING This publication is one of three books published by the Foundation for the Development of the Education System (FRSE) to sum up the results of the Polish Presidency in the field of education. They discuss issues relating to multilingualism, mobility and cooperation between vocational education and higher education institutions. In the publication presenting the output of the conference entitled Developing Cooperation between VET, Higher Education and Adult Learning in Response to the Challenge of Lifelong Learning held in Warsaw on 23 September 2011 we present experts reflections on how successful cooperation with the business sector and the development of knowledge triangle comprising education, research and innovations can contribute to improving the quality of education at all levels. During the conference, the need to involve employers and other entities in HEIs local environment in the design of not only study programmes, but also upper secondary school curricula, and the benefits of cooperation between HEIs and social and business environment were highlighted. Expanding the mission of higher education institutions by establishing new links with the business sector may smooth the progress of young people s entering the labour market and positively impact the development of local development strategies. Thanks to the validation of qualifications acquired as part of informal and non-formal education you can shape flexible pathways of career development and better react to ever changing demand for higher qualifications. Two flagship programmes of the European Union in the field of education that are implemented by FRSE; the Lifelong Learning Programme and Youth in Action, contribute greatly to the development of social responsibility of HEIs and promote an approach based on lifelong learning as a success factor in the labour market. These two programmes highlight specific benefits resulting from international cooperation between the sectors of education and higher education, business and NGOs. As part of partnership and mobility programmes, they provide opportunities

14 12 for committing employers to the development and implementation of curricula and study programmes and for assuming greater social responsibility by higher education institutions. Educational programmes of the European Union support the process of higher education institutions internationalisation, which is inevitable, especially if we take into consideration the fact that in a decade approx. 35% of jobs in Europe would require high qualifications. Therefore, further strengthening of cooperation between HEIs, employers, and labour market institutions is indispensable for ensuring that study programmes and graduates skills are better adapted to the growing needs of the labour market. This approach is consistent with Council conclusions on the modernisation of higher education adopted during Polish Presidency, which postulate that HEIs develop third stream activities such as knowledge-sharing and innovation, community engagement, and relevance to regional and local development on top of traditional missions of teaching and research. During the conference, the importance of European and National Qualifications Frameworks as European instruments for validating and recognizing qualifications acquired as part of formal education and outside it was stressed. Good practices in the Lifelong Learning Programme, especially in Erasmus and Leonardo da Vinci, were presented and enriched the discussion on how to encourage higher education institutions to investments in inservice training of their staff and to raising education standards with the use of international mobility. Other topics of discussion included such issues, as how to establish partnerships focusing on transfer of innovations to the Polish system of education. In this context, a deeper sense of a strategic goal included in Europe 2020 strategy: that increasing the number of people with higher education is related with actual use of their talents and knowledge in the labour market gains special importance. I hope that this publication encourages reflection on challenges faced by Polish and European education that are related to realising the potential offered by cooperation between various sectors during the implementation of systemic reforms aimed at raising the quality and effectiveness of vocational education at all levels with taking its diversity into due consideration. Mirosław Marczewski General Director of the Foundation for the Development of the Education System 23 rd September 2012

15 13 ROZWIJANIE WSPÓŁPRACY POMIĘDZY KSZTAŁCENIEM ZAWODOWYM, SZKOLNICTWEM WYŻSZYM I UCZENIEM SIĘ DOROSŁYCH W ODPOWIEDZI NA WYZWANIA UCZENIA SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE Spis treści Contents

16 14 Spis treści Contents Wprowadzenie Introduction...PL18...EN174 Wstęp Foreword... Informacja o rezultatach konferencji Information on Conference Results... PL23...EN179 PL27...EN183 PROGRAMY EUROPEJSKIE A WSPÓŁPRACA MIĘDZY SEKTORAMI EDUKACJI EUROPEAN PROGRAMMES AND THE COOPERATION BETWEEN DIFFERENT SECTORS OF EDUCATION Zbigniew Włodkowski Europejska idea uczenia się przez całe życie w kontekście zmian w polskiej edukacji European Concept of Lifelong Learning in the Context of Changes in Polish Education...PL31...EN187 Mirosław Marczewski Współpraca między środowiskami edukacji, szkoleń i pracy w europejskich programach edukacyjnych Cooperation between the World of Education, Training and Work in the European Educational Programmes....PL35...EN191 BUDOWANIE KOMPETENCJI UCZENIA SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE DEVELOPMENT OF LIFELONG LEARNING COMPETENCES Richard Lewis Szkolnictwo wyższe oraz kształcenie i szkolenie zawodowe: poprawa jakości poprzez wzmacnianie powiązań z szerszymi kręgami społecznymi HE and VET; Enhancing Quality by Strengthening Links with the Wider Community... PL41...EN197 Mara Brugia, Isabelle Le Mouillour Propagowanie uczenia się przez całe życie w Europie poprzez współpracę i rozwój kształcenia i szkolenia Fostering Lifelong Learning in Europe by Way of Cooperation and Progress in Education and Training...PL49...EN205

17 15 Raimo Vuorinen Indywidualne ścieżki kształcenia i elastyczne możliwości uczenia się zarządzanie karierą przez całe życie oraz wszechstronne systemy poradnictwa Individual Learning Pathways and Flexible Learning Opportunities Implications for Lifelong Career Management Skills and Comprehensive Guidance Systems... PL57...EN211 Agnieszka Chłoń-Domińczak Walidacja kompetencji nabytych w drodze uczenia się w ramach edukacji pozaformalnej oraz uczenia się nieformalnego w Polsce w kontekście nowego systemu kwalifikacji Validation of Competencies Acquired through Non-formal and Informal Learning in Poland in the Context of New Qualifications Framework... PL65...EN219 ROZWIJANIE WSPÓŁPRACY POMIĘDZY KSZTAŁCENIEM ZAWODOWYM, SZKOLNICTWEM WYŻSZYM I UCZENIEM SIĘ DOROSŁYCH W ODPOWIEDZI NA WYZWANIA UCZENIA SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE Tomasz Saryusz-Wolski Czy ECVET może być wartością dodaną dla ECTS? Can ECVET Be an Added Value to ECTS?... PL71...EN225 Marek Góra Edukacja dla aktywności przez całe życie Education for Lifelong Activity... PL79...EN233 Tibor Bors Borbély-Pecze Rozwój systemu i polityki poradnictwa przez całe życie na Węgrzech zgodnie z trendami europejskimi Development of a Lifelong Guidance System and Policy in Hungary in Line with Europe... PL85...EN239 WSTĘPNE KSZTAŁCENIE ZAWODOWE A SZANSA NA ZATRUDNIENIE INITIAL VOCATIONAL EDUCATION AND EMPLOYABILITY Michael Ryan Podnoszenie jakości kształcenia i szkolenia zawodowego we współpracy z pracodawcami i sektorem szkolnictwa wyższego pobudzanie współpracy pomiędzy światem edukacji, szkolenia i pracy Raising Quality of VET in Cooperation with Employers and Higher Education Encouraging Cooperation between the Worlds of Education, Training and Work... PL91...EN245 Karin Luomi-Messerer Szanse i wyzwania dla drożności systemowej pomiędzy kształceniem i szkoleniem zawodowym a szkolnictwem wyższym na przykładzie Austrii Opportunities and Challenges for Permeability between VET and HE Examples from Austria...PL101...EN255

18 16 SPIS TREŚCI CONTENTS Mieczysława Nowotniak Współpraca warszawskich szkół zawodowych z uczelniami i pracodawcami Collaboration of Vocational Schools in Warsaw with Universities and Employers...PL EN265 BUDOWANIE PODSTAW TRWAŁEJ WSPÓŁPRACY W DOSKONALENIU ZAWODOWYM SETTING GROUNDS FOR COOPERATION IN THE FIELD OF VOCATIONAL EDUCATION AND TRAINING Barbara Pużańska, Maciej Siemiątkowski Potrzeba ustawicznego kształcenia zawodowego w sektorze budownictwa wyrównywanie szans na europejskim rynku pracy The Need for Continuing Vocational Education in the Construction Sector for Equal Opportunities on the European Labour Market...PL125...EN277 Clementina Marinoni ECCE Obserwatorium inżynierskie programów nauczania opartych na kompetencjach dla ulepszania miejsc pracy podstawą trwałej europejskiej współpracy pomiędzy uczelniami a przedsiębiorstwami w dziedzinie inżynierii ECCE The Engineering Observatory on Competence-Based Curricula for Job Enhancement the Basis for a European Permanent Alliance between Universities and Enterprises in the Engineering Field...PL131...EN283 Barbara Höller QALLL Zapewnienie jakości w uczeniu się przez całe życie, ze szczególnym uwzględnieniem kształcenia i szkolenia zawodowego oraz kształcenia dorosłych QALLL Quality Assurance in Lifelong Learning with a Focus on Vocational Education & Training and Adult Education....PL147...EN297 Monika Wojciechowska, Jolanta Podłowska Podnoszenie jakości kształcenia i szkolenia zawodowego we współpracy z pracodawcami i szkolnictwem wyższym wizyta studyjna w ramach programu Uczenie się przez całe życie Wizyty Studyjne Raising Quality of VET in Cooperation with Employers and Higher Education a study visit organised within the Framework of the Lifelong Learning Programme Study Visits... PL153...EN303 Biogramy Biographies... PL163...EN311 Malwina Górecka Reportaż: Wkład Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji w przewodnictwo Polski w Radzie Unii Europejskiej Reportage: The contribution of the Foundation for the Development of the Education System to Polish Presidency of The Council of The European Union... PL321...EN321

19 Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie

20 Wprowadzenie Konferencja Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie, zorganizowana przez FRSE we wrześniu 2011 r., była ciekawym wydarzeniem eksperckim towarzyszącym polskiej prezydencji. Ze względu na szeroką perspektywę poruszanych zagadnień, uwzględniającą zarówno aspekty uczenia się przez całe życie, rolę uczelni wyższych w zapewnianiu jakości wstępnego kształcenia zawodowego (IVET), jak i kwestie budowania współpracy między uczelniami a instytucjami zaangażowanymi w doskonalenie zawodowe osób już funkcjonujących na rynku pracy (CVET), konferencja stała się istotnym polskim wkładem do dyskusji prowadzonej w Europie na temat konieczności ściślejszej kooperacji między światem edukacji a światem pracy. Dyskusja ta znajduje wyraz w dokumentach określających priorytety Unii Europejskiej, takich jak Europa Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Strategiczne ramy europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia (ET 2020), czy w Programie na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia. Także inicjatywa Mobilna młodzież ( Youth on the Move ), ogłoszona przez Komisję Europejską w roku 2010, zakładała wykorzystanie potencjału mobilności edukacyjnej dla podnoszenia jakości i atrakcyjności edukacji na wszystkich szczeblach, ze szczególnym uwzględnieniem szkolnictwa wyższego. Kolejna inicjatywa Komisji, przedstawiona do publicznej wiadomości już po polskiej prezydencji, na początku 2012 r., Możliwości dla młodzieży ( Youth Opportunities Initiative ), promuje rozwiązania umożliwiające młodzieży uczącej się, w tym studentom, zdobywanie praktycznych doświadczeń już trakcie kształcenia w formie staży i praktyk w przedsiębiorstwach, ze szczególnym wykorzystaniem możliwości programów sektorowych Erasmus i Leonardo da Vinci. Dlatego warto w tym miejscu podkreślić, dlaczego to właśnie program Uczenie się przez całe życie (LLP) mógł w szczególny sposób włączyć się w przygotowanie ww. konferencji i przedstawić swój dorobek w omawianym obszarze. Program Uczenie się przez całe życie jest bowiem od roku 2007 istotnym narzędziem wspierającym osiąganie celów politycznych na poziomie europejskim, a zgodnie z zapisem zawartym w artykule 1. decyzji ustanawiającej 1, ma przyczyniać się do rozwoju Unii Europejskiej jako społeczeństwa opartego na wiedzy, charakteryzującego się trwałym rozwojem gospodarczym i lepszymi miejscami pracy ( ). Drogę do osiągnięcia tego 1 Decyzja nr 1720/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 listopada 2006 r. ustanawiająca program działań w zakresie uczenia się przez całe życie.