Stanowisko EFNNMA na temat zarządzania systemami opieki zdrowotnej 12 doroczna konferencja, Taszkient Uzbekistan,

Transkrypt

1 Stanowisko EFNNMA na temat zarządzania systemami opieki zdrowotnej 12 doroczna konferencja, Taszkient Uzbekistan, Europejskie Forum Krajowych Stowarzyszeo Pielęgniarskich i Położniczych (EFNNMA) poparło zasady przyjęte przez WHO i ONZ, według których zdrowie jest jednym z podstawowych praw człowieka, a zapewnienie wszystkim obywatelom równego dostępu do opieki zdrowotnej wymaga odpowiednich działao prawnych i politycznych. EFNNMA popiera stanowisko WHO i ONZ, wzywające rządy poszczególnych paostw i organizacje międzynarodowe do rewizji sposobów zarządzania i administrowania systemami opieki zdrowotnej: z pełną świadomością, że dobre zarządzanie systemem opieki zdrowotnej wymaga odpowiednich regulacji prawnych, podziału odpowiedzialności, stosowania zasad przejrzystości oraz posiadania wizji rozwoju, oraz że inwestycja w opiekę jest inwestycją w zdrowy rozwój obywateli; pamiętając, że przyjęcie odpowiedzialności za zarządzanie wiąże się z koniecznością ustawicznego rozwoju zawodowego, tworzeniem nowych zadao, modeli opieki, dobrej atmosfery i warunków pracy oraz opracowywaniem wewnętrznych regulacji i standardów praktyki; z pełną świadomością, że zadania te wymagają zarządzania środkami materialnymi nienależącymi do zarządzającego, przewidywania trendów zmian i opracowywania planów; podkreślając że pielęgniarki i położne posiadają odpowiednią wizję rozwoju, umiejętności przywódcze oraz kompetencje stanowiące kluczowe czynniki zarządzania, a ochrona społeczeostwa wymaga inwestowania w umiejętności przywódcze, konieczne dla rozwoju tych grup zawodowych; ze świadomością, że pielęgniarki i położne należą do grup kluczowych w zapewnianiu jakości systemów opieki zdrowotnej, a także podkreślając, że ustawiczny rozwój zawodowy jest warunkiem tworzenia dobrych środowisk pracy. EFNNMA wzywa władze poszczególnych paostw do: uznania swojej odpowiedzialności za dobro ich mieszkaoców; wyznaczenia naczelnej pielęgniarki/położnej w strukturach ministerstwa zdrowia;

2 zajęcia się problemami naboru i zwolnieo odpowiednio wykwalifikowanego personelu opieki zdrowotnej oraz informowania obywateli o ich prawach, odpowiedzialności i obowiązkach w odniesieniu do korzystania z dostępnych usług. EFNNMA wzywa organizacje różnego typu do zajęcia się podstawowymi problemami i wyzwaniami, takimi jak: zrównoważenie wzajemnych wpływów, wchodzenie w koalicje dla potrzeb realizacji podstawowych celów opieki zdrowotnej; wypracowanie jasnych priorytetów politycznych, z uwzględnieniem interesów społecznych; opracowanie odpowiednich regulacji (dotyczących cen usług, wykształcenia i praktyki zawodowej pracowników opieki zdrowotnej np. poprzez system licencji i akredytacji itd.) oraz budowanie atmosfery wspólnej odpowiedzialności, przestrzeganie zasad (przejrzystośd) poprzez m.in. ocenę działalności i dostęp do potrzebnych danych. EFNNMA zachęca pielęgniarki i położne do: indywidualnego zaangażowania się w zarządzanie opieką zdrowotną, poprzez udział w kształceniu ustawicznym, proponowanie nowych zadao i modeli opieki, tworzenie pozytywnego środowiska pracy, udział w opracowywaniu regulacji prawnych, przestrzeganie standardów praktyki.

3 12 doroczna konferencja EFNNMA, Taszkient Uzbekistan, Zarządzanie systemami opieki zdrowotnej Region Europejski WHO uznał, że równośd obywateli w dostępie do ochrony zdrowia i wdrażanie prawa do zdrowia jako jednego z podstawowych praw człowieka według ONZ wymaga realizacji odpowiedniej polityki i podstaw prawnych. Punktem wyjścia działalności WHO w zakresie praw pacjentów jest system podstawowych praw człowieka. (1) Wprowadzenie Termin zarządzanie/władanie (ang. stewardship, dosł. posługiwanie, przyjęcie odpowiedzialności za określoną sferę działalności) można definiowad na kilka sposobów, czasami jest on trudny do przetłumaczenia. WHO i ONZ uznały, że poprawa stanu zdrowia ludzkości wymaga od władz paostwowych i organizacji międzynarodowej analizy sposobów zarządzania i administrowania systemami opieki zdrowotnej. Zarządzanie i administrowanie opieką pielęgniarską i położniczą zakłada współpracę władz rządowych, społeczeostwa i wskazanych grup zawodowych w zakresie zapewniania jakości opieki (2). Pielęgniarki i położne odgrywają w tych działaniach kluczową rolę. Zarządzanie/władanie Zarządzanie/władanie pojęcie szersze niż regulowanie realizacji pewnych zadao może byd definiowane jako pełne troski przyjęcie odpowiedzialności za coś, co zostało powierzone czyjejś opiece. Można je również interpretowad jako dobrą praktykę zarządzania, opartą na otwartości, dzieleniu się informacją, zasadach etycznych. Do zadao takiego zarządzania należy oddziaływanie na te decyzje polityczne i działania (w obrębie wszystkich sektorów), które mogą wpłynąd na stan zdrowia populacji (3). Tak rozumiane zarządzanie wiąże się z możliwością opracowywania strategii politycznej, zapewnieniem dobrych podstaw prawnych, narzędzi ich realizacji, zgromadzenia odpowiednich danych dotyczących funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej. Podstawowe problemy i wyzwania to: zrównoważenie wzajemnych wpływów, wchodzenie w koalicje dla potrzeb realizacji podstawowych celów opieki zdrowotnej; wypracowanie jasnych priorytetów politycznych, z uwzględnieniem interesów społecznych;

4 opracowanie odpowiednich regulacji (dotyczących cen usług, wykształcenia i praktyki zawodowej pracowników opieki zdrowotnej np. poprzez system licencji i akredytacji itd.) oraz budowanie atmosfery wspólnej odpowiedzialności, przestrzeganie zasad (przejrzystośd) poprzez m.in. ocenę działalności i dostęp do potrzebnych danych. Program Rozwoju ONZ (UNDP) definiuje zarządzanie jako realizację władzy politycznej, ekonomicznej i administracyjnej w odniesieniu do życia kraju na wszystkich szczeblach (4). Zarządzanie (w rozumieniu władania) jest traktowane jako nowy sposób jednoczesnej realizacji skutecznej, taniej w funkcjonowaniu organizacji oraz etycznego reprezentowania interesów środowiska (5). Wymaga skupienia uwagi raczej na indywidualnym rozwoju jego członków niż na funkcjonowaniu organizacji jako całości. Podstawowym celem wszystkich systemów opieki zdrowotnej jest poprawa stanu zdrowia ludności (6) poprzez zapewnienie im dostosowanych do potrzeb usług, opartych na odpowiednich zasobach finansowych (7). Przy ocenie funkcjonowania systemów opieki zdrowotnej kluczowe znaczenie mają trzy elementy zarządzania (8): ustalanie, wdrażanie i kontrola zasad obowiązujących w danym systemie; zapewnienie platformy współpracy wszystkich uczestników systemu (zwłaszcza nabywców, dostawców i pacjentów) oraz definiowanie strategicznych kierunków rozwoju systemu opieki zdrowotnej jako całości. Realizacja tych trzech elementów zarządzania wymaga wydzielenia z nich 6 podfunkcji: projekt ogólny systemu, ocena działalności, ustalanie priorytetów, rzecznictwo wewnątrz sektora opieki, regulacje prawne, ochrona konsumenta. Raport dotyczący stanu zdrowia na świecie w 2000 roku (ang. The Word health report 2000) mówi, że zarządzanie ma na celu zapewnienie, iż władze paostwowe, organizacje i osoby współtworzące system opieki zdrowotnej działają jako włodarze zasobów i powierzonego im zaufania (7). Docenianie takiej formy zarządzania prowadzi do zapewnienia jakości opieki i bezpieczeostwa społeczeostwa, zwłaszcza pacjentów. Wymaga to wdrożenia odpowiednich mechanizmów prawno-regulacyjnych, zwłaszcza w świetle postępującej globalizacji opieki zdrowotnej i związanej z tym migracji pracowników (2).

5 Władze paostwowe Saltman i Ferrousier-Davis definiują zarządzanie systemem opieki zdrowotnej jako funkcję władz rządowych, odpowiedzialnych za dobro obywateli i zainteresowanych utrzymaniem posiadanego zaufania i prawomocności swojej działalności (5). Zasadniczą cechą zarządzania jest działanie władz w trosce o zdrowie obywateli oraz we współpracy z wszystkimi, których działalnośd może mied na nie wpływ (9). Zarządzanie opieką zdrowotną wymaga umiejętności planowania, formułowania strategii, budowania podstaw prawnych, odpowiedzialności, przejrzystości (10), ochrony społeczeostwa, inwestowania w rozwój umiejętności przywódczych pielęgniarek i położnych. Dlatego tak ważne jest posiadanie w strukturach ministerstwa naczelnej pielęgniarki lub położnej. WHO interpretuje także zarządzanie opieką zdrowotną jako skuteczne powiernictwo zdrowia narodu (7). Polityka personalna wobec wykwalifikowanego personelu opieki zdrowotnej to jedno z wyzwao, jakimi muszą się zajmowad władze rządowe. Cassels twierdzi, że świadomośd i oczekiwania społeczeostwa w odniesieniu do realizacji usług zdrowotnych rosną, podczas gdy jednocześnie w wielu krajach brakuje kadr, rosną koszty opieki i ograniczenia finansowe (2). Priorytetem staje się informowanie społeczeostwa o jego prawach, odpowiedzialności i obowiązkach w świetle dostępnych zasobów. Organizacje Każda organizacja publiczna lub prywatna powinna byd zainteresowana sprawami zdrowia i uczestniczyd w zarządzaniu systemem opieki. W tym aspekcie najważniejszą funkcja stają się podstawy prawno-regulacyjne, definiujące zasady zaangażowania partnerów. Stosują się one do organizacji uczestniczących w systemie opieki zdrowotnej, jego rozwoju finansowym, zapewnieniu odpowiednich środków/ zasobów m.in. poprzez określenie zasad oceny działalności i akredytacji. Zakres odpowiedzialności organizacji obejmuje: ustawiczny rozwój zawodowy, nowe role i modele opieki, tworzenie odpowiedniego środowiska pracy, monitorowanie przestrzegania zasad prawnych i standardów praktyki. Pracownicy Wizja, przywództwo, dostęp do danych, możliwośd oddziaływania to ważne elementy zarządzania w pielęgniarstwie i położnictwie. Te kluczowe funkcje tak organizacji zawodowych, jak i poszczególnych osób, można rozwijad dzięki współpracy z władzami rządowymi czy innymi partnerami.

6 WHO twierdzi, że (2): czy to indywidualnie, czy wspólnie przedstawiciele zawodów medycznych powinni odgrywad ważną rolę w działalności prawno regulacyjnej własnego zawodu i ustalaniu standardów opieki. Jako odpowiedzialny partner procesu opieki, personel zdrowotny (zwłaszcza pielęgniarki i położne) musi mied świadomośd, jakie czynniki kształtują opiekę zdrowotną i bardziej angażowad się w procesy polityczno-decyzyjne. Osoby indywidualne Możliwości zarządzania Właściwe zarządzanie w pielęgniarstwie i położnictwie jest zależnego od dobrego przywództwa, realizowanego na wszystkich szczeblach. W realiach systemów opieki zdrowotnej wymaga to uwzględnienia zmieniających się potrzeb społeczeostwa, grup pacjentów i konsumentów, zapewnienia odpowiednio tanich usług, na które całe społeczeostwo i poszczególne rodziny mogą sobie pozwolid. Zarządzanie indywidualne oznacza wymóg ustawicznego kształcenia, projektowanie nowych ról i modeli opieki, tworzenie sprzyjających warunków pracy, budowę podstaw prawnoregulacyjnych i wprowadzenie standardów praktyki opieki. Wnioski Celem zarządzania jest osiągnięcie stanu co najmniej tak dobrego jeśli nie lepszego niż poprzedni. Wymaga to realizacji odpowiednich usług, posiadania długofalowej fuzji, podjęcia reform uwzględniających włączenie innych w podejmowane prace i decyzje (11). Zarządzanie wymaga przyjęcia odpowiedzialności za środki materialne nie będące nasza własnością, przewidywania trendów i przygotowywania planów. Zarządzanie ma na celu zmiany w systemach opieki zdrowotnej, z korzyścią dla wszystkich zainteresowanych. Będzie je można wprowadzid wyłącznie wówczas, gdy wezmą w nich udział wszystkie zainteresowane strony. Liderzy pielęgniarstwa i położnictwa będą potrzebowad solidnych podstaw ekonomicznych w opiece zdrowotnej, analiz statystycznych i finansowych, znajomości czynników wpływających na stan zdrowia populacji i wyników zdrowotnych tejże ponieważ zarządzanie opieką wymaga opracowania nowej metryki. Zmiany polityczne, zapotrzebowanie na nowe modele opieki i zmiany w sposobie pracy pielęgniarek i położnych to okoliczności sprzyjające takiemu zarządzaniu. Wreszcie zarządzanie jest obowiązkiem nas wszystkich: odpowiedzialna troska za coś powierzonego naszej opiece (12).

7 Piśmiennictwo: 1. McKee M, Janson S. Editorial. The challenge of stewardship. European Journal of Public Health 2001, s Tryb dostępu: dostęp Strategic direction for strengthening nursing and midwifery services. Geneva, World Health Organization, Tryb dostępu: dostęp Strengthened health systems save more lives. An insight into WHO s European Health Systems Strategy. Copenhagen, WHO Regional Office for Europe, Tryb dostępu: dostęp Fukudo-Parr S, Ponzio R. Governance: past, present, future. Setting the governance agenda for the Millennium Declaration. New York, United Nations Development Programme, Tryb dostępu: ( dostęp Saltman R.B., Ferrousier-Davis O., The concept of stewardship in the health policy. Special Theme Health Systems. Bulletin of the World Health Organization, 2000, 78(6): Tryb dostępu: dostęp The new Swedish public health policy. In: The European health report Copenhagen, WHO Regional Office for Europe, 2002, s.129 Tryb dostępu: dostęp The world health report 2000 Health systems: improving performance. Geneva, World Health Organization, Tryb dostępu: dostęp Londono J.L., Frenk J., Structured pluralism: towards an innovative model for health system reform in Latin America. Health Policy, 1997, 41: Everybody s business: strengthening health systems to improve health outcomes. WHO s framework for action. Geneva, World Health Organization, 2007, s. 23. Tryb dostępu: dostęp Stewardship *online+. Copenhagen, WHO Regional Office for Europe, Tryb dostępu: Haase-Herrick K., Nursing Administration Quarterly, 2005, 29(2): Merriam Webster s deluxe dictionary. Pleasantville, Reader s Digest, 1998.