Ksi¹ ka wydana w ramach projektu wspieranego przez. T³umaczenie raportów krajowych Wêgier, Czech i S³owacji na jêzyk polski dr Agnieszka Grzelak

Transkrypt

1

2

3

4

5 Propozycja cytowania: J. Barcz (red.), Ochrona praw podstawowych, Warszawa 2008 Redakcja: Aleksandra Dró d Ksi¹ ka wydana w ramach projektu wspieranego przez T³umaczenie raportów krajowych Wêgier, Czech i S³owacji na jêzyk polski dr Agnieszka Grzelak Kolegium Prawa Akademii Leona KoŸmiñskiego Wydawnictwo C. H. Beck 2008 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Sk³ad i ³amanie: DTP Art Druk i oprawa: Bia³ostockie Zak³ady Graficzne S.A., Bia³ystok ISBN

6 Autorzy Prof. dr hab. JAN BARCZ kierownik Katedry Prawa Międzynarodowego i Prawa UE w Kolegium Prawa Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie, doświadczony dyplomata m.in. ambasador RP w Wiedniu Dr ADAM BODNAR adiunkt w Zakładzie Praw Człowieka Wydziału Prawa i Administracji UW, sekretarz Zarządu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka odpowiedzialny za nadzór nad działem prawnym Fundacji Dr ANASTAZJA GAJDA adiunkt w Katedrze Prawa Europejskiego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego SGH Prof. dr GÁBOR HALMAI dyrektor Instytutu Studiów Politycznych i Międzynarodowych oraz Hungarian Human Rights Information and Documentation Centre (INDOK) w Budapeszcie, pracuje na Eötvös Lóránd University w Budapeszcie; wydawca węgierskiego kwartalnika praw człowieka (Fundamentum); członek Executive Committee of the European Masters Program in Human Rights and Democratization w Wenecji, wiceprzewodniczący węgierskiej Państwowej Komisji Wyborczej oraz członek zarządu Agencji Praw Podstawowych UE Dr FILIP JASIŃSKI I Sekretarz w Stałym Przedstawicielstwie RP przy UE w Brukseli; ekspert w dziedzinie Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości UE Prof. dr hab. ZDZISŁAW KĘDZIA kierownik Katedry Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa i Administracji UAM; uprzednio dyrektor Departamentu Badań i Prawa do Rozwoju Urzędu Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka ONZ; ostatnio wybrany do Komitetu Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych ONZ Dr hab. DAGMARA KORNOBIS-ROMANOWSKA adiunkt w Katedrze Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego Prof. (Associate Professor) ZDENĔK KüHN Wydział Prawa Uniwersytetu Karola; sędzia w Najwyższym Sądzie Administracyjnym Republiki Czeskiej; sędzia ad hoc w Europejskim Trybunale Praw Człowieka Dr ADAM ŁAZOWSKI starszy wykładowca w School of Law, University of Westminster w Londynie Dr HANNA MACHIŃSKA dyrektor Biura Informacyjnego Rady Europy w Warszawie, pracownik naukowy Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego Prof. dr hab. CEZARy MIK Dyrektor Instytutu Prawa Międzynarodowego, Prawa UE i Stosunków Międzynarodowych oraz kierownik Katedry Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydziału Prawa i Administracji UKSW Dr ESZTER POLGÁRI pracuje w Katedrze Studiów Prawnych na Uniwersytecie Środkowej Europy w Budapeszcie; wykładowca w Eötvös Lóránd University oraz działa w Open Society Justice Initiative s Fellowship Program V

7 Autorzy Prof. RADOSLAV PROCHáZKA Katedra Teorii Prawa Wydziału Prawa na Uniwersytecie w Trnavie, doradca w Sądzie Konstytucyjnym Republiki Słowacji Dr BALÁZS D. TÓTH doradca w węgierskim Sądzie Konstytucyjnym, wydawca węgierskiego kwartalnika praw człowieka (Fundamentum) Prof. dr hab. ROMAN WIERUSZEWSKI kierownik Poznańskiego Centrum Praw Człowieka Instytutu Nauk Prawnych PAN, były członek i wiceprzewodniczący Komitetu Praw Człowieka ONZ, sędzia ad hoc w Europejskim Trybunale Praw Człowieka Prof. dr hab. ANDRZEJ WRóBEL kierownik Zespołu Prawa Międzynarodowego i Prawa Europejskiego Instytutu Nauk Prawnych PAN, sędzia Sądu Najwyższego, redaktor naczelny Europejskiego Przeglądu Sądowego Prof. dr hab. ANNA WyROZUMSKA kierownik Katedry Prawa Europejskiego Instytucjonalnego Wydziału Prawa i Administracji UŁ Prof. dr hab. MIROSŁAW WyRZyKOWSKI profesor Wydziału Prawa i Administracji UW, sędzia Trybunału Konstytucyjnego VI

8 Spis treści Autorzy... Wykaz skrótów... V XV Wstęp (Jan Barcz)... 1 I. Uwarunkowania polityczno-prawne... 1 II. Punkt wyjścia postanowienia TUE i TFUE... 4 III. Karta Praw Podstawowych w toku dyskusji nad ratyfikacją Traktatu z Lizbony... 8 IV. Struktura i główne problemy badawcze Załączniki Część I. Karta Praw Podstawowych. Znaczenie dla umocnienia ochrony jednostki w UE Rozdział I. Wprowadzenie: granice władzy i granice interpretacji (Mirosław Wyrzykowski) Mandat parlamentarny Typologia argumentacji uzasadniającej negację postanowień Karty Praw Podstawowych i przystąpienie do Protokołu Nr 7 w sprawie stosowania Karty do Polski Próba objaśnienia istoty i funkcji Protokołu polsko-brytyjskiego w świetle Deklaracji Nr Cele przeciwników Karty w świetle Konstytucji RP Rozdział II. Karta Praw Podstawowych: struktura, zakres regulacyjny i dotychczasowe znaczenie w praktyce (Filip Jasiński) Uwagi wstępne Przebieg prac nad koncepcją i treścią KPP I. Początki II. Pierwsze próby skatalogowania praw podstawowych III. Efekty prac I Konwentu Europejskiego IV. Od Traktatu konstytucyjnego do Traktatu z Lizbony Struktura i zakres regulacyjny KPP I. Adresaci KPP II. Relacja KPP z EKPCz w świetle art. 52 ust. 3 KPP III. Kategoria specyficzna: prawa nowoczesne Znaczenie KPP w praktyce I. Znaczenie legislacyjne i interpretacyjne II. Znaczenie dyplomatyczne i instytucjonalne Podsumowanie VII

9 Spis treści Rozdział III. Karta Praw Podstawowych: wyznaczniki standardów ochronnych (Cezary Mik) Wstęp Karta Praw Podstawowych UE z 2007 r. uwagi ogólne Normatywne postaci praw podstawowych I. Uwagi wprowadzające II. Prawa, wolności i zasady znaczenie rozróżnienia III. Struktura normatywna praw IV. Struktura normatywna zasad Prawa podstawowe z KPP a prawa podstawowe jako zasady ogólne prawa Zasady korzystania z praw podstawowych i ich ochrony I. Korzystanie z praw podstawowych II. Zasady ochrony praw podstawowych Zobowiązania wynikające dla Polski z KPP w świetle wyznaczników standardów ochronnych Rozdział IV. Inkorporacja Karty Praw Podstawowych do prawa UE: status Karty w prawie UE, zakres obowiązywania i stosowania, główne problemy interpretacyjne z uwzględnieniem stanowiska polskiego (Anna Wyrozumska) Status Karty Praw Podstawowych w prawie UE Zakres zastosowania Karty Praw Podstawowych Protokół w sprawie stosowania Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej w stosunku do Polski i Zjednoczonego Królestwa Polskie deklaracje w sprawie Karty Praw Podstawowych i Protokołu polsko-brytyjskiego Deklaracja czeska Przyczyny związania Polski Protokołem w sprawie stosowania Karty oraz niektóre dalsze jego skutki I. Kwestie moralności i obyczajności II. Standardy socjalne III. Roszczenia majątkowe związane z drugą wojną światową i cezurą temporalną Podsumowanie Rozdział V. Postanowienia Karty Praw Podstawowych w świetle wiążących Polskę umów międzynarodowych i postanowień Konstytucji RP z 1997 r. (Roman Wieruszewski) Wstęp Tytuł I KPP Godność człowieka I. Godność człowieka II. Prawo do życia III. Prawo człowieka do integralności IV. Zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego karania albo traktowania V. Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej VIII

10 Spis treści 25. Tytuł II KPP Wolności I. Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego II. Poszanowanie życia prywatnego i rodzinnego III. Ochrona danych osobowych IV. Prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny V. Wolność myśli, sumienia i religii VI. Wolność wypowiedzi i informacji VII. Wolność zgromadzania się i stowarzyszania się VIII. Wolność sztuki i nauki IX. Prawo do nauki X. Wolność wyboru zawodu i prawo do podejmowania pracy XI. Wolność prowadzenia działalności gospodarczej XII. Prawo własności XIII. Prawo do azylu XIV. Ochrona w przypadku usunięcia z terytorium państwa, wydalenia lub ekstradycji Tytuł III KPP Równość I. Równość wobec prawa II. Niedyskryminacja III. Różnorodność kulturowa, religijna i językowa IV. Równość kobiet i mężczyzn V. Prawa dziecka VI. Prawa osób w podeszłym wieku VII. Integracja osób niepełnosprawnych Tytuł IV KPP Solidarność I. Prawo pracowników do informacji i konsultacji w ramach przedsiębiorstwa II. Prawo do rokowań i działań zbiorowych III. Prawo dostępu do służb pośrednictwa pracy IV. Ochrona w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy V. Należyte i sprawiedliwie warunki pracy VI. Zakaz pracy dzieci i ochrona młodocianych w pracy VII. Życie rodzinne i zawodowe VIII. Zabezpieczenie społeczne i pomoc społeczna IX. Ochrona zdrowia X. Dostęp do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym XI. Ochrona środowiska XII. Ochrona konsumentów Tytuł V KPP Prawa obywateli I. Prawo głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego II. Prawo głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych III. Prawo do dobrej administracji IV. Prawo dostępu do dokumentów IX

11 Spis treści V. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich VI. Prawo petycji VII. Swoboda przemieszczania się i pobytu VIII. Ochrona dyplomatyczna i konsularna Tytuł VI KPP Wymiar sprawiedliwości I. Prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu II. Domniemanie niewinności i prawo do obrony III. Zasady legalności oraz proporcjonalności kar do czynów zabronionych pod groźbą kary IV. Zakaz ponownego sądzenia lub karania w postępowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony pod groźbą kary Tytuł VII KPP Postanowienia ogólne I. Zakres zastosowania II. Zakres i wykładnia praw i zasad III. Poziom ochrony IV. Zakaz nadużywania praw Uwagi końcowe Rozdział VI. Karta Praw Podstawowych: zróżnicowany charakter prawny postanowień Karty i ich skutki dla jednostek, sądów oraz ustawodawcy (Adam Bodnar) Wstęp zarys systemu ochrony praw podstawowych w UE Klasyfikacja postanowień materialnych KPP pod względem ich charakteru normatywnego I. Uwagi ogólne II. Prawa i wolności, które mogą być bezpośrednio stosowane III. Prawa i wolności odwołujące się do prawa unijnego lub prawa krajowego IV. Zasady ( Unia uznaje i szanuje ) V. Postanowienia programowe lub aspiracyjne ( unijne polityki powinny zapewniać ) VI. Prawa związane z obywatelstwem Unii Znaczenie KPP dla jednostek, sądów i ustawodawcy polskiego I. Uwagi ogólne II. Powoływanie się przez jednostkę na bezpośrednio stosowalne postanowienia KPP przed sądami krajowymi i wspólnotowymi III. Uwzględnianie postanowień KPP w procesie stanowienia prawa krajowego Podsumowanie Rozdział VII. Rola Agencji Praw Podstawowych jako podmiotu wspierającego stosowanie Karty Praw Podstawowych (Adam Łazowski) Uwagi wprowadzające X

12 Spis treści 37. Dyskusja nad utworzeniem Agencji Praw Podstawowych Rozporządzenie 168/2007 ramy prawne dla działalności Agencji Praw Podstawowych I. Uwagi wprowadzające II. Cele i mandat kompetencyjny Agencji Praw Podstawowych III. Zakres terytorialny działalności Agencji Praw Podstawowych IV. Zadania Agencji Praw Podstawowych oraz mechanizmy ich realizacji Wieloletnie ramy prac Agencji Praw Podstawowych na lata Podsumowanie Część II. Konsekwencje przystąpienia UE do EKPCz dla umocnienia ochrony jednostki w UE i dla umocnienia europejskiego systemu ochrony praw człowieka Wprowadzenie (Andrzej Wróbel ) Rozdział VIII. Znaczenie postanowień EKPCz dla ochrony praw podstawowych jako ogólnych zasad prawa w UE (Cezary Mik) Wprowadzenie System ochronny EKPCz charakterystyka ogólna Ewolucja powiązania praw podstawowych jako zasad ogólnych prawa z EKPCz Czynniki określające pozycję EKPCz w odniesieniu do praw podstawowych jako zasad ogólnych prawa UE Zakres, sposoby i cele wykorzystywania EKPCz w sferze ochrony praw podstawowych jako zasad ogólnych prawa UE Zakończenie Rozdział IX. Relacje między Europejską Konwencją Praw Człowieka a Kartą Praw Podstawowych po przystąpieniu Unii Europejskiej do Konwencji (Zdzisław Kędzia) Diagnoza obecnej sytuacji Komplementarność inkorporacji KPP do prawa traktatowego i akcesji UE do EKPCz Relacja między KPP a EKPCz co do treści Relacje między KPP a EKPCz jako źródłami prawa I. Perspektywa prawa krajowego II. Perspektywa prawa unijnego III. Perspektywa EKPCz Konsekwencje przystąpienia UE jako organizacji międzynarodowej do EKPCz Wpływ przystąpienia UE do EKPCz na ochronę praw człowieka w Europie XI

13 Spis treści Rozdział X. Przystąpienie UE do EKPCz. Relacje instytucjonalno-prawne Unii Europejskiej i Rady Europy (Hanna Machińska) Wstęp Przebieg debaty dotyczącej przystąpienia WE/UE do EKPCz Podstawa traktatowa przystąpienia UE do EKPCz Ku spójności ochrony praw człowieka w Europie Instytucjonalne relacje WE/UE z Radą Europy Uwagi końcowe Rozdział XI. Przystąpienie UE do EKPCz i inkorporacja Karty Praw Podstawowych do prawa UE a umocnienie ochrony praw podstawowych w III filarze UE (Anastazja Gajda) Ochrona praw jednostki w III filarze UE Wzmocnienie ochrony praw podstawowych we współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych na mocy Traktatu z Lizbony Wpływ KPP oraz przystąpienia UE do EKPCz na prawo karne UE w świetle Traktatu z Lizbony Wnioski Rozdział XII. Umocnienie statusu jednostek w UE po przystąpieniu UE do EKPCz. Konsekwencje dla ustawodawcy i sądów krajowych następstwa praktyczne (Dagmara Kornobis-Romanowska) Umocnienie ochrony praw jednostek w Traktacie z Lizbony Wykonywanie kompetencji w dziedzinie ochrony praw podstawowych w Unii Europejskiej Skuteczna ochrona praw jednostek w UE I. Spójność uprawnień jednostek w EKPCz i w KPP II. Prawo do efektywnej ochrony sądowej Odpowiedzialność za naruszenie EKPCz w wyniku stosowania prawa UE jako konieczny element ochrony praw podstawowych Konkluzje Część III. Raporty krajowe Rozdział XIII. Raport krajowy Węgry (Gábor Halmai, Eszter Polgári, Balázs D. Tóth) Ocena propozycji inkorporacji KPP do prawa UE I. Konsensus polityczny II. Dyskusje eksperckie Ocena propozycji przystąpienia UE do EKPCz Podstawowe problemy wynikające z inkorporacji KPP do prawa UE w świetle prawa krajowego I. Węgierska klauzula europejska oraz krajowa kontrola konstytucyjności prawa UE II. Prawa socjalne III. Nullum crimen sine lege XII

14 Spis treści IV. Podburzanie do nienawiści (ang. hate speech) V. Pozytywna dyskryminacja Rozdział XIV. Raport krajowy Czechy (Zdenkĕk Kűhn) Uwagi wstępne Czy KPP stanie się częścią czeskiego porządku konstytucyjnego? I. Czeski porządek konstytucyjny, status umów międzynarodowych dotyczących praw człowieka w prawie czeskim oraz orzecznictwo Sądu Konstytucyjnego II. Europoprawka do Konstytucji i orzecznictwo Sądu Konstytucyjnego III. Status KPP w prawie czeskim IV. Czy KPP może wywierać wpływ na czeskie krajowe prawo konstytucyjne? Potencjalne sprzeczności między KPP a konstytucją krajową I. Aktualne stanowisko CSK w sprawie badania zgodności prawa UE z Konstytucją II. Sprzeczności między KPP a krajową Kartą Praw Podstawowych i Wolności KPP w debacie naukowej KPP w dyskusji politycznej Skarga Senatu w sprawie Traktatu z Lizbony do Sądu Konstytucyjnego Wnioski: KPP jako kozioł ofiarny? Rozdział XV. Raport krajowy Słowacja (Radoslav Procházka) Ocena nadania Karcie mocy wiążącej I. Poglądy polityczne II. Dyskusja akademicka III. Relacje w mediach Ocena przystąpienia do EKPCz I. Forum publiczne II. Forum akademickie Spodziewane trudności Podsumowanie Indeks rzeczowy XIII

15

16 Wykaz skrótów 1. Źródła prawa EKPCz... Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności podpisana r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) JAE... Jednolity Akt Europejski (Single European Act) podpisany r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/5 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KPP... Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej z r. (Dz.Urz. UE 2007 C 303/1) MPPGSiK... Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169) MPPOP... Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) PCA... Partnership and Cooperation Agreement (Umowa o Partnerstwie i Współpracy) TEWEA... Traktat Ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej podpisany r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/3 ze zm.) TEWG... Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą podpisany r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2) TEWWiS... Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali podpisany r. TFUE... Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej z r. (Dz.Urz. UE 2008 C 115/47) TL... Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat Ustanawiający Wspólnotę Europejską podpisany r. (Dz.Urz. UE 2007 C 306/1) TUE... Traktat o Unii Europejskiej podpisany r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30) TWE... Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2) UMiędzU... ustawa z r. o umowach międzynarodowych (Dz.U. Nr 39, poz. 443 ze zm.) XV

17 Wykaz skrótów WKSPPP... Wspólnotowa Karta Socjalnych Praw Podstawowych Pracowników (Dz.Urz. UE 2007 C 303/2) 2. Organy, organizacje i instytucje APP... Agencja Praw Podstawowych COREPER... Comité de Representants Permanents (Komitet Stałych Przedstawicieli) CSK... Czeski Sąd Konstytucyjny DG... Dyrekcja Generalna EBC/ (ECB)... Europejski Bank Centralny (European Central Bank) EBI/(EIB)... Europejski Bank Inwestycyjny (European Investment Bank) EFTA... European Free Trade Association (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) EMCRX... European Monitoring Centre on Racism and Xenofobia (Europejskie Centrum Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii) ETPCz... Europejski Trybunał Praw Człowieka ETS... Europejski Trybunał Sprawiedliwości (Trybunał Sprawiedliwości WE; po wejściu w życie Traktatu z Lizbony Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej) EWEA... Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) EWWiS... Europejska Wspólnota Węgla i Stali GOs... Governemental Organizations (organizacje międzyrządowe) IGC... Intergovernmental Conference (Konferencja Międzyrządowa) KE... Komisja Europejska KES... Komitet Ekonomiczno-Społeczny KR... Komitet Regionów MOP... Międzynarodowa Organizacja Pracy NBP... Narodowy Bank Polski NGOs... Non-Governmental Organizations (organizacje pozarządowe) NSA... Najwyższy Sąd Administracyjny (Czechy) ODS... Obywatelska Partia Demokratyczna (Czechy) ONZ... Organizacja Narodów Zjednoczonych PE... Parlament Europejski RPO... Rzecznik Praw Obywatelskich RUE... Rada Unii Europejskiej SPI... Sąd Pierwszej Instancji TK... Trybunał Konstytucyjny UE... Unia Europejska UZE... Unia Zachodnioeuropejska XVI

18 WE... Wspólnota Europejska lub Wspólnoty Europejskie (w zależności od kontekstu) WNP... Wspólnota Niepodległych Państw 3. Publikatory i czasopisma Biul. WE... Biuletyn Wspólnot Europejskich Dz.Urz. UE... Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej (Official Journal of the European Union) ELR... European Law Review EPS... Europejski Przegląd Sądowy GSP... Gdańskie Studia Prawnicze GW... Gazeta Wyborcza OTK... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego PiP... Państwo i Prawo Rzeczp.... Rzeczpospolita Sb.... Sbírka zakonů Dziennik Urzędowy (Czechy) Sł. Cyw.... Służba Cywilna SM... Sprawy Międzynarodowe Zb. Orz.... Zbiór Orzecznictwa Trybunału Europejskiego 4. Inne Wykaz skrótów AKP... Państwa Afryki, Karaibów i Pacyfiku ang.... angielski art.... artykuł Benelux... Belgia, Holandia, Luksemburg CJTF... Combined Joint Task Forces (Połączone Siły do Zadań Specjalnych) EFS... European Social Fund (Europejski Fundusz Społeczny) ENA... Europejski Nakaz Aresztowania ENP... European Neighbourhood Policy (Europejska Polityka Sąsiedztwa) EOG... Europejski Obszar Gospodarczy (European Economic Area) EPS... Europejska Polityka Sąsiedztwa ESBC... Europejski System Banków Centralnych (European System of Central Banks) EŚiW... Europa Środkowa i Wschodnia fr.... francuski in.... inny (-a, -e) lit.... litera m.in.... między innymi n.... następny (-a, -e) pkt... punkt poz.... pozycja XVII

19 Wykaz skrótów przyp. aut.... przypis autora PWBiS... Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości QMW... Qualified Majority Voting (głosowanie większością kwalifikowaną) SAA... Stabilisation and Association Agreements (Umowy o Stabilizacji i Stowarzyszeniu) SIS... System Informacyjny Schengen t.... tom tj.... to jest UGiW... Unia Gospodarcza i Walutowa WPBiO... Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony WPH... Wspólna Polityka Handlowa WPZiB... Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa zd.... zdanie zwł.... zwłaszcza XVIII

20 Wstęp I. Uwarunkowania polityczno-prawne Materiały opublikowane w niniejszej książce powstały w ramach projektu naukowego Umocnienie ochrony praw podstawowych na podstawie Traktatu reformującego UE. Wnioski dla Polski oraz innych państw Grupy Wyszehradzkiej, wspieranego przez Trust for Civil Society in Central & Eastern Europe. Założenia tego projektu powstawały latem 2007 r., a więc w czasie, gdy odbywała się Konferencja Międzyrządowa 2007, której agenda została przyjęta podczas spotkania Rady Europejskiej r. Z tego powodu, że mandat Konferencji ustalony przez Państwa Członkowskie był bardzo szczegółowy, 1 wiadome było, że jednym z zasadniczych, nowych elementów Traktatu Reformującego (przyszłego Traktatu z Lizbony) ma być umocnienie legitymacji demokratycznej Unii Europejskiej, w tym istotne wzmocnienie i konsolidacja systemu ochrony praw podstawowych. Wyrażać się to miało przede wszystkim w przystąpieniu Unii (już jako jednolitej organizacji międzynarodowej) do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz w nadaniu Karcie Praw Podstawowych obecnie dokumentowi o charakterze politycznym charakteru wiążącego: nie planowano jednak inkorporowania Karty do tekstu traktatów stanowiących Unię (jak to proponował Traktat konstytucyjny, włączając Kartę jako część II do swojej treści), lecz w ramach dekonstytucjonalizacji reformy Unii Karta Praw Podstawowych miała mieć taką samą moc prawną jak Traktaty (art. 6 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej w brzmieniu nadanym przez Traktat z Lizbony), a więc zostać włączona do prawa pierwotnego Unii. Jak wiemy, tak się też stało. Podpisany r. w Lizbonie traktat rewizyjny (Traktat z Lizbony) 2 wprowadził do nowego Traktatu o Unii Europejskiej oraz do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej stosowne postanowienia. Załącznik I do Konkluzji Prezydencji przyjętych podczas spotkania Rady Europejskiej r. Konkluzje Bruksela, r., dokument Nr 77/07 (pkt 9). Por. Traktat reformujący Unię Europejską. Mandat Konferencji Międzyrządowej: analiza prawno-polityczna. Wnioski dla Polski, Kozminski Law School Papers 2007, Nr 5; F. C. Mayer, Die Rückkehr der Europäischen Verfassung? Ein Leitfaden zum Reformvertrag, Zeitschrift für ausländisches öffentliches Recht und Völkerrecht 2007, Nr 4, s. i n. 2 Dz.Urz. UE 2007 C 306/. Jan Barcz 1