Rodzaje i metodyka badań klinicznych

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Rodzaje i metodyka badań klinicznych"

Transkrypt

1 Rodzaje i metodyka badań klinicznych dr med. Jacek Mrukowicz Polski Instytut Evidence Based Medicine Medycyna Praktyczna, Kraków 1

2 Problem ze współczesnym światem nie polega na tym, że ludzie wiedzą za mało, ale że posiadają tak wiele informacji, które niewiele mają wspólnego z prawdą Mark Twain Badania biomedyczne doświadczalne in vitro hodowla komórkowa ex vivo (tkanki, narządy, komórki) na zwierzętach kliniczne - podmiotem są ludzie bad. doświadczalne i na zwierzętach uprawniają do formułowania hipotez zwykle poprzedzają badania kliniczne 2

3 O czym będę mówił? od czego zacząć? pytania kliniczne rodzaje wybranych badań klinicznych schematy jak wybierać? od badań klinicznych do optymalnych decyzji w praktyce klinicznej wytyczne (zalecenia) Jak się przybliżyć do prawdy? zidentyfikować problem kliniczny pytanie kliniczne sensowne, precyzyjne (PICO) istotne dla pacjenta, istotne w praktyce zastosować odpowiednią metodykę, która ograniczy ryzyko wypaczenia obserwacji błąd losowy (random error) błąd systematyczny (bias) 3

4 Reklama leku Udowodniona skuteczność zwiększa syntezę cytokin zwiększa stężenie IgA zwiększa liczbę dobroczynnych bakterii w stolcu Zastępcze punkty końcowe (surrogate outcome measures) Klinicznie istotne (twarde) punkty końcowe zgon, zachorowanie, hospitalizacja, skutki niepożądane, wyzdrowienie, jakość życia Zadanie pytania klinicznego (PICO) amiodaron w resuscytacji po zatrzymaniu krążenia z migotaniem komór NEJM 1999:341;871 Populacja (P): zatrzymanie krążenia, poza szpitalem potwierdzone migotanie komór Interwencja (I) vs. kontrola (C): amiodaron 300 mg lub placebo, inne leki dozwolone Punkty końcowe (O): przyjęcie do szpitala na dalsze leczenie Wyniki: przyjęcie do szpitala 44% vs. 34% na 100 leczonych amiodaronem 10 więcej dojeżdża do szpitala 4

5 Zadanie pytania klinicznego (PICO) amiodaron w resuscytacji po zatrzymaniu krążenia z migotaniem komór NEJM 1999:341;871 Populacja (P): zatrzymanie krążenia, poza szpitalem potwierdzone migotanie komór Interwencja (I) vs. kontrola (C): amiodaron 300 mg lub placebo, inne leki dozwolone Punkty końcowe (O): przyjęcie do szpitala na dalsze leczenie Wyniki: wypisanie ze szpitala: 13,4% vs. 13,2% Pomagamy czy szkodzimy? 5

6 Najpierw zbierz fakty. Potem możesz je zniekształcać do woli. Mark Twain Rodzaje problemów klinicznych leczenie i zapobieganie zapadalność, rokowanie, cz. ryzyka szkodliwość (działania niepożądane) chorobowość, metody diagnostyczne 6

7 Jak wykazać, że lek A zwiększa szansę na poprawę lub wyleczenie? nasi pacjenci lek A Działa czy nie działa? Oto jest pytanie! 7

8 Post hoc, ergo propter hoc? nasi pacjenci lek A Nie dajmy się zwieść pozorom! Badania kliniczne analityczne nasi pacjenci lek A bez leku A grupa kontrolna 8

9 Badania kliniczne analityczne nasi pacjenci lek A błąd selekcji (selection bias)? bez leku A grupa kontrolna Badania z randomizacją (RCT) Grupa eksperymentalna lek A losowa kwalifikacja placebo lub lek B Grupa kontrolna 9

10 Metodyka badań klinicznych czy badacz decydował o ekspozycji? tak nie badanie eksperymentalne badanie obserwacyjne 19 Metodyka badań klinicznych badanie eksperymentalne czy była randomizacja? tak nie RCT Badanie eksperymentalne z grupą kontrolną bez randomizacji 20 10

11 Metodyka badań klinicznych badanie obserwacyjne czy była grupa kontrolna? tak analityczne nie opisowe kohortowe kliniczno-kontrolne przekrojowe przypadek seria przypadków 21 Badania opisowe służą tylko do opisu zjawisk i zmiennych nie można na ich podstawie wnioskować o związkach przyczynowoskutkowych formułować zaleceń dla praktyki lekarskiej pierwszy krok w dochodzeniu prawdy zwrócenie uwagi na potencjalnie ważne zjawiska formułowanie hipotez planowanie bardziej wiarygodnych badań 11

12 A gdzie badania retrospektywne i prospektywne? badanie obserwacyjne czy była grupa kontrolna? tak analityczne nie opisowe kohortowe kliniczno-kontrolne przekrojowe przypadek seria przypadków 24 12

13 Badanie przekrojowe (cross-sectional) ekspozycja populacja choroba czas Badania przekrojowe (cross-sectional) ocena częstości chorób w populacji (chorobowość [prevalence]) ogólnej lub inaczej zdefiniowanej (bad. opisowe) choroby przewlekłe pomocne w planowaniu opieki zdrowotnej ocena dokładności testu diagnostycznego vs złoty standard czułość, swoistość wartości predykcyjne i +, LR 13

14 14

15 Badania przekrojowe (cross-sectional) ocena skojarzenia choroby i ekspozycji na czynnik ryzyka chorzy/narażeni zdrowi/nienarażeni (gr. kontrolna) ocena w jednym czasie 15

16 Badania przekrojowe (cross-sectional) Saikku P. i wsp.: Serological evidence of an association of a novel Chlamydia, TWAR, with chronic coronary heart disease and acute myocardial infarction. Lancet, 1988; 2: Thom D.H. i wsp.: Association of prior infection with Chlamydia pneumoniae and angiographically demonstrated coronary artery disease. JAMA,1992; 268: Kuo C.C. i wsp.: Demonstration of Chlamydia pneumoniae in atherosclerotic lesions of coronary arteries. J. Infect. Dis., 1993;167: Kuo C.C. i wsp.: Chlamydia pneumoniae (TWAR) in coronary arteries of young adults (15 34 years old). Proc. Natl. Acad.Sci. USA, 1995; 92: Badania przekrojowe (cross-sectional) trudno udowodnić związek przyczynowy który czynnik działał jako pierwszy? wstęp do bardziej wiarygodnych badań (RCT) formułowanie hipotez badawczych 16

17 Badania przekrojowe a RCT Badania przekrojowe a RCT 17

18 Badanie kohortowe (cohort study) ekspozycja choroba populacja czas 18

19 Badania kohortowe (cohort s.) ocena zapadalności w populacji (incidence) pomocne w planowaniu opieki zdrowotnej wyliczenie wielkości próby w RCT szczególny rodzaj: gr. kontrolna w RCT ocena rokowania parametr + i - (gr. kontrolna) można wyodrębniać kilka kohort można badać kilka punktów końcowych związek przyczynowy? (confounding bias) 19

20 Badania kohortowe (cohort s.) ocena czynników ryzyka (szkodliwość) narażeni i nienarażeni (gr. kontrolna) można wyodrębniać kilka kohort można badać kilka punktów końcowych związek przyczynowy? (confounding bias) wstęp do bardziej wiarygodnych badań (RCT) formułowanie hipotez badawczych RCT nie zawsze możliwe np. rzadkie, ciężkie działania niepożądane 20

21 Risk of Celiac Disease Autoimmunity and Timing of Gluten Introduction in the Diet of Infants at Increased Risk of Disease. Norris J.M. i wsp., JAMA, 2005; 293:

22 Szajewska H., Chmielewska A., Med. Prakt. Pediatr. 6/2014, s Badanie opinii Czym chcielibyście się Państwo zajmować w ostatniej części wykładu? Kto chce zajmować się statystyką? Kto nie chce zajmować się statystyką? 22

23 Statystyka nie jest najważniejsza! Po 7. kursie statystyki normalny klinicysta umie zna tyle samo co przed pierwszym kursem Przyczyny: wzory matematyczne są niemożliwe do zapamiętania klasyczne metody statystyczne są całkowicie odizolowane od opieki nad pacjentem opanowanie ich nawet na krótki czas wymaga poświęcenia życia rodzinnego i towarzyskiego, zmniejszenia (znacznego) poczucia własnej wartości jako lekarza oraz całkowitej utraty poczucia humoru Jak sprawdzić czy picie mocnych alkoholi wiąże się z rakiem trzustki? badanie z randomizacją (RCT) badanie kohortowe 23

24 Jak sprawdzić czy picie mocnych alkoholi wiąże się z rakiem trzustki? (badanie kliniczno kontrolne [case-control study]) chorzy zdrowi Jak sprawdzić czy picie mocnych alkoholi wiąże się z rakiem trzustki? (badanie kliniczno kontrolne [case-control study]) chorzy zdrowi narażeni na mocny alkohol nienarażeni 24

25 Jak sprawdzić czy picie mocnych alkoholi wiąże się z rakiem trzustki? (badanie kliniczno kontrolne [case-control study]) chorzy zdrowi narażeni na mocny alkohol nienarażeni Badanie kliniczno-kontrolne (case-control study) ekspozycja populacja bez choroby czas 25

26 Badania RCT/kohortowe vs. kliniczno-kontrolne Pacjenci w bad. kohortowych lub RCT na początku badania bez punktu końcowego poddani działaniu danego czynnika lub interwencji ich losyśledzone w czasie Pacjenci w bad. kliniczno-kontrolnych punkt końcowy już wystąpił cechy tych pacjentów są retrospektywnie porównywane z cechami pacjentów bez punktu końcowego Kiedy sięgnąć po badanie kliniczno-kontrolne? znamy punkt końcowy niekorzystny (zgon, choroba), działania niepożądane występuje rzadko (dużo rzadziej niż ekspozycja) długi okres utajenia (np. nowotwory) można uwzględnić tylko jeden poszukujemy czynników ryzyka można uwzględnić wiele niemożliwe RCT lub kohortowe nieetyczne (szkodliwy efekt narażenia) zbyt drogie (duża liczba pacjentów) zbyt czasochłonne (bardzo długi czas obserwacji) 26

27 Wniosek The use of beta-agonists and the risk of death or near death from asthma; Spitzer i wsp., NEJM 1992; 326: 501 An increased risk of death or near death from asthma was associated with the regular use of inhaled β 2 -agonist bronchodilators, especially fenoterol. Regardless of whether β 2 -agonist are directly responsible for these adverse effects or are simply a marker for more severe asthma, heavy use of these agents should alert clinicians that it is necessary to reevaluate the patient's condition. Rodzaje problemów klinicznych (badań) leczenie i zapobieganie badania z randomizacją (RCT) rokowanie, zapadalność (incidence) badania kohortowe szkodliwość (działania niepożądane) RCT, badania kohortowe, badania klinicznokontrolne chorobowość (prevalence), testy dgn. badania przekrojowe 27

28 Skuteczność hipoosmolarnego DPN w leczeniu odwodnienia w przebiegu ostrej biegunki u dzieci - metaanaliza BMJ 2001; 323: 81 Med. Prakt. Ped. 5/2001 Źródła klinicznie istotnej, wiarygodnej i aktualnej wiedzy Wytyczne/podręczniki Podsumowania/streszczenia Przeglądy i metaanalizy Prace oryginalne 28

29 Dobre intencje lekarzy i biologicznie prawdopodobne teorie nie wystarczają, aby w praktyce trafnie wybrać zasady postępowania, które chronią, promują czy przywracają zdrowie. Iain Chalmers Dziękuję za uwagę! (jacekm@mp.pl) 29

Rodzaje badań klinicznych. Zespół EBM Klinika Pediatrii Warszawski Uniwersytet Medyczny

Rodzaje badań klinicznych. Zespół EBM Klinika Pediatrii Warszawski Uniwersytet Medyczny Rodzaje badań klinicznych Zespół EBM Klinika Pediatrii Warszawski Uniwersytet Medyczny Dwie fundamentalne zasady EBM Zasada 1 Dane z badań naukowych nie wystarczają do podejmowania decyzji klinicznych

Bardziej szczegółowo

statystyka badania epidemiologiczne

statystyka badania epidemiologiczne statystyka badania epidemiologiczne Epidemiologia Epi = wśród Demos = lud Logos = nauka Epidemiologia to nauka zajmująca się badaniem rozprzestrzenienia i uwarunkowań chorób u ludzi, wykorzystująca tą

Bardziej szczegółowo

EBM w farmakoterapii

EBM w farmakoterapii EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna

Bardziej szczegółowo

Badania epidemiologiczne - blaski i cienie Epidemiological research - the bad with the good

Badania epidemiologiczne - blaski i cienie Epidemiological research - the bad with the good Badania epidemiologiczne - blaski i cienie Epidemiological research - the bad with the good Dr Andrzej Szpakow Kierownik katedry Medycyny Sportowej i Rehabilitacji Uniwersytet Państwowy im. Janki Kupały

Bardziej szczegółowo

Zapadalność (epidemiologia)

Zapadalność (epidemiologia) Chorobowość Chorobowość (ang. prevalence rate) liczba chorych w danej chwili na konkretną chorobę w określonej grupie mieszkańców (np. na 100 tys. mieszkańców). Współczynnik ten obejmuje zarówno osoby

Bardziej szczegółowo

Warsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją

Warsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją Warsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją Ocena wiarygodności badania z randomizacją Każda grupa Wspólnie omawia odpowiedź na zadane pytanie Wybiera przedstawiciela, który w imieniu grupy przedstawia

Bardziej szczegółowo

Zadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji. Ocena informacji o metodzie leczenia

Zadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji. Ocena informacji o metodzie leczenia Praktykowanie EBM Krok 1 Krok 2 Krok 3 Krok 4 Zadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji Ocena informacji o metodzie leczenia Podjęcie decyzji klinicznej na podstawie

Bardziej szczegółowo

Badania obserwacyjne 1

Badania obserwacyjne 1 Badania obserwacyjne 1 Chorobowość Chorobowość (ang. prevalence rate) liczba chorych w danej chwili na konkretną chorobę w określonej grupie mieszkańców (np. na 100 tys. mieszkańców). Współczynnik ten

Bardziej szczegółowo

Podstawy epidemiologii

Podstawy epidemiologii Podstawy epidemiologii Epidemiologia - Epi = na Demos = lud Logos = nauka Epidemiologia to nauka zajmująca się badaniem rozprzestrzeniania i uwarunkowań chorób u ludzi, wykorzystująca tę wiedzę do ograniczenia

Bardziej szczegółowo

Badania obserwacyjne w ocenie bezpieczeństwa leków This gentle murmur it could be stings of remorse

Badania obserwacyjne w ocenie bezpieczeństwa leków This gentle murmur it could be stings of remorse Badania obserwacyjne w ocenie bezpieczeństwa leków This gentle murmur it could be stings of remorse Magdalena Władysiuk 1. Pharmacovigilance: Co to jest pharmacovigilance? Podstawowe założenia systemu

Bardziej szczegółowo

Podstawy EBM, czyli medycyny opartej na danych naukowych. Prof. Hanna Szajewska Klinika Pediatrii WUM Zespół EBM i Badań Klinicznych

Podstawy EBM, czyli medycyny opartej na danych naukowych. Prof. Hanna Szajewska Klinika Pediatrii WUM Zespół EBM i Badań Klinicznych Podstawy EBM, czyli medycyny opartej na danych naukowych Prof. Hanna Szajewska Klinika Pediatrii WUM Zespół EBM i Badań Klinicznych hania@ipgate.pl Kim jestem? Pediatra Wieloletnia współpraca z Medycyną

Bardziej szczegółowo

Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?

Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność

Bardziej szczegółowo

Czym jest, a czym nie jest EBM (medycyna oparta na danych naukowych)?

Czym jest, a czym nie jest EBM (medycyna oparta na danych naukowych)? Czym jest, a czym nie jest EBM (medycyna oparta na danych naukowych)? Prof. Hanna Szajewska Klinika Pediatrii WUM Zespół EBM i Badań Klinicznych hania@ipgate.pl O czym będziemy mówić? Dlaczego EBM? Co

Bardziej szczegółowo

FAZY BADAŃ KLINICZNYCH

FAZY BADAŃ KLINICZNYCH FAZY BADAŃ KLINICZNYCH Badania przedkliniczne Prowadzone są na zwierzętach doświadczalnych i przy zastosowaniu testów in vitro Obejmują ocenę farmakodynamiki i farmakokinetykę potencjalnego leku oraz badania

Bardziej szczegółowo

Pragmatyczne badania III fazy w procesie decyzyjnym projekt GET REAL. Mateusz Nikodem

Pragmatyczne badania III fazy w procesie decyzyjnym projekt GET REAL. Mateusz Nikodem Pragmatyczne badania III fazy w procesie decyzyjnym projekt GET REAL Mateusz Nikodem > WP 2 To provide different possible options of designs for preauthorization studies to assess Relative Effectiveness

Bardziej szczegółowo

Psychometria. Psychologia potoczna. Psychometria (z gr. psyche dusza, metria miara) Plan wykładów. Plan wykładów. Wprowadzenie w problematykę zajęć

Psychometria. Psychologia potoczna. Psychometria (z gr. psyche dusza, metria miara) Plan wykładów. Plan wykładów. Wprowadzenie w problematykę zajęć Psychometria Wprowadzenie w problematykę zajęć W 1 Psychologia potoczna potoczne przekonanie dotyczące natury ludzkiego zachowania wyrażające się w zdroworozsądkowych, intuicyjnych twierdzeniach. dr Łukasz

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD TRZECI: OCENA ZWIĄZK PRZYCZYNOWO-SKUTKOWYCH W EPIDEMIOLOGII

WYKŁAD TRZECI: OCENA ZWIĄZK PRZYCZYNOWO-SKUTKOWYCH W EPIDEMIOLOGII SUM - WLK 2011 WYKŁAD TRZECI: OCENA ZWIĄZK ZKÓW PRZYCZYNOWO-SKUTKOWYCH W EPIDEMIOLOGII Prof. dr hab. med. Jan E. Zejda! UWAGA! SLAJDY WYBRANE I ZMODYFIKOWANE POD KĄTEM PREZENTACJI W INTERNECIE TREŚĆ WYKŁADU

Bardziej szczegółowo

Krzysztof Łanda. Kilka słów o..... wytycznych i standardach postępowania

Krzysztof Łanda. Kilka słów o..... wytycznych i standardach postępowania Kilka słów o..... wytycznych i standardach postępowania Standaryzacja - powody Problem powszechny Wysokie koszty społeczne Ocena skuteczności procedury Różnice w postępowaniu Implikacje prawne, etyczne,

Bardziej szczegółowo

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość

Bardziej szczegółowo

EBM. dr hab. n. med. Józef J

EBM. dr hab. n. med. Józef J EBM dr hab. n. med. Józef J Haczyński EBM co to jest? EBM - Evidence based medicine medycyna oparta na dowodach, medycyna oparta na faktach, praktyka medyczna oparta na wiarygodnych i aktualnych publikacjach

Bardziej szczegółowo

Nowotwory gruczołu krokowego skala problemu. Dr n med. Urszula Wojciechowska

Nowotwory gruczołu krokowego skala problemu. Dr n med. Urszula Wojciechowska Nowotwory gruczołu krokowego skala problemu Dr n med. Urszula Wojciechowska Rak gruczołu krokowego na świecie Rak gruczołu krokowego jest drugim najczęściej diagnozowanym rakiem i piątą co do częstości

Bardziej szczegółowo

Podstawy EBM, czyli medycyny opartej na danych naukowych

Podstawy EBM, czyli medycyny opartej na danych naukowych Podstawy EBM, czyli medycyny opartej na danych naukowych Prof. Hanna Szajewska Klinika Pediatrii WUM Zespół EBM i Badań Klinicznych hanna.szajewska@wum.edu.pl Kim jestem? Wieloletnia współpraca z Medycyną

Bardziej szczegółowo

Materiały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego

Materiały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )

Bardziej szczegółowo

Nowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht

Nowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht Nowe terapie w cukrzycy typu 2 Janusz Gumprecht Dziś już nic nie jest takie jak było kiedyś 425 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2017 629 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2045 International

Bardziej szczegółowo

Udary mózgu w przebiegu migotania przedsionków

Udary mózgu w przebiegu migotania przedsionków Udary mózgu w przebiegu migotania przedsionków Dr hab. med. Adam Kobayashi INSTYTUT PSYCHIATRII I NEUROLOGII, WARSZAWA Pacjenci z AF cechują się w pięciokrotnie większym ryzykiem udaru niedokrwiennego

Bardziej szczegółowo

Metodologia prowadzenia badań klinicznych - wprowadzenie

Metodologia prowadzenia badań klinicznych - wprowadzenie Metodologia badań klinicznych 15 Marca 2016 Metodologia prowadzenia badań klinicznych - wprowadzenie na podstawie definicji ICH GCP E9 oraz zaleceń WHO mgr inż. Katarzyna Draga Definicja badania klinicznego

Bardziej szczegółowo

Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem?

Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem? Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem? Żylna Choroba Zakrzepowo-Zatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny ny, interdyscyplinarny problem współczesnej medycyny Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) (Deep

Bardziej szczegółowo

Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. Dr hab. n. med. Renata Złotkowska Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu

Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. Dr hab. n. med. Renata Złotkowska Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. Dr hab. n. med. Renata Złotkowska Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu Czy zanieczyszczenie powietrza jest szkodliwe dla zdrowia i dlaczego?

Bardziej szczegółowo

Źródła i zasady zbierania danych o stanie zdrowia populacji

Źródła i zasady zbierania danych o stanie zdrowia populacji Źródła i zasady zbierania danych o stanie zdrowia populacji Źródła informacji, którymi dysponuje epidemiologia dzielimy na: pierwotne (bezpośrednie) wtórne (pośrednie) Za pierwotne źródła informacji uznaje

Bardziej szczegółowo

Bank pytań na egzamin magisterski 2013/2014- kierunek Zdrowie Publiczne. Zdrowie środowiskowe

Bank pytań na egzamin magisterski 2013/2014- kierunek Zdrowie Publiczne. Zdrowie środowiskowe Bank pytań na egzamin magisterski 2013/2014- kierunek Zdrowie Publiczne Zdrowie środowiskowe 1. Podaj definicję ekologiczną zdrowia i definicję zdrowia środowiskowego. 2. Wymień znane Ci czynniki fizyczne

Bardziej szczegółowo

NIEZALEŻNOŚĆ i ZALEŻNOŚĆ między cechami Test chi-kwadrat, OR, RR

NIEZALEŻNOŚĆ i ZALEŻNOŚĆ między cechami Test chi-kwadrat, OR, RR NIEZALEŻNOŚĆ i ZALEŻNOŚĆ między cechami Test chi-kwadrat, OR, RR M Zalewska Zakład Profilaktyki ZagrożeńŚrodowiskowych i Alergologii Analiza niezależności zmiennych jakościowych (test niezależności Chi-kwadrat)

Bardziej szczegółowo

Hematoonkologia w liczbach. Dr n med. Urszula Wojciechowska

Hematoonkologia w liczbach. Dr n med. Urszula Wojciechowska Hematoonkologia w liczbach Dr n med. Urszula Wojciechowska Nowotwory hematologiczne wg Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (rew 10) C81 -Chłoniak Hodkina C82-C85+C96

Bardziej szczegółowo

Czy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym?

Czy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym? Czy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym? Piotr Potemski Klinika Chemioterapii Nowotworów Katedry Onkologii Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Etyka finansowania leczenia chorób rzadkich onkologicznych

Etyka finansowania leczenia chorób rzadkich onkologicznych Etyka finansowania leczenia chorób rzadkich onkologicznych Piotr Fiedor VI Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy Opracowano na podstawie źródeł udostępnionych w systemie informacji publicznej 11.08.2016

Bardziej szczegółowo

Metodologia poznania naukowego. Ochrona własności intelektualnej

Metodologia poznania naukowego. Ochrona własności intelektualnej Metodologia poznania naukowego. Ochrona własności intelektualnej Odpowiedzialny za przedmiot: prof. dr hab. Cezary Watała Rodzaje badań naukowych Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi KDL Uniwersytetu Medycznego

Bardziej szczegółowo

Ostra niewydolność serca

Ostra niewydolność serca Ostra niewydolność serca Prof. dr hab. Jacek Gajek, FESC Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Niewydolność serca Niewydolność rzutu minutowego dla pokrycia zapotrzebowania na tlen tkanek i narządów organizmu.

Bardziej szczegółowo

STANDARDOWE PROCEDURY OPERACYJNE W REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ

STANDARDOWE PROCEDURY OPERACYJNE W REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ K.OLESZCZYK J.RYBICKI A.ZIELINSKA-MEUS I.MATYSIAKIEWICZ A.KUŚMIERCZYK-PIELOK K.BUGAJSKA-SYSIAK E.GROCHULSKA STANDARDOWE PROCEDURY OPERACYJNE W REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ XVI Konferencja Jakość w Opiece

Bardziej szczegółowo

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: BIOSTATYSTYKA PRAKTYCZNE ASPEKTY STATYSTYKI W BADANIACH MEDYCZNYCH Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów

Bardziej szczegółowo

Czy chore na raka piersi z mutacją BRCA powinny otrzymywać wstępną. Klinika Onkologii i Radioterapii

Czy chore na raka piersi z mutacją BRCA powinny otrzymywać wstępną. Klinika Onkologii i Radioterapii Czy chore na raka piersi z mutacją BRCA powinny otrzymywać wstępną chemioterapię z udziałem cisplatyny? Jacek Jassem Klinika Onkologii i Radioterapii Gdańskiego ń Uniwersytetu t Medycznego Jaka jest siła

Bardziej szczegółowo

Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik

Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik Oddział Kliniczny Kardioanestezji i Intensywnej Terapii Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu Jaki sens ma to co robimy? Warto wiedzieć co się dzieje z naszymi

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A)

WYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A) SUM - WLK 2013 WYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A) Prof. dr hab. med. Jan E. Zejda POLSKI STANDARD KSZTAŁCENIA HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA Uwarunkowania stanu zdrowia. Znaczenie chorobotwórcze czynników

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU/SYLABUS

KARTA PRZEDMIOTU/SYLABUS KARTA PRZEDMIOTU/SYLABUS Wydział Kierunek studiów Jednostka organizacyjna prowadząca kierunek Poziom kształcenia Forma studiów Profil kształcenia Jednostka organizacyjna prowadząca przedmiot Moduł / Przedmiot

Bardziej szczegółowo

STATYSTYCZNE ASPEKTY PLANOWANIA I ANALIZY WYNIKÓW BADAŃ EMPIRYCZNYCH W MEDYCYNIE

STATYSTYCZNE ASPEKTY PLANOWANIA I ANALIZY WYNIKÓW BADAŃ EMPIRYCZNYCH W MEDYCYNIE STATYSTYCZNE ASPEKTY PLANOWANIA I ANALIZY WYNIKÓW BADAŃ EMPIRYCZNYCH W MEDYCYNIE Janusz Wątroba, StatSoft Polska Sp. z o.o. Chyba w żadnej innej dziedzinie badań empirycznych umiejętne zaplanowanie, przeprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Leczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014

Leczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014 Leczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014 Leki przeciwpłytkowe (ASA, clopidogrel) Leki przeciwzakrzepowe (heparyna, warfin, acenocumarol) Leki trombolityczne

Bardziej szczegółowo

STATYSTYKA MATEMATYCZNA

STATYSTYKA MATEMATYCZNA STATYSTYKA MATEMATYCZNA 1. Wykład wstępny. Teoria prawdopodobieństwa i elementy kombinatoryki 2. Zmienne losowe i ich rozkłady 3. Populacje i próby danych, estymacja parametrów 4. Testowanie hipotez 5.

Bardziej szczegółowo

Jak czytać prace naukowe? Maciej Kosieradzki Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej WUM

Jak czytać prace naukowe? Maciej Kosieradzki Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej WUM Jak czytać prace naukowe? Maciej Kosieradzki Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej WUM Czym jest autorytet naukowy? Lekarz wie więcej niż Uniwersytet Googla Błędne zrozumienie nauki pociąga

Bardziej szczegółowo

Cytyzyna ostatnie ważne osiągnięcie nauki polskiej

Cytyzyna ostatnie ważne osiągnięcie nauki polskiej Cytyzyna ostatnie ważne osiągnięcie nauki polskiej Dorota Lewandowska dr n. med. Obecnie dostępne formy pomocy palącym Farmakologiczne NTZ guma plastry pastylki pastylki podjęzykowe Bupropion (Zyban) Wareniklina

Bardziej szczegółowo

Rak piersi. Doniesienia roku Renata Duchnowska Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie

Rak piersi. Doniesienia roku Renata Duchnowska Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie Rak piersi Doniesienia roku 2014 Renata Duchnowska Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie Miejscowe leczenie Skrócone napromienianie części piersi (accelerated partial breast irradiation;

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 1

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 1 KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Wprowadzenie do statystyki Introduction to statistics Kod Punktacja ECTS* 1 Koordynator Prof. dr hab. Jerzy Wołek Zespół dydaktyczny Prof. dr hab. Jerzy Wołek doktoranci

Bardziej szczegółowo

Rak trzustki - chemioterapia i inne metody leczenia nieoperacyjnego. Piotr Wysocki Klinika Onkologiczna Centrum Onkologii Instytut Warszawa

Rak trzustki - chemioterapia i inne metody leczenia nieoperacyjnego. Piotr Wysocki Klinika Onkologiczna Centrum Onkologii Instytut Warszawa Rak trzustki - chemioterapia i inne metody leczenia nieoperacyjnego Piotr Wysocki Klinika Onkologiczna Centrum Onkologii Instytut Warszawa RAK TRZUSTKI U 50% chorych w momencie rozpoznania stwierdza się

Bardziej szczegółowo

Dlaczego warto publikować? Kto to jest autor? Rodzaje prac naukowych

Dlaczego warto publikować? Kto to jest autor? Rodzaje prac naukowych Dlaczego warto publikować? Kto to jest autor? Rodzaje prac naukowych Piotr Knapik Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu What can journals do for you? Make your career Make you influential Make you attractive

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Rozdział 1. Epidemiologia fundament zdrowia publicznego... 1

Spis treści. Rozdział 1. Epidemiologia fundament zdrowia publicznego... 1 Spis treści Rozdział 1. Epidemiologia fundament zdrowia publicznego... 1 1.1. Epidemiologia i zdrowie publiczne Anita Gębska-Kuczerowska, Jerzy Bzdęga... 1 1.2. Rola epidemiologii w nauce o zdrowiu publicznym.

Bardziej szczegółowo

Formularz pojedynczego zgłoszenia zdarzenia niepożądanego i sytuacji specjalnej (ICSR Adverse Event and Special Situation Form)

Formularz pojedynczego zgłoszenia zdarzenia niepożądanego i sytuacji specjalnej (ICSR Adverse Event and Special Situation Form) Instrukcja: Ten formularz może być użyty do zgłaszania zdarzeń niepożądanych i/lub sytuacji specjalnych z okresu po wprowadzeniu do obrotu wliczając, ale nie ograniczając się do raportów spontanicznych

Bardziej szczegółowo

Materiał i metody. Wyniki

Materiał i metody. Wyniki Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).

Bardziej szczegółowo

Rak płuca wyzwania. Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie

Rak płuca wyzwania. Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Rak płuca wyzwania Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Innowacje w leczeniu RAKA PŁUC ocena dostępności w Polsce Warszawa, 1 marca 14 Nowotwory główna przyczyna

Bardziej szczegółowo

WYNIKI. typu 2 są. Wpływ linagliptyny na ryzyko sercowo-naczyniowe i czynność nerek u pacjentów z cukrzycą typu 2 z ryzykiem

WYNIKI. typu 2 są. Wpływ linagliptyny na ryzyko sercowo-naczyniowe i czynność nerek u pacjentów z cukrzycą typu 2 z ryzykiem Wpływ linagliptyny na ryzyko sercowo-naczyniowe i czynność nerek u pacjentów z cukrzycą typu 2 z ryzykiem sercowo-naczyniowym (badanie CARMELINA, 1218.22) Osoby z cukrzycą typu 2 są narażone na 2 do 4-krotnie

Bardziej szczegółowo

ABC oceny technologii medycznych. Skąd się biorą ceny leków?

ABC oceny technologii medycznych. Skąd się biorą ceny leków? ABC oceny technologii medycznych. Skąd się biorą ceny leków? Michał Jachimowicz Warszawa, 14 października 2014 roku MAHTA Sp. z o.o. ul. Rejtana 17/5, 02-516 Warszawa, tel.: 22 542 41 54, biuro@mahta.pl

Bardziej szczegółowo

Nie wszystko co się liczy może być policzone, nie wszystko co może być policzone liczy się

Nie wszystko co się liczy może być policzone, nie wszystko co może być policzone liczy się (BIA) komu i po co Nie wszystko co się liczy może być policzone, nie wszystko co może być policzone liczy się Not everything that can be counted counts, and not everything that counts can be counted A.

Bardziej szczegółowo

VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości

VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną

Bardziej szczegółowo

Dlaczego potrzebne było badanie?

Dlaczego potrzebne było badanie? Badanie mające na celu zbadanie czy lek BI 409306 polepsza sprawność umysłową u osób z chorobą Alzheimera we wczesnym stadium Jest to podsumowanie badania klinicznego przeprowadzonego z udziałem pacjentów

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka chorób nowotworowych jelita grubego w celu zmniejszenia zachorowalności i śmiertelności na terenie podregionu lubelskiego

Profilaktyka chorób nowotworowych jelita grubego w celu zmniejszenia zachorowalności i śmiertelności na terenie podregionu lubelskiego Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki im. Jana Bożego Profilaktyka chorób nowotworowych jelita grubego w celu zmniejszenia zachorowalności i śmiertelności na terenie podregionu lubelskiego Monika Mitura

Bardziej szczegółowo

Proces badawczy schemat i zasady realizacji

Proces badawczy schemat i zasady realizacji Proces badawczy schemat i zasady realizacji Agata Górny Zaoczne Studia Doktoranckie z Ekonomii Warszawa, 23 października 2016 Metodologia i metoda naukowa 1 Metodologia Metodologia nauka o metodach nauki

Bardziej szczegółowo

Piotr Potemski. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi

Piotr Potemski. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi Piotr Potemski Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi VI Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy, Warszawa, 10-12.08.2016 1 Obserwowane są samoistne regresje zmian przerzutowych

Bardziej szczegółowo

BIOSTATYSTYKA KARTA PRZEDMIOTU. 1. Nazwa przedmiotu. 2. Numer kodowy COM03c. 3. Język, w którym prowadzone są zajęcia polski. 4. Typ kursu obowiązkowy

BIOSTATYSTYKA KARTA PRZEDMIOTU. 1. Nazwa przedmiotu. 2. Numer kodowy COM03c. 3. Język, w którym prowadzone są zajęcia polski. 4. Typ kursu obowiązkowy Projekt OPERACJA SUKCES unikatowy model kształcenia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Medycznego w Łodzi odpowiedzią na potrzeby gospodarki opartej na wiedzy współfinansowany ze środków Europejskiego

Bardziej szczegółowo

Lek. Olgierd Woźniak. Streszczenie rozprawy doktorskiej

Lek. Olgierd Woźniak. Streszczenie rozprawy doktorskiej Lek. Olgierd Woźniak Streszczenie rozprawy doktorskiej Ocena czynników ryzyka adekwatnych interwencji kardiowerteradefibrylatora u pacjentów z arytmogenną kardiomiopatią prawej komory. Wstęp Arytmogenna

Bardziej szczegółowo

Terapie przełomowe: konsekwencje etyczne

Terapie przełomowe: konsekwencje etyczne Terapie przełomowe: konsekwencje etyczne Zbigniew Szawarski Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH Seminarium WHC, Warszawa 27.I.2016 Nowe jest lepsze! Nowe odkrycia wiemy więcej Nowe terapie ( = terapie

Bardziej szczegółowo

Nowoczesne metody leczenia

Nowoczesne metody leczenia Nowoczesne metody leczenia mechaniczna trombektomia + farmakoterapia dr hab. med. Adam Kobayashi Centrum Interwencyjnego Leczenia Udaru Mózgu Zakład Neuroradiologii Instytut Psychiatrii i Neurologii Konflikt

Bardziej szczegółowo

przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia

przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy

Bardziej szczegółowo

LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB

LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB REUMATYCZNYCH U PACJENTÓW 65+ Włodzimierz Samborski Katedra Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB REUMATYCZNYCH

Bardziej szczegółowo

Jak nie zginąć w świecie nauki, czyli o rodzajach badań naukowych

Jak nie zginąć w świecie nauki, czyli o rodzajach badań naukowych Jak nie zginąć w świecie nauki, czyli o rodzajach badań naukowych Metaanaliza, przegląd systematyczny, opis przypadków, badanie przekrojowe, badanie z randomizacją, badanie kohortowe... zewsząd jesteśmy

Bardziej szczegółowo

METODY STATYSTYCZNE W BIOLOGII

METODY STATYSTYCZNE W BIOLOGII METODY STATYSTYCZNE W BIOLOGII 1. Wykład wstępny 2. Populacje i próby danych 3. Testowanie hipotez i estymacja parametrów 4. Planowanie eksperymentów biologicznych 5. Najczęściej wykorzystywane testy statystyczne

Bardziej szczegółowo

Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym

Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W

Bardziej szczegółowo

Dr hab. n. med. Grzegorz Brożek. Interpretacja wyników badań cz1. BADANIA ANALITYCZNE założenia

Dr hab. n. med. Grzegorz Brożek. Interpretacja wyników badań cz1. BADANIA ANALITYCZNE założenia Dr hab. n. med. Grzegorz Brożek Interpretacja wyników badań cz1. BADANIA ANALITYCZNE założenia Badania epidemiologiczne dostarczają informacji: Jak często występuje dany stan zdrowotny w populacji (kto,

Bardziej szczegółowo

Lek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.

Lek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski

Bardziej szczegółowo

Weryfikacja hipotez statystycznych testy dla dwóch zbiorowości

Weryfikacja hipotez statystycznych testy dla dwóch zbiorowości Weryfikacja hipotez statystycznych testy dla dwóch zbiorowości Informatyka 007 009 aktualizacja dla 00 JERZY STEFANOWSKI Instytut Informatyki Politechnika Poznańska Plan wykładu. Przypomnienie testu dla

Bardziej szczegółowo

Proces badawczy schemat i zasady realizacji

Proces badawczy schemat i zasady realizacji Proces badawczy schemat i zasady realizacji Agata Górny Wydział Nauk Ekonomicznych UW Warszawa, 28 października 2014 Najważniejsze rodzaje badań Typy badań Podział wg celu badawczego Kryteria przyczynowości

Bardziej szczegółowo

Wykład 9 Wnioskowanie o średnich

Wykład 9 Wnioskowanie o średnich Wykład 9 Wnioskowanie o średnich Rozkład t (Studenta) Wnioskowanie dla jednej populacji: Test i przedziały ufności dla jednej próby Test i przedziały ufności dla par Porównanie dwóch populacji: Test i

Bardziej szczegółowo

METODY STATYSTYCZNE W BIOLOGII

METODY STATYSTYCZNE W BIOLOGII METODY STATYSTYCZNE W BIOLOGII 1. Wykład wstępny 2. Populacje i próby danych 3. Testowanie hipotez i estymacja parametrów 4. Planowanie eksperymentów biologicznych 5. Najczęściej wykorzystywane testy statystyczne

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU :Epidemiologia 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek

Bardziej szczegółowo

Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24

Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD DRUGI: TYPY BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH

WYKŁAD DRUGI: TYPY BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH SUM - WLK 2011 WYKŁAD DRUGI: TYPY BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH Prof. dr hab. med. Jan E. Zejda! UWAGA! SLAJDY WYBRANE I ZMODYFIKOWANE POD KĄTEM PREZENTACJI W INTERNECIE TREŚĆ WYKŁADU Badania epidemiologiczne

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka alergii co nowego w 2015 roku. Prof. Hania Szajewska Klinika Pediatrii WUM hanna.szajewska@wum.ed.pl

Profilaktyka alergii co nowego w 2015 roku. Prof. Hania Szajewska Klinika Pediatrii WUM hanna.szajewska@wum.ed.pl Profilaktyka alergii co nowego w 2015 roku Prof. Hania Szajewska Klinika Pediatrii WUM hanna.szajewska@wum.ed.pl Interwencje żywieniowe w zapobieganiu alergii Dieta w czasie ciąży lub laktacji Karmienie

Bardziej szczegółowo

Katarzyna Kitajewska Główny Inspektorat Sanitarny

Katarzyna Kitajewska Główny Inspektorat Sanitarny Katarzyna Kitajewska Główny Inspektorat Sanitarny 1 Zranienia i zakłucia przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny

Bardziej szczegółowo

Efektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder

Efektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder Efektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder Marzena Wełnicka-Jaśkiewicz Klinika Onkologii i Radioterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Efektywna kontrola ścisła obserwacja po leczeniu

Bardziej szczegółowo

Leki biologiczne i czujność farmakologiczna - punkt widzenia klinicysty. Katarzyna Pogoda

Leki biologiczne i czujność farmakologiczna - punkt widzenia klinicysty. Katarzyna Pogoda Leki biologiczne i czujność farmakologiczna - punkt widzenia klinicysty Katarzyna Pogoda Leki biologiczne Immunogenność Leki biologiczne mają potencjał immunogenny mogą być rozpoznane jako obce przez

Bardziej szczegółowo

Badania eksploracyjne Badania opisowe Badania wyjaśniające (przyczynowe)

Badania eksploracyjne Badania opisowe Badania wyjaśniające (przyczynowe) Proces badawczy schemat i zasady realizacji Agata Górny Demografia Wydział Nauk Ekonomicznych UW Warszawa, 4 listopada 2008 Najważniejsze rodzaje badań Typy badań Podział wg celu badawczego Badania eksploracyjne

Bardziej szczegółowo

Anna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę

Anna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów

Bardziej szczegółowo

Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium 30

Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium 30 Zał. nr 4 do ZW WYDZIAŁ CHEMICZNY KARTA PRZEDMIOTU Nazwa w języku polskim Wstęp do statystyki praktycznej Nazwa w języku angielskim Intriduction to the Practice of Statistics Kierunek studiów (jeśli dotyczy):

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Demografia i epidemiologia. Wykł. Ćw. Konw. Lab. Sem. ZP Prakt. GN Liczba pkt ECTS

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Demografia i epidemiologia. Wykł. Ćw. Konw. Lab. Sem. ZP Prakt. GN Liczba pkt ECTS SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2018-2020 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Demografia i epidemiologia Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki

Bardziej szczegółowo

Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska

Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska Katedra i Klinika Okulistyki, II WL, Warszawski Uniwersytet Medyczny Kierownik Kliniki: Profesor Jacek P. Szaflik Epidemiologia jaskry

Bardziej szczegółowo

10/15/2016. Reguła. Czułość PV(+) Bayesa. Swoistość PV(-)

10/15/2016. Reguła. Czułość PV(+) Bayesa. Swoistość PV(-) A=symptom B= choroba Czułość Swoistość A ~ A ~ Reguła Bayesa ~ B ~ A) PV(+) PV(-) 1 / 2016_10_13 PV ( ) A PV ( ) A A ~ ~ sensitivity * PV ( ) sensitivity * (1 specificity)(1- ) specificity *(1- ) specificity

Bardziej szczegółowo

OPTYMALNE SCHEMATY LECZENIA A PLANOWANIE ZASOBÓW W ONKOLOGII. PRZYKŁAD RAKA PIERSI. V LETNIA AKADEMIA ONKOLOGICZNA dla DZIENNIKARZY

OPTYMALNE SCHEMATY LECZENIA A PLANOWANIE ZASOBÓW W ONKOLOGII. PRZYKŁAD RAKA PIERSI. V LETNIA AKADEMIA ONKOLOGICZNA dla DZIENNIKARZY OPTYMALNE SCHEMATY LECZENIA A PLANOWANIE ZASOBÓW W ONKOLOGII PRZYKŁAD RAKA PIERSI V LETNIA AKADEMIA ONKOLOGICZNA dla DZIENNIKARZY Ewelina Żarłok Revelva Concept Warszawa, 6 sierpnia 2015 1 CZYM JEST MODEL

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma c j e ogólne. Diagnostyka izotopowa

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma c j e ogólne. Diagnostyka izotopowa Załącznik Nr 3 do Uchwały Senatu PUM 14/2012 Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma c j e ogólne Diagnostyka

Bardziej szczegółowo

Wykład 4: Wnioskowanie statystyczne. Podstawowe informacje oraz implementacja przykładowego testu w programie STATISTICA

Wykład 4: Wnioskowanie statystyczne. Podstawowe informacje oraz implementacja przykładowego testu w programie STATISTICA Wykład 4: Wnioskowanie statystyczne Podstawowe informacje oraz implementacja przykładowego testu w programie STATISTICA Idea wnioskowania statystycznego Celem analizy statystycznej nie jest zwykle tylko

Bardziej szczegółowo

Jedynym obecnie znanym sposobem leczenia jaskry jest obniżanie ciśnienia wewnątrzgałkowego

Jedynym obecnie znanym sposobem leczenia jaskry jest obniżanie ciśnienia wewnątrzgałkowego Jacek P. Szaflik Katedra i Klinika Okulistyki II Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. Jacek P. Szaflik Jaskra jest chorobą nieuleczalną Jednak

Bardziej szczegółowo

PROBIOTYKI panaceum dla noworodka ZALECAĆ CZY NIE

PROBIOTYKI panaceum dla noworodka ZALECAĆ CZY NIE PROBIOTYKI panaceum dla noworodka ZALECAĆ CZY NIE Dr hab.n.med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii WUM Czy to są probiotyki? Żywe bakterie kiszonki jogurt naturalny kwas chlebowy Mikroorganizmy Organizm

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Demografia i epidemiologia

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Demografia i epidemiologia SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2017-2022 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Demografia i epidemiologia Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki

Bardziej szczegółowo

HTA (Health Technology Assessment)

HTA (Health Technology Assessment) Krzysztof Łanda 1 z 5 HTA (Health Technology Assessment) Ocena leków stosowanych w okre lonych wskazaniach podlega tym samym generalnym regu om, co inne technologie terapeutyczne, jednak specyfika interwencji

Bardziej szczegółowo

Migotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii

Migotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii Migotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii Piotr Pruszczyk, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Centrum Diagnostyki i Leczenia

Bardziej szczegółowo

Proces badawczy schemat i zasady realizacji

Proces badawczy schemat i zasady realizacji Proces badawczy schemat i zasady realizacji Agata Górny Zaoczne Studia Doktoranckie z Ekonomii Warszawa, 14 grudnia 2014 Metodologia i metoda badawcza Metodologia Zadania metodologii Metodologia nauka

Bardziej szczegółowo