LADO. SLOWNIK POJq(d EKONOMICZNYCH GLOSSARY OF ECONOMIC. TERMS. Central Connecticut State University. Politechnika Wroclawska

Transkrypt

1 SLOWNIK POJq(d EKONOMICZNYCH GLOSSARY OF ECONOMIC. TERMS 40 E(P1, 9 " 0 wi) P1 =.100 3, 'ACt I 20 AVC 16 leiud,.- +T, l'p G MR- Mo= ArT@/AQ, Q: utyteczno6 0I S Aj, o i R 5i 'Ai+ LADO m pc 'I ACa+AI+AG+AXn 30 t MV=PQ 0! A Q A1-0 - "... Mal GOP A publication of Central Connecticut State University and Politechnika Wroclawska by Prof. Andre Blaszczyfiski

2 I /, StOWNIK POJkd EKONOMICZNYCH GLOSSARY of ECONOMIC TERMS compled by Prof. Andre Blaszczyniski ECONOMIC EDUCATION PROGRAM FOR LOWER SILESIAN HIGH SCHOOL TEACHERS A PROGRAM OF CENTRAL CONNECTICUT STATE UNIVERSITY AND POLITECHNIKA WROCtAWSKA FUNDED BY THE U.S. AGENCY FOR INTERNATIONAL DE=VELOPMENT Wroclaw, Poland July, 1992 and January, 1993 Offered by Professors: Ronald R.Daigle and David O'Connor Department of Economics Central Connecticut State University New Britain, Connecticut U.S.A.

3 StONNIK POJ EKONOM MC ZNYIH* 2 COPYRIGHT c July 1992 by ANDRE BtASZCZYIS1K AGREEMENT batween CENTRAL CONNECTICUT STATE UNNERSfl', and PROFESSOR ANDRE BLASZCZYNSIK A POUHENGUSH LOSSARY CENTRAL CONNECTICU STATE UNIERSITY AND PROFESSOR ANDRE BLASZCZYNSK agree to the following terms: I. This Gloaary m&y be distributed by Central Connecticut State University without restrictiorn for uo. by Lower Sileslan secondary teachers/almlniutrators who are students Init. 3SLproject #6, by othertra s InItsother subprouct funded by A.I.D. In LOwer llecla, by Lower Silesian hlg, 'hooi econom!c education teachers for classroom puqroaes searecommended by Prof. Daigie of CCSU, und by other A.I.D. mana, ''.nt training ad econon;i' education g*rant recipients for training itis vr g to Polish ciizen, In Poland. US.I.A. grant recipients providingweatem.uenem,studles training In Poland may,uplicats up to thrty coolse of egloaary for their training purposes. No other copies may be,iade of thiegloasary without prwritten spprcval of Prof. Daigie and Prof. Oliaszczynsll, except as specified In #4 2. This Glosaary canno, he duplicated or re-published for commercial purposes. 3. Lower Siiesia, high school teachers and administatora and/or AI.D. and U.S.I.A. grant recipients who duplicata the Giosay for classroom purposes shall report annually in writing to Proessor Ronald Daigie the number of copies duplicated and the categories of the recipients, I.e. students, businesspeople, Industrial sector representatives, public sector representatives, etc. 4 A..D.reserves a royatty.free nonexcluslve Irrevocable righ to ror oduce, publish, or otherwise use, and to authorize others to use the Glossary for U.S. Gemment purlcsee. rdr Junc 9, 1992 Hnkenry,,. Enck for CENTRAL CONNECTICUT 2TA1E UNIERSITY Prof. Andre Blaszczyriski Prof. Ronald Dailie P.O. Box 476 Economics Department Tho ston, CT Central Connecticut State University UNSA 1615 Stany Street New Britain, CT 0600 USA

4 GOWMV POJO EKONOMMYCH 3 SPIS TRE Cl - TALE OF CONTENW: PRZEDMOWA - ACKNOWLEGEMENT_ 4 WST9P - IN1iCODUCTION 6 StOWNIK POJgd EKONOMICZNYCH - GLOS5ARY OF ECONOMIC 1ERMS 14 BIBUOGRAFIA - rivtlioga4hy 142 ANGIELSKO - POLSKI INDEKS - ENGLISH 4 POLISH INDEX 143 POLSKO -)ANGIELSKI INDEKS - POLISH 4 ENGUISH INDEX 153

5 StOWNU POJr EKONOMCZNYCH 4 PRZEDMOWA - ACKNOWLEDGEMENT5: Wyldadajqc ekonomjq Iz3rzqdzanle w Polsce ( ), spostrzeglem konieczno wyksztaitowania polsklej termlnologli techncznej w obydw6ch dzledzlnach. Istnila zdecydowany brak szeregu okrew1et, a niekt6re uprzednlo przetlumaczone nabraly zrieksztaiconego I nlewfaciwego znaczenla. Nle majqc motiwoci zajqcia siq tym zagadnienlem w Poisce, po powrocle do U.S.A. z przymnoc t podjlem pracq zleconq przez doktora Ronalda Daigle z CCSU, nad slowniklem dia programu ekonomlcznych nauk we WrocawJ. Pragnolbym pze.rzaza6 wyrazy wdz*nol nstytucjom IovAborn zaagaowanym w programik CCSU, przedewszystklm doktorowi Ronaidowi DaJgle Iyczltwemu przyjacielowl Iwsppracownkowl od wlelu lat. doktorowi Henrykowl S. Enck dyrektorowl programu A.I.D., oraz doktorowl Stanisfawowi Blewasawi takle wieloletnlemu przyjacielowl ktiy odegral znacznq roiq w pocz~tkowe fazle projehu na CCSU. Chclalbym r6wnie& wyrazi6 wdzi~czno& Agency for International Development, szczeg6inle admlnlstracjl A.I.D. Steverowi French i Ninle Majer za Ici pomoc w projekcie CCSU. doktorowl Zdzlslawowi Kremensowi z Politachnki Wroctawskiej za pomoc w koordynacji projektu w Poisce, oraz Tomaszowi W6jcikowi I czlonkom NSZZ Solidamo6 Dolnego 6l4ska za Ich wsparcie i przychyinom. Pragrbym takle podziqkowa6 doktorowl Hubortowi Romanowsilemu kt6ry zorganizowal pierwzq Polsko-Amerykas'skq latnlq szkolq w Krakowie (1990)1 zatrudnil mnie jako jednegu z wykladowc6w, United States Informaticn Agency, German Marshall Fund IInnym organizaciom sponsorujqcym t.en projekt, Rockefeller Brothers Fund, United Nptlons Devolopment Program "Umbrellal Project ICenter for International Private Enterprise za udzielenle stypendi6w oraz przyjacoiorn z Krakowskiego Towarzystwa Przemyslowego a przedewszystkim rnoim sluchaczom z Krakowa, kt6;-zy z entuzjazmem brali udzial w tlumaczenlu i rozwijanlu polskiej terminologil. Slawa Podzigkowania clicialem takle przekaza6 mojemu bratu Jerzemu za donacie komputera, bez kt6rego projekt tern bylby wrqcz newykonalny, mojej Ionie EIfblecie za pomoc w korekcie tekstu polskiego oraz Ewie I Jackowi Krzylanowskim za ich pomoc w wyborze polskich okredle6i. While!eaching Economics ir Management courses inpoland In I became very much aware ofthe need for development of Polish technical terminology inthese field-. Many terms were nonexirtent and Cthem. though translated.had often acquired skewed or inppropriate meanings. Although Idid make some notes on these linguistic problemo. it was obl4ous that development of new terms required more time than I then had avaloe. Iwas verypleased to be able to resume this work when I was asked by Or. Ronal Daigle of Central Connecticut 5tate Univnersityto prepare a glossary for CCSU e Ec oiomic Education Program in Wroclaw. Poland. I wish to ex 1 'ress my gratitudeto the institutons and individuals respcn.ible for the CCSU program, in part cular to Or. Ronald Dajle. a friend and colleague of manyyear, to Dr. Henry5. Enck the A.lP. Project Di-ector.am well as to Dr. St rl.4,luo 1lejwas, a.oa friend of many years. n#io wa instrumental in the Initiation of the CCSU project. lam also gratefulto the Agency for Interna ioral Pevelopment, and opecificaltyto AlP administratorssteven French and Nina Majerfor their support of tie CCSU project. My uppreclatonalso goes to Dr.Zdzislaw Kremens of the Technical University of Wroclaw for his work as the project coordinator in Poland and to Tomasz Wojcikand the members of NSZZ.5oldarnosc of Lower Silesia for their support

6 S.OWK PO SONOMCMcH 5 1also ake this opportunity to thank Dr.Hubert Romanoi~ki Who was responsilefor CrOSnlng the FkRst Polish Amercan 5ummer luslness 5chool in Krakow. Poland. In 1990 Ard recruiting me as one ofti instructors; to the United States Information Agency. the German IvarshallFund, and rothr funding agencles of that project; to The Kockefeller lrothero Fund, the United Nations Pevelopment Program 'Umbrelia" Project and the Center for International Prihate Enterprlse for runding theprogram and rl stay for the following Academic year to my friends in the Krakow Industrial Soc ety, and most of all to my students In Krakow who contributed to this work bysuggesting m*r translated Polish terms and helping In the creation of new ones. Ialso owe a debt of gratitude tw my brothergeorge for his gift ofthe computer on which this *ork *s written; and special thanks to my wife Elizabeth who spent numerous hours correcting the Polish text and to Ewa and Jacek Krarzanowskl,grtheir help In choosing appropriate Polish terms. Andre Blaszczyiski Juty t

7 MDWNKPOJk BOOICaUZNWCH 6 WSTqP- INT-RODUCI1ON Ekanomia zachdnia (1amerykatl argan ekonomiczny, kt6ry Jest frnclem okcreid wtymn slowniku), pfzaz lata Worrowal precyzyjel zdafiniowanq term*lz-ka. NWek6re akroeriena byly wyjle zjqzyka potocznogo. Inne z Wqyk6w ocych, ajeszczo Inne skanstruowane wcolu ujqcla epecjalneg I specyficznega znaczenia. Slowa ukywane wtakiclce ekanamlcznym sq,precyzyle zdefinlowane Itracq wlelolcratne znaczeiie, lub znaczeri la*.e nabyty wjgzuku potoczrvym. Bez sprcyzowanego Iargnu technlczneg, naukawa dyskusia bylaby n~ertoliiwa. Przez p4q6dziesi* lat Polska byte oderwana ad ~Wata zachadniogo. Speciainie odbl siq tow rozwoju naui ekannmii Izarzqdzanla. panlawat wladza kamunist6w polegala czq~ciowo na utrzymanlu pajecia zastipcel nauki okonamil Nauka I jezyk ekonorni I zanqdzanla posladlaty znaczenle palftyczne i Idealoglczne. Ta I izoacia ad aktywnego nurtu nauki okanoml, spowwadawrdo to jqzk poiski pozostal wtyle wksztattowanlu pojyd technicznych. Aktywriy udzwa wgl6wrlych nurtach nauki wyrabta wsp6inq kufturq w~r~d reoci~ist6w nadajqc Ich technicznym zwrotan wfamdtwe znaczenle. Wrezultacle, do jgzyka weszla Moele okraoiei mfylnie przellurnaczonych z jqyka anglolskigo, o nwe~cislych I podw6jnych znacenlach, aczqam akroetie zastcla pa prostu orninfta. Przyldakcn niec~adc. jqkclwycl mole dkdy6 ekawo labar kt6re wkezku angleiskimn ma ptzynajmniel dwa odpowiedni: arv.9e (arbitrat rynkow~y, tzn. kupnao na jednymn rynku I sprzedat na Innym pa wylszej cenle) Iarbitri Qups6b roztrzygn*4ca sporu pzy kt6rym stronry zgadzajq siq ptzyjqd dacyzjg vsponle uznanego arbltra). Panadta, arbftraz jako roztrzygngcle spani ma szerszcf znaczonle nit zracenie arbit ratior wnowaczesnrym j~zku amefykafiskim. Oznacza r6wnfl "postqpawanle palubowne lub 'pastqpawanle ruzj'3mcze*. Ulywanle jednego akrotienia d~a wlelu znacze6i paoadujo brak ftcci Izmnlejsza Ldytecznod wjezyku technicznym. Autar sugoruje skonstrowanle nawega slova, np. larbitwr.jal jako odpawiednik amerykai'skkago arbitration. Zdruglel strory, caly szereg sl6w angilskich Jest nlejasnych Imylqcych. Te niedociqgnigcla w term~nolagi anglelsklej sq nleporzebrile przertlesiane dk Jqzy"~poiskiego przez zbyt daslowne tiumaczerle. Na przyktad angleiski IAqregae Dermand' Noejest wfatciwie Izagregowanie popyt6w" na r6dnych rynkac', Idloslowne tlumaczenie niepatszebnie przenosi problem semantyczny do jqzyka palsldsgo. Innyr przykiadeffk gdzie ang~liskia okreoienia maglyby by6 ulepszane jest surplus (nadmiar Doddc podanel nad Oogdcq put-qdanq przy cenle ponad cenq r6wnowagl rynku) i conriumers- Plub producer4) surplus (r6inlca mlqdzy sumq kt&q kcinsument jes skiary zapiael,. za danq ilok6 praduktu asumq kt~rq aktua!-ie placi; lub r6hnia mlqiz sumq kt6rq sprzodajqcy Jest ekionny przyjq za dan4 flad. prduktu asumq kt6rq aktualnle c~rzymijo). Sq to dwa calklerm admienne pajecla. Wtymn przypadku wjqzyki. paiskim motna u±y6 slowo Inadmlnr (ang. excess6) w odnlesleriu do pwetwszego znaczenle i nadwyika (ang. 6urplus) wadniesieniu do drugiega. W angisisklm *exce'ss, doslowne ttunvacenie Inadmianf, ma dodal.owe nileadpawlednie znaczenia I bylobyrmy'qce wuiyci'i bez pomacnlczych sl6w. Polskie sfawa nadmlar je-st Iatwiejszo wuycw I Jak lourplus' mate wyslqpcwa6 osobno. Przy tiumaczsniu temildnalogl wtymn slownk~u, przyjqta nasv~plujq-.e zasady: 1. ~~Lbjgi: Istniejqco okrotlenla poiskie, Je~eii wlakcwe udywane, byty przyjqte bez zrnian. 2. znaczenjq: Podstawowym zamiaremr byta ulycle wnajszewrszl zakresle potacznych okru Wt', kt6re oddajq doidadnie znaczenio tachniczne I unikanie akrefier%wiela)znacznrych. Gramaiyka paiska sprawia wtymn dadaikawe tnudnatcl. Czasarnl podstawowe slowo tiumaczone z anglelsklego lost odpawiednio, Iecz logo admiana ma jluprzyje znaczenie kt6re jest calidem nleadpawlednie.

8 SOWNIK PoJk eonomcznych 7 3. fonwk Unikano si6w ztrudnq lub nlezrgcznq wymowq. Wtym r6wnwe gramatyka polska utrudnia zadanle ponlewat podstawowe slowo mole bzm6 dobrze lecz nlekt6te logo odmiany wymagaj4 nadmen, 4. larm gilmnastyki Wir'zecw fonstyczr f~e dos ootocz. n:nakehunika6 niepotrzebnego wprowadzanla s6w nleznanych lub archalcznych. Autor uwala le terminologla powinna byd makeymalnle zrowmlala dia przeciqtnego czytelnika. Z drugiej strony, jetell ulyte potoczne ocrenenla nabraly mylnego lub nleprocyzyjnego znaczenia, nastqpuje potrzeba wprowadzonla nowego okre~ienla. 5. obco worzecwlofistwie do oolskich sl6w. Wzasadzie zostala zastosowana polska terminologla z wyjqtkiem gdzle nie byt to moiliwe albo wprowadzalo wblqd. Na przyldad, okredienie angielskle "demanddepoit' zostalo przetuaczone doslownlo jako "depozyt na tqdanle co w potocznym jzyku znaczy le WJ& na konto odbywa si 'na.danile' a nle wvoa z konta W tym przypadku, leplej L.2y6 okredlenia obcego a m (r6wnle± przylgtego wjqzyku polsklm) nit pozostawi mylqce okrelen.e polskie. 6. jdnolo: Slowa kt6re powtarzajq sig winnych okre~lenlach Iwdefinhjach powinny mle6 to samo znaczenle. Nlekt6re znajtrudniejszych problemow wyboru sl6w przy tlumaczeniu okre leai zanglelskiego sq cplsane dokladniej wspecjajnych notatkach poniloj (punkty 1do 10). Polskleslowa uywane wtym slowniku sq podane wraz aich odpowlednim znaczenh angielskim. Te notatki obejmujq slowa kt6re sq czqsto utyte pr-y deflnlcjl Innych okrealeai, stowa czsto the zrozumlane, grupy zblitonych znaczeniem sl6w kt6re jednak nalely rozr6 ni6 Iokre~lenia kt6iych przetlumaczenie sprawia spe~jalne trudnotci. AnQ'iolskle definicje wtym slowniku s4 tlumaczenlem polskich definlcjt. Poniewal jeden zgl6wnych zamierzorych zastosowa slowr'ka ma by6 jako material pomocny przy nauczanlu ekonoml poiskich sluchaczy przez wyldakowc6w anglo-jqzycznych,waijne jes aleby udostqpni6 wyldadowcom dokladne tdumaczenle polskiego tekstu. Definicje zawarte wtym slowniku majq czqsto charakter encklopedyczny. Zamiaram bylo udost9pnlenie terminologii i wiedzy ekonomlcznej og6lowl ie tylko specjalistom ekonoml. Rozumienle pojq6 gkcnomil wr6d obywateli jest r6wnle warne jak Iwr6d ekonomist6w. Podejmujqc codzienne decyzje ekonomiczne, obywatel ma wplyw na przyszo,gospodarki. Ta my l przewodzia pracy nad Slownikiem PojqIEkonomlcznych, kt6ry daje tylko skromny poczqtek rozwijajqcej sig nauce. Economic science in the West (and the American economicjargon which is the source of the terms in this glossary) his evolved over the years a precisey defined terminology. Some terms were taken from the common Language. some imported from other linguygcs. and -somewere invented, but Inall cases theywere reserved for special and specific meanings. Whe n used inan Economics context, they no longer have several m nings nor the meaning they have incnmrror usage. They have but one precisely defined meaning. Without this precise rechnicaljargon,there can be no scientific discour.e. For five decades. Poland nas been isolated from the westirn world. This has been especialy so Inthe development of economic and management sciences because part of the raison d'h.re of the communist stote w.s based on thz propositon that there existed an altrernatkeeconomics. The rcience and the Language of economics and management acquired a political and ideological charge. fecause of this and because of Isolation from the actavediscourse necessary fer all specialists Ina field to develop a shared culture that gives their technical language its contextua!meaning, the Polish language laggedindevelopment ofcounterpart technical terms. Many meanings of terms were skewed,some were misinterpreted, some given imprecise or double meanings and many were altogether ignored.

9 To Illustrateone of these problems, consider the term arbhra± (not Included in this dictionary). which is used to mean both arbrage (bou'ng at a low price In one market to sel/at a higher price in anothermarket) as well as arbitration(a method of settling disputes where the parties agree to have their dispute decided bya third party). Using one term to refer to both meanings compromises their precision and usefulness In a technical language. This author would argue for adopting the word aittracia for the second meaning. None ofthe otherpossible accepted meanings of fbtrat(such as postepowaflie polubowno - meaning essenualty out-of-court setement, or postqpowanie rozemcze - meaning disengagement neeotiations, as In ceasefire negotiations) areadequate. Marty similarand worse problems aredealt with below. OWNKPOJO xonoeicmvch 8 On the other hand some English terminology is also not idealand may be confusing. Often rtese Inadequacieshave been unnecessarity carried over to Polish by tot, literal translation. An attempthas been made to correct such shortcomings in this glossary. For example "AggregateD)emand"is not realty the Aggregation market demands, thus translating this term litraly into Polish unnecessariy &,ansfersa semantic problem. Another example ofa possible Improvement on the originalenglish terms would be In translating"surplus"and'consumer's (or producer's) surplus". which have very different meanings yet use the same word. In Polish it Is possible to call one nadmiar (lireral r excess) and the other nadwylka (literall. surplus). The same rniht have been done for English terminology with the use of "excess" but for the fact that the word has additionalmeanings that; would be misle.ading and thus cannot stand alone (has to be used with "supply" or more preclsely "'quan'tysupplied"). The Polish term nadmlar has les ofa problem on this score and like "surplus"it canstand alone. In arriving at proposed translations of terms In this glo.sary, tlw following crtera were used: I. uwsp The current*y used Polish counterpart term is used. if appropriate. 2. maanln Thi was the primary criterion. To the extent possible words and terms were selected whose common languagemeaning and connotation convey the intended technical meaning. Also as much as possible words that have awkward secondarymeanings and nuances have been avoided. Polish Is a language rife with gradations of meaning and often implied nuances with emotional contenr. A special problem arises from the complej:ity of Polish grammar. tdeclirtions of nouns and agredment bet7en adjectivesand nouns as well as nouns and verbs yield numerous forms of each word. Often i translationof an English word, turms out to have an already well established but toaly inappropriate meaning Inone of Its forms. 3. phaonec.. Care was taken to choose words deold ofphonetic awkwardness. This is no small task considering declinations of nouns and requisite agreement between adjecrves and nouns as well as nouns and ver*s. hdarry English terms might be easly enouoh translated, but produce uneryeced phonetic gymnastics in some of ir* derived forms. 4. Jargon v. common words: Chooing obscure words for the sake of developing a uniquejargonthat has little meaning for the non Initiatedis art for its own sake. This authorbelieves that.h, terms should be as understandable to the average person as possible. On the other hand, when a common word has been already adoptedand has acqulred a misleading or imprecise meaning, it becomes necessary to introduce a new ten". 5. fonign v.native words: it has become fashionable to Import English termo into the language either In their literal translation, or transliteration or by "polonlzing"their l atinor Greek root ',ords. Not Infrequen*. this has produced totally Inapproprite,and at time,, amusing results. The operating principle In this glossary is to give priority to Polish wording as much as possible. thcugh in some cases foreign terns are used In place of already acceptedpcish onei that may be misleading or to distinguish two separatemeanings. For example the term "demand deposit" has been translated11erally into depozyt na 1qdau e, but read literally this Implies that it is the depositing that can be done on demand 'not the payment or withdrawal. In this case the use of a foreign term az i/a (that IS also accepted r, Polish to describe demand deposit) Is prefera'e. 6. conslatenw. For words used repeatrlcy in several different. terms (in conjunction with other words), and In defining terms, an attempt has been made to use them to mean the same thing in each case. Thus, a one-to-one asslgnmen: of words to meanings has been attempted.

10 SWa.NIK POJ46 EKONOMICZNYCH 9 Some of the most difficult problems in choosing terme and words Intranslation are described in the special note tha, follow (II through t10 below). Each Polish word used Is lited along with it counterpart Engllih meanings. Of. pecial concern are words that are used often In definitions of other terms, terms that are commonly misunderatood. groups of words that have close meanings and yet need to be distingulhed, and terms th-at canot be tranalated exacty from one language to the cther. Other les recurring problems are dealt with in footnotes. The English definitions Included in this book are a translation of the Polish,not the cth'er way around. Since one of the major Intended uses of this dictionary Is as a learning aid in programs of instruction conducted by English speaking Instructora for Polish students, It Is Importantthat the instructors have availableas close a translationof the Polish tet a possible. A final introductory comment "oan extent these definitions are encyclopedic In nature. The Idea of this type of expansive, encyclopedic glossary Is to make the terms accessibleand understandable to a wider audience. The idal would be to make it understandableto the average person because ultimatety what riattmnr is no. the economic literacy of economists, but the economic literacy of the genera;population. It Is people as voters and as microeconomlc decision makers who will trutydetermine the future of the Polish economy. tit is to them thateconomists should be ry'ng to communicate. The Fresentglossary I5Irspired by this thought though It is obviously far from truy accomplishingsuch an ambitious objective. 1. economic, economy - ekonomiczny, ekonomia, gospodarczy, gospodarka ekonomiczny, ekonomia - (koszt -, wydajnod -, rnkro ~, zasada -, dobro -, racjonalnok -, wyb6r -, system -, integracja -, rozw6j -. rm91 ~, czynnlk ~, zjawisko -, kryteria nie-, polityka makro-, decyzje -, infrastruktura -, model -) economic, economics (- cost, - efficiency, macro -. - principle, - good, - rationality, - choice, - system, - value, - irtegration,- development, - thought, - factor, - phenomena, norcriteria, macro- policy,- decision, - infrastructure,- model) gospodarczy, gcspodarka - [polski odpowiednik orginalnego greckiego ir6diloslowa bkonomii: &,nia I (cykl -, dzialalnotd -, kontrakcja -, ekspansja -, wzrost -, poftyka -, decyzia -, - podziemna, jednostka -, infrastnktura gospodarki, model gospodarki) economic, economy [the Polish counterpart of original Greek root for economic: A, 3 ( t cycle, - activity, - contrac ion, - expansion, - growth, - policy, - decision, underground-, - unit, infrastructure ofthe-, model of the -) 2. 6carcIty,shortage,surplus, deficit - niedostatek, niedob6r, nadwyika, nadmiar, deficyt niedostatek scarcity niedob6r - przeciwieistwo nadmiaru (- na rynku) shortae: opposite of surplus (nadmiar) (market-) deficyt - odwrotnot6 nadwylki (- budietowy, - bilansu handlowego) deficit: opposite of surplus (nadwylka) (budget -, trade-) nadmiar - przectwier'stwo niedobru (- na rynku, rezerwy -, - potencjalu produkcyjnego) a) surplus: oppostte of shortage(market -) b) excess (- resrves. - productive potential) nadwylka 1) odwrotno.6 deficytu (- budletowa) surplus: opposite of deficit (budget'-) 2) nadwyika wartodci ( - konsumanta, - producenta) surplus value (consumers ~, producer's )

11 SLOWNIK POJkd EKONOMICZNYCH ronertlbllty,igubetltuf;wbllt, funglbllti,liquidity, flexiblity2, elaritlclty, exchande, vmde-off- vymienialnok,, zast~pczo.6, plynnok,, gitkod6, zamienlalno, wymiana,glefda, zamiana wymien alno.a wymienno.t - (- waluty, - jednych aktyw6w na drugle) convertibility (currency-); exchangeability (-of one asset for another) zast~pczom6 - (- produkt6w, produkt -) substitutability (produkt -) zamienlalno.., zamlenno6 - (- kontrakt6w terminowych, - ladunku, - nominalnej jldnostki waluty na Inn jednostkq tej same] waluty, np. $5 -)5 9$1,- jednego produktu na drugq funglblity; eachangeability: (- of futures contracts, - shipment, - of one currency denomination for another, - ofone product for another plynnod - (- aktyw6w, aktywa -, - kurs walutowy) a) liquidity (-of a-sets, - assets, - of money) b)flio>!lty,floating (- exchange rates) gqtko 6 - (- con Iplac) flexibility (- of wages and prices) eastycznod - (cenowa - popytu) elasticity(price - of demand) wymiana - (- barterowa, trodek -, warto 6 -, teona wartoki -) exchange (barter-, medium of-,- value, theory of value in-) glelda - (rynak) (- towamowa) exchange as market (commodities -) zamiana 1) zamiana jednej korzyci (jednego dobra) kosztem wyrzeczenia slq drugle. trade-offi (- one good for another) 2) stosunek wartoci zailennych, zamlenlonych. trade-off-(- between one value and another) 3) dostad co4 w zamlan exchange (receive something in-) 4. real, nominal; face, Intrinslc (value,); actual - rzeczywisty, nominalny, nominalna (uwidoczniona), wtaciwa (wartu 6), aktualny rzeczywisty -rzeczywisty (realny): w cenach stalych. real: deflated, in base yer -constant dollars, as opposed to nominal, incurrent dollars Jakkolwlek slowo realny' lost czq~ciej uywane nl rzeczywlsty, wydaje slg e 'realny"jest szerszym, bardziej mylcym pojqciem i mnlej odpowlednim terminem. Na przykiad realna cena oznacza r6wnie' cnq molliwq, ceng dostqpnq. The choice of rzeczywisty instead of the literally translated realny to stand for "real"is also one that may be controversial. Although both word have been used, realny has clearly become the preferred term. However reany has additional meanings in Polish that may cause some confusion. It also could mean realistic as In"attainable or affordable price". Rzeczywisty on the other hand seems to this author to be closer to the true meaning of realasused ineconomic jargon. nominalny 1) nominalny: w cenach bie±acych nominal: in current dollars, not deflated 2) - wartog: wartok uwidoczniona, wplsana w dokumentach (np. na banknotach, obligacjach) face (value) aktualny - - wano., - poziom: (- poziom Produktu Narodowego Brutto) actual (value, level): (- level of GOP) wtaciwy - - wartok: warto 6 wewngtrzna, istotna (rzeczy samej w soble), uytkowa intrinsic(value)

12 SOWlK POJ EKONOMICZNYCH avegate,total - globainy, calkowity caly globalny - sumaryczny: dolyczqcy calej gospodarki, ne poszczeg6lnych rynk6w lub jednostek ( wydatki, popyt -, podal -, dtugookresowa podaz -) aggregate C- expenditures, - demand, - supply, long-run - supply) Wybbr slowa 'globalny jako tlumaczenie =aggregate"mote budzi6 kontrowersjq. Slowo zagregoway' (doslowne ttumaczenle *aggregate')zostalo juz przyjkte w terminologil. Naleialo by jednak zrewldowa6 stosowno66 fego slowa, poniewa± czasto wprowadza w blecd nawet w oryginalnym anglelskim zastosowanlu. Na przyldad, aggregatedemand (popyt zagragowany tzn. globalrr) nie jest naprawdq sumq (zagregowanlem) funkcjil popytu Indywiduanych osbb lub funkcji rynkowego popytu na wszystkle produkty. Oznacza zagregcwanle funkcjl popytu tylko w zrozumleniu heurystycznym. Ksztatt funkcjl popytu globalnego jest zaleiny od mechanizm6w bardziej zloionych od prawa popytu Inadal brakuje rdukwatnego wytlumaczenia zwiqtku teoretycznego ml dzy popytem na pojedynczy produkt a popytem globalnym (na wszystkie produkty). Slowo lglobalnyl jest pod tym wzglqdem mniej mylqce. Poza tym slowo Izagregowany, jest nawet mnlej zrgczne w wyrnowie polskiel nl± aggregate w angielskiej. The c'o:e of globalny for 'aggregate"is one of the le5s clear and more controversial c;ioices made. The literal zagregowany has alreadybeen largely accepred as the Polish term. However, if it is not too late, it may be worthwhlle to reconsider this. The term Is not entirely appropriate to all uses it is put to in English. For instance,aggregate demand Is not really aggregated individuals' or market demands. It stands-in for aggregated demands Ina heuristic sense, but its shape Is determined by different ana more complex mechanism than the law of demand. In fact, the theoretical link between the function of demand for a particular product and aggregate demand has never been satisfactorily established. Thus stressing aggregation may be inappropriate and globalny has less of this connotation. A second reason for turning away from zagregowany Is in its phonetics. The term sounds badly enough in English, but it Is even worse in Polish. calkowity - calkowity w odr6,nieniu od trednego, kraicowego lub czqstkowego (- produkt, - ko!zt, - przych6d, - cena) total (- product, - cost, - revenue, - price) caly - caly w sensie sumy kwot (koszt caly = koszt staly + koszt zmienny) total in sense of sum of amounts ('- cost = variable cost + fixed cost) 6. regulation, controls, rationing, distribution, division, allocation - regulacja, reglamentacia, podzial, rozdzielanie, dystrybucja, alokacia regulacja - ingerencja interwencia rzqdu (- rzqdowa, agencja -, - cen, - p.ac, - hindlu) a) regulation (government - - agency) 17)controls (price -, wage -, trade -) reglamentzcja - racjonowanie lub rozdzielanie produkt6w, kontyngentowane, przydzial (mechanizm ~, - rzqdowa) rationing(- mechanism, government-) podzial - (-dochod6w, - aktyw6w, - rynku, - pracy, - produkci, - zysk6w, nie- zyski korporac]i) a) distribution (- of income, - of assets, - of profits, ur- corporate profits) b) division (- of market, - of labor,- ofwork, - production process) rozdzlelanie - podzial (- zys'6w, nie- zyski korporaci) distribution (- ofprofits, urr corporate profts) dystrybucja - dystrybucja fizyczna, okrelenle marketingowe (- produkt6w, kanal ~) distribution: physicaldistribution, as in marketing (product- - channel) alokacja - -,rodk6w produkcji allocation (- of resources)

13 StOWNIK PoJr EKONOMrCZNYCH product, good, iervlce, commodlt,6 Input-output, output- produkt, dobro, towar, usu vawkad-produkt (wejcio-wyjcie), produkcja dobro 1)cod co posiada warto 6 (- ekonomiczne, czyll pod niedostatklem, - wolne, - nlerynkowe) good - something that has value (economic or scarce-, free -; nonmarket 2) dobw w przecwlef'stwle do zla: posladajqce wartoft (kra cowq utyteczno,) ) dodatniq w przeclwlerfstwu do ujemned good v. bad: having osltive value (marginal utility) v. negative value (marginal utility) 3) - publiczne I *jrywatr'i goods as In pu.,':ctoodor private good - because ofawkwardness of using produkt produkt 1) towary Iuslugi (0qczNle)w handlu (nynkl -; - gorszy, - komplementamy, - zastqpczy, - finalny, p6l- lub - po.redni, popyt na -). a) good (normal -, inferior -, complementary -, substitute-, intermediate-, final-, demand for a'-) b) goods & services together: output ofproduction process of goods and servicos ('- markets) 2) wynik procesu produkcji: towar6w (wyrob6w) Iuslug (,- kraricowy, tredni - robocizny) product: output of production process ofgoods or services (marginal-, average - of labor) 3) wyjcie w modelu wel~cie-wyjcle [w otecnym slowniku r6wnle±: model wklad-produkt] output (in input-outputmodel) 4) calkow.ta oferta marketingowa (zetaw marketingowy obejmujqcy: produkt, ceng, promocjg I dystrybucq) product offer (marketing mix: including p".oduct, price, promotion, distributon) Mimo faktu 2e slowo 'dobro' jest bardzlej dokladnym tumaczenlem anglelsklego 'aood, okreilenle 'produkt" jest preferowane ponliwai lopiej brzml, lest lepiej znane I bardzlej zrozumlale w r6inych zastosowaniach Oak np. - komplementamy, popyt na -, - gorszy, potredni, - zastqpczy). Dobro' jest uyte w najszerszym znaczeniu 'good' (np. - ekci iomiczne, lub nierynkowe), i w sytuacji gdzie slowo 'produkt' byloby mylqce (np. dobro w przeciwiefistwu do zla i w - publiczne i- prywatne). Even thoigih the Polish dobro isa more literal ranslation of "good",the word produkt is (product) preferre,4 because it more widely used Ineconomic terminology and dobro is too awkward in most uses. Dobro is usedin the widest meaning of "good" (e.g. economic -, nonmarket -) and in thore ra 'ecases where produkt would be misleading (e.g.: public -, private ~). towar 1) produkt materialny, (w towarach i uslugach), (- podstawowy, gielda -) a) tangiblegood or product (in goods or producto and services) b) commodity (primary-, - exchange) 2) produkt (w wymianie produkt za produkt, wymianie towarowej) good (in direct exchange of goods in barterexchange) usluga - service: intangible good or product - produkt niematerialny wklad 1) wefcle w modelu wejcie-wyjcie input in input-outputmodel 2) wklad trodka produkcji input of resources produkea 1) ilow6 wyprodukowana output: quantity produced 2) produkcja: proces produkcyjny (wydar.om ) production (- efficiency)

14 SLOWNIK POJ EKONOMICZNYCH laor - praca, robocizna praca 1)praca (podzial pracy) labor as work (division of work, division of-) 2) robocizna w niekt6rych przypadkach gdzie powszechnle u~ywany jest nleodpowledni termin, lecz rozr6inlenle nie jast istotne (rynok pracy powinlen nazywa6 slq rynklem roboclzrrj) laboras a resource only in some cases to be consistent with common usage, and only where the dlsiinctlon is not crucial or either laboror work could be appropriate (as Inmarket) robocizna - trodek produkcjil laboras resource (- productivity) 9. final, finihed good5 or products - produkty (dobra) finalne, towar (wyr6b, produkt) gotow4. ustuga koricowa finaine - odno~nie do towar6w Iuslug lqcznie final: referring to both goods or products an well as services gotowe - towar (wyr6b) g2loyy (kofcowy,finalny): odnonle produkt6w fzycznych, dotykanych final, finished: referring to tangible, physicalproducts on& korcowe - uslugi kocowe: odno~nle produkt6w ;izycznle nledotykalnych, usiug final services: referring to intangiblegoods (services)only 10. efficlency, effectiveness, productivity -wydajno6, efektvwno 6 produktywno66 wydcejnom - optymalizacja, maksymalizacja korzyci, najwiqcej dobra dia najwlqkszej rzeszy ludzi, pojlcie pochodzqce od filozofil utylitaryzmu, rozwinigte przez ekonomlst6w (np. Viffredo Pareto) (- polqczenie trodk6w, - ekonomiczna, - alokacyjna, - produkcyjna, - konsumpcyjna, kryteda -, - inwestycji, - rynek) efficiency (- combination of inputs, economic -, allocative -, productive -, consumption ~, - criteria, - of inveetment, - market) produktywno'6 - produktywnov6: produkt podzielony przez wilady,rodk6w (- robocizny, - pracownicza, - kapitalu ekonoinicznogo) productivity (- of labor,worker-, - of,apital) efektywno66 - skuleczno 6: sukces lub stopiem sukcesu w osiqgniqciu celu, wykonaniu strategil effectiveness (- in reaching objectives, - in carrying out strategy, - work) 4 wydajnok pracy, efektywno 6 pracy: Wedlug powylszych definicji, wydajno6, pracy powinna siq nazywa6 produktywnokq robocizny. Efektywno66 pracy jest r6wniel na og6l rozumiana niepoprawnie w sensie produktywnocl robocizny; efektywnot okrela stoplea osiqgniqulia cel6w, produktywno 6 okrela jakim wyshklem; nalezy u:ywae efektywno66 pracy w poprawnym znaczeniu: jako osiagania cel6w I w odnieslenlu do pracy jak3 czynno6ci. The widely used term 'Wydajno6 pracy" (literally translated:efficiency of work), Is used to refer to laborproductivity and so in this meaniny the correct term should be used. The also widely used term 'efektywno 6 pracy" (literdily translated: effectiveness of work) is also used incorrectly to mean laborproductivity, effectiveness means degree of success In reaching objectives, productivity explains at what cost; effectiveness of work should be used to refer to reaching objectives and with respectto the activity of work, not the resource of labor

15 SWNNIK POJ EKONOMICZNYCH 14 SLOWNIK POJkd EKONOMICZUYCH - GLOSSARY (0 ECONOMIC TERMS1 aal/ty-to-pay prlncl/ - zasada opodatkowania wedfug rnozliwoci Zasada opodatkowania wzaleinorcl od dodhod6w lub zamonotci. The princlplj ofsetting the level of taxation based on income or welth of the individual. a4 regate demand - popyt globalny nzalelno 6 miqdzy pgzjmern M wgospodarce aglobalq (sumaryczna,) IIotciq poqdanq wszystkich Produkt6w wyprodukowanych przez gospodarkq w danym okresle czasu. Pozlom cen I globalna iho.poaqdana sq do slebie wstosunku odwrotmym. * Nalety odr6±nl6 popyt glotany od spjl.: Popyt jest stosunklem mi9dzy p konkretnego Pmd-,,k.u, mierzonq w jednostkach monetamych, a iloncia poadana tego produktu, podanq w jednostkach llo~ciowych (np. tonach). Popyt globalny jest stosunk;em mlldzy poziomem cen w qae aospodarce, mlerzonym Indeksem (wskatniklem) cen, a Orbalnai liocia po±qdana. produkt6w wyrazonq w jednostkach monetarnych jako rzeczywisty produkt Narodu,.yV Brutt. Pry popycie, stosunek odwrotny miqdzy ilociqa cena danego produktu (lorawo DopVtU) jest oparty na subjektywryni por6wnaniu.b! Poci krgricowel danego poduktu a wszystkich Innych produkt6w. Przy,opycie globalnym, stosunek odwrotny miqdzy poziomem cen a globalnq ilociq poqdar. jest oparty na efekcie said roczywistych (efekt maiatkowvn) oraz na podobnych efektach poziomu cen na inwestvcie (wvdatki iqwetcine1 ieks t. The relationship between the price leve! and aggregate quantity demanded for all finil product6 produced by the economy in a 6,pen time interval. The price level and the aggregate quantity demanded are inversety related. 0 One thould distinguish between aggregate demand and demand. Demand is a relationship between ti;e price, measured inmonetary units, of a specific product. and the quantity of that product tatedinquanraty units (e.g. in tons). Aggregate demand is a relationship between the price level inthe whole economy, measured by an index of prices, and the aggregate quantity demanded ofall products, expressed in monetary units as the real GDP. Indemand, the inverse relationship between price and quanti,y of a given product (the law of demand) i. based on the subjective comparison of marg.nal utilityof a proauct relative to all other products. Inaggregate demand, the inverse relationship between the price level and.aggregate quantity demandad i based on the real-balances effect (wealth effect) and on similareffects of price level on Investment spending andexports. a* re4 tae demand-a.gregate suppl model - model popytu i podazy plobalnej Model makroekonomli oparty na stosunku p 60 aloaiog2 Jln~g lstosunku v globalnel. Rcwnowaga -50 ' I As mlqdzy popytem globalnym a podadq globaln. ustala 40 "... poziom con Ipoziom rzeczvwisteo ProduktuvNarodoweao price level- poziom cen 10.. realgdp, reeczywisty PNB 0 AS = poda globalna AD=popytglobalny real GDP A model of the macroecon'rmy based on the aggregate demand relationsh,*pand the Aggregate st, relationship. Equilir.um between aggregatedemand and aggregatesuppo determineg the price levei.4 the level ofreal GDP

16 StOWNIK POJ6 EKONOMICZNYCH 15 a grepats expendlture5 - wydatli globalne (zarnierzone -) Stosunek mlqdzy Dochodem Narodowvm asumq zamierzonych (pldnowanych) wydatk6w na oroduktv finalne wytworzone przez calq gospodarkq. Suma wyadk6w konsumocvlnvc h, Watki Inwestinyyh,mdatkvzd, Iek ru netto w dar:ym okresle czasu. Re!ationehipbetween National Income and the sum ofintended (planned) expenditures for final products produced y 't eentire economy. The sum of consumption, Investment. government expenditures iond net exports Ina given tire period. alyregateexpendlitures-national Income m.idel - model globalnych wydatk6w I dochodu narodowego Mode! makrookonomil oparty na analizie r6wnowagi I procesu r6wnowatenla zamterzonych wdaik6w alobalnych z Produktem Nardowfm Bruo 1,.;rochodem Narodowvm Orutto. 1 (Plerwotnie model wydatk6w globalnych I dochodu narodoweg byt przedstawlony w w o nogpiflnych, obecnie na ogl przedstawiany jest w wartocach rzzwlstvch ) Algebralcznie: Y = AE warunek rownowagi; Y: Produkt Narodowy Brutto, AE: wydatkl globalne AE = C+I+,3+Xn wydatld globalne I: inwacle, G: datkzadowe Xn: okpo rietto, C: wvdatkl konsumocvine C = Ca + mpc (Yd) funkcja konsumpci Ca: konsumpcja nlezaleina od dochodu (O<mpc<1) mpc: krafcowa sldonnow do konsumcil, Yd: dchdl dyspozvrvl~ Yd = Y - T doch6d dyspozycyjny T: podatkl T = To + t (Y) po;atki To: podatek nlezaleny od dochodu, t: stopa opodatkowania dochodu wyprowadzajqc r6wnanie Produktu Narodoweao Bntto r6wnowa.i: Y =( 1 -m+mpc.ti.(c. -mpc.t 0 +I+o+Xn) 50 A, 30 i" Expendilurti - Wydatkl 20-- Income (National) - Doch6d (Narodowy Brutto) -2 GOP- PNB: Produkt Narodowy Brutto 11 1 j Ynlncome (GDP) Patrz: consumption function -fp'jakgraomc A model of the economy based on the ana ybie ofequilibrium and equilibratingadjusfmnt9 of Intnded aggregateexpendituree with GDP or National Income. (Originalty the model r.s precen':ed In nominalterms, today it isusually presented in real terms.) 0 5ee con.sumption function Produkt Narodowy Brutto jest r6wnozneczny z Dochodem Narodawym BMtto. Produkcja tuza dochody wpostad pl c. odseaa'k, czynu Izysku. DodaJ c wszystkle tedophody (wlizjqo zysk), otrzymuj. slir6wnowaztch6 produkcjl. Pftn: 'mtoo asumy wydatk6w I'urnawszystklch dochc6w... w defincjl Produktu Narodowogo Bnto (PNB), (ang. Gros Pome rtkcproduct).

17 SLOWNIK POJ4 EKONOMCZNYCH 16 a6 rre te oupply- podaz globalna 2Zaietno miltzy 2nziomem con wgospodarce agbbe.;nq (sumaycznq) Io'c podanq wszystkich prouktw Rnalnvch wytworzonych przaz gospodarkq wdanym okresle czasu. Poziom ceon Igtobaina IRo podana, s do sleble wprost proporcjonaine. Na ely odr61nkw podal globainq oj podau: Podat jest stosunklern m*lzy cena konkretnego produkt mierzonq w jednostkach monetamych, a 1 Dodanq tego produktu, mlezonq w jednostkach 5b cowych (np. tonach). Podal globaina jest stosunklem ml*dzy ozmm cle] giwo 0, mkerzonym indeksem (wskalnikiem) con a 2Loan l podanq wazstklch a,wyraton, w Jednostkach monetamych jako rzeczywisty Produki Narodovv Brutto. Pzy poda y, stosunek wprost proporcjonany mk4dzy IIo~clq a cenq danego produktu (prawo ) j6t oparty na kalkulacjl koszt.. aqyy. Przy poda4, g:obalnej, stosunek wprost proporclonainy mlqdzy poziom'm con a globainq IIcWq podanq polega na zalolonym oplnlenlu zmiany con,rodk6w orodukci (koszt) po zmiare cen produkt6-. Relarlonship between the price Pvel In the economy an.4 the aggregate quantity supplied of all final products produced by the economy Ina given time period. The price level and the aggregate quantity supt ded are directly relarted. 0 One shou!d distinguish between suppiy and aggregate supp&. Supply s a relationship between the prire, measured Inmonetatj units, ofa specific product, and the quanl~ty of hat product. measured in quantity terms (e.g. tons). Agqregate supp isoa relarionshipbetween the price level In the entiro economy measured by an Index ofprices, and the aggregatequantity of all products. expressed in monetary u,-;it as real GOP. Insupply the inverse relationship between quantity and price of a given product (law of supply) is based on a calculation of marginal costs. Inaggregate supply, the Inverse relationship betvten the price level and the aggregate quantity suppliedisbased on the agsumptlon of a lag in resource price (coots) changes behind product price changes. allocativeefficiency - wydajno6 alokacyina awydajno alokacyjna jest osiqgniqta kiedy wszystko mozliwe korzyci z wvmlan s,zrealizowane (tz. Nle ma mo±iiwokci poleps.enla dobrobytu nawet jednej Gsoby, przez re-ajokacj 6rodkbw rodukeil lub produkt6w, bil obnihenia dobrobytu innej.) * Przy wydajnej alokacji trodk6w Idystrybuci produkt6w.,en kadego rroduktu powinna r6wna6 s.9 lego kosztowi kratlcowemu. Zaldadajac wolny I konkurencvinv rvnek, z punktu widzenla spoloczefistwa, cena wyrala warto wzglqdnq danego produktu. Podobne, koszt kracowy jest wyrazem wartotcl wzgldriej,rodk6w produkcl konfecznych do wyprodukowania tego produktu. R6wnujqc te dwie wartodci osiga s19 optymalne rozdzielenle,rodk6w produkcji I optymalne IIo.cl wyprodukowane poszczeg6lnych produkt6w w gospodarce (tz. maksymalizacj9 dobrobytu spoleczef stwa). nwydaino.d alokacyjna obejmuje wydaino6 PrQdukpcyna, Iwydajno. konsumpcyjnq. Wydajnok konsupcyjna dotyczy maksymalizacj.teczno,.j (satysfakcj, szcz9,iiwoci) konsument6w I oslqgana jest kiedy 11oraz krbfcoweo u2teczno~ci i ceni jednego produktu r6wna siq ilorazovi kraacowej ulytecznocl I ceny kaidego inneg,,produktu. Allocative efficiency is attained when all possibl. gains from exchange have been realized (i.e.. It is not pessible to improve the welfare of one Individual through reallocation of resources and pnrducts. without reducing the welfare of another individual.) 0 With aliocative efficiency tue price of each product should be equal r.o its marginal cost. Assuming a free and competitive market, the pric> expresses the relative value of the given product from society's viewpoint. Similarly marginal cost expresses the relatve value of the resources necessary to produce this pro-juct. Equating these rvo values, attainsanoptimal allocationof resources and optirral amounts ofproducts Inthe economy (i.e. maximizes society's welare). 0 Allocative efficiency includes productive and &onsumptionefficiency. Consumption efficiency pertains to maximiation of utility (satisfaction,happiness) of consumers and is attainedwhen the ratio of marginal utility to price of one product is equal to the ratio of marginal utility to price of all other products.

18 SLOWN1K POJ4 EKONOMCZNYCH 17 amortization- amortvzacja 2 1. W rachunkowokci, pedodyczre obn1lanle stanu konta (aktyw6w lub dlugu) wodhig ustao:e formuly. 2. Ratalne spfacfwae dhgu (np. pokyczkl hlpotetycznej). I. in accounting. the periodic rejuctons of anaccount (aasetor liability) accord;n to a ae formuti periodici payment of debt (in InorAllmento). arr pte, Inflation..inflacia przewidziana Stopa Lrfljj aktuainej r~wn sig stople Infnacjl oczolawanel. Spienenhe ocmelw IrMLnf213nct. The rate of inflation i- equal to the expecved rave of inflation. The realleationof 'nfutionaq/ expectvtiona. appreciation(ofas5et5)- aprecjacj& Wzrost warloci a(am z powodu wzrostu ich cen rynkowych. Jeeli aprecjacja al~tyw6w w: ywa [znacznle na obra? stpnu finansowego firmy, powirno Sig przeprowadzi6 Ich rewaloryzacq. Increase ithe value ofassets due to a rie in their market prics. If,upprecLation of assets Impacte slgnificanty on the financial eituationof the firm. they 6hou/d be revalue' 4, ap reciationof the currency- apreciacia waluty Wsystemle D!vnny;h {fz mi vch) kursbw walytowvch (ang. floating exchange rate syse), wzrost kursu walutoweao spowodowany interakcjt Ipdaly Ipopvtu na wolnych rynkach walutowych. W systemie sztvwnvch (ustalanvch) k'irs6w walutowych (ustalanych przez rzqdy) (ang. fixe&d exchange ratesysterm) podniesienle kursu nazywane jest rewaluacj (ang. re'aluation). Ina ',xtirni exchange rare system, an increase inthe exchange rate caused by the interaction cf,uppy and demand in exchange markets. Ina fixed exchinge rate spy-em (fixed by government,) an increase in rhe exchange rate iocalled revaluation. a= et (specuiative) demand for money -,3pekuIac~yjny popyt na pieniqdz 0Zaleino4 mlqdzy stona procentowa ailotlq le nl2"' kt6rq ludzie chcq trzyma6 wcelu przechcwanla warto..i (czw majtku ludzle clcq trzymal wtormle plenigdzy -got6wkl, kont czekowyfh Ipodobnych plynnych Ayw6w slu~qcych jak, trodek wvmlanv). * Spekulacyjny popyt na pienlqdz polega na odwrotnym n.'chu con oblicacl a stopi jientow i na rznlcy miqdzy aktualn, aoczekiwan, stop: procentowq ajeeli aktualna stopa procentowa jest powylej oczekiwanej, rdona siq spodzewa, sp;dku stopy procentowej Iprzez to wzrostu cen obligacji wblisklej przyszlo.cl. Wskazane jos wtedy kupowanle obligacji (tz. wymiana pleniqdzy na obligacje). Wzwiqzku ztym t!o.± ooad pieniqdzy przy wysoklej stopie procentowej jest mala. Jeeli wikszod ticzestnik6w.2 postqpuje podobnie (a zkldadajc rajgna!g tak powinni postrpowa6), 2 na obligacle IIch ceny wzrastaj!, powodujc spadek stopy procentowej ispeinienle oczekiwaa wzglgdem poziomu stopy procentowej. s Podobna zale.no, dziata wodwrotnym kierunku. Kiedy aktualna stopa prmcentowa jest ponli.e oczekiwanej, spodzlewajc sig wzrostu stopy procentowej Ispadku cen obligacl, nalely sprzeda6 obligacje (tz. wyrieni, obligacje na pienizidz). IIo# pozqdana pleniqdzy przy nisklej stople procentowej jest dula. Rdmiled, popyt na obllgacje IIch ceny maleje, stopa procentowa wzrasta, I zn6w spelnlajq sig oczekiwania. wwniosek jest le Ilo.4 poiqdana pierildzy (zmotywacjil spekulacyjne) i stopa procentowa s4 do sleble wstosunku odwrotnym. (patrz: total demand for money - calowfty om nadierlaz 2 W trninologli merykaulkij odelnia s4 anodyzacjq dug)w Iakty6w zwylych od awrolyzec kls2 fizvoz *go (W1w5w trwdch Jaibudynek. oprzy- 6)I amortyzac ak wy-orpf-ihnyc (-ang.depktaw -r4 (np. zobympoy naftowed. Amot..m,oa pko ufizyczor -z ajo* idwiatkn A 7 tion lwae lub CAPt.al cmonumption allowance, Iaanoiyzecja *ktyw6w wycz~qwpyvlych nazwanaieaw depletion ktb deltion allowe.

19 St.OWNK POJ EKONOMCZNYCH 18 The relatlonehip between the Interest rate and the amount of money people wish to holdas A Store of value (partof their wealth people wish to hold in the form of,aone',- ',eh.checking account balancesand sinilar liquda 'ta eerving as a medium of exchanee). 0 Specuutve demandfkr money depends on the Inverse movement of bond prices and the ir erest rate and the difference between the actualand expected rate of Intereisr. 0 If the actualinterestrate 16above the expected race, a drop in the interest rate can be expected and because of this an increase in bond prices in the near futire. it; Ig then prident to buy bonds (i.e. exchange money for bonds). Thus, the quantity of money demanded at h'h mtereast is emall. If most partlclpante in the market act similarly(and asuming rationality they should). the demand for bonds and their prices will rise. causing a decrease in the interestrate and realization of the expectations regardin4 the Interest rate. 0 A aimila ' relationehipworks in the oppoolte direction. When the actual Interest rare i below the expected rate, expecting a risein the interest rate and a drop in bond prices, It is prudent to sell bonds (I.e. exchange bonds for money). The quantity demanded of money is largeat low Intereat rateo. Also, the demand "or bondo and theirprices fall, the interest rate,ses and againexpectations are realized. 0 The inference is that quantity demanded of money (for speculative motive) and the Interest rate are inverse& related. 0 See total demand for money. assets - aktywa Wszelia wvasnom przedsliblorstwa majqca walrto ekonomicznq. Pozycja zestawienia IrnOgQ przedslqblorstwa All things owned by the enterprise that have economic value. An item on the Balance Sheet. automatlr (fiscal) stablizers- automatyczne sta:!!izatory fiskalne atrz: nordlecretonaryfiscal policy - niedsrecjonalnragfka fskalnaj.see nondiecretionary fiscal policy. average fixed cost - 6redni koszt stay Kosz zmienny w przeliczenlu na jednostkq wyrobu. Stosunek calkowitego kosztu zmiennego do iloi wyprodukowanei. Funkcja tredniego kosztu stalego jest funkcjq kr6tko-okresow, Variable cost per unit of output fixed cost is a short-te-rm function. zverage Produt of labor.. redni produkt robocizny LCalkowita produkcia przeliczona na jodnostkg robocizny. Total output per unit of labor. Ration of variable cost to total variable cost to quantity produce,; Average averagepropensity to consume - trednia skhonnok do konsumpcji Procent osobistych dochod6gw dys o l wydawanych na prouktvkonsmocvlne. jj arsc: ws;kanik tredniqj sklonnol do konsumpci; = _ap_ C: wydatki konsupcylne; Y Yd: doch6d dyspozycyjy. Consump'on spending as a percentage ofpersonal disposableincome. average vropenslty to save - 61 ednia sklonnoc do oszczgdzania Procent osobistych 9 Qohod6o-vsoovypnych oszzedzen-ch, BPS= - Yd Saving as a percentage of perconaldisposable income. aps:,skadnik drednlej sklonnotcl do oszczqdzania; S. suma oszczqdzona; Yd: doch6d dyspozycyjny.

20 SOWNIK PO96 EKONWMICZNYCH 19 average revenue (AR) -,redni przych6d SPzgclld calkowlty przeliczony na jednostkq wyprodukowan. Pzy nieobecnodd Msryminagg ="A redni l przych6d jest r6wnowarty celeynkow towaru lub uslugi. Total revenue per unit of ourput In the absence ofprice discrimnatron,the average revenue Is equal to the market; price of the product. avrage tax rate - 6rednia stopa opodatkowania Cawkow p at podzelow przez podstawq (bazq) opodatkowanla. Na ozykdad, grednia stopa opodatkowania d r6wna sig podatkowi (lub zobow,zanq podatkowemtu) podzleionemu przez _domn podlegajqcy opodatkowaniu. TotIl txpayment divded by the tax base. For 1, nce. the average hicome tax rate i equal to the tax (or tax liability)dmded by taxable income. a rae6 total cost (averagecoet: AC) - koszt tredni (dredni koszt cay) 3 KOzt clkowity (caly) w przeliczeniu na jaanuszkq wyrobu. Stosunek Kosztu keio o do jij wyprodukowane. Suma kednieo keztu zmlenngq Itredniego kosztu staleoo. Funkcja drednlego kosztu calego jest funkcj4 krtkq-okrsoa czyli zaldada te jeden ze Lgdjtff (np.apitjfzczny)jest staly. Total cost per unit ofoutput% IaVo of al ecet to quantty of output um of average varihle cost and average fixed co5t, 0 The average totalcoot funcvon i5a ihort-term (e.g. physical capital) i6 &xed. average variable cost (AVC) -,redni koszt zmienny function, I.e., assume one re ource calkowity koszt zmienny przeliciony na jednostkq wyprodukowan., Totl variable coot per unit of output, balanceof pamento - bilans patniczy a Zestawienie wszalklch transakcji zwizanych z przepiywami monetarnymi (w danym przedziale czasu, np. roku) mi~dzy danym krajem a reszt wiata. w tym: obrot6w bielcych (ek1 IImMrt towar6w Iuslun plus transfer6w (orzekazbw cesvinvch, cesl,zaslkw) IdOCI'x~w z Inwestycji finansowych), obrot6w kapitalowych I przelew6w mledzvnarodowvch rezerw monetamvch (dewiz, zlota monetamego, lub Specalnych Praw Clgnienia 4 anp, SpecIal Dravinq Rlghts). s Ujemny rachunek wszystkich przeptyv~w o.rvdz rele% & m,*izynar o " reze-f nmonetarnych oznacza deftcr bilansu platniczego. Nadwika bilansu platniczego Istnleje kedy rac;;'unek ten jest dodatni. Kiedy r6wna slq zeru, bilans platniczy jest zr6wnowalony. W przypadku nier6wnowagi (deficyt lub nadwylia) bilansu plalriczego, zr6wnowalenie bilansu dokcnuje sig przez przelewy mldzynarodowych rezefw monetamych. An accounting of'all transacions irvoving monetary flows (in a given time periode.g. one year) between a given country and the rest of the world, including: current account transactions (export6 and Importa of commodiocs and services, plus transfer payment6 and income from financial investment), capital flows and tansfers of international monetary reserves (foreign exchange, m netary gold and Special Drawng Right6). 3 tredni koazt Jest 'calym'w enslesumryfrednleao koseu zmlennewo Iftnleow ko1zty{tai. Koekt (Pab) Joest celkowitym w sensie lloczynu koaztu rodnilego I iloil(p fobnie Jak eolkowftv koszvzmlenny, sttkwjk tgw. Wedug tych ztad. kogezcalkowtty moina r6dwlat nazwad kosztem colym tubcalkowflym kooztm calym ("ng. total tot cosq. Koazi lost 'caly* w s.nsle sumy zmlennego I stolego. Koa M "catkowlty w odrdbt.tnlu od kodnkgo I ktamowego. Moniks Noymann, IM1eczysdaw Pulawskl, Jerzy Malec, Analelsko-Poi.ki Slownik.'branel Te5r.InolooI Han1o I R-4m1-w, wydanis It,TESA,Warnzawa, 1990, str Spocialne Praws Ciqgnienla (Son)eq oztucznyrn mldzvnamodowyml rezerwami n aitworzonymi przez Mlodrynerodowy Fundusz Walutowy, w colu zw4lkszenla Ilynno4cI w rozrschunk.ch mlqdzy pariatwowych I zmnlejazenia roll z1otamonetasm6no. SMO sqtakte znmne Ja o 'paplerowesoto" (ng. paper gol4. draw/ng riehts oznacza *praws traeowanla'. Bardzlej przyst qpnym ternlnem oznaczqcym Special Drawing Rghts m6g by by6 SpecJaIno Rezorwy Monstame lub "Sztuczn Rozerwy Monetamo'.