Polski sektor bankowy, a sytuacja na rynkach międzynarodowych.

Transkrypt

1 Polski sektor bankowy, a sytuacja na rynkach międzynarodowych. Projekt rozszerzenia przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości, celem wprowadzenia go na maturę. Materiały KNF na śniadanie prasowe

2 I. Polski sektor bankowy a sytuacja na rynkach międzynarodowych Główne czynniki: 1. Źródła kryzysu hipotecznego w USA spadek cen nieruchomości w USA, wzrost kosztu pieniądza, wzrost popytu na instrumenty finansowe o podwyższonym ryzyku, brak rzetelnej wyceny złożonych i często mało płynnych instrumentów finansowych, brak obiektywnej oceny zdolności kredytowej kredytobiorców kredytów subprime. Mechanizmy: Od 2003 r. relatywnie zwiększony popyt na instrumenty finansowe o podwyższonym ryzyku z powodu historycznie niskich stóp zwrotu z obligacji rządowych oraz taniego i dostępnego kredytu. Motywacja do poszukiwania alternatywnych źródeł zysku charakteryzujących się wyższymi stopami zwrotu. Początkowo zainteresowanie koncentrowało się głownie w obszarze obligacji korporacyjnych z ratingiem inwestycyjnym. Następnie w celu utrzymania stopy zwrotu na poprzednich poziomach konieczne stało się inwestowanie w instrumenty mniej płynne, o gorszej jakości. Popularne stały się papiery strukturyzowane oparte m. in. o kredyty hipoteczne o podwyższonym ryzyku. Liberalna ocena zdolności kredytowej pozwoliła wykreować popyt w skali, która nie wystąpiłaby w przypadku podejścia konserwatywnego. Problem z zaufaniem do papierów strukturyzowanych wynikał z podważenia oczekiwań wobec strumienia spłat kredytów, z których z kolei finansowana byłyby obsługa i wykup papierów. Znaczenie dla jakości portfeli miał także dominujący sposób dystrybucji kredytów (poprzez pośredników) i traktowanie kredytów hipotecznych jako aktywów do zbycia. Charakterystyka short reset loan stopa procentowa jest początkowo dużo niższa w porównaniu do pozostałych kredytów i rośnie znacząco po okresie dwóch, trzech lat. Inwestycyjny (pół-spekulacyjny) zakupu nieruchomości, bardzo często na kredyt (szybki wzrost cen domów sam w sobie wydawał się zabezpieczeniem). Wzrost stóp procentowych spowodował wzrost rat kredytowych wielu pożyczkobiorców zaczęło mieć problemy z terminową spłatą zobowiązań, co miało wpływ na spadek wartości instrumentów finansowych, których zabezpieczeniem były takie zobowiązania. Płynność rynkowa papierów wartościowych opartych na kredytach hipotecznych o podwyższonym ryzyku, która zwykle nie była duża, zanikła niemal zupełnie. Nastąpiło rozszerzenie spreadów (różnic między ceną kupna a ceną sprzedaży instrumentów). Brak możliwości wiarygodnej wyceny złożonych instrumentów finansowych (ze składnikami związanymi z kredytami hipotecznymi). Dodatkowo wystąpiło terminowe niedopasowanie aktywów i pasywów. Aktywa miały długie terminy zapadalności, pasywa opierały się przede wszystkim na możliwości zadłużania się za pomocą krótkookresowych pożyczek. W przypadku wielu podmiotów inwestycje w długoterminowe papiery finansowano krótkim pieniądzem co samo w sobie nie było powodem kryzysu subprime, ale istotnie go pogłębiło. Strukturalna luka płynności była przyczyną kłopotów banku Northern Rock z Wielkiej Brytanii. 2

3 2. Kondycja polskiego sektora bankowego Kondycja sektora bankowego w Polsce jest dobra (szczegółowe dane w załączniku). Jako potencjalne wyzwania dla sektora bankowego można wskazać: uwarunkowania makroekonomiczne, w wyniku których mogłoby dojść do spowolnienia tempa wzrostu gospodarki polskiej, a w konsekwencji osłabienia jakości aktywów i pogorszenia wyników, zaburzenia na globalnych rynkach finansowych prowadzące do zmniejszenia dostępności i wzrostu kosztów pozyskania funduszy (szczególnie w sytuacji słabości w zarządzaniu płynnością, brakiem wiarygodnych stress testów, planów awaryjnych oraz braku jasnych deklaracji wsparcia podmiotów dominujących), dominacja krótkoterminowego postrzegania zarządzania ryzykiem, zmiany strukturalne bilansu sektora, uzależnienie od finansowania z rynku międzybankowego, bariery w otoczeniu prawnym w sytuacji potencjalnego osłabienia rynku mieszkaniowego i konieczności realizacji zabezpieczeń. 3. Wnioski dla Polski z zaburzeń na międzynarodowych rynkach finansowych Wydarzenia w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii są darmową lekcją dla zarządów instytucji kredytowych w Polsce. Podstawowe wnioski wymagające konfrontacji w praktyce działania banków: konsekwencja w zarządzaniu ryzykiem (nie uleganie powszechnym zjawiskom na rynku), uwzględnienie długoterminowego charakteru zarządzania ryzykiem, właściwy i obiektywny pomiar oraz wycena ryzyka (ratingi), uwzględnienie wrażliwości klientów na zmiany w otoczeniu ekonomicznym, zapewnienie buforów, uwzględnienie wrażliwości rynku finansowego na zmiany, konsekwencje traktowania aktywów jako towaru, zapewnienie przejrzystości i zrozumiałości instrumentów finansowych, negatywne skutki sztucznego kreowania rynku, konieczność posiadania planów awaryjnych, prawda o istotnie innych cechach rynku niestabilnego i normalnego. Obecnie brak jest wewnętrznych przesłanek do zachwiania stabilności finansowej w Polsce. Zawirowania na rynku światowym wprowadzają jednak dużą nerwowość i podnoszą wrażliwość na bodźce płynące z otoczenia. Dodatkowo zmiany strukturalne na rynku finansowym (relacja kredyty/depozyty) ograniczyły dotychczasową elastyczność reakcji na zmiany. Stąd właściwe byłoby wykorzystanie okresu dobrej kondycji sektora finansowego w Polsce do: dokończenia budowy struktur zarządzania stabilnością finansową, wzmocnienia kapitałowego uczestników rynku (m. in. rozsądna polityka dywidendowa), wdrożenia rozwiązań Nowej Umowy Kapitałowej (NUK) i norm płynnościowych, przeglądu bankowych modeli akceptacyjnych pod kątem ich obiektywności i wrażliwości na zmiany otoczenia makroekonomicznego banków oraz ich klientów. 3

4 II. Projekt KNF rozszerzenia w programie szkolnym przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości i wprowadzenie go na maturę KNF przygotowała propozycję podstawy programowej kształcenia Podstaw przedsiębiorczości w zakresie rozszerzonym dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, która będzie podstawą wprowadzenia egzaminu maturalnego z tego przedmiotu. Dzięki temu poszerzony zostanie zestaw przedmiotów maturalnych do wyboru. Możliwość wyboru przedmiotu Podstawy przedsiębiorczości na poziomie rozszerzonym jest szczególnie istotna w przypadku uczniów, którzy wybór kierunku dalszego kształcenia wiążą z ekonomią. Ma to duże znaczenie dla uczniów liceów profilowanych i techników, którzy mają ograniczoną (w stosunku do uczniów szkół ogólnokształcących) liczbę godzin z innych przedmiotów maturalnych, a nie mają możliwości uzyskania na świadectwie dojrzałości oceny z przedmiotu o charakterze ekonomicznym. Ocena maturalna z Podstaw przedsiębiorczości mogłaby być traktowana jako kryterium przyjęcia na studia ekonomiczne. Dzięki temu wzrosłaby rola edukacji ekonomicznej w społeczeństwie oraz prestiż przedmiotu w strukturze nauczania. Dla realizacji tego projektu nie jest konieczna zmiana ramowego planu nauczania. Wydaje jednak się celowe przeznaczenie co najmniej 1 godziny w cyklu kształcenia z puli godzin do dyspozycji dyrektora na realizację zajęć fakultatywnych z Podstaw przedsiębiorczości. W rozszerzonej wersji tego przedmiotu proponuje się wzbogacić treści kształcenia o większą ilość zagadnień teoretycznych i praktycznych. Dzięki temu uczeń będzie miał szersze spojrzenie na funkcjonowanie gospodarki i jej podmiotów w układzie regionalnym, krajowym i międzynarodowym. Równocześnie dzięki realizacji przedmiotu na poziomie rozszerzonym pogłębi umiejętności praktyczne związane m.in. z funkcjonowaniem na europejskim rynku pracy, zakładaniem i prowadzeniem własnej działalności gospodarczej, dokonywaniem rozliczeń podatkowych i inwestowaniem kapitału. Miejsce Podstaw przedsiębiorczości (ewentualnie bloku ekonomiczno-społecznego) wśród przedmiotów maturalnych Przedmiot Podstawy przedsiębiorczości (ewentualnie blok przedmiotowy ekonomicznospołeczny) powinien znaleźć się na liście przedmiotów do wyboru zarówno w części obowiązkowej jak i części przedmiotów dodatkowych. Uzasadnienie ogólne: 1. Interdyscyplinarność wiedzy dla zrozumienia współczesnych procesów społecznych. 2. Uniwersalny charakter wiedzy i umiejętności ekonomicznych. 3. Podstawy przedsiębiorczości są przedmiotem obowiązkowym dla wszystkich typów szkół. Uzasadnienie szczegółowe: 1. Duża rola powszechnej przedsiębiorczości w podnoszeniu konkurencyjności społeczeństwa i gospodarki. 2. Podniesienie poziomu edukacji ekonomicznej wśród młodzież. 3. Ułatwienie uczelniom ekonomicznym (wydziałom ekonomicznym i zarządzania) doboru przedmiotów do rekrutacji. 4. Wzrost oferty przedmiotów do wyboru na maturze. 4

5 5. Porównywalność z innymi przedmiotami maturalnymi z obecnej listy np. WOS, historia sztuki, historia muzyki, wiedza o tańcu, filozofia. 6. Potraktowanie postawy przedsiębiorczej jako warunku koniecznego wykształcenia ogólnego. 7. Rozwój postaw przedsiębiorczych jest jednym z przejawów dojrzałości młodych ludzi (egzamin maturalny jest egzaminem dojrzałości). 8. Wzrost rangi przedmiotu w szkole, a tym samym wymuszenie wzrostu skuteczności kształcenia. 5

6 Załącznik nr 1. Sytuacja sektora bankowego w Polsce w 2007 r. Struktura sektora bankowego i kanały dystrybucji usług bankowych Na koniec 2007 r. działalność operacyjną prowadziło 645 banków i oddziałów instytucji kredytowych (50 banków komercyjnych, 14 oddziałów instytucji kredytowych oraz 581 banków spółdzielczych). Inwestorzy krajowi kontrolowali 10 banków komercyjnych (w tym Skarb Państwa 4) oraz wszystkie banki spółdzielcze, a inwestorzy zagraniczni 40 banków komercyjnych i 14 oddziałów instytucji kredytowych. Udział inwestorów krajowych w rynku bankowym mierzony aktywami, kredytami i depozytami wynosił odpowiednio: 28,8%, 30,1% oraz 32,5%, a inwestorów zagranicznych odpowiednio: 71,2%, 69,9% oraz 67,5%. Najistotniejszym zdarzeniem, które miało wpływ na strukturę sektora bankowego było wydanie przez KNB (14 listopada 2007 r.) zgody na podział Banku BPH, która umożliwiła fuzję Banku Pekao oraz części BPH, w rezultacie czego powstał największy bank w Polsce pod względem sumy bilansowej. Na koniec 2007 r. na GPW w Warszawie było notowanych 14 banków. Stale rosnący popyt na usługi bankowe, dobre wyniki finansowe banków i korzystne perspektywy ich rozwoju przełożyły się na wzrost zatrudnienia oraz rozwój sieci placówek. W 2007 r. liczba zatrudnionych w sektorze bankowym wzrosła o do osób, a liczba placówek bankowych zwiększyła się o 897 jednostek do Wzrosła również liczba rachunków bankowych oraz nastąpił dalszy rozwój obrotu bezgotówkowego. Sytuacja sektora Utrzymująca się korzystna sytuacja makroekonomiczna, optymizm przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych sprzyjały rozwojowi działalności banków. W konsekwencji w 2007 r. aktywa sektora bankowego wzrosły o 17,6% (do 801,7 mld zł), a banków komercyjnych o 17,7% (do 752,7 mld zł). Stopień koncentracji mierzony CR5 uległ nieznacznemu zwiększeniu i wyniósł 47,0% wobec 46,5% na koniec 2006 r. (wzrost tego wskaźnika wynikał z fuzji Pekao i BPH), a mierzony CR10 zmniejszył się z 66,7% do 64,8%. Główne kierunki rozwoju Czynnikiem decydującym o szybkim rozwoju banków był dynamiczny wzrost akcji kredytowej. Kredyty dla sektora niefinansowego wzrosły o 32,5% (do 427,5 mld zł), co wynikało z wysokiego popytu na kredyt ze strony gospodarstw domowych i sektora przedsiębiorstw. Wysoki popyt na kredyty ze strony gospodarstw domowych spowodował ich wzrost o 38,6% (do 254,2 mld zł) oraz zwiększenie ich udziału w portfelu kredytów dla podmiotów niefinansowych do 59,5%. 6

7 Decydujący wpływ na ich dynamikę miał wysoki popyt na kredyty mieszkaniowe, które wzrosły o 50,6% (do 117,7 mld zł) i stanowiły już blisko połowę całego portfela kredytowego tej grupy klientów oraz 27,5% wszystkich kredytów udzielonych podmiotom sektora niefinansowego. Należy odnotować dalszy wzrost zainteresowania kredytami złotowymi, na co miało wpływ m.in. wprowadzenie Rekomendacji S (w 2006 r.) oraz wzrost stóp procentowych w Szwajcarii i strefie euro. W konsekwencji złotowe kredyty mieszkaniowe wzrosły o 86,5% podczas gdy kredyty walutowe tylko o 30,3%. Korzystne postrzeganie przyszłości oraz odczuwana poprawa sytuacji materialnej sprzyjały również wzrostowi popytu ze strony gospodarstw domowych na kredyty na cele konsumpcyjne, które zwiększyły się o 34,3%. Wysokie tempo wzrostu i korzystne perspektywy rozwoju polskiej gospodarki znalazły odzwierciedlenie w dużym wzroście popytu na kredyt ze strony przedsiębiorstw, których wartość zwiększyła się o 24,1% (do 171,7 mld zł). Za zjawisko niekorzystne należy uznać szybki wzrost długoterminowych kredytów, które finansowane są w oparciu o krótkoterminowe środki z rynku finansowego, co może prowadzi do zachwiania płynności w sytuacji silnych zaburzeń na rynkach finansowych. Ponadto, bardzo wysoka dynamika wzrostu kredytów może przyczynić się do powstania nierównowagi w skali makroekonomicznej (m.in. na skutek wzrostu presji inflacyjnej), jak też stanowić zagrożenie dla samych banków w okresie pogorszenia koniunktury, co wynika z faktu, że wielu klientów o słabszym standingu finansowym może stanąć wówczas w obliczu trudności z obsługą zadłużenia. Może to prowadzić do pogorszenia wyników finansowych banków, a w skrajnym wariancie do zachwiania stabilności systemu finansowego. W tym kontekście banki powinny wyciągnąć wnioski z przyczyn i skutków kryzysu subprime. Pomijając zasadnicze różnice można stwierdzić, że nazbyt liberalna polityka kredytowa doprowadziła niektóre instytucje finansowe do bardzo dużych strat finansowych a nawet bankructwa. Szybki rozwój akcji kredytowej finansowany był m.in. przez redukcję części aktywów płynnych. W konsekwencji należności od sektora finansowego zmniejszyły się w stosunku do końca 2006 r. o 7,2% (do 124,8 mld zł), a portfel papierów wartościowych o 4,8% (do 135,7 mld zł). Źródła finansowania działalności W I połowie 2007 r. rozwój działalności banki finansowały głównie przyrostem zobowiązań wobec sektora finansowego oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz kapitałów. W II połowie roku na skutek zaburzeń na rynkach finansowych i związanych z tym utrudnionym dostępem do środków z rynku międzybankowego oraz silnymi spadkami na rynku akcji (skutkującymi wycofaniem części środków z rynku akcji) nastąpiło zwiększenie finansowania depozytami od podmiotów sektora niefinansowego (zwłaszcza w IV kwartale). Zobowiązania wobec sektora niefinansowego wzrosły o 36,5%. Obserwowany w ostatnich okresach wzrost znaczenia finansowania rozwoju działalności funduszami pozyskiwanymi z rynku międzybankowego kosztem starań o zwiększenie depozytów sektora niefinansowego należy uznać za zjawisko niekorzystne (skutkujące m.in. 7

8 zwiększeniem niestabilności źródeł finansowania), aczkolwiek należy zaznaczyć, że znaczna część tych środków ma charakter długoterminowy i pochodzi od podmiotów z grupy kapitałowej. Depozyty podmiotów niefinansowych zwiększyły się o 11,7% do 419,4 mld zł. Do ich wzrostu przyczyniło się głównie zwiększenie depozytów przedsiębiorstw o 15,1%, na co wpłynęła utrzymująca się bardzo dobra sytuacja finansowa przedsiębiorstw. Depozyty gospodarstw domowych zwiększyły się o 9,9%, na co miał wpływ wzrost płac w gospodarce oraz załamanie na rynkach akcji prowadzące do wycofywania części środków z giełdy i lokowania ich m.in. w bankach (szczególnie wyraźne w IV kwartale). Zjawisku temu sprzyjała dodatkowo zmiana polityki depozytowej banków, polegająca na uatrakcyjnieniu oferty i rozpoczęciu szerokiej akcji reklamowej zmierzającej do pozyskania depozytów gospodarstw domowych. Kapitały (fundusze) i zobowiązania podporządkowane sektora bankowego zwiększyły się o 13,8% do 67,4 mld zł. Zobowiązania z tytułu emisji własnych papierów wartościowych miały niewielkie znaczenie w finansowaniu działalności (łącznie stanowiły 1,5% pasywów). Wyniki finansowe W 2007 r. wynik finansowy brutto sektora bankowego wzrósł o 29,2% a wynik finansowy netto o 28,5%. Lepsze wyniki banków wynikały ze wzrostu wyniku z tytułu odsetek i prowizji połączonego z umiarkowanym wzrostem kosztów działania i utrzymaniem relatywnie niskiego poziomu salda rezerw/odpisów. Wynik działalności bankowej był wyższy o 17,9%, co wynikało z wysokiego wolumenu kredytów i dysparytetu pomiędzy oprocentowaniem kredytów i depozytów, w rezultacie czego wynik z tytułu odsetek wzrósł o 17,4% a wynik z tytułu prowizji o 20,5%. Udział pozostałych pozycji w generowaniu wyniku działalności bankowej był niewielki. Szybki rozwój działalności banków spowodował zwiększenie kosztów działania o 14,0%. Główną przyczyną wzrostu kosztów było zwiększenie kosztów osobowych o 14,2% na skutek zwiększenia zatrudnienia i ogólnego wzrostu płac w gospodarce narodowej (koszty te stanowiły 56,7% kosztów działania banków). Pomimo wzrostu kosztów, zwiększenie efektywności spowodowało, że koszty działania pochłonęły mniejszą część wyniku działalności bankowej (52,3% wobec 54,1% w 2006 r.). Korzystna sytuacja finansowa kredytobiorców sprzyjała utrzymaniu na relatywnie niskim poziomie ujemnego salda rezerw/odpisów z tytułu utraty wartości, które wyniosło 1,7 mld zł (podobnie, jak w 2006 r.). Pozytywne trendy znalazły odzwierciedlenie w poprawie podstawowych wskaźników mierzących efektywność działania banków. Wskaźnik kosztów operacyjnych (C/I) krajowego sektora bankowego obniżył się do 55,7% (z 58,6% w 2006 r.), a ROE wzrósł do 25,1% (z 22,5%). 8

9 Główne obszary ryzyka Płynność Szybki wzrost akcji kredytowej, rozwijanej głównie w oparciu o krótkoterminowe zobowiązania oraz likwidację części płynnych aktywów skutkował pogorszeniem struktury finansowania rozwoju działalności z punktu widzenia stabilności źródeł finansowania. W szczególności banki muszą uwzględnić, że ze względu na sytuację panującą na rynkach finansowych coraz trudniej będzie pozyskać tanie środki na dogodnych warunkach. W związku z tym banki powinny wzmocnić zarządzanie płynnością oraz starania o pozyskanie stabilnych, długoterminowych źródeł finansowania (np. ze strony spółek-matek), jak też uważnie śledzić sytuację na międzynarodowych rynkach finansowych. Ryzyko walutowe Ryzyko walutowe krajowych banków komercyjnych, mierzone pozycją całkowitą, utrzymywało się na niskim poziomie - pozycje całkowite na poziomie przewyższającym 2% funduszy własnych (rodzące wymóg kapitałowy) utrzymywało zaledwie 12 banków. Ekspozycja na ryzyko walutowe pozostałych banków była nieznaczna. Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka walutowego wynosił około 0,4% całkowitego wymogu. Jakość aktywów Na koniec 2007 r. udział należności zagrożonych od sektora niefinansowego w należnościach ogółem zmniejszył się do 5,2% (wobec 7,4% na koniec 2006 r.), przy czym poprawa jakości była głównie wynikiem wzrostu wartości portfela należności, a w mniejszym stopniu poprawy sytuacji finansowej kredytobiorców oraz działań restrukturyzacyjnych oraz windykacyjnych (należności zagrożone od sektora niefinansowego zmniejszyły się o 1,6 mld zł do 22,6 mld zł). Udział należności zagrożonych w portfelu należności od przedsiębiorstw obniżył się do 6,8% (z 9,7%), a w portfelu należności od gospodarstw domowych do 4,1% (z 5,6%), przy czym wartość kredytów nieobsługiwanych przez gospodarstwa domowe nieznacznie wzrosła (o 3,9% do 8,7 mld zł). Regulacyjne fundusze własne i adekwatność kapitałowa Na koniec 2007 r. fundusze własne krajowego sektora bankowego wynosiły 60,5 mld zł i były o 18,1% (o 9,3 mld zł) wyższe niż na koniec 2006 r. (fundusze podstawowe wzrosły o 8,7 mld zł, uzupełniające o 1,5 mld zł, a pomniejszenia sumy funduszy podstawowych i uzupełniających o 0,9 mld zł). Na koniec 2007 r. wszystkie banki komercyjne spełniały wymóg posiadania minimalnych funduszy własnych na poziomie 5 mln euro. Jedynie dwa banki spółdzielcze posiadały fundusze własne niższe niż równowartość 1 mln euro. Jednak oba uzyskały zgodę KNB na połączenie się z dniem 1 stycznia 2008r. z innymi bankami spółdzielczymi. W konsekwencji obecnie, wszystkie banki spółdzielcze spełniają wymogi kapitałowe na poziomie 1 mln euro. 9

10 Znaczny wzrost skali działalności spowodował zwiększenie całkowitego wymogu kapitałowego w ciągu 2007 r. o 31,6% do poziomu 41,0 mld zł. Decydujące znaczenie miał przyrost wymogu z tytułu ryzyka kredytowego, który stanowił 94,5% całkowitego wymogu (znaczenie pozostałych rodzajów ryzyka było marginalne). 10

11 Załącznik nr 2. Wybrane działania edukacyjne KNF KNF koncentruje swoje działania w trzech obszarach: 1. nauczyciele związani z ponadgimnazjalną edukacją ekonomiczną i finansową W 2007 roku KNF objęła swoimi projektami edukacyjnymi ok. 370 nauczycieli i konsultantów metodycznych - obecnie prowadzone są dwa projekty wspólnie z FERK, których efektem były warsztaty dla kolejnych 300 osób. W sumie w seminariach i warsztatach organizowanych przez KNF wzięło udział do końca 2007 r. 670 nauczycieli. Ważnym projektem edukacyjnym jest działające w ramach serwisu KNF od 6 lipca 2007 roku Forum Edukacyjne ( interaktywna aplikacja umożliwiająca komunikację i przeprowadzanie konsultacji w środowisku nauczycieli przedmiotów ekonomicznych, metodyków, młodzieży szkolnej i akademickiej. Forum Edukacyjne stwarza możliwość prezentowania indywidualnego dorobku środowiska naukowego i konsultantów w dziedzinie projektów edukacyjnych i jest źródłem informacji o inicjatywach edukacyjnych dotyczących działań prowadzonych w różnych formach: a) publikacji książkowych, b) prezentacji multimedialnych c) kursów e-learningowych. Do końca 2007 roku na stronach Forum zarejestrowało się blisko 300 użytkowników (głównie nauczycieli). 2. uczniowie szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych KNF realizuje: we współpracy z Fundacją Rynku Kapitałowego i Giełdą projekt Lekcja przedsiębiorczości - Nie ma zysku bez ryzyka, we współpracy z Fundacja Edukacji Rynku Kapitałowego program e learningowy: pt. Giełda papierów wartościowych i rynek kapitałowy, dla ok. 200 uczniów w jednej serii, obecnie kończy go trzecia seria uczestników, Certyfikat Jakości Szkoła Przedsiębiorczości prowadzony w skali ogólnopolskiej przez Fundację Młodzieżowej Przedsiębiorczości. Program Certyfikat Jakości Szkoła Przedsiębiorczości. Objął 231 liceów i 35 gimnazjów ponad 22 tys. uczniów i nauczycieli w całej Polsce. W ubiegłym roku KNF podjęła z Fundacją Think! i Fundacją Kronenberga akcję poświęconą formom inwestowania i oszczędzania, która dotarła do ok. 250 tys. osób w wieku szkolnym i akademickim, a bezpośrednio zaangażowanych uczniów poprzez uczestnictwo w konkursach i pisanie prac było ok. 45 tys. Wydana na płycie CD-R przez KNF i FERK publikacja pt. Podstawy przedsiębiorczości. Prezentacje edukacyjne została wpisana do wykazu środków dydaktycznych zalecanych do użytku szkolnego przez Ministra Edukacji Narodowej i została umieszczona w internetowej bazie MEN "Wyposażenie placówek oświatowych w zakresie przedmiotów ogólnokształcących". 3. studenci i środowisko akademickie W 2007 roku zespół ekspertów KNF opracował syllabus akademicki pt. Nadzorowanie rynków finansowych. Celem syllabusa jest pomoc w odpowiednim przygotowaniu zajęć na poziomie akademickim. Przedstawia on problematykę nadzoru rynków finansowych w Polsce i Unii Europejskiej. Zagadnienia syllabusa obejmują poszczególne sektory: kapitałowy, ubezpieczeniowy, funduszy emerytalnych, pracowniczych programów emerytalnych i 11

12 bankowy. Zagadnienia są prezentowane od strony prawnej, ekonomicznej i organizacyjnej. Propozycja wykładu przeznaczona jest przede wszystkim dla pracowników naukowych prowadzących zajęcia dydaktyczne, studentów studiów magisterskich i studiów podyplomowych specjalizujących się w zagadnieniach finansowych. Wybrane moduły wykładu mogą zostać wykorzystane przy organizacji szkoleń, seminariów i warsztatów dla kadry zarządzającej oraz pracowników wybranych pionów nadzorowanych podmiotów. We wrześniu 2007 roku ogłoszono konkurs na pracę magisterską i doktorską o nagrodę Przewodniczącego KNF, którego celem jest propagowanie w środowiskach akademickich wiedzy o regulacjach i nadzorze nad rynkiem finansowym. 12