POZNAŃSKIE TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUK WYDZIAŁ HISTORII I NAUK SPOŁECZNYCH INSTYTUT HISTORII POLSKIEJ AKADEMII NAUK ROCZNIKI
|
|
- Dagmara Wiśniewska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 POZNAŃSKIE TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUK WYDZIAŁ HISTORII I NAUK SPOŁECZNYCH INSTYTUT HISTORII POLSKIEJ AKADEMII NAUK ROCZNIKI DZIEJÓW SPOŁECZNYCH I GOSPODARCZYCH ZAŁOŻONE PRZEZ FRANCISZKA BUJAKA I JANA RUTKOWSKIEGO TOM LXXII ZA ROK 2012 FEUDALIZM CZNEJ I NOWOŻYTNEJ Redaktorzy/Editors-in-Chief Włodzimierz Mędrzecki Jacek Kochanowicz POZNAŃ WARSZAWA 2012 WYDAWNICTWO POZNAŃSKIEGO TOWARZYSTWA PRZYJACIÓŁ NAUK
2 POZNAŃ SKIE TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUK THE POZNAŃ SOCIETY FOR THE ADVANCEMENT OF THE ARTS AND SCIENCES GŁÓWNY REDAKTOR WYDAWNICTW PTPN / DIRECTOR OF THE PUBLISHING HOUSE Barbara Judkowiak RADA REDAKCYJNA / EDITORIAL BOARD Andrzej Chwalba, Jarosław Hrycak, Krzysztof Mikulski, Alexei Miller, Jerzy Strzelczyk, Philipp Ther, Jan Luiten van Zanden, Janusz Żarnowski KOMITET REDAKCYJNY / EDITORIAL COMMITTEE Piotr Guzowski, Jacek Kochanowicz (redaktor), Elżbieta Kościk, Cezary Kuklo, Krzysztof A. Makowski, Włodzimierz Mędrzecki (redaktor), Krzysztof Mikulski, Jolanta Rudzińska (sekretarz) Adres Redakcji/Address of Editor-in-Chief Instytut Historii PAN Rynek Starego Miasta 29/ Warszawa tel. (48 22) , fax (48 22) rdsg@ihpan.edu.pl; wmedrzecki@ihpan.edu.pl; kochanowicz@wne.uw.edu.pl Tłumaczenie Monika Lipińska Redakcja artykułów w jęz. angielskim Anne-Marie Fabianowska Tłumaczenie i weryfikację tekstów wykonano w ramach programu Index Plus Redakcja materiałów w jęz. polskim Jolanta Rudzińska Konsultacja językowa Przemysław Kaniecki Tłumaczenie streszczeń Aleksandra Rodzińska-Chojnowska Czasopismo recenzowane Spis treści i streszczenia znajdują się na stronie internetowej: ponadto angielskie streszczenia są zamieszczane na stronie The Central European Journal of Social Sciences and Humanities ( Wydano z pomocą finansową Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego The issue has been published with a financial grant from the Minister of Science and Higher Education Copyright by PTPN, 2012 Printed in Poland ISBN ISSN nakład 270 egz. wydanie I Poznań Warszawa 2012
3 SPIS TREŚCI (CONTENTS) Wspomnienie o Profesorze Jakubie Goldbergu (Cezary Kuklo) ARTYKUŁY (ARTICLES) Mikołaj Malinowski, The costs and benefits of microfinance. The market for Dutch East India Company transportbrieven in 18th-century Amsterdam Rafał Kubicki, Wiatraki na Żuławach w pierwszej połowie XV w (Windmills in the Żuławy Region during the First Half of the Fifteenth Century) Szymon Słomczyński, There are sick people everywhere in cities, towns and villages. The course of the Spanish flu epidemic in Poland Bartosz Ogórek, Płodność populacji II Rzeczypospolitej. Badanie przy użyciu indeksów Princeton European Fertility Project (The Fertility of the Population of the Second Republic. Research Applying Princeton European Fertility Project Indices) Paweł Grata, Polityka podatkowa II Rzeczypospolitej. Zarys problematyki (The Tax Policy of the Second Republic. An Outline) Maciej Tymiński, Centralnie planowana ucieczka z peryferii. Wzrost gospodarczy Polski na tle Hiszpanii w latach (The Centrally Planned Escape from the Peripheries. A Comparison of the Economic Growth of Poland and Spain in the years ) Dariusz Jarosz, Emeryci i renciści w polskim systemie ubezpieczeń społecznych lat : sytuacja materialna i strategie przetrwania (Annuitants and Old Age Pensioners in the Polish Social Insurance System in Material Situation and Survival Strategies) ARTYKUŁY RECENZYJNE (REVIEW ARTICLES) Piotr Łozowski, O pożytkach z kwantyfikacji w badaniach nad średniowiecznymi testamentami. Uwagi o pracy Beaty Możejko, Rozrachunek z życiem doczesnym. Gdańskie testamenty mieszczańskie z XV i początku XVI wieku
4 6 Spis treści RECENZJE (REVIEWS) Tomáš Sedláček, Ekonomia dobra i zła. W poszukiwaniu istoty ekonomii od Gilgamesza do Wall Street, wstęp V. Havel, tłum. D. Bakalarz, Warszawa 2012 (Olaf Bergmann) Aleksander Bołdyrew, Piechota zaciężna w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku, Warszawa 2011 (Karol Łopatecki) Mateusz Wyżga, Parafia Raciborowice od XVI do końca XVIII wieku. Studium o społeczności lokalnej, Kraków 2011 (Tomasz Wiślicz) Nikolaus Olaf Siemaszko, Das oberschlesische Eisenhüttenwesen Ein regionaler Wachstumssektor, Stuttgart 2011 (Elżbieta Kościk) Denis Sdvižkov, Epoka inteligencji. Historia porównawcza warstwy wykształconej w Europie, tłum. J. Górny, red. A. Kożuchowski, Warszawa 2012 (Christian Myschor) Adam Walaszek, Życie na pograniczu i życie pomiędzy. Polacy w zagłębiu antracytowym w Luzerne County, Pensylwania, z innymi grupami w tle ( ), Kraków 2011 (Włodzimierz Mędrzecki) Andrzej Żor, Kronenberg. Dzieje fortuny, Warszawa 2011 (Piotr Koryś) Technology and the Making of the Netherlands. The Age of Contested Modernization, , red. J. Schot, A. Rip, H. Lintsen, Cambridge, Mass (Jacek Kochanowicz) Philipp Ther, Ciemna strona państw narodowych. Czystki etniczne w nowoczesnej Europie, tłum. T. Gabiś, Poznań 2012; Timothy Snyder, Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem, tłum. B. Pietrzyk, Warszawa 2011; Marcin Zaremba, Wielka trwoga. Polska Ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012 (Joanna Wawrzyniak) Dagmara Jajeśniak-Quest, Stahlgiganten in der sozialistischen Transformation. Nowa Huta in Krakau, EKO in Eisenhüttenstadt und Kunčice in Ostrava, Wiesbaden 2010 (Janusz Żarnowski) Maciej Tymiński, Partyjni agencji. Analiza instytucjonalna działalności lokalnych instancji PZPR w przemyśle ( ), Warszawa 2011 (Elżbieta Kościk) Wypoczynek zorganizowany dzieci i młodzieży w Polsce XX wieku, red. D. Jarosz, Wrocław 2012 (Włodzimierz Mędrzecki) Dariusz Stola, Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski , Warszawa 2010 (Cecylia Leszczyńska) Mathias Wagner, Die Schmugglergesellschaft. Informelle Ökonomien an der Ostgrenze der Europäischen Union. Eine Etnographie, Bielefeld 2011 (Jerzy Kochanowski) SPRAWOZDANIA I KOMUNIKATY (REPORTS AND COMMUNIQUES) Sprawozdanie z konferencji naukowej Kultura muzyczna Katowic i jej dzieje Katowice, 6 7 IX 2012 (Beata Nycz)
5 Spis treści 7 Sprawozdanie z konferencji Klasztor w gospodarce średniowiecznej i nowożytnej Wrocław, X 2012 (Piotr Guzowski) Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji naukowej Zdrowie i choroba. Wpływ jakości życia na kulturę w Europie Środkowej Zabrze, XI 2012 (Beata Nycz) Internetowe bazy danych w badaniach nad historią społeczno-gospodarczą (Piotr Guzowski, Radosław Poniat) Współczesne źródła informacji EUROSTAT (Lucyna Błażejczyk-Majka) Biblioteka Cyfrowa Centralnej Biblioteki Statystycznej im. Stefana Szulca w Warszawie (Krzysztof A. Makowski) WYKAZ SKRÓTÓW (LIST OF ABBREVIATIONS)
6
7 ROCZNIKI DZIEJÓW SPOŁECZNYCH I GOSPODARCZYCH Tom LXXII 2012 WSPOMNIENIE O PROFESORZE JAKUBIE GOLDBERGU Pod koniec listopada 2011 r. dotarła do mnie smutna wiadomość o śmierci w Jerozolimie profesora Jakuba Goldberga, wybitnego historyka specjalizującego się w dziejach społecznych i gospodarczych Żydów w czasach Rzeczypospolitej szlacheckiej. Była to wieść tym bardziej przygnębiająca, że jeszcze dwa miesiące wcześniej toczyłem interesujące i serdeczne rozmowy z Profesorem podczas Jego pobytu w białostockim szpitalu klinicznym, gdzie znalazł się po nieszczęśliwym upadku w czasie wakacyjnego wypoczynku w okolicach Supraśla. Wydawało się wówczas, że powrót do Izraela tylko przyspieszy rekonwalescencję. Niestety, stało się inaczej. Jakub Goldberg urodził się 2 lutego 1924 r. w rodzinie łódzkich kupców drzewnych i jeszcze przed wybuchem wojny ukończył w rodzinnym mieście trzyklasowe gimnazjum. Wkrótce wraz z innymi Żydami został zamknięty w utworzonym przez Niemców getcie łódzkim, gdzie pracował zarobkowo. Od marca 1944 r. przebywał już poza Łodzią, cały czas pracując w niemieckich obozach, początkowo na terenie Polski (Częstochowa, Skarżysko-Kamienna), a następnie na obszarze Niemiec (w Buchenwaldzie i jego filii w Meuselwitz). W ostatnich dniach wojny uczestniczył w Marszu Śmierci, z którego został wyzwolony w Sudetach. Wynędzniały i wygłodzony przez dwa miesiące przebywał w szpitalu. Do rodzinnego miasta powrócił latem 1945 r. Nie zastał tam, niestety, nikogo z rodziny. W Łodzi kontynuował naukę w szkole średniej. Jesienią 1947 r. został słuchaczem studiów historycznych powołanego nieco wcześniej Uniwersytetu Łódzkiego. Już podczas studiów dała o sobie znać pasja badawcza młodego studenta, która zaowocowała po ich ukończeniu propozycją asystentury. Wprawdzie Jego pierwsze publikacje nawiązywały do działalności żydowskiej socjalistycznej organizacji Bund, z młodzieżówką której był związany jeszcze przed wybuchem
8 10 Cezary Kuklo wojny, ale dość szybko, bo już od połowy lat pięćdziesiątych, swoje zainteresowania skupił na historii społecznej i gospodarczej. W 1960 r. na Uniwersytecie Łódzkim obronił pracę doktorską przygotowaną w Katedrze Historii Polski XVI XVIII w. pod kierunkiem prof. dr. hab. Bohdana Baranowskiego, poświęconą stosunkom rolnym w miastach ziemi wieluńskiej w drugiej połowie XVII i w XVIII stuleciu 1. Rozprawa uderza szeroką, a przy tym gruntownie spożytkowaną bazą źródłową (m.in. księgi miejskie, lustracje, księgi grodzkie i ziemskie wieluńskie, opisy pruskie Augusta C. Holschego), do której włączył jako jeden z pierwszych spisy ludności z lat , powstałe na polecenie Komisji Porządkowych Cywilno-Wojskowych. Ukazując strukturę społeczno- -ekonomiczną badanych miast wieluńskich, Jakub Goldberg wydobył zarazem ich zdecydowanie rolniczy charakter, i to pomimo pewnego ożywienia gospodarczego widocznego w czasach oświecenia. Wkrótce wspólnie z Julianem Bartysiem opublikował pod auspicjami Komisji Dydaktycznej Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Historycznego dwie nieduże publikacje źródłowe przeznaczone dla nauczycieli i młodzieży szkolnej, przedstawiające pozycję społeczną i prawną chłopów w Rzeczypospolitej szlacheckiej oraz wypisy z literatury oświeceniowej 2. Od końca lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia w kolejnych publikacjach Profesora zaczynają się pojawiać prace znamionujące podjęcie przez Niego nowej problematyki badawczej, tj. dziejów Żydów w Polsce wczesnonowożytnej. Jednakże antysemicki kurs ówczesnych władz partyjnych, widoczny także w środowisku naukowym, latem 1967 r. nie sprzyjał pracy, zwłaszcza na uczelniach z młodzieżą studencką, Polakom pochodzenia żydowskiego. Jeszcze w tym samym roku doktor Goldberg podjął dramatyczną decyzję o opuszczeniu wraz z żoną Olgą Polski i wyjeździe do Izraela. Tam początkowo pracował w Centralnym Archiwum Dziejów Narodu Żydowskiego, a następnie przez wiele lat jako wykładowca na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie, na którym uzyskał profesurę w 1989 r. W Izraelu, o czym warto pamiętać, był nie tylko wykładowcą historii Żydów w Polsce i Europie Środkowo- -Wschodniej, ale też cierpliwie objaśniał i tłumaczył młodzieży żydowskiej i wszystkim zainteresowanym dzieje społeczne i kulturalne Polski 1 J. Goldberg, Stosunki agrarne w miastach ziemi wieluńskiej w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku, Łódź Polska wieś folwarczno-pańszczyźniana w XVI XVIII wieku, oprac. J. Bartyś, J. Goldberg, Warszawa 1960 (Teksty Źródłowe do Nauki Historii w Szkole, 18); Oświecenie, oprac. J. Bartyś, J. Goldberg, Warszawa 1961 (Teksty Źródłowe do Nauki Historii w Szkole, 21).
9 Wspomnienie o Profesorze Jakubie Goldbergu 11 przedrozbiorowej. Przez lata zabiegał o utworzenie na Uniwersytecie Hebrajskim Ośrodka Badań Dziejów i Kultury Żydów Polskich, już jako pierwszy dyrektor kierował jego pracami w latach Przykładał dużą wagę do uczciwości badawczej, opartej przede wszystkim na rzetelnym spożytkowaniu źródeł. Nic więc dziwnego, że od wielu lat gromadził różnego rodzaju dokumenty dotyczące społeczności żydowskiej na ziemiach Rzeczypospolitej, które ostatecznie, uzupełnione w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych (mógł wówczas już swobodnie przyjeżdżać do kraju, a także do Niemiec), przybrały postać monumentalnego, a przy tym wzorowo opracowanego pod względem edytorskim, trzytomowego wydawnictwa źródłowego wydanego przez Akademię Nauk Izraela 3. Od lat był także zaangażowany w przygotowywanie wspólnie z Adamem Kaźmierczykiem z Uniwersytetu Jagiellońskiego dokumentacji źródłowej dotyczącej Sejmu Czterech Ziem sui generis parlamentarnej reprezentacji ludności żydowskiej w dawnej Rzeczypospolitej. Tom, który ukazał się już po jego śmierci, obejmuje 255 dokumentów, z których większość została udostępniona badaczom po raz pierwszy, w przypadku zaś już wcześniej opublikowanych sumienni wydawcy poprawili wiele błędów 4. Dokumenty uszeregowane chronologicznie zostały podzielone na trzy części. W pierwszej znalazły się dokumenty władz centralnych Rzeczypospolitej (króla, podskarbich koronnych, sejmu i trybunału skarbowego) dotyczące głównie żydowskiego podatku pogłównego, ale które pozwalają jak zauważają sami wydawcy także na poznanie różnych aspektów funkcjonowania samorządu żydowskiego. W drugiej zamieścili oni źródła wytworzone bezpośrednio przez Sejm Czterech Ziem lub jego przedstawicieli, w ostatniej zaś te, które w sposób pośredni dotyczą przedstawicielstwa Żydów na szczeblu ogólnokrajowym. Oba wymienione wydawnictwa źródłowe stanowią bezcenną pomoc dla obecnych i przyszłych badaczy dziejów społeczności żydowskiej w Polsce przedrozbiorowej. 3 Dwa pierwsze tomy zostały wydane w jęz. angielskim: Jewish Privileges in the Polish Commonwealth. Charters of Rights Granted to Jewish Communities in Poland- -Lithuania in the Sixteenth to Eighteenth Centuries. Critical Edition of Original Latin, Polish and German Documents with English Introductions and Notes, t. 1, Jerusalem 1985, wyd. 2, Jerusalem 2001 (63 przywileje wraz z pomocniczymi dokumentami); t. 2, Jerusalem 2001 (kolejne 129 przywilejów); natomiast tom 3 wydany w jęz. polskim: Przywileje gmin żydowskich w dawnej Rzeczypospolitej z XVI XVIII w., Jerozolima 2001 zawiera obok wstępów także regesty i przypisy rzeczowe przywilejów opublikowanych w obu tomach wersji anglojęzycznej. 4 Sejm Czterech Ziem. Źródła, do druku przyg. J. Goldberg, A. Kaźmierczyk, Warszawa 2011.
10 12 Cezary Kuklo Trudno w krótkim wspomnieniu pokusić się o szczegółową charakterystykę bogatego dorobku badawczego historyka tej miary co zmarły profesor Jakub Goldberg 5, albowiem każde publiczne zabranie przez niego głosu, czy to w postaci drukowanej pracy, czy też na licznych konferencjach naukowych, zawsze przykuwało uwagę czytelników i słuchaczy, przede wszystkim z racji Jego szerokich kompetencji. Profesor nie stronił też od polemik naukowych, niekiedy nawet ostrych. Z racji moich własnych zainteresowań historią społeczną chciałbym przypomnieć cenną, obszerną rozprawę opublikowaną w tomie czwartym Społeczeństwa staropolskiego, ukazującą ogromnie trudny społecznie i kulturalnie problem konwersji, tj. przechodzenia reprezentantów ludności żydowskiej na katolicyzm 6. Profesor doszedł do wniosku, że w Polsce przedrozbiorowej proces integracji neofitów przebiegał inaczej niż w drugiej połowie XIX i w XX w. Ukazał przy tym, że przyjęcie religii chrześcijańskiej wcale nie było równoznaczne z awansem społecznym, a w pewnych sytuacjach mogło nawet doprowadzić do degradacji społecznej oraz do obrócenia neofitów w poddanych chłopów. Wybitne znaczenie naukowe mają także analizy Jakuba Goldberga przedstawiające po raz pierwszy na taką skalę warunki zawierania małżeństwa i rozwoju rodziny żydowskiej w Rzeczypospolitej XVIII stulecia 7. Studium, obok omówienia opinii współczesnych o małżeństwach żydowskich i projektów reform, przynosi podstawowe, a do tej pory słabo rozpoznane dane demograficzne dotyczące blisko 5 tys. Żydów zamieszkałych w końcu XVIII stulecia w 15 miastach i 212 wsiach województwa krakowskiego i ziemi wieluńskiej. Badania Profesora dowiodły, że w małych miasteczkach, w których mieszkała większość Żydów, a także we wsiach, wbrew obiegowym opiniom, małżeństwa młodocianych Żydów i Żydówek nie były powszechne, skoro najczęściej zakładano rodzinę po przekroczeniu przez nowożeńców 20. roku życia, a u mężczyzn nawet 25., co wynikało m.in. z trudnej sytuacji gospodarczej Żydów polskich. Tylko Kazimierz koło Krakowa, będący jednym 5 Szczegółowy wykaz prac J. Goldberga zawierają publikacje: List of Publications by Professor Jacob Goldberg, w: Studies in the History of the Jews in Old Poland in Honor of Jacob Goldberg, red. A. Teller, Jerusalem 1998, s ; Bibliografia dorobku naukowego prof. Jakuba Goldberga, oprac. E. Wiatr, A. Sitarek, w:,,należę do polskiej szkoły historycznej. Studia i szkice ofiarowane prof. Jakubowi Goldbergowi z okazji odnowienia doktoratu na Uniwersytecie Łódzkim, red. R. Stobiecki, J. Walicki, Łódź 2010, s J. Goldberg, Żydowscy konwertyci w społeczeństwie staropolskim, w: Społeczeństwo staropolskie, t. 4, red. A. Izydorczyk, A. Wyczański, Warszawa 1986, s Tekst pierwotnie ogłoszony w jęz. angielskim: J. Goldberg, Jewish Marriage in Eighteenth-Century Poland, Polin 10, 1997, s
11 Wspomnienie o Profesorze Jakubie Goldbergu 13 z największych skupisk żydowskich w Rzeczypospolitej w XVIII w., charakteryzował się wczesnymi małżeństwami Żydów. Studium ukazało zarazem częściowo strukturę żydowskich gospodarstw domowych, odrębną od rodzin polskich mieszczan i chłopów, gdyż z dużym udziałem gospodarstw złożonych, tj. małżeństw żyjących w gospodarstwach ich rodziców. Wprawdzie u podłoża zauważonej odmienności leżała instytucja kestu ojcowskiego stołu, zapewniająca byt młodocianym małżonkom przez określony czas, zazwyczaj rok dwa, ale jak słusznie zauważył Jakub Goldberg wiele rodzin żydowskich w realiach ziem polskich pomimo dłuższego stażu małżeńskiego nie tworzyło własnego gospodarstwa, lecz w dalszym ciągu mieszkali u rodziców i byli przez nich żywieni. Oba wspomniane studia wraz z dwunastoma innymi znalazły się w tomie prac wybranych przez samego Profesora, który staraniem m.in. prof. Jerzego Wyrozumskiego ukazał się nakładem Polskiej Akademii Umiejętności już po Jego śmierci 8. A przecież Jakub Goldberg także wieloma innymi studiami nad dziejami gospodarczymi i kulturalnymi Żydów w państwie polsko-litewskim do 1795 r., stojącymi na wysokim poziomie naukowym (faktograficznie i interpretacyjnie), zdobył uznaną pozycję w czołówce historyków. W Polsce po zmianach ustrojowych profesor Jakub Goldberg został uhonorowany doktoratem honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego w 1993 r., cztery lat później został członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Umiejętności, a w 2007 r. członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk. W 2005 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej odznaczył Go Złotym Krzyżem Zasługi. Na rok przed śmiercią dane Mu było przeżyć jeszcze jedno ze wzruszeń, a mianowicie odnowienie doktoratu po 50 latach od promocji na Uniwersytecie Łódzkim. Moje wspomnienie byłoby niepełne, gdybym nie wskazał na osobowość profesora Jakuba Goldberga. Tylko na pozór wydawał się być chłodny i zdystansowany do swoich rozmówców, zwłaszcza tych, których poznawał po raz pierwszy czy dużo młodszych od Niego. W rzeczywistości był człowiekiem pełnym wewnętrznego ciepła, a osoby, których obdarzył zaufaniem, mogły liczyć na jego bezinteresowną życzliwość i pomoc. Po raz pierwszy spotkałem Profesora ponad ćwierć wieku temu w mieszkaniu mojego Mistrza, profesora Andrzeja Wyczańskiego. Potem były kolejne spotkania i długie rozmowy, najczęściej przy okazji różnych konferencji naukowych, np. w Białymstoku, Krakowie, 8 J. Goldberg, Żydzi w społeczeństwie, gospodarce i kulturze Rzeczypospolitej szlacheckiej, Kraków 2012.
12 14 Cezary Kuklo Warszawie, Paryżu czy w Louvain w 1990 r., kiedy to z wielką życzliwością kibicował mojemu wystąpieniu w konkursie na najlepszą pracę doktorską dotyczącą XVI XVIII stulecia na IX Międzynarodowym Kongresie Historii Gospodarczej. W sposób szczególny zachowuję w pamięci moje ostatnie spotkanie z Profesorem i długie rozmowy w sali uniwersyteckiego szpitala klinicznego późnym latem 2011 r. Pomimo widocznego cierpienia zachowywał pogodę ducha. Powracał w nich nie tylko do rodzinnej Łodzi, tragicznych przeżyć wojennych czy życia w Izraelu; nie brakło w nich także zadumy i autentycznej troski o poziom drukowanych prac, o prawdę w badaniach historycznych, o postawy ludzi, o aktualną kondycję polskiej nauki historycznej, którą na wskroś był przesiąknięty... W życiu prywatnym oparciem dla Niego była żona Olga z domu Mulkiewicz, wybitna znawczyni kultury Żydów polskich, etnolog i etnograf, także profesor Uniwersytetu Hebrajskiego, która towarzyszyła Mu w licznych konferencjach naukowych odbywających się na całym świecie i w wakacyjnych wojażach do Polski, w tym na Podlasie. Profesor zmarł 15 XI 2011 r. w Jerozolimie, a dwa dni później został pochowany na cmentarzu cywilnym w Ejnat w Izraelu. Odszedł wybitny historyk o uznanym autorytecie w nauce światowej, który nie tylko dewizę badawczą, ale i własną postawę życiową zawarł w powiedzeniu: Nie ma historii Żydów bez historii Polski. Nie ma historii Polski bez historii Żydów. Cezary Kuklo
13 ROCZNIKI DZIEJÓW SPOŁECZNYCH I GOSPODARCZYCH Tom LXXII 2012 A R T Y K U Ł Y MIKOŁAJ MALINOWSKI THE COSTS AND BENEFITS OF MICROFINANCE THE MARKET FOR DUTCH EAST INDIA COMPANY TRANSPORTBRIEVEN IN 18TH-CENTURY AMSTERDAM* 1 I ntroduction Access to credit is widely regarded as a prerequisite for economic growth and development. It is believed that a lump sum, once raised, has the capacity to elevate the poor by investing in one s own business or human capital. This idea is known as a microfinance promise. Unfortunately, poor people lack the financial assets required to put up collateral when applying for a loan, as well as the human capital allowing them to make a credible commitment in the eyes of the creditors, thereby locking the underprivileged in a so-called poverty trap. Since, at present, the poor can rarely offer any guarantee, modern microfinance institutions need to find alternative solutions to the problems concerning lack of credibility/collateral. A potential solution could be to make use of a claim to future remuneration as collateral. This, however, gives rise to many problems related to unpredictability about the future and general mistrust. Despite these odds, Amsterdam s financial market in the 17th and 18th centuries was able to create a sustainable microfinance instrument working as a salary loan, i.e. a loan against future remuneration, known as a transportbrief. To explain in further detail, with the use of such document, employees of the Dutch East India Company (hereinafter VOC) were given the * This paper is the outcome of a project organized at Utrecht University about Cost and Benefits of Microfinance (2010/2011). The project was a part of the Academie Assistenten program organized by The Royal Dutch Academy of Science. The author wishes to acknowledge the tremendous input of: Christiaan van Bochove and Oscar Gelderblom in writing this paper, as well as to thank Declan Aylward for his invaluable editorial and linguistic support.
14 16 Mikołaj Malinowski opportunity to sell their future income before having actually earned it, i.e. to obtain a salary loan without needing to use physical assets as collateral. The market created a system of lending using a secondary market acting as an intermediary; in the majority of cases, the transportbrieven were sold not to the person who would be collecting the future remuneration, but to an intermediary who, often on the same day, sold the asset to a professional buyer/creditor. 1 Both the development of the salary loans and the creation of a secondary market were exceptional by early modern standards. 2 What makes the case of the transportbrieven even more interesting is the fact of engaging in trade without the use of financial journalism. Amsterdam was one of the cradles of this kind of journalism, which is crucial for the development of any market as it provides merchants with reliable and accessible information about prices. 3 As every employee differed, for example regarding his occupation, the risks attached to these instruments differed, which resulted in their being non fungible. It was thus impossible to create consistent information relating to their price that would be publishable in a journal. This suggests that traders in the market were able to price the instruments correctly by themselves. The transportbrieven were popular instruments that could be exchanged without the need for physical collateral and financial journalism, as well as developed a secondary market. This paper is intended to explain this phenomenon by answering the research question: how was it possible for a system of salary loans obtained by trading in VOC transportbrieven based on the intermediation of a secondary market to work sustainably? In order to address this issue, several problems require investigation. The first sub-question is: how was a primary market for these instruments possible, i.e. how could they create a credible commitment in the eyes of the buyer of a transportbrief? The second sub-question is: how were the asymmetries of information 1 C. van Bochove, T. van Velzen, Loans for Salaried Employees. The Case of the Dutch East India Company, , Paper presented at EHA Conference, Boston, M. Easterly, Your Job is Your Credit. Creating a Market for Loans to Salaried Employees in New York City , Enterprise & Society, 10, 2009; P. Dickson, The Financial Revolution in England. A Study in the Development of Public Credit, , London, 1967; A.L. Murphy, The Origins of English Financial Markets, Cambridge, J.J. McCusker, The Beginnings of Commercial and Financial Journalism. The Commodity Price Currents, Exchange Rate Currents, and Money Currents of Early Modern Europe, Amsterdam, 1991.
15 The costs and benefits of microfinance 17 overcome in the secondary market? The third sub-question that needs answering concerns the system s long-term sustainability: how could the buyers, given the lack of relevant financial journalism, assess the risk correctly and purchase the instruments at the right price? There are many ideas grouped around contract theory and information economics that provide theoretical insights as to how such a system could have existed. According to Avner Greif, a possibility of an ex-ante commitment to being able and willing to fulfil contractual obligations ex-post is a precondition for any deal to be signed. In his view, institutional developments can explain changes in the markets. This is because they have the power to mitigate the risks and allow debtors to make a credible commitment in the eyes of sceptical creditors. 4 This paper argues that the instrument (i.e. the transportbrief) worked despite the problems mentioned because: (1) there were institutions which mitigated the possible asymmetries of information and risks, thus allowing employees to make a credible commitment, as well as allowing the traders to exchange the transportbrieven; (2) due to specialisation of the buyers of the transportbrieven and their domination in the market, the system was sustainable; despite the lack of financial journalism providing them with ready information, large portfolios allowed the lenders to gain knowledge and assess the risk correctly. This article is divided into seven parts: Part I presents the transportbrieven and their market; Part II describes the sources used; Part III discusses contract theory the contract and information economics, while Parts IV and V deal with the problem of asymmetry of information on the primary market, namely adverse selection and moral hazard respectively. Part VI addresses the problem of the asymmetry of information on the secondary market and Part VII deals with the problem of creating knowledge about the correct pricing of the transportbrieven by specialised buyers, and finally come the summary and conclusions. P art I What is a Transportbrief and Who Trades in it? The VOC, alongside the Navy, was the largest employer in the Republic of the Seven United Provinces. 5 It was created in 1602, when 4 A. Greif, The Fundamental Problem of Exchange. A Research Agenda in Historical Institutional Analysis, European Review of Economic History, 4, J. De Vries, A. van Der Woude, The First Modern Economy. Success, Failure, and Perseverance of the Dutch Economy, , Cambridge, 1997.
16 18 Mikołaj Malinowski competition among numerous independent companies trading with the East-Indies was so stiff and the profit margin so greatly diminished that it threatened the very existence of many independent companies. 6 Promoting the presence of Dutch merchants in the East-Indies was politically justified since the young Republic was interested in cutting the economic bases of its enemies Portugal and Spain, which were also engaged in colonial trade in the region. 7 To ensure its success, the States-General gave the company many economic and political privileges. 8 The company, subdivided into six chambers located in Amsterdam, Middelburg, Enkhuizen, Delft, Hoorn and Rotterdam, developed so rapidly that it required an ever-increasing number of employees. In the 18th century, it was sending between four and seven thousand people each year to the East-Indies. 9 It was forced to find ways of attracting new people to serve with them, which was difficult due to the very long duration of such service. Traditionally, the labour force was accustomed to shorter periods of employment, counted in months rather than years. Therefore, shipping to the East-Indies put the employee in a very different position to joining a crew on a traditional transport or fishing vessel. 10 The extended duration of service created novel problems for employees with respect to their cash flow. The sailor s anticipated prolonged absence required providing a form of sustainable provision for his family; as an employee of the VOC sailing to the East-Indies, he would no longer be capable of providing for his family on a regular basis. 11 Furthermore, employees from outside the city would need money to finance their stay in Amsterdam, while awaiting departure on one of the ships. 12 To address these needs, the VOC offered many ways in which an employee or his family could obtain money. Before commencing employment, upon signing a contract, an employee could receive 6 A. Carlos, S. Nicholas, Giants of an Earlier Capitalism. The Chartered Trading Companies as Modern Multinationals, Business History Review, 62, 1988, no F.S. Gaastra, The Dutch East India Company. Expansion and Decline, Walburg, VOC : 400 Years of Company Law, ed. by E. Gepken-Jager, G. van Solinge, L. Timmerman, Deventer, F.S. Gaastra, op. cit. 10 C. van Bochove, T. van Velzen, op. cit. 11 M. Van Der Heijden, D. Van Den Heuvel, Sailors Families and the Urban Institutional Framework in Early Modern Holland, The History of the Family, 12, M. van Alphen, Handel en Wandel van de Transportkoper: Opkopers van VOC transportbrieven in Enkhuizen ( ), unpublished MA thesis, University of Amsterdam, 1988.
WSPOMNIENIE O PROFESORZE JAKUBIE GOLDBERGU
ROCZNIKI DZIEJÓW SPOŁECZNYCH I GOSPODARCZYCH Tom LXXII 2012 WSPOMNIENIE O PROFESORZE JAKUBIE GOLDBERGU Pod koniec listopada 2011 r. dotarła do mnie smutna wiadomość o śmierci w Jerozolimie profesora Jakuba
Bardziej szczegółowoZakopane, plan miasta: Skala ok. 1: = City map (Polish Edition)
Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1:15 000 = City map (Polish Edition) Click here if your download doesn"t start automatically Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1:15 000 = City map (Polish Edition) Zakopane,
Bardziej szczegółowoJerzy Szczepański 1 CZY MOŻNA MÓWIĆ O POLSKIEJ POLITYCE GOSPODARCZEJ W XIX WIEKU?
Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae Rok 20, Nr 2/2016 Wydział Prawa, Administracji i Zarządzania Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach Ewolucja gospodarki, społeczeństwa i systemu prawno-instytucjonalnego
Bardziej szczegółowoFinancial support for start-uppres. Where to get money? - Equity. - Credit. - Local Labor Office - Six times the national average wage (22000 zł)
Financial support for start-uppres Where to get money? - Equity - Credit - Local Labor Office - Six times the national average wage (22000 zł) - only for unymployed people - the company must operate minimum
Bardziej szczegółowoSargent Opens Sonairte Farmers' Market
Sargent Opens Sonairte Farmers' Market 31 March, 2008 1V8VIZSV7EVKIRX8(1MRMWXIVSJ7XEXIEXXLI(ITEVXQIRXSJ%KVMGYPXYVI *MWLIVMIWERH*SSHTIVJSVQIHXLISJJMGMEPSTIRMRKSJXLI7SREMVXI*EVQIVW 1EVOIXMR0E]XS[R'S1IEXL
Bardziej szczegółowoStargard Szczecinski i okolice (Polish Edition)
Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition) Janusz Leszek Jurkiewicz Click here if your download doesn"t start automatically Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition) Janusz Leszek Jurkiewicz
Bardziej szczegółowoKarpacz, plan miasta 1:10 000: Panorama Karkonoszy, mapa szlakow turystycznych (Polish Edition)
Karpacz, plan miasta 1:10 000: Panorama Karkonoszy, mapa szlakow turystycznych (Polish Edition) J Krupski Click here if your download doesn"t start automatically Karpacz, plan miasta 1:10 000: Panorama
Bardziej szczegółowoWojewodztwo Koszalinskie: Obiekty i walory krajoznawcze (Inwentaryzacja krajoznawcza Polski) (Polish Edition)
Wojewodztwo Koszalinskie: Obiekty i walory krajoznawcze (Inwentaryzacja krajoznawcza Polski) (Polish Edition) Robert Respondowski Click here if your download doesn"t start automatically Wojewodztwo Koszalinskie:
Bardziej szczegółowoEUROPEJSKIE Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego
STUDIA EUROPEJSKIE Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego Numer 3 (71) 2014 Warszawa 2014 Recenzowany kwartalnik Studia Europejskie wydawany przez: Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego
Bardziej szczegółowoINTERNET JAKO NARZĘDZIE IMPERIALIZMU KULTUROWEGO
INTERNET JAKO NARZĘDZIE IMPERIALIZMU KULTUROWEGO THE POZNAŃ SOCIETY FOR THE ADVANCEMENT OF THE ARTS AND SCIENCES INSTITUTE OF EUROPEAN CULTURE, ADAM MICKIEWICZ UNIVERSITY IN POZNAŃ GNIEZNO EUROPEAN STUDIES
Bardziej szczegółowoAnkiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl. magda.szewczyk@slo-wroc.pl. Twoje konto Wyloguj. BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to students
Ankiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl Back Twoje konto Wyloguj magda.szewczyk@slo-wroc.pl BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to students Tworzenie ankiety Udostępnianie Analiza (55) Wyniki
Bardziej szczegółowoTychy, plan miasta: Skala 1: (Polish Edition)
Tychy, plan miasta: Skala 1:20 000 (Polish Edition) Poland) Przedsiebiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne (Katowice Click here if your download doesn"t start automatically Tychy, plan miasta: Skala 1:20 000
Bardziej szczegółowoPatients price acceptance SELECTED FINDINGS
Patients price acceptance SELECTED FINDINGS October 2015 Summary With growing economy and Poles benefiting from this growth, perception of prices changes - this is also true for pharmaceuticals It may
Bardziej szczegółowoSSW1.1, HFW Fry #20, Zeno #25 Benchmark: Qtr.1. Fry #65, Zeno #67. like
SSW1.1, HFW Fry #20, Zeno #25 Benchmark: Qtr.1 I SSW1.1, HFW Fry #65, Zeno #67 Benchmark: Qtr.1 like SSW1.2, HFW Fry #47, Zeno #59 Benchmark: Qtr.1 do SSW1.2, HFW Fry #5, Zeno #4 Benchmark: Qtr.1 to SSW1.2,
Bardziej szczegółowoI webinarium 18.02.2015
I webinarium 18.02.2015 Współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska - Rzeczpospolita Polska 2007-2013.
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia II stopnia niestacjonarne Kierunek Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze Specjalność INERNATIONAL LOGISTICS
Studia II stopnia niestacjonarne Kierunek Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze Specjalność INERNATIONAL LOGISTICS Description Master Studies in International Logistics is the four-semesters studies, dedicate
Bardziej szczegółowo"Strategic management in organizations XXI Century"
INTERNATIONAL CONFERENCE "Strategic management in organizations XXI Century" On the days:15 th -17 th of September 2016 in Gdansk POLAND Organizator: Groupivg.com e-mail: biuro@groupivg.com www.groupivg.com
Bardziej szczegółowoSTUDIA MEDIOZNAWCZE MEDIA STUDIES. Vol. 4 (39) 2009. Nr 4 (39) 2009. Warsaw 2009. Instytut Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego
The Institute of Journalism of Warsaw University Instytut Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego MEDIA STUDIES STUDIA MEDIOZNAWCZE Vol. 4 (39) 2009 Nr 4 (39) 2009 Warsaw 2009 Warszawa 2009 SPIS TREŒCI
Bardziej szczegółowoSTUDIA EUROPEJSKIE. Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego. Numer 1 (73) 2015
STUDIA EUROPEJSKIE Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego Numer 1 (73) 2015 Warszawa 2015 Recenzowany kwartalnik Studia Europejskie wydawany przez: Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego
Bardziej szczegółowoDominika Janik-Hornik (Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach) Kornelia Kamińska (ESN Akademia Górniczo-Hutnicza) Dorota Rytwińska (FRSE)
Czy mobilność pracowników uczelni jest gwarancją poprawnej realizacji mobilności studentów? Jak polskie uczelnie wykorzystują mobilność pracowników w programie Erasmus+ do poprawiania stopnia umiędzynarodowienia
Bardziej szczegółowoOpis Przedmiotu Zamówienia oraz kryteria oceny ofert. Części nr 10
Załącznik nr 1 do Ogłoszenia Opis Przedmiotu Zamówienia oraz kryteria oceny ofert Części nr 10 Wydział Nauk Historycznych i Społecznych Przedmiotem zamówienia jest realizacja wykładów dla studentów Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoEUROPEJSKIE Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego
STUDIA EUROPEJSKIE Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego Numer 2 (82) 2017 Warszawa 2017 Recenzowany kwartalnik Studia Europejskie wydawany przez: Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego
Bardziej szczegółowoNumer 4 (48) 2008 Warszawa 2008
Numer 4 (48) 2008 Warszawa 2008 Dziewięćdziesiąta siódma publikacja Programu Wydawniczego Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego Redaktor Naczelny Prof. dr hab. Dariusz Milczarek Recenzowany
Bardziej szczegółowoZGŁOSZENIE WSPÓLNEGO POLSKO -. PROJEKTU NA LATA: APPLICATION FOR A JOINT POLISH -... PROJECT FOR THE YEARS:.
ZGŁOSZENIE WSPÓLNEGO POLSKO -. PROJEKTU NA LATA: APPLICATION FOR A JOINT POLISH -... PROJECT FOR THE YEARS:. W RAMACH POROZUMIENIA O WSPÓŁPRACY NAUKOWEJ MIĘDZY POLSKĄ AKADEMIĄ NAUK I... UNDER THE AGREEMENT
Bardziej szczegółowoEvaluation of the main goal and specific objectives of the Human Capital Operational Programme
Pracownia Naukowo-Edukacyjna Evaluation of the main goal and specific objectives of the Human Capital Operational Programme and the contribution by ESF funds towards the results achieved within specific
Bardziej szczegółowowww.irs.gov/form990. If "Yes," complete Schedule A Schedule B, Schedule of Contributors If "Yes," complete Schedule C, Part I If "Yes," complete Schedule C, Part II If "Yes," complete Schedule C, Part
Bardziej szczegółowoAn employer s statement on the posting of a worker to the territory of the Republic of Poland
Państwowa Inspekcja Pracy Annotation Główny Inspektorat Pracy ul. Barska 28/30 02-315 Warszawa Rzeczypospolita Polska Polska An employer s statement on the posting of a worker to the territory of the Republic
Bardziej szczegółowoKatowice, plan miasta: Skala 1: = City map = Stadtplan (Polish Edition)
Katowice, plan miasta: Skala 1:20 000 = City map = Stadtplan (Polish Edition) Polskie Przedsiebiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera Click here if your download doesn"t start automatically
Bardziej szczegółowoDOI: / /32/37
. 2015. 4 (32) 1:18 DOI: 10.17223/1998863 /32/37 -,,. - -. :,,,,., -, -.,.-.,.,.,. -., -,.,,., -, 70 80. (.,.,. ),, -,.,, -,, (1886 1980).,.,, (.,.,..), -, -,,,, ; -, - 346, -,.. :, -, -,,,,,.,,, -,,,
Bardziej szczegółowoERASMUS + : Trail of extinct and active volcanoes, earthquakes through Europe. SURVEY TO STUDENTS.
ERASMUS + : Trail of extinct and active volcanoes, earthquakes through Europe. SURVEY TO STUDENTS. Strona 1 1. Please give one answer. I am: Students involved in project 69% 18 Student not involved in
Bardziej szczegółowoUNIA EUROPEJSKA PERSPEKTYWY SPOŁECZNO-EKONOMICZNE ROCZNIK NAUKOWY 2/2010
UNIA EUROPEJSKA PERSPEKTYWY SPOŁECZNO-EKONOMICZNE ROCZNIK NAUKOWY 2/2010 PRZYGOTOWANY PRZY WSPÓŁPRACY PUNKTU INFORMACYJNEGO KOMISJI EUROPEJSKIEJ EUROPE DIRECT INOWROCŁAW ORAZ WYDZIAŁU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO
Bardziej szczegółowoAnkiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl. magda.szewczyk@slo-wroc.pl. Twoje konto Wyloguj. BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to teachers
1 z 7 2015-05-14 18:32 Ankiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl Back Twoje konto Wyloguj magda.szewczyk@slo-wroc.pl BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to teachers Tworzenie ankiety Udostępnianie
Bardziej szczegółowoCracow University of Economics Poland
Cracow University of Economics Poland Sources of Real GDP per Capita Growth: Polish Regional-Macroeconomic Dimensions 2000-2005 - Keynote Speech - Presented by: Dr. David Clowes The Growth Research Unit,
Bardziej szczegółowoSTAROŻYTNA GERMANIA I GERMANIE W HISTORIOGRAFII POLSKIEJ
STAROŻYTNA GERMANIA I GERMANIE W HISTORIOGRAFII POLSKIEJ THE POZNAŃ SOCIETY FOR THE ADVANCEMENT OF THE ARTS AND SCIENCES INSTITUTE OF EUROPEAN CULTURE ADAM MICKIEWICZ UNIVERSITY IN POZNAŃ GNIEZNO EUROPEAN
Bardziej szczegółowoŻycie za granicą Studia
- Uczelnia I would like to enroll at a university. Wyrażenie chęci zapisania się na uczelnię I want to apply for course. an undergraduate a postgraduate a PhD a full-time a part-time an online I would
Bardziej szczegółowoEPS. Erasmus Policy Statement
Wyższa Szkoła Biznesu i Przedsiębiorczości Ostrowiec Świętokrzyski College of Business and Entrepreneurship EPS Erasmus Policy Statement Deklaracja Polityki Erasmusa 2014-2020 EN The institution is located
Bardziej szczegółowoTHE MOBILITY NEWSPAPER 1ssue 3
THE MOBILITY NEWSPAPER 1ssue 3 SOUTHAMPTON Projekt Zagraniczna mobilność kadry edukacji szkolnej realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, Oś IV Innowacje społeczne i współpraca
Bardziej szczegółowowww.irs.gov/form990. If "Yes," complete Schedule A Schedule B, Schedule of Contributors If "Yes," complete Schedule C, Part I If "Yes," complete Schedule C, Part II If "Yes," complete Schedule C, Part
Bardziej szczegółowoWielka dywergencja perspektywa polska
Wielka dywergencja perspektywa polska Chińska dżonka wpływająca do Londynu, A. D. 1839 Jak było naprawdę? To Wielka Brytania przeważająco wygrała pierwszą wojnę opiumową i zyskała ogromny rynek zbytu na
Bardziej szczegółowoWybrzeze Baltyku, mapa turystyczna 1: (Polish Edition)
Wybrzeze Baltyku, mapa turystyczna 1:50 000 (Polish Edition) Click here if your download doesn"t start automatically Wybrzeze Baltyku, mapa turystyczna 1:50 000 (Polish Edition) Wybrzeze Baltyku, mapa
Bardziej szczegółowoPOLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ STRATEGIA DLA POLSKI PO WEJŚCIU DO UNII EUROPEJSKIEJ NA LATA
KANCELARIA PREZYDENTA RP KOMITET PROGNOZ POLSKA 2000 PLUS" PRZY PREZYDIUM POLSKIEJ AKADEMII NAUK A 367491 POLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ STRATEGIA DLA POLSKI PO WEJŚCIU DO UNII EUROPEJSKIEJ NA LATA 2004-2015
Bardziej szczegółowoUnit of Social Gerontology, Institute of Labour and Social Studies ageing and its consequences for society
Prof. Piotr Bledowski, Ph.D. Institute of Social Economy, Warsaw School of Economics local policy, social security, labour market Unit of Social Gerontology, Institute of Labour and Social Studies ageing
Bardziej szczegółowoOPTYMALIZACJA PUBLICZNEGO TRANSPORTU ZBIOROWEGO W GMINIE ŚRODA WIELKOPOLSKA
Politechnika Poznańska Wydział Maszyn Roboczych i Transportu Inż. NATALIA LEMTIS OPTYMALIZACJA PUBLICZNEGO TRANSPORTU ZBIOROWEGO W GMINIE ŚRODA WIELKOPOLSKA Promotor: DR INŻ. MARCIN KICIŃSKI Poznań, 2016
Bardziej szczegółowoNumer 3 (47) 2008 Warszawa 2008
Numer 3 (47) 2008 Warszawa 2008 Dziewięćdziesiąta trzecia publikacja Programu Wydawniczego Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego Redaktor Naczelny Prof. dr hab. Dariusz Milczarek Recenzowany
Bardziej szczegółowoInnowacje społeczne innowacyjne instrumenty polityki społecznej w projektach finansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Zarządzanie Publiczne, 2(18)/2012, s. 33 45 Kraków 2012 Published online September 10, 2012 doi: 10.4467/20843968ZP. 12.009.0533 Innowacje społeczne innowacyjne instrumenty polityki społecznej w projektach
Bardziej szczegółowophoto graphic Jan Witkowski Project for exhibition compositions typography colors : +48 506 780 943 : janwi@janwi.com
Jan Witkowski : +48 506 780 943 : janwi@janwi.com Project for exhibition photo graphic compositions typography colors Berlin London Paris Barcelona Vienna Prague Krakow Zakopane Jan Witkowski ARTIST FROM
Bardziej szczegółowoWROCŁAWSKIE STUDIA POLITOLOGICZNE 18/2015
WROCŁAWSKIE STUDIA POLITOLOGICZNE 18/2015 Rada Naukowa Andrzej Antoszewski (Uniwersytet Wrocławski) Wiesław Bokajło (Uniwersytet Wrocławski) Nebojša Blanuša (Uniwersytet w Zagrzebiu) Zbigniew Czachór (UAM
Bardziej szczegółowoSE ok_layout :44 Strona 1 Numer 2 (66) 2013 Warszawa 2013
Numer 2 (66) 2013 Warszawa 2013 Sto dwudziesta piàta publikacja Programu Wydawniczego Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego Redaktor naczelny: Prof. dr hab. Dariusz Milczarek Zast pca redaktora
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI / INDEX OGRÓD GARDEN WYPOSAŻENIE DOMU HOUSEHOLD PRZECHOWYWANIE WINA WINE STORAGE SKRZYNKI BOXES
KATALOG 2016 CATALOGUE 2016 SPIS TREŚCI / INDEX WYPOSAŻENIE DOMU HOUSEHOLD OGRÓD GARDEN PRZECHOWYWANIE WINA WINE STORAGE 31-38 21-30 4-20 SKRZYNKI BOXES 39-65 3 WYPOSAŻENIE DOMU HOUSEHOLD 4 WYPOSAŻENIE
Bardziej szczegółowoUNIVERSITY OF ECONOMIC ACTIVITY INWARSAW SOCIO - ECONOMIC SOCIETY "MAZOWSZE" Globalization. Chance or IUusion?
UNIVERSITY OF ECONOMIC ACTIVITY INWARSAW SOCIO - ECONOMIC SOCIETY "MAZOWSZE" Globalization Chance or IUusion? Scientific Editors Zdzisław SIROJĆ Kazimierz PLOTZKE Warsaw 2006 Spis treści Słowo od organizatorów
Bardziej szczegółowoPORTS AS LOGISTICS CENTERS FOR CONSTRUCTION AND OPERATION OF THE OFFSHORE WIND FARMS - CASE OF SASSNITZ
Part-financed by EU South Baltic Programme w w w. p t m e w. p l PROSPECTS OF THE OFFSHORE WIND ENERGY DEVELOPMENT IN POLAND - OFFSHORE WIND INDUSTRY IN THE COASTAL CITIES AND PORT AREAS PORTS AS LOGISTICS
Bardziej szczegółowoOcena funkcjonowania programu Indywidualnych Kont Emerytalnych implikacje dla doskonalenia systemu zabezpieczenia emerytalnego
Zarządzanie Publiczne, 4(16)/2011, s. 95 118 Kraków 2012 Published online June 29, 2012 Ocena funkcjonowania programu Indywidualnych Kont Emerytalnych implikacje dla doskonalenia systemu zabezpieczenia
Bardziej szczegółowoStudenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 14
Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 14 Acta Universitatis Wratislaviensis No 3554 Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 14 Pod redakcją Marcina Winiarskiego
Bardziej szczegółowoDomy inaczej pomyślane A different type of housing CEZARY SANKOWSKI
Domy inaczej pomyślane A different type of housing CEZARY SANKOWSKI O tym, dlaczego warto budować pasywnie, komu budownictwo pasywne się opłaca, a kto się go boi, z architektem, Cezarym Sankowskim, rozmawia
Bardziej szczegółowoProfil Czasopisma / The Scope of a Journal
1 / 5 Profil Czasopisma / The Scope of a Journal Kwartalnik naukowo techniczny Inżynieria Przetwórstwa Spożywczego Polish Journal of Food Engineering, stanowi forum publikacyjne środowiska naukowego i
Bardziej szczegółowoPROGRAM STAŻU. Nazwa podmiotu oferującego staż / Company name IBM Global Services Delivery Centre Sp z o.o.
PROGRAM STAŻU Nazwa podmiotu oferującego staż / Company name IBM Global Services Delivery Centre Sp z o.o. Miejsce odbywania stażu / Legal address Muchoborska 8, 54-424 Wroclaw Stanowisko, obszar działania/
Bardziej szczegółowoMiedzy legenda a historia: Szlakiem piastowskim z Poznania do Gniezna (Biblioteka Kroniki Wielkopolski) (Polish Edition)
Miedzy legenda a historia: Szlakiem piastowskim z Poznania do Gniezna (Biblioteka Kroniki Wielkopolski) (Polish Edition) Piotr Maluskiewicz Click here if your download doesn"t start automatically Miedzy
Bardziej szczegółowoRecenzja: dr hab. prof. Uniwersytetu Warszawskiego Tomasz Grzegorz Grosse. Redaktor prowadząca: Anna Raciborska. Redakcja: Dorota Kassjanowicz
Recenzja: dr hab. prof. Uniwersytetu Warszawskiego Tomasz Grzegorz Grosse Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja: Dorota Kassjanowicz Korekta: Dorota Kassjanowicz, Joanna Barska, Monika Tacikowska
Bardziej szczegółowoHelena Boguta, klasa 8W, rok szkolny 2018/2019
Poniższy zbiór zadań został wykonany w ramach projektu Mazowiecki program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych - najlepsza inwestycja w człowieka w roku szkolnym 2018/2019. Składają się na
Bardziej szczegółowoAuschwitz and Birkenau Concentration Camp Records, 1940 1945 RG 15.191M
Auschwitz and Birkenau Concentration Camp Records, 1940 1945 RG 15.191M United States Holocaust Memorial Museum Archive 100 Raoul Wallenberg Place SW Washington, DC 20024 2126 Tel. (202) 479 9717 Email:
Bardziej szczegółowoEUROPEJSKIE Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego
STUDIA EUROPEJSKIE Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego Numer 3 (75) 2015 Warszawa 2015 Recenzowany kwartalnik Studia Europejskie wydawany przez: Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego
Bardziej szczegółowoCel szkolenia. Konspekt
Cel szkolenia About this CourseThis 5-day course provides administrators with the knowledge and skills needed to deploy and ma Windows 10 desktops, devices, and applications in an enterprise environment.
Bardziej szczegółowoKonsorcjum Śląskich Uczelni Publicznych
Konsorcjum Śląskich Uczelni Publicznych Dlaczego powstało? - świat przeżywa dziś rewolucję w obszarze edukacji, - naszym celem jest promocja śląskiego jako regionu opartego na wiedzy, i najnowszych technologiach,
Bardziej szczegółowoImmigration Studying. Studying - University. Stating that you want to enroll. Stating that you want to apply for a course.
- University I would like to enroll at a university. Stating that you want to enroll I want to apply for course. Stating that you want to apply for a course an undergraduate a postgraduate a PhD a full-time
Bardziej szczegółowoLeszek Klank. Sukcesja gospodarstw rolnych w Polsce
Leszek Klank Sukcesja gospodarstw rolnych w Polsce Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk Warszawa 2006 SPIS TREŚCI Wstęp 9 Rozdział 1. Sukcesja gospodarstw rolnych. Zagadnienia ogólne
Bardziej szczegółowoNOTES ABOUT AUTHORS Walter Rothholz Remigiusz Król Michał Wendland Wojciech Torzewski Krzysztof Przybyszewski Piotr Urbański Wojciech Majka
NOTES ABOUT AUTHORS Walter Rothholz Professor of Szczecin University, Szczecin, Remigiusz Król Professor of Theology, parist-priest in Ciosaniec, Michał Wendland Doctor of Philosophy Adam Mickiewicz University
Bardziej szczegółowoEUROPEJSKIE Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego
STUDIA EUROPEJSKIE Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego Numer 3 (83) 2017 Warszawa 2017 Recenzowany kwartalnik Studia Europejskie wydawany przez: Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego
Bardziej szczegółowoNo matter how much you have, it matters how much you need
CSR STRATEGY KANCELARIA FINANSOWA TRITUM GROUP SP. Z O.O. No matter how much you have, it matters how much you need Kancelaria Finansowa Tritum Group Sp. z o.o. was established in 2007 we build trust among
Bardziej szczegółowoCouncil of the European Union Brussels, 7 April 2016 (OR. en, pl)
Council of the European Union Brussels, 7 April 2016 (OR. en, pl) Interinstitutional File: 2015/0310 (COD) 7433/16 COVER NOTE From: Polish Senate date of receipt: 17 March 2016 To: Subject: General Secretariat
Bardziej szczegółowoARNOLD. EDUKACJA KULTURYSTY (POLSKA WERSJA JEZYKOWA) BY DOUGLAS KENT HALL
Read Online and Download Ebook ARNOLD. EDUKACJA KULTURYSTY (POLSKA WERSJA JEZYKOWA) BY DOUGLAS KENT HALL DOWNLOAD EBOOK : ARNOLD. EDUKACJA KULTURYSTY (POLSKA WERSJA Click link bellow and free register
Bardziej szczegółowoWsparcie dyplomacji ekonomicznej dla strategii surowcowej
Wsparcie dyplomacji ekonomicznej dla strategii surowcowej dr Stanisław Cios, Departament Współpracy Ekonomicznej seminarium: Strategia Surowcowa Polski 26 maja 2014 r., Pałac Staszica, Warszawa Wsparcie
Bardziej szczegółowoŁukasz Reszka Wiceprezes Zarządu
Łukasz Reszka Wiceprezes Zarządu Time for changes! Vocational activisation young unemployed people aged 15 to 24 Projekt location Ząbkowice Śląskie project produced in cooperation with Poviat Labour Office
Bardziej szczegółowoCracow University of Economics Poland. Overview. Sources of Real GDP per Capita Growth: Polish Regional-Macroeconomic Dimensions 2000-2005
Cracow University of Economics Sources of Real GDP per Capita Growth: Polish Regional-Macroeconomic Dimensions 2000-2005 - Key Note Speech - Presented by: Dr. David Clowes The Growth Research Unit CE Europe
Bardziej szczegółowoOsoby 50+ na rynku pracy 2013-1-PL1-GRU06-38713
Osoby 50+ na rynku pracy 2013-1-PL1-GRU06-38713 Piąte spotkanie grupy partnerskiej w Katowicach (Polska) 19-20 maj 2015 Program Uczenie się przez całe życie Grundtvig Tytył projektu: Osoby 50+ na rynku
Bardziej szczegółowoCzy mogę podjąć gotówkę w [nazwa kraju] bez dodatkowych opłat? Asking whether there are commission fees when you withdraw money in a certain country
- General Can I withdraw money in [country] without paying fees? Czy mogę podjąć gotówkę w [nazwa kraju] bez dodatkowych opłat? Asking whether there are commission fees when you withdraw money in a certain
Bardziej szczegółowoPOLSKIE TOWARZYSTWO AFRYKANISTYCZNE
POLSKIE TOWARZYSTWO AFRYKANISTYCZNE NR 39/2014 WARSZAWA SPIS TREŚCI In memoriam Profesor Władysław Filipowiak (1926 2014) Słowo o historii szczecińskiej afrykanistyki Jacek Łapott...............................................9
Bardziej szczegółowoMaPlan Sp. z O.O. Click here if your download doesn"t start automatically
Mierzeja Wislana, mapa turystyczna 1:50 000: Mikoszewo, Jantar, Stegna, Sztutowo, Katy Rybackie, Przebrno, Krynica Morska, Piaski, Frombork =... = Carte touristique (Polish Edition) MaPlan Sp. z O.O Click
Bardziej szczegółowoEugeniusz Koś micki Zrównoważony rozwój w warunkach globalizacji gospodarki. Podstawowe problemy teoretyczne i polityczne
Eugeniusz Koś micki Zrównoważony rozwój w warunkach globalizacji gospodarki Podstawowe problemy teoretyczne i polityczne Białystok Poznań 2009 3 copyright by: Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów
Bardziej szczegółowoAsking whether there are commission fees when you withdraw money in a certain country
- General Czy mogę podjąć gotówkę w [nazwa kraju] bez dodatkowych opłat? Can I withdraw money in [country] without paying fees? Asking whether there are commission fees when you withdraw money in a certain
Bardziej szczegółowoDrodzy Czytelnicy! Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Biblioteka
Drodzy Czytelnicy! W kolejnym roku oddajemy w Wasze ręce nasze naukowe Czasopismo Ekonomia i Zarządzanie, które jest tworzone dzięki współpracy z pracownikami naukowymi z dziedzin Nauk Ekonomicznych.,
Bardziej szczegółowoBaptist Church Records
Baptist Church Records The Baptist religion was a religious minority in Poland, making it more difficult to know when and where records of this religion might be available. In an article from Rodziny,
Bardziej szczegółowoKATOWICE SPECIAL ECONOMIC ZONE GLIWICE SUBZONE and its influence on local economy KATOWICE SPECIAL ECONOMIC ZONE - GLIWICE SUBZONE
KATOWICE SPECIAL ECONOMIC ZONE GLIWICE SUBZONE and its influence on local economy Definition: WHAT DOES THE SPECIAL ECONOMIC ZONE MEAN? THE SPECIAL ECONOMIC ZONE IS THE SEPERATED AREA WITH ATTRACTIVE TAX
Bardziej szczegółowo18. Przydatne zwroty podczas egzaminu ustnego. 19. Mo liwe pytania egzaminatora i przyk³adowe odpowiedzi egzaminowanego
18. Przydatne zwroty podczas egzaminu ustnego I m sorry, could you repeat that, please? - Przepraszam, czy mo na prosiæ o powtórzenie? I m sorry, I don t understand. - Przepraszam, nie rozumiem. Did you
Bardziej szczegółowoWorking Tax Credit Child Tax Credit Jobseeker s Allowance
Benefits Depending on your residency status (EU citizen or not) there are various benefits available to help you with costs of living. A8 nationals need to have been working for a year and be registered
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH
Studia I stopnia stacjonarne i niestacjonarne Kierunek Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze Specjalność PROGRAM OF BACHELOR STUDIES IN Description The objective of the studies is to train an expert in international
Bardziej szczegółowoAngielski Biznes Ciekawie
Angielski Biznes Ciekawie Conditional sentences (type 2) 1. Discuss these two types of mindsets. 2. Decide how each type would act. 3. How would you act? Czy nauka gramatyki języka angielskiego jest trudna?
Bardziej szczegółowoCzy mogę podjąć gotówkę w [nazwa kraju] bez dodatkowych opłat? Asking whether there are commission fees when you withdraw money in a certain country
- General Czy mogę podjąć gotówkę w [nazwa kraju] bez dodatkowych opłat? Asking whether there are commission fees when you withdraw money in a certain country Jakie opłaty obowiązują za korzystanie z obcych
Bardziej szczegółowoABOUT NEW EASTERN EUROPE BESTmQUARTERLYmJOURNAL
ABOUT NEW EASTERN EUROPE BESTmQUARTERLYmJOURNAL Formanminsidemlookmatmpoliticsxmculturexmsocietymandm economyminmthemregionmofmcentralmandmeasternm EuropexmtheremismnomothermsourcemlikemNew Eastern EuropeImSincemitsmlaunchminmPw--xmthemmagazinemhasm
Bardziej szczegółowoGoodman Kraków Airport Logistics Centre. 62,350 sqm available. Units from 1,750 sqm for immediate lease. space for growth+
Goodman Kraków Airport Logistics Centre 62,350 sqm available. Units from 1,750 sqm for immediate lease. space for growth Goodman Kraków Airport Logistics Centre ul. Komandosów 1, 32-085 Modlniczka Goodman
Bardziej szczegółowoPRO MEMORIA. Profesor Jakub Goldberg ( )
PRZEGLĄD NAUK HISTORYCZNYCH 2011, R. X, NR 2 PRO MEMORIA Profesor Jakub Goldberg (1924 2011) Prof. Jakub Goldberg urodził się 2 lutego 1924 r. w Łodzi w rodzinie kupców drzewnych. Zarówno Jego dziadek,
Bardziej szczegółowoPolska Federacja Klubów Business and Professional Women
Polska Federacja Klubów Business and Professional Women 5 października 2013 roku zainaugurowała we Dworze Podstolice Kampanię EQUAL PAY DAY na lata 2014-2015 pod hasłem: JOINT ACTION WSPÓLNA AKCJA. Polska
Bardziej szczegółowoPOLITYKA PRYWATNOŚCI / PRIVACY POLICY
POLITYKA PRYWATNOŚCI / PRIVACY POLICY TeleTrade DJ International Consulting Ltd Sierpień 2013 2011-2014 TeleTrade-DJ International Consulting Ltd. 1 Polityka Prywatności Privacy Policy Niniejsza Polityka
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW I stopnia na kierunku Europeistyka integracja europejska na specjalności anglojęzycznej European Politics and Economics.
PROGRAM STUDIÓW I stopnia na kierunku Europeistyka integracja europejska na specjalności anglojęzycznej European Politics and Economics Rok studiów: I Semestr 1 Razemliczba History of the Twentieth Century
Bardziej szczegółowoInstytucje gospodarki rynkowej w Polsce
Instytucje gospodarki rynkowej w Polsce lnstitutions for Market Economy. The Case ofpoland MARIA LISSOWSKA B 369675 WYDAWNICTWO C.RBECK WARSZAWA 2008 Contents Introduction 8 Chapter 1. Elements of Institutional
Bardziej szczegółowoSNP SNP Business Partner Data Checker. Prezentacja produktu
SNP SNP Business Partner Data Checker Prezentacja produktu Istota rozwiązania SNP SNP Business Partner Data Checker Celem produktu SNP SNP Business Partner Data Checker jest umożliwienie sprawdzania nazwy
Bardziej szczegółowoExport Markets Enterprise Florida Inc.
Export Markets Enterprise Florida Inc. IV webinarium 5.03.2015 Współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika
Bardziej szczegółowoWojewodztwo Koszalinskie: Obiekty i walory krajoznawcze (Inwentaryzacja krajoznawcza Polski) (Polish Edition)
Wojewodztwo Koszalinskie: Obiekty i walory krajoznawcze (Inwentaryzacja krajoznawcza Polski) (Polish Edition) Robert Respondowski Click here if your download doesn"t start automatically Wojewodztwo Koszalinskie:
Bardziej szczegółowoPielgrzymka do Ojczyzny: Przemowienia i homilie Ojca Swietego Jana Pawla II (Jan Pawel II-- pierwszy Polak na Stolicy Piotrowej) (Polish Edition)
Pielgrzymka do Ojczyzny: Przemowienia i homilie Ojca Swietego Jana Pawla II (Jan Pawel II-- pierwszy Polak na Stolicy Piotrowej) (Polish Edition) Click here if your download doesn"t start automatically
Bardziej szczegółowoNumer 4 (56) 2010 Warszawa 2010
Numer 4 (56) 2010 Warszawa 2010 Sto siódma publikacja Programu Wydawniczego Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego Redaktor Naczelny Prof. dr hab. Dariusz Milczarek Recenzowany kwartalnik Studia
Bardziej szczegółowoSTUDIA EUROPEJSKIE. Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego. Numer 4 (80) 2016
STUDIA EUROPEJSKIE Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego Numer 4 (80) 2016 Warszawa 2016 Recenzowany kwartalnik Studia Europejskie wydawany przez: Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego
Bardziej szczegółowo