Analiza rozwoju usług teleinformatycznych w Województwie Zachodniopomorskim

Transkrypt

1 Analiza rozwoju usług teleinformatycznych w Województwie Zachodniopomorskim Na zlecenie Unizeto Technologies SA przygotowała firma Prozped Consulting w ramach zespołu: mgr Bogusław Rozpędek mgr Piotr Rozpędek Szczecin, kwiecień 2006

2 Spis treści I. Wstęp... 3 II. Stan wykorzystania nowoczesnych technologii informatycznych w Województwie Zachodniopomorskim... 6 II.1. Administracja publiczna i jej usługi...6 II.2. Gospodarka elektroniczna...11 II.3. Infrastruktura teleinformatyczna...16 II.4. Dostępność Internetu...19 III. Charakterystyka wybranych elementów e- gospodarki (gospodarki elektronicznej) stan obecny i prognoza przyszłości...33 III.1. Stan i rozwój e-usług administracji publicznej...34 III.2. Stan i rozwój e-usług komercyjnych IV. E-podatki jako przykładowy kierunek rozwoju usług on-line V. Możliwości wykorzystania w niedalekiej przyszłości podpisu elektronicznego VI. Podsumowanie...55 Strona 2 z 57

3 I. Wstęp Wyzwania związane z globalizacją i rosnącą konkurencyjnością w gospodarce światowej, pojawienie się w krajach Unii barier strukturalnych wzrostu gospodarczego, spowolnienie tempa jego rozwoju oraz wysoki poziom bezrobocia, doprowadziły do szerokiej dyskusji nad koniecznością określenia nowego programu reform gospodarczych UE. Jej efektem jest przyjęta podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Lizbonie strategia 1, która proponuje założenia najważniejszego, bo całościowego programu gospodarczo-społecznego Unii Europejskiej. Punktem wyjścia dla rozważania założeń Strategii Lizbońskiej w odniesieniu do aktywności szeroko rozumianego sektora wiedzy oraz znaczenia innowacji w gospodarce i społeczeństwie jest niewątpliwie transformacja poglądów na temat roli wyników sfery badawczo-rozwojowej (B+R) w strategii rozwoju społeczno-gospodarczego. Dowodem na ponowne i intensywne, niejako, wyznaczenie roli nauki, edukacji i rozwoju technologii, jako determinant wzrostu gospodarczego są ustalenia zawarte podczas szczytów w Lizbonie i Barcelonie. Założenia Strategii Lizbońskiej w praktyce stały się więc wyzwaniami dla określonego działania nie tylko w ramach sfery nośników gospodarki wiedzy, ale również dla całego otoczenia z nią związanego. Wyznaczenie celów strategicznych (23-24 marca 2000 r., Lizbona) dotyczyło trzech kwestii ogólnych: - wzmocnienia szans na zatrudnienie, - przeprowadzenia reform ekonomicznych i - zapewnienia społecznej spójności. Cele te stanowią etap budowy gospodarki opartej na wiedzy i ta koncepcja rozwoju stała się właśnie trwałą konstrukcją docelowych działań UE. Jej przyjęcie wymaga jednocześnie zbudowania infrastruktury instytucjonalnej wymuszającej motywację do wzrostu poziomu innowacyjności, modyfikowania zasad społecznego zabezpieczenia, co nie jest możliwe bez głębokiej reformy w systemie edukacji. Realizacja strategicznego celu UE, którym jest jest doprowadzenie w ciągu następnej dekady do tego, że Unia stanie się najbardziej konkurencyjną i dynamiczną, opartą na wiedzy gospodarką świata, zapewniającą zrównoważony wzrost gospodarczy, kreowanie nowych miejsc pracy i spójność społeczną, wymusza przygotowania m.in.: - stabilnej koncepcji i transformacji dotychczasowej gospodarki UE w gospodarkę opartą na wiedzy, dzięki zmianie paradygmatu rozwoju i włączenia nośników wiedzy do grupy czynników inwestycyjnych; - przyspieszenia reform strukturalnych, dzięki instytucjonalnemu wsparciu działań na rzecz wzrostu innowacyjności i konkurencyjności; - modernizacji europejskiego modelu społecznego, poprzez inwestowanie w ludzi i zwalczanie praktyk społecznego wykluczenia. 1 nazywana odtąd (od miejsca posiedzenia Rady Europy) Strategią Lizbońską Strona 3 z 57

4 W dokumentach UE omawiających założenia i realizację Strategii jednoznacznie stawia się tezę, iż: Badania, innowacje i edukacja są sercem gospodarki opartej na wiedzy ( ), stąd osiąganie europejskiej konkurencyjności może się dokonywać poprzez takie siły, jak badania, innowacje, technologie teleinformatyczne oraz inwestowanie w zasoby ludzkie i na tym koncentruje się polityka europejska. Konkretyzując, Komisja Europejska stawia tu m.in. następujące zadania do wykonania: - wszystkie przedsiębiorstwa i obywatele muszą mieć dostęp do taniej, światowej klasy infrastruktury komunikacyjnej i szerokiego zakresu usług; - każdy obywatel musi być wykształcony, a więc wyposażony w umiejętności, by żyć i pracować w społeczeństwie informacyjnym; - muszą być zlikwidowane nierówne szanse dostępu do informacji, a więc do Internetu i szybkich łączy; - administracja publiczna, bez względu na szczebel działania, jest zobowiązana (musi) wykorzystywać nowe technologie, aby zapewnić tak dużą dostępność do informacji, jak to możliwe w danych warunkach; - w przyspieszonym tempie, odpowiednie instytucje UE zapewnią właściwe rozwiązania legislacyjne, niezbędne dla wprowadzenie i rozszerzenia wielu rodzajów usług, w zakresie e-potencjału (elektroniczny handel, edukacja, pieniądz elektroniczny, usługi finansowe, reżimy eksportowe i importowe itp.), jak również zastosowane będą instrumenty promujące tego typu działalność; - członkowie UE wraz z Komisją podjęli zobowiązanie wypracowania możliwości obniżenia kosztów użytkowania Internetu i multimediów, by osiągnąć przewagę konkurencyjną (cenową); - członkowie UE zapewnili, iż wszystkie szkoły do końca 2001 roku będą miały dostęp do Internetu, zaś wszyscy nauczyciele osiągną kwalifikacje do pracy z wykorzystaniem technologii informacyjnych do końca 2002 roku 2 ; - kraje członkowskie zobowiązały się zapewnić dostęp elektroniczny do podstawowych usług publicznych do końca 2003 roku2. Rząd Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w okresie przedakcesyjnym jak i po wstąpieniu do UE, poparł nie tylko tezy Strategii Lizbońskiej (SL) ale również zadania wynikające z kolejnych jej modyfikacji i uszczegółowień: Plan Działań eeurope 2002 oraz Plan działań eeurope Świadectwem tego są: dokument programowy Cele i kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce (listopad 2000), "epolska - Plan działań na rzecz społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata " (maj 2001) oraz Strategia Informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej epolska na lata (r.2003). W tym ostatnim dokumencie (nazywanym często Strategią epolska) stwierdzono m.in.: 2 Należy pamiętać, że Strategia Lizbońska powstała w r.2000 i terminy te dotyczyły 15 krajów starej UE Strona 4 z 57

5 Administracja rządowa wykorzystująca techniki społeczeństwa informacyjnego ma służyć obywatelom poprzez swoją dostępność, poufność, wiarygodność i jakość jednakowo na terenie całej Polski oraz w powiązaniu z zasobami informacyjnymi innych krajów. Budowa informacyjnego sektora administracji winna opierać się na trzech przesłankach: A także: otwartej relacji pomiędzy administracją, elitami politycznymi i obywatelami, która wyraża się w zapewnieniu powszechnego dostępu do informacji sektora publicznego; ścisłego związku pomiędzy administracją a odbiorcami informacji ; integracji założeń politycznych i działań pomiędzy agendami rządowymi, posiadającymi sprawną infrastrukturę teleinformatyczną i posługującymi się zintegrowanymi systemami informacji. Wykorzystanie współczesnych możliwości technicznych w zakresie dostępu obywateli do organów administracji samorządowej i państwowej pozwoli na zwiększenie wydajności działań oraz zmniejszenie kosztów. Adaptacja metod pracy administracji do nowych możliwości technicznych powinna nie tylko zwiększyć dostęp obywateli do informacji urzędowych i umożliwić dogodniejszy sposób załatwiania spraw w urzędzie, ale też zapewnić efektywniejsze współdziałanie organów i instytucji państwowych. Wszystkie te deklaracje, zawarte w wielu polskich dokumentach rządowych czy sejmowych, staną się realne w momencie, gdy nastąpi połączenie uprawnień do programowania z faktycznymi możliwościami wykonawczymi. Dopiero instrumenty finansowe stwarzają możliwość realnego wykonywania, uprzednio zaplanowanej, polityki rozwojowej. Uwzględniając aktualny stan prawny (m.in. Narodowy Plan Rozwoju na lata ) i najbliższe plany finansowe (projekt Strategii Rozwoju Kraju na lata ) oraz legislacyjne należy przyjąć, iż głównym donatorem środków, obok budżetów: centralnego i jednostek samorządu terytorialnego będzie Wspólnota Europejska oraz fundusze prywatne, które po wejściu w życie ustawy o Partnerstwie Publiczno-Prywatnym (PPP) zostaną bez wątpienia zaangażowane w realizację zagadnień z zakresu społeczeństwa informacyjnego. Unia Europejska współfinansująca tego typu projekty realizuje swoją wizję rozwoju społecznoekonomicznego poprzez funkcjonowanie europejskiej polityki regionalnej. Polityka ta reguluje uwarunkowania, na podstawie których Polska jako kraj członkowski UE ma możliwość ubiegania się o wsparcie w ramach funduszy strukturalnych, inicjatyw czy też programów wspólnotowych. Znajomość wspomnianych powyżej dokumentów była podstawą do przeprowadzenia przedstawianej analizy. Strona 5 z 57

6 II.Stan wykorzystania nowoczesnych technologii informatycznych w Województwie Zachodniopomorskim II.1. Administracja publiczna i jej usługi Polska stanęła przed wyzwaniem dokonania trudnych przemian cywilizacyjnych, wynikających nie tylko z zaleceń planu e-europe 2005, ale również z globalnej konkurencji i akcesu do Unii Europejskiej. Sprostanie temu wyzwaniu wymaga: 1. oparcia rozwoju polskiej gospodarki na wiedzy i innowacyjności oraz 2. zarządzania krajem z wykorzystaniem nowoczesnych technologii komunikacji i informacji. Polska administracja publiczna - centralna, regionalna i lokalna - nie będzie zdolna do podjęcia tego wyzwania bez kompleksowego wsparcia jej działań przez państwowy program, stawiający sobie za cel przekształcenie tradycyjnie zorganizowanych urzędów w nowoczesną e-administrację. Potrzebne są systemy usług administracyjnych dla obywateli realizowanych poprzez elektroniczne, interaktywne narzędzia komunikacji i Internet oraz informatyczne systemy wspomagania zarządzania i podejmowania decyzji administracyjnych. Istnieje wiele koncepcji e-urzędu na świecie. Niektóre koncentrują się przede wszystkim na korzystaniu z urządzeń teleinformatycznych w szczególności na Internecie i dostarczaniu obywatelom lepszych i tańszych usług, inne zaś skupiają się na transformacji sposobu i filozofii zarządzania w administracji publicznej. W chwili obecnej na świecie stosowane są 4 poziomy procesów związanych z e-urzędem: -Informacja obywatele/firmy otrzymują jedynie informacje; -Interakcja obywatele/firmy komunikują się z urzędem oraz interaktywnie wymieniają informacje; -Transakcja obywatele/firmy mogą też dokonywać transakcji, w tym dostaw i płatności poprzez sieć; -Transformacja głęboka zmiana procesów i przepływów pracy. Dla każdego z tych procesów niezbędny jest jednak tani dostęp do szybkiego Internetu. Funkcjonowanie administracji publicznej w sieci Internet jest jednym z zasadniczych elementów, przyczyniających się do budowy społeczeństwa informacyjnego i rozwoju gospodarki elektronicznej. Jest to szczególnie istotne na poziomie powiatów i gmin. Wg badań e-government Polska 2004 z lipca 2004 roku, przeprowadzonych na zlecenie Ministerstwa Nauki i Informatyzacji, dostępność witryn WWW jednostek administracji publicznej w Województwie Zachodniopomorskim wyniosła 93% (średnia dla Polski 95%). Dostęp do Internetu na poziomie województwa realizowany jest za pośrednictwem wysokowydajnych łączy szerokopasmowych (100%). W miastach na prawach powiatu dominują łącza szerokopasmowe o niższej przepustowości (75%) oraz jako dodatkowe, łącza ISDN/SDI (62,5%) i łącza modemowe (62,5%). Dominującym rodzajem dostępu do Internetu na poziomie gmin są łącza modemowe (50%), łącza szerokopasmowe o niższej przepustowości (44,8%) oraz Strona 6 z 57

7 w mniejszym stopniu ISDN/SDI (27,6%). Do rzadkości należą łącza bezprzewodowe oraz dostęp za pośrednictwem np. telewizji kablowej. Szczegółowe dane w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Modem analogowy ISDN lub SDI xdsl <2Mb/s xdsl >=2Mb/s Inne (np. tel. kab.) Dostęp bezprzew. Urząd Marszałkowski 0,0% 0,0% 100,0% 100,0% 0,0% 0,0% Urząd Wojewódzki 0,0% 5,0% 0,0% 100,0% 0,0% 0,0% Miasta na prawach powiatu 62,5% 62,5% 75,0% 0,0% 12,5% 0,0% Gminy wszystkich typów 50,0% 27,6% 44,8% 0,0% 3,4% 8,6% Ogółem 50,7% 31,2% 49,3% 1,5% 4,5% 7,5% Źródło: opracowanie dr Stanisława Iwana na podstawie raportu generalnego z badań ilościowych Stopień informatyzacji urzędów w Polsce, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, wrzesień 2004 Witryny internetowe (portalowe) administracji publicznej wszystkich szczebli są głównym kanałem świadczenia usług obywatelom i podmiotom gospodarczym w formie elektronicznej. Portal daje administracji możliwość zlokalizowania e-usług publicznych w jednym miejscu i zorganizowania dostępu do nich w sposób logiczny i intuicyjny, dostosowany do oczekiwań użytkowników. Przyczynia się też do uproszczenia i przyspieszenia kontaktów obywateli z administracją publiczną. W ramach badań przeprowadzonych na potrzeby raportu Administracja publiczna w sieci 2004 dokonano oceny witryn urzędów wojewódzkich oraz urzędów marszałkowskich w Polsce. Ocenę, wykonaną z zastosowaniem Wielokryterialnego Systemu Oceny Serwisów Internetowych (WAES), wykorzystywanego od kilkunastu lat na świecie do oceny witryn internetowych wedle ściśle określonych kryteriów (metoda WAES ze zmianami dostosowującymi ją do polskich warunków 3 ), przedstawia poniższa tabela (dla porównania ocenę za rok 2003 przedstawiono graficznie na dwóch wykresach). Lp. Województwo UW Pozycja UM Pozycja 1 Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Ocena metodą WAES prowadzona jest metodą binarną: określa się, czy dana cecha jest, czy jej nie ma. Daje to obiektywną ocenę analizowanych serwisów WWW. Do kryteriów oceny należą: przejrzystość serwisu (struktura, kontakty, informacje o instytucji, informacje tematyczne, kontakt z obywatelem) oraz interaktywność (bezpieczeństwo i prywatność, kontakty, informacje o instytucji, informacje zewnętrzne, interakcja). Dodatkowo, z uwagi na dopuszczenie możliwości przeprowadzania aukcji elektronicznych w Prawie o zamówieniach publicznych ze stycznia 2004 r., do polskich stałych kryteriów WAES dodano dodatkowe badanie, czy na stronie WWW urzędu jest informacja o zamówieniach publicznych urzędu. Strona 7 z 57

8 Klasyfikacja serwisów urzędów marszałkowskich wg WAES (2003 r.) warmińsko-mazurski kujawsko-pomorski łódzki dolnośląski opolski podlaski pomorski wielkopolski lubelski świętokrzyski lubuski mazowiecki zachodniopomorskich podkarpacki małopolski ślaski Klasyfikacja serwisów urzędów wojewódzkich wg WAES (2003 r.) dolnośląski wielkopolski pomorski lubuski opolski podlaski śląski świętokrzyski warmińsko-mazurski kujawsko-pomorski podkarpacki małopolski lubelski mazowiecki zachodniopomorski łódzki W raporcie Administracja publiczna w sieci 2003 dokonano również oceny 18 stron Urzędów Miast, w tym 16 miast wojewódzkich oraz 2 miast pełniących szczególną rolę na terenie swoich regionów. Strona 8 z 57

9 Klasyfikacja serwisów urzędów miast wg WAES (2003 r.) Toruń Białystok Gorzów Wlkp. Olsztyn Poznań Katowice Lublin Warszawa Bydgoszcz Łódź Opole Kielce Szczecin Wrocław Kraków Zielona Góra Najwyżej w tym badaniu sklasyfikowano witrynę internetową Urzędu Miasta w Zielonej Górze. Strona Urzędu Miasta w Szczecinie została wysoko oceniona, zajmując wspólnie z Urzędem Miasta Wrocław 3 miejsce wśród 18 badanych stron WWW. Jak wynika z danych Stowarzyszenia Miasta w Internecie w 2002 roku 64% gmin Województwa Zachodniopomorskiego posiadało własne strony WWW, co gwarantowało 5 pozycję wśród wszystkich województw. Lp. Województwo % gmin Pozycja 1 Dolnośląskie 57,4% 7 2 Kujawsko-pomorskie 51,4% 8 3 Lubelskie 31,5% 15 4 Lubuskie 60,2% 6 5 Łódzkie 33,3% 14 6 Małopolskie 81,9% 2 7 Mazowieckie 47,4% 10 8 Opolskie 95,8% 1 9 Podkarpackie 42,5% Podlaskie 28,0% Pomorskie 64,2% 4 12 Śląskie 65,7% 3 13 Świętokrzyskie 39,2% Warmińsko-mazurskie 50,0% 9 15 Wielkopolskie 45,1% Zachodniopomorskie 64,0% 5 Strona 9 z 57

10 Badanie witryn w administracji publicznej Województwa Zachodniopomorskiego, wykonane i opracowane przez Wyższą Szkołę Administracji Publicznej w Szczecinie, obejmowało wszystkie jednostki samorządowe szczebla powiatowego i gminnego. Według wyników tych badań (wykonanych w 2003 r.) witryny promocyjne posiada 88% (116) zachodniopomorskich jednostek samorządu terytorialnego (JST), w tym 100% powiatów i miast na prawach powiatu, 78% gmin, 93% gmin miejsko-wiejskich, 94% miast. Odsetek gmin posiadających własne witryny internetowe wzrósł zatem w okresie 1 roku o 24%. Kolejne badania dostępności witryn WWW na poziomie powiatów i gmin, na potrzeby opracowania Strategii budowy społeczeństwa informacyjnego w Województwie Zachodniopomorskim na lata wykonał w dniu r. dr Stanisław Iwan metodą inwentaryzacji zasobów internetowych. Ustalił on, że odsetek gmin posiadających witryny wzrósł do poziomu 77,7 %. Swoich witryn nie posiadały wówczas gminy: Bierzwnik, Biesiekierz, Brojce, Chociwel, Dobra Szczecińska, Dygowo, Grzmiąca, Karnice, Kobylanka, Krzęcin, Nowogródek Pomorski, Przybiernów, Rąbino, Radowo Małe, Resko, Sławno, Stare Czarnowo, Świerzno. Natomiast gminy Banie, Gościno, Kozienice i Sławoborze posiadają swoje domeny, jednak ich witryny nie były w dniu badania dostępne (przypuszczalnie z przyczyn technicznych po stronie serwer lub z powodu nieaktualnych dowiązań). Badania te powtórzyli autorzy niniejszej analizy w dniu r. stosując tę samą metodę inwentaryzacji zasobów. W wyniku tych badań ustalono, że własne strony WWW posiada: -100,0% gmin miejskich (24/24) -100,0% gmin miejsko-wiejskich (35/35) - 90,4% gmin wiejskich (47/52) -100,0% miast na prawach powiatu (3/3) -100,0% powiatów (18/18). W dniu badania swoich witryn WWW nie posiadało 5 gmin wiejskich: Biesiekierz, Brojce, Dygowo, Przybiernów i Rąbino. Dwie gminy: Krzęcin oraz Gościno posiadają swoje domeny, jednak ich strony WWW w dniu badania nie były dostępne. Wszystkie gminy i powiaty, posiadające swoje czynne domeny udostępniają strony Biuletynu Informacji Publicznej. Stopień zaawansowania witryn internetowych administracji publicznej ma bezpośredni wpływ na zakres i jakość oferty e-usług skierowanych do osób prywatnych i prawnych. Poziom świadczonych publicznych e-usług oraz stopień ich rozwoju znacznie odbiega od średnich wartości uzyskiwanych przez inne kraje Unii Europejskiej. Potwierdza to opublikowany w lipcu 2004 roku raport 4 firmy Capgemini Polska poświęcony rozwojowi e-usług publicznych. Wg tych badań, stopień rozwoju usług elektronicznych w Województwie Zachodniopomorskim wyniósł 34%, co odpowiada średniej krajowej (najlepiej rozwinięte w tym zakresie województwa Pomorskie i Świętokrzyskie osiągnęły odpowiednio 45% i 42%), jednakże 4 Rozwój e-government w Polsce 3 edycja badań eeurope, Capgemini Polska, lipiec 2004 Strona 10 z 57

11 według nowego standardu oceny, wskaźnik dla województwa wyniósł 0% (dla krajów UE 42%, dla Polski 2% - co oznacza, że jedynie 2% usług publicznych jest w pełni dostępnych on-line). Dynamika rozwoju usług elektronicznych wyniosła w województwie jedynie 5%, przy średniej krajowej 11%). Rodzaje usług elektronicznych, wykorzystywane w administracji publicznej Województwa Zachodniopomorskiego Uzyskiwanie informacji Pobieranie formularzy Urząd Marszałkowski 100,0% 100,0% Odsyłanie formularzy przez Internet Załatwianie całych spraw drogą elektron. Składanie ofert zamówień publicznych Urząd Wojewódzki 100,0% 100,0% 100,0% Miasta na prawach powiatu 85,5% 71,4% 7,1% Gminy wszystkich typów 93,3% 71,7% 15,0% 13,3% Ogółem 92,0% 72,2% 13,3% 10,7% Źródło: na podstawie opracowania Stopień informatyzacji urzędów w Polsce Raport generalny z badań ilościowych, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, Warszawa, wrzesień 2004 Przyczyny takiego stanu rzeczy zostały dość dokładnie określone we wspomnianej już Strategii budowy społeczeństwa informacyjnego w Województwie Zachodniopomorskim. II.2. Gospodarka elektroniczna Rewolucja związana z wprowadzeniem nowoczesnych technologii informatycznych w sferze zarządzania przedsiębiorstwem daje się porównać z rewolucją przemysłową w sferze środków produkcji. Pojęcie nowej gospodarki (e-gospodarki, gospodarki elektronicznej) nierozerwalnie wiąże się z pojęciem Internetu. Zmienił on nieodwołalnie oblicze współczesnego biznesu, a trzeba się liczyć z tym, że jesteśmy dopiero na początku tych zmian. Globalizacja rynku nabiera niespotykanego dotąd rozmachu. Przy wyborze partnera czynnik geograficzny ma już znikome znaczenie. Produkty i usługi są dostępne niezależnie od fizycznego usytuowania sprzedających i kupujących. W starej gospodarce zmiany popytu i podaży są ograniczone różnymi czynnikami a stosowane metody analizy określają popyt jedynie w sposób przybliżony, głównie na podstawie badań statystycznych. W powiązaniu z bezwładnością cykli produkcyjnych, opóźnieniami w logistyce, czy wreszcie masowym a nie indywidualnym marketingiem wszystko to generuje znaczne opóźnienie, z jakim przedsiębiorstwa reagują na zmieniającą się sytuację na rynku. W e-gospodarce zmienia się to całkowicie, gdyż informacja zwrotna, pozyskiwana wprost od klientów drogą elektroniczną (systemy CRM), może być natychmiast wykorzystana w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Sterowane elektronicznie cykle produkcyjne mogą niemal natychmiast dostosować się do zmieniających się oczekiwań klientów. Elektroniczny obieg i wymiana dokumentów usprawniają zarządzanie produkcją i rewolucjonizują logistykę, przyczyniając się do zwiększenia elastyczności przedsiębiorstwa na Strona 11 z 57

12 niespotykaną dotąd skalę. Marketing jest kierowany już do konkretnych klientów. Możliwa staje się produkcja na zamówienie, klienci mają możliwość składania precyzyjnych zamówień, firma zaś może błyskawicznie na nie reagować. Z drugiej strony, klienci zyskują też większe możliwości porównywania konkurencyjnych produktów. W związku z tym walka konkurencyjna rozgrywa się o każdego klienta, a nie jak dotąd o całe sektory rynku. Gospodarka elektroniczna narzuca inne podejście do problematyki minimalizacji kosztów i maksymalizacji dochodu. W e-gospodarce, oszczędności wynikają z automatyzacji dostaw, precyzyjnego planowania produkcji, usprawnienia i zautomatyzowania obsługi łańcucha dostawców itd. Redukcja kosztów ma ogromny wpływ na dochód: szacuje się, że jej pięcioprocentowy poziom ma przeciętnie taki sam wpływ na zysk jak trzydziestoprocentowy wzrost sprzedaży. Ale e-gospodarka oznacza także nowe źródła przychodów, które pojawiły się wraz z rozwojem technik internetowych. Do najbardziej oczywistych należą przychody z e- handlu. Do tego dochodzą wszelkiego rodzaju usługi internetowe, płatne serwisy, hosting itp. Obecnie wartość firm przestaje być zależna tylko od kapitału. Jedną z nowych przesłanek jest liczba internautów odwiedzających firmową witrynę WWW. W USA stosowany jest prosty przelicznik: jeden klient internetowy to około 1000 $ 5. E-gospodarka uzależnia przedsiębiorstwa od infrastruktury telekomunikacyjnej. Firma, które nie posiada odpowiedniej infrastruktury (sprzęt, oprogramowanie, dostęp do sieci, wiedza tzw. know how) wypada z gry na globalnym, elektronicznym rynku. Wniosek z dotychczasowych stwierdzeń jest jeden: Internet to już nie tylko czynnik przewagi konkurencyjnej, ale po prostu warunek przetrwania na rynku. Przedsiębiorstwo, które nie jest przygotowane do gry na elektronicznym rynku, nie rozumie jego specyfiki, nie reaguje błyskawicznie na zmieniające się czynniki jest skazane na zagładę. Już w tej chwili na przykład dostawcy podzespołów motoryzacyjnych nie mają większych szans nawiązania współpracy z czołowymi graczami tego rynku, jeżeli nie są zdolne zgłosić swojej oferty za pośrednictwem tzw. business marketplaces na portalu 6. Przedsiębiorstwa, które mimo to nawiążą kontakty handlowe, mogą je szybko stracić ze względu na niemożność dostosowania się do schematu elektronicznego obiegu dokumentów. Rozwijające się technologie teleinformatyczne sprawiły, że zmienia się forma procesów zachodzących wewnątrz przedsiębiorstw, pomiędzy nimi (tzw. B2B business to business), w kontaktach z klientami indywidualnymi (B2C business to customer), a nawet między samymi klientami (C2C customer to customer). Podstawowe procesy, jak obsługa zamówień, płatność, promocja oraz dostawa mogą być realizowane na drodze elektronicznej. Przedmiotem transakcji handlowych stają się produkty i usługi cyfrowe nie mające postaci materialnej. Kluczowym elementem takich nowych form działalności gospodarczej są technologie informatyczne. 5 Piwowar P.: Przemówienie powitalne na konferencji Forum Oracle: Internetowe aplikacje biznesowe jako czynnik przewagi konkurencyjnej, Warszawa Portal ten jest wspólnym przedsięwzięciem przodujących firm motoryzacyjnych GM, Daimler Chrysler, Ford, Nissan i Renault. Strona 12 z 57

13 Powstanie systemu ekonomicznego opartego na gospodarce elektronicznej nie jest problemem technicznym, ale zagadnieniem dotyczącym organizacji, zarządzania, stworzenia odpowiedniego środowiska gospodarczego. Systemy informatyczne, dzięki którym te przemiany są możliwe, można zakwalifikować do grupy systemów strategicznych, przełomowych w osiąganiu przyszłych sukcesów gospodarczych. Nieuchronnie gospodarka elektroniczna wyeliminuje gospodarkę posługującą się papierowymi dokumentami. Jest to spowodowane głównie względami ekonomicznymi, a od tych w zdrowej gospodarce rynkowej nie ma odwrotu 7. Rynek B2B jest w Polsce na wczesnym etapie rozwoju, ale rozwój technik informatycznych w ostatnich 5 latach (przyrost liczby internautów w latach o prawie 280%) wskazuje, że już wkrótce sytuacja ta zmieni się. Rozwój tego sektora w Polsce będzie pochodną rozwoju tego rynku w krajach Europy Zachodniej. Szacuje się, że firmy e-biznesowe typu B2B to jedyny segment rynku internetowego, który już dziś jest w zasadzie dochodowy 8. Najszybciej rosną przychody firm związanych z portalami i wortalami biznesowymi oraz z e-integracją. Brakuje natomiast dostawców związanych z bezpieczeństwem danych i transakcji w Internecie jest to rynek mający bardzo dobre perspektywy w najbliższych latach. Dynamika wzrostu rynku B2C (business to customer) odznacza się nieco mniejszą tendencją wzrostową niż w przypadku rynku B2B. Niektóre prognozy mówiły nawet o zaledwie 20-30% rocznym wzroście w perspektywie 2-3 lat w Polsce. Tymczasem, obroty polskich sklepów internetowych oraz aukcji w 2003 roku podwoiły się sięgając 700 mln zł 9. W 2001 roku 40% przedsiębiorstw deklarowało stratę na prowadzonej działalności, natomiast 32% procent deklarowało zysk. W świetle danych z początku 2004 roku sytuacja przedsiębiorstw znacznie się poprawiła. Przedsiębiorstwa, które deklarują zysk z prowadzonej działalności stanowią 67% przedsiębiorstw handlu internetowego. Stratę wykazuje 13% przedsiębiorstw. Na podobnym poziomie jak w 2001 roku znajduje się odsetek przedsiębiorstw, które nie potrafią w pełni oszacować swojej kondycji finansowej marzec % przedsiębiorstw, natomiast grudzień % firm 10. Porównanie lat 2001 i 2004 obrazuje poniższy wykres. Wyniki finansowe deklarowane przez polskie internetowe sklepy detaliczne 7 Wawszczyk A.: E-Gospodarka Poradnik przedsiębiorcy, Warszawa Waszczyk M: Internet jako czynnik przewagi konkurencyjnej. Forum Oracle: Internetowe aplikacje biznesowe jako czynnik przewagi konkurencyjnej, Warszawa Michalik P., E-handlowy elementarz, Marketing w Praktyce, nr 7/ Drygas P., Polski detaliczny handel internetowy, Marketing i Rynek, nr 2/2005 Strona 13 z 57

14 zysk stratę trudno oszacow ać odm aw iam odpow iedzi m arzec 2004 grudzień 2001 Źródło: Drygas P., Interanuta a handel elektroniczny 11 Bardzo wyraźne zmiany w okresie nastąpiły w obszarze oferowanych sposobów płatności. Najpoważniejszą z nich należy jednak odnotować w odniesieniu do umożliwienia dokonania płatności kartą płatniczą. W grudniu 2001 roku 28,4% e-sklepów umożliwiało dokonanie płatności on-line kartą płatniczą, natomiast na początku 2004 roku takich przedsiębiorstw było już 60,7% 10. Sytuację tę potwierdzają między innymi wyniki firmy ecard (odpowiedzialnej za autoryzację on-line płatności kartami przez Internet). W okresie od 1 stycznia do 31 marca 2004 r. ecard zautoryzował transakcje o łącznej wartości 35,2 mln zł, co oznacza wzrost obrotów o 381% w stosunku do I kwartału poprzedniego roku i 257% wzrost liczby transakcji. Dotychczasowe wyniki polskich firm internetowych mogłyby napawać sporym optymizmem, gdyby nie fakt, że istniejąca w naszym kraju infrastruktura techniczna, prawna, administracyjna i polityczna nie dorasta już do wymogów chwili bieżącej, a w przyszłości może być istotnym czynnikiem blokującym rozwój Internetu w Polsce 12. Pamiętać jednak należy, że pomimo wymienionych wyżej niebezpieczeństw i barier aktywne uczestnictwo w Internecie stwarza małym i średnim przedsiębiorstwom nowe możliwości, które umiejętnie wykorzystane, ułatwiają nie tylko utrzymanie się na rynku, lecz także poprawiają pozycję konkurencyjną firm. Osiągnięcie tego jest możliwe poprzez płynny rozwój przedsiębiorstw, polepszenie wizerunku firm, ekspansję na nowe rynki. E-gospodarka jest nie tylko nowym sposobem osiągania celów firmy, jest przede wszystkim źródłem zupełnie nowych możliwości ekspansji, dzięki któremu można uzyskać przewagę konkurencyjną. Wzrost świadomości klientów, wzrost ich wymagań, wiedza oraz przeobrażenia makroekonomiczne na świecie, będą sprzyjały rozwojowi handlu elektronicznego, co oznacza dla polskich firm konieczność poznawania i adoptowania nowych warunków biznesowych. Podstawowym warunkiem właściwego funkcjonowania firmy w przestrzeni wirtualnej jest dostęp do Internetu. Jak wykazały badania przeprowadzone przez Zachodniopomorską 11 materiały VIII Krajowej Konferencji z cyklu Problemy Społeczeństwa Globalnej Informacji, Międzyzdroje, maj Piotrowski A. J: Zaplecze dla nowej i starej gospodarki. Forum Oracle: Internetowe aplikacje biznesowe jako czynnik przewagi konkurencyjnej, Warszawa 2001 Strona 14 z 57

15 Agencję Rozwoju Regionalnego 13 jedynie 11% firm Województwa Zachodniopomorskiego nie posiada dostępu do Internetu (wśród nich dominują firmy z małych miejscowości). Wg innych badań GUS przeprowadzonych w lipcu 2004 r., około 80% firm w regionie posiada stronę internetową, natomiast około 50% firm korzysta z poczty elektronicznej. Strony internetowe wielu firm są rzadko aktualizowane i w praktyce stanowią najczęściej wizytówkę firmy i ofertę handlową niż faktyczną witrynę. Rodzaje dostępu do Internetu w Województwie Zachodniopomorskim Dostęp do Internetu Koszalin + Szczecin Wg obszaru Średnie miasta Małe miasta Wg branż Przemysł Rolnictwo Budownictwo Usługi Handel Brak 3% 6% 20% 3% 22% 5% 5% 15% Modem 34% 28% 42% 27% 42% 35% 35% 43% Stałe łącze 54% 48% 27% 57% 25% 40% 55% 28% Własny serwer 9% 19% 11% 13% 11% 20% 8% 13% Źródło: Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw Województwa Zachodniopomorskiego, ZARR, Szczecin 2005 Jak pokazują powyższe dane, firmy funkcjonujące na obszarach wiejskich oraz w małych miejscowościach korzystają obecnie najczęściej z najmniej efektywnej z metod połączenia modemowego (42%). Takie rozwiązanie wyklucza praktycznie w wielu wypadkach realizację większości procesów biznesowych poprzez sieć i może przynieść jedynie korzyści w zakresie podstawowej wymiany danych (np. poczta elektroniczna, dostęp do stron WWW). Dostępność (rozpoznawalność) witryn internetowych firm i instytucji w Internecie Jednym z kryteriów oceny stopnia wykorzystywania Internetu do realizacji procesów biznesowych jest dostępność stron internetowych. Skuteczność wykorzystywania Internetu wynika z łatwości dotarcia do określonej witryny, jej czytelności oraz funkcjonalności. Dokonano oceny dostępności witryn internetowych w Województwie Zachodniopomorskim wg dowiązań (linków) dostępnych ze strony oraz portalu Wirtualna Polska ( w podziale na powiaty. Wyniki przedstawia poniższa tabela. Ilość dowiązań do witryn internetowych wg powiatów Woj.Zachodniopomorskiego Powiat Wirtualna Polska e-biznes Białogardzki 14 5 Choszczeński 7 4 Drawski 17 9 Goleniowski 22 8 Gryficki Gryfiński 4 11 Kamieński 22 4 Kołobrzeski Koszaliński Łobeski 4 4 Myśliborski 28 2 Policki 15 4 Pyrzycki Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw Województwa Zachodniopomorskiego, ZARR, Szczecin 2005 Strona 15 z 57

16 Sławieński 6 8 Stargardzki 60 8 Szczecin Szczecinecki 38 5 Świdwiński 7 6 Świnoujście Wałecki 19 5 Razem Źródło: opracowanie dr Stanisława Iwana na podstawie danych z Internetu na dzień II.3. Infrastruktura teleinformatyczna Od 1 stycznia 1998 roku w większości krajów Unii Europejskiej rynek telekomunikacji został całkowicie zliberalizowany. W związku z dążeniem do ogólnej konwergencji sektora telekomunikacji, technologii informacyjnych oraz mediów, w lipcu 2000 roku Komisja Europejska przedstawiła projekt nowego pakietu regulacyjnego. Formalne przyjęcie 6 dyrektyw w sprawie e-komunikacji najpierw przez Parlament Europejski, a następnie przez Radę UE miało miejsce 25 czerwca 2002 roku. Nowy unijny pakiet regulacji sektora komunikacji elektronicznej zastąpił obecnie obowiązujące przepisy regulujące ten sektor. Liberalizacja rynku telekomunikacyjnego, którą Polska zobowiązała 14 się przeprowadzić, obejmuje m.in. świadczenie międzynarodowych publicznych usług telekomunikacyjnych, telefonicznych, telegraficznych oraz w zakresie instalowania i użytkowania międzynarodowej sieci telekomunikacyjnej. Liberalizacja związana jest też ze zniesieniem ograniczeń w dostępie do tego rynku dla przedsiębiorstw wywodzących się z krajów UE. Polska zobowiązała się do stosowania zasady udostępniania infrastruktury telekomunikacyjnej i opartej na kosztach formuły stawek za połączenia międzyoperatorskie oraz do zapewnienia funkcjonowania niezależnego organu regulującego, którym jest Urząd Regulacji Telekomunikacji i Poczty (URTiP). Dostosowanie do przepisów wspólnotowych ma doprowadzić do zwiększenia konkurencyjności na rynku oraz wpłynąć na zwiększenie dostępności usług powszechnych. Ponadto państwo jest zobowiązane do określenia długoterminowej strategii i polityki rozwoju rynku telekomunikacyjnego, przygotowywania odpowiednich rozwiązań prawnych oraz nadzorowania ich wdrażania i stosowania. Stan polskiej infrastruktury telekomunikacyjnej w zakresie podstawowym, jakimi są telefony stacjonarne i komórkowe, w porównaniu do innych krajów europejskich, pokazują poniższe wykresy. Penetracja telefonii stacjonarnej i komórkowej w wybranych krajach europejskich (% populacji 2002) 14 W rokowaniach pomiędzy Komisją Europejską a rządem RP, zakończonych 22 czerwca 1999 r. Strona 16 z 57

17 Źródło: Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej epolska na lata , Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, maj 2003 Liczba stacjonarnych i komórkowych linii telefonicznych na 100 mieszkańców stacjonarne komórkowe 0 Polska Czechy średnia dla "10" UE + kandy dujące do UE średnia dla "15" UE Źródło: Progress Report eeurope 2003+, dane z czerwca 2003 r. Przedstawiona powyżej sytuacja stawia Polskę na jednym z ostatnich miejsc w Europie, również wśród nowych krajów unijnych. Infrastruktura telekomunikacyjna w województwie W Województwie Zachodniopomorskim, tak jak i w całym kraju, od kilku lat postępuje proces zastępowania analogowych technologii starszej generacji technologiami cyfrowymi. Pod koniec 2000 roku ponad 70 proc. centrali telefonicznych było już centralami cyfrowymi. Postępuje także systematyczna modernizacja istniejącej sieci telekomunikacyjnej poprzez remont okablowania (miedzianego) i budowę światłowodowych abonenckich sieci dostępowych. Istotnym wskaźnikiem rozwoju społeczeństwa informacyjnego jest rozwój telefonii stacjonarnej. Prawie zawsze posiadanie łącza telefonicznego pozwala abonentowi korzystać z modemowego dostępu do Internetu (dial-up) a często również (przy coraz powszechniejszych Strona 17 z 57

18 centralach cyfrowych) z usługi ISDN 15. Jak pokazuje poniższa tabela istnieje znaczna różnica w ilości łączy pomiędzy obszarami miejskimi a wiejskimi. Tabela 1 - Telefoniczne łącza główne 16 w regionach Polski Województwo Liczba łączy na 1000 mieszkańców (31 XII 2001) [ tys. ] Obszary miejskie Liczba łączy wg stanu na 31 XII 2002 na 100 mieszkańców [ tys. ] Obszary wiejskie na 100 mieszkańców POLSKA 295, ,2 38, ,7 19,71 Dolnośląskie 332,4 822,5 39,72 198,5 23,80 Kujawsko-Pomorskie 304,0 469,1 36,50 148,5 18,94 Lubelskie 255,4 362,0 35,33 225,1 19,20 Lubuskie 281,9 251,0 38,60 73,9 20,64 Łódzkie 290,4 647,7 38,27 176,8 19,32 Małopolskie 274,4 626,4 38,55 316,8 19,65 Mazowieckie 362, ,3 45,58 382,9 21,10 Opolskie 249,7 187,8 33,70 90,3 19,93 Podkarpackie 228,5 275,5 32,35 203,7 16,25 Podlaskie 286,3 294,5 41,10 136,2 27,44 Pomorskie 303,8 581,1 39,13 129,7 18,56 Śląskie 296, ,2 34,72 208,2 20,98 Świętokrzyskie 222,5 200,7 33,84 107,6 15,31 Warmińsko-Mazurskie 279,9 315,4 36,69 128,0 22,50 Wielkopolskie 295,5 696,4 36,01 254,6 17,92 Zachodniopomorskie 311,0 446,6 37,90 105,9 20,39 Źródło: GUS Rocznik Statystyczny 2002 rok oraz opracowanie Intercept na podstawie danych GUS Województwo Zachodniopomorskie posiada dostęp do szerokopasmowych sieci teleinformatycznych m.in. TP S.A., Tel-Energo, TelBank, PKP, NASK (przez sieć POL-34), Futuro, Internet Partners. Ponadto unikalnym rozwiązaniem w skali kraju jest łącze światłowodowe zbudowane w ramach systemu VTS około 60 km odcinek światłowodu (kabel morski) położony na dnie trasy wodnej Szczecin-Świnoujście. Część włókien wykorzystywana jest do dostarczania szerokopasmowego Internetu do Świnoujścia. Dostęp do szkieletowych - szerokopasmowych sieci komputerowych dla województwa nie oznacza, że łącza te są tak samo dostępne na terenie całego obszaru. Województwo Zachodniopomorskie 17 miało bardzo wysoki udział łączy szerokopasmowych wśród wszystkich rodzajów łączy Internetowych (60%). Okazuje się jednak, że nie jest to wbrew pozorom dobry wynik. Oznacza on bowiem, że przy małej liczbie gospodarstw domowych korzystających z Internetu, w praktyce dostęp do Internetu poza ośrodkami miejskimi jest ograniczony. Potwierdzają to przeprowadzone przez Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego Gmin na przełomie roku 2004/2005 badania 18 części gmin województwa które wskazują, że liczba gospodarstw domowych korzystających z Internetu w miastach jest (na niektórych obszarach) nawet sześciokrotnie większa niż na terenach wiejskich. 15 Istnieje także możliwość tzw. agregacji dwóch kanałów łącza ISDN 2B+D w takim przypadku transfer zostaje podwojony do 128 kbit/s 16 Telefoniczne łącza główne obejmują łącza główne oraz łącza w dostępach ISDN, tj. telefoniczną sieć cyfrową z integracją usług umożliwiającą wykorzystanie tej samej sieci dla transmisji danych, głosu, obrazu, faksów. 17 Wg Diagnoza społeczna 2003, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania, Warszawa, Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego Gmin publikacje z konferencji Społeczeństwo Informacyjne w rozwoju polskich gmin i regionów, Międzyzdroje, maja 2005 Strona 18 z 57

19 Telekomunikacja Polska S.A. szacuje, że ponad 90% obecnego stanu linii abonenckich na terenach wiejskich nadaje się do wykorzystania w sieci internetowej poprzez modem analogowy. Możliwość wykorzystania tych łączy w systemie szerokopasmowym (xdsl) oceniana jest na poziomie ponad 15% (w skali kraju ok linii). W roku 2003 (wg danych TP S.A.) ok. 6% abonentów stacjonarnych zrzekło się aparatów telefonicznych na rzecz telefonów komórkowych (w tym ok. 1,5% to mieszkańcy terenów wiejskich). W Województwie Zachodniopomorskim, poza ośrodkami miejskimi, istnieją w praktyce problemy w dostępie do łączy szerokopasmowych. W części gmin (np. gmina Grzmiąca) nie ma możliwości założenia stałego łącza (23,9% urzędów Województwa Zachodniopomorskiego, wg TP S.A.), co w praktyce uniemożliwia prowadzenie jakichkolwiek usług elektronicznych. Dotyczy to w szczególności obszarów wiejskich, na których inwestycje w infrastrukturę telekomunikacyjną nie są opłacalne dla operatorów telekomunikacyjnych. II.4. Dostępność Internetu Szybki dostęp do najnowszych informacji, jako podstawowa usługa świadczona na rzecz społeczeństwa informacyjnego, staje się niezbędnym elementem życia obywatela nowoczesnego państwa. Dobrze wykorzystana informacja pozwala na lepsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa, korzystne inwestowanie pieniędzy, sprawniejsze kierowanie biurem oraz uzyskanie pełniejszej wiedzy o stanie zaawansowania jakiegoś przedsięwzięcia. Upowszechnienie dostępu do Internetu stwarza wręcz nieograniczone możliwości korzystania z wielu źródeł informacji w dowolnym czasie i miejscu. Internet staje się medium masowym porównywalnym do popularności radia oraz telewizji. Korzystamy z niego w pracy, w domu i w czasie nauki. Internet oplótł swą siecią całą kulę ziemską i dociera do najdalszych zakątków naszego globu. Oprócz niezaprzeczalnych dobrodziejstw występuje także sporo zagrożeń związanych z ochroną naszej prywatności, poufnością i bezpieczeństwem danych. Umiejętne korzystanie z Internetu może być niezastąpionym źródłem zdobywania wiedzy oraz możliwości szybkiego i nieograniczonego komunikowania się. Dostępne usługi np. witryny i portale oparte na stronach WWW, poczta elektroniczna, audiokonferencje oraz wideokonferencje weszły na stałe do praktyki dnia codziennego. Szczególna siła sieci globalnej leży w możliwości jej wykorzystania w autoedukacji czy w systemach edukacji zdalnej opartych na nowoczesnych technologiach telekomunikacyjnych i informatycznych. Polska jako część globalnego systemu podlega tym samym trendom i wpływom co cała światowa gospodarka. Ponadto wszelkie czynniki, po integracji z Unią Europejską, mają bardziej bezpośredni wpływ na kształt krajowych rynków. Przeprowadzona analiza Internetu w Polsce i na świecie, pozwala sformułować stwierdzenia dotyczące stanu aktualnego, kierunku rozwoju oraz koniecznych działań mających odpowiednio stymulować wzrastanie społeczeństwa informacyjnego. Strona 19 z 57

20 Użytkownicy Internetu na świecie, w Europie i w krajach Unii Europejskiej Użytkownicy Internetu na świecie Region / Kraj Populacja 2006 (szacunek) Świat ogółem % populac ji świata 100,0 % Liczba użytkowników Internetu Przyrost w latach Penetracja (% populacji) % udział w liczbie użytkowników na świecie 183,4 % 15,7 % 100,0 % Afryka ,1 % ,9 % 2,6 % 2,3 % Azja ,4 % ,7 % 9,9 % 35,6 % Bliski Wschód ,9 % ,2 % 9,6 % 1,8 % Ameryka Płn ,1 % ,3 % 68,6 % 22,2 % Ameryka Płd ,5 % ,5 % 14,4 % 7,8 % Australia, Oceania % ,6 % 52,6 % 1.7 % Europa ,4 % ,5 % 36,1 % 28,5 % Unia Europejska ,1 % ,3 % 49,8 % 22,5 % Kraje kandydujące do UE ,7 % ,7 % 36,1 % 1,9 % Reszta Europy ,6 % ,5 % 18,0 % 4,1 % Źródło: z dnia 15 kwietnia 2006 r. Użytkownicy Internetu w wybranych krajach Unii Europejskiej Kraj Populacja 2005 (szacunek) Liczba użytkowników Internetu Przyrost w latach Penetracja (% populacji ) % udział w liczbie użytkowników w UE Niemcy ,0 % 59,0 % 21,1 % Francja ,4 % 43,0 % 11,4 % Wielka Brytania ,5 % 62,9 % 16,4 % Włochy ,7 % 48,8 % 12,5 % Hiszpania ,2 % 38,7 % 7,4 % Polska ,6 % 27,8 % 4,6 % Holandia ,1 % 65,9 % 4,7 % Grecja ,0 % 33,7 % 1,6 % Portugalia ,0 % 143,6 % 2,6 % Belgia ,0 % 48,7 % 2,2 % Czechy ,0 % 49,9 % 2,2 %.. Szwecja ,0 % 74,9 % 3,0 % Dania ,9 % 69,4 % 1,6 % Finlandia ,5 % 62,5 % 1,4 % Austria ,4 % 56,8 % 2,0 % Irlandia ,8 % 50,7 % 0,9 %. Łotwa ,0 % 35,3 % 0,4 % Unia Europejska ,3 % 49,8 % 100,0 % Źródło: z dnia 15 kwietnia 2006 r. Przeprowadzone porównanie powyższych danych o Internecie w Polsce i na świecie pozwala sformułować stwierdzenia dotyczące stanu aktualnego, kierunku rozwoju oraz koniecznych działań mających odpowiednio stymulować wzrastanie społeczeństwa informacyjnego. Możliwości dostępu i wykorzystanie Internetu w Polsce. Strona 20 z 57

21 Rodzaj dostępu Szybki wzrost dostępności internetu na świecie w ostatnich latach spowodowany był m.in. korzystnymi zmianami legislacyjnymi, ułatwiającymi rozwój rynku. Dobrym przykładem takich rozwiązań jest Singapur, gdzie w wyniku wsparcia lokalnych władz, pomiędzy 2001 a 2002 rokiem nastąpił wzrost dostępu o 18 proc. Dodatkowymi, istotnymi z punktu widzenia użytkowników, bodźcami skłaniającymi do przyłączania się do sieci są stale obniżające się koszty instalacji oraz opłat dostępowych, a co za tym idzie, rozwój dostępu do Internetu szerokopasmowego. Źródło: Internet raport roczny IAB 2004 TP SA na koniec 2004 roku mogła pochwalić się 684 tys. użytkowników stałych łączy (ADSL 631 tys., SDI 53 tys.) wzrost z 240 tys. na koniec Konkurencyjna Netia zdobyła natomiast w 2004 roku około 20 tys. nowych klientów. Rynek stałych łączy jest jednak szerszy i obejmuje także lokalne mikrosieci komputerowe, wykorzystujące jedno łącze. Liczba użytkowników korzystających z takich sieci może wynosić nawet pół miliona. Strona 21 z 57

22 Do niedawna dial-up był w Polsce dominującym sposobem korzystania z internetu. W 2003 roku 35 proc. polskich użytkowników korzystało z tego sposobu łączenia się z siecią (Gemius, gemiustraffic, grudzień 2003). Przyczyną takiego stanu rzeczy były niskie koszty wejściowe korzystania z tej usługi, jak również mała dostępność alternatywnych, szybszych form dostępu. Liczba polskich internautów bardzo szybko wzrasta: w roku 2002 do Internetu miało dostęp 5,8 mln, na początku 2003 już 6,4 mln osób a obecnie 10,6 mln osób, co stanowi prawie 28% obywateli. Tempo przyrostu liczby użytkowników Internetu w latach wynosi 278,6% i przewyższa analogiczny wskaźnik ogólnoświatowy (183,4%), europejski (177,5%) jak i krajów tworzących obecną Unię Europejską (147,3%). W europejskich krajach poza unijnych wskaźnik ten wynosi: 450,7% dla krajów kandydujących do UE i 397,5% dla pozostałych państw. W Polsce podmioty, które cenią wysoko dostęp do Internetu tj.: uczniowie i studenci (13% populacji), dyrektorzy, pracownicy umysłowi właściciele firm (17% społeczeństwa) stanowią niemal ¾ użytkowników Internetu. Pozostałe grupy społeczne, stanowiące niemal 70% społeczeństwa, to tylko ¼ ogółu użytkowników Internetu. Zatem dynamiczny wzrost zawdzięczamy tym, którzy w pierwszej kolejności dostrzegają zalety i potrzeby korzystania z globalnej sieci 19. Dzisiejszy poziom rozwoju Irlandii, Norwegii czy Niemiec w dziedzinie Internetu Polska osiągnie dopiero w 2010 roku (wg dość pesymistycznych danych ITU 20 z 2002 r. jeżeli zostanie utrzymany aktualny, szybki wskaźnik wzrostu może to nastąpić wcześniej). 19 Nadolny M.; Infrastruktura, przepływ wiedzy, kreowanie popytu; Internet a budowanie społeczeństwa informacyjnego 20 ITU Międzynarodowa Unia Telekomunikacyjna Strona 22 z 57

23 Wzrost dostępności do Internetu zdecydowanie wyhamowuje nieznajomość języków obcych pośród przedstawicieli omawianej grupy oraz wysoki koszt tego typu usług w Polsce, gdzie 20-godzinny wdzwaniany dostęp do Internetu kosztuje przeciętnego obywatela aż 20% miesięcznych zarobków; w Czechach jest to zaledwie 5,5 %. Koszt 20-godzinnego dostępu do Internetu za pomocą modemu jako % miesięcznych zarobków Źródło: Progress Report eeurope 2003+, dane z czerwca 2003 r. Komputer i dostęp do Internetu w gospodarstwach domowych Województwo Odsetek gospodarstw wyposażonych w komputer Liczba osób na jeden komputer podłączonych do Internetu Odsetek gospodarstw podłączonych do Internetu wśród gospodarstw z komputerem które chciałyby mieć dostęp do Internetu POLSKA 33,50 3,84 17,01 50,78 31,82 Dolnośląskie 37,28 3,84 20,05 53,78 39,22 Kujawsko-Pomorskie 23,54 4,03 11,35 48,22 54,85 Lubelskie 25,71 3,65 11,75 45,70 61,39 Lubuskie 28,32 3,82 14,07 49,68 49,54 Łódzkie 30,49 3,27 16,09 52,77 50,00 Małopolskie 37,81 4,28 16,37 43,30 49,18 Mazowieckie 40,51 3,79 21,34 52,68 43,91 Opolskie 34,61 3,79 18,56 53,63 53,57 Podkarpackie 27,90 4,19 14,49 51,94 54,37 Podlaskie 30,17 1,06 19,51 64,67 55,38 Pomorskie 42,31 3,69 20,16 47,65 43,11 Śląskie 36,07 3,90 17,94 49,74 53,54 Świętokrzyskie 30,13 4,04 11,87 39,40 65,41 Warmińsko-Mazurskie 26,81 3,83 11,36 42,37 53,06 Wielkopolskie 36,07 3,80 22,42 62,16 40,96 Zachodniopomorskie 24,41 3,68 10,65 43,63 61,54 Źródło: [17] Jedna trzecia gospodarstw domowych w Polsce (33,5 proc.) jest wyposażona w sprzęt komputerowy. Zdecydowana większość z nich (93 proc.) posiada tylko jeden komputer. Oznacza to, że liczba komputerów na sto osób w kraju wynosi prawie 10,5. Wskaźnik ten jest często wykorzystywany jako miara rozwoju infrastruktury dostępu. Nie precyzuje on jednak liczby osób, które faktycznie mogą korzystać ze sprzętu w domu. Ponieważ znajduje się on częściej Strona 23 z 57

24 w gospodarstwach wieloosobowych, dostęp do domowego komputera posiada potencjalnie 37,5 proc. Polaków17. Wyniki analogicznych badań w Polsce, udostępnione przez inne źródło, porównano graficznie z Czechami oraz średnią dla 10 nowych krajów UE na poniższym wykresie: Procent gospodarstw domowych posiadających komputer i dostęp do Internetu tylko komputer komputer i dostęp do Internetu Źródło: Progress Report eeurope 2003+, dane z czerwca 2003 r. Sam fakt posiadania dostępu do Internetu w gospodarstwie domowym nie jest jedynym czynnikiem mającym znaczenie dla korzystania z sieci. Istotny jest również rodzaj tego dostępu. Przez modem i stacjonarne połączenia telefoniczne łączy się z siecią ¾ ogółu korzystających z Internetu gospodarstw domowych w Polsce (dla większości operatorem jest TP SA). Ze stałego łącza korzysta co czwarte gospodarstwo podłączone do Internetu. Znikomy odsetek (2,3 proc.) gospodarstw korzystających z Internetu używa do połączenia się z siecią telefonu komórkowego. Gospodarstw domowych, korzystających z więcej niż jednego sposobu łączenia się z Internetem, jest bardzo niewiele, bo tylko 2 proc. (tabela poniżej). Rodzaj łączy do Internetu w gospodarstwach domowych Województwo Modem + telefon stacjonarny [ % ] Telefon komórkowy [ % ] Stałe łącze [ % ] POLSKA 73,42 2,34 25,70 Dolnośląskie 75,81 3,23 20,97 Kujawsko-Pomorskie 83,33 16,67 Lubelskie 63,33 41,38 Lubuskie 66,67 6,25 26,67 Łódzkie 72,09 2,33 27,91 Małopolskie 68,00 32,00 Mazowieckie 82,14 5,36 16,22 Opolskie 70,00 5,00 25,00 Podkarpackie 63,33 31,03 Podlaskie 54,17 41,67 Pomorskie 64,44 2,27 35,36 Śląskie 67,39 1,10 32,61 Świętokrzyskie 81,25 12,50 Warmińsko-mazurskie 75,00 25,00 Wielkopolskie 82,67 2,70 17,57 Zachodniopomorskie 60,00 40,00 Źródło: [17] Strona 24 z 57

25 Polacy ufają rozwiązaniom Internetowym, kreują nowe produkty i są niezwykle aktywni wśród społeczeństw tej części Europy. Wysokie ceny, dodatkowe opodatkowanie, brak właściwej polityki w gospodarowaniu infrastrukturą techniczną, jak również brak strategii doboru odpowiednich narzędzi informatycznych są czynnikami negatywnymi, które powodują wyhamowanie rozwoju Internetu w Polsce. Ciągłe niskie rozpowszechnienie, brak szybkiej i taniej infrastruktury teleinformatycznej (po części z powodu obecności monopolu na polskim rynku teleinformatycznym), są czynnikami blokującymi nie tylko potencjał podmiotów, lecz również rozpowszechnianie wiedzy przez Internet. Alarmujące są sygnały likwidacji w szkołach połączeń internetowych z powodu zbyt wysokich (w Polsce jednych z najwyższych na świecie) kosztów obsługi Internetu. Z pewnością nie przysłużą się budowie społeczeństwa informacyjnego próby wprowadzania lub podwyższania podatków za usługi komunikacyjne oraz elementy infrastruktury teleinformatycznej. Przyczyny braku dostępu do Internetu w gospodarstwie domowym posiadających komputer Województwo Brak odpowiedniego sprzętu Korzystanie gdzie indziej Brak zainteresowania i potrzeb Obawa o prywatność Internet może być szkodliwy Duże koszty dostępu POLSKA 18,21 13,00 2,66 1,53 12,51 69,54 Dolnośląskie 17,47 11,00 0,00 4,15 10,79 76,09 Kujawsko-Pomorskie 14,35 3,69 0,00 3,78 14,30 60,23 Lubelskie 12,30 22,49 3,30 0,00 15,68 74,14 Lubuskie 19,96 16,24 8,19 0,00 12,04 67,52 Łódzkie 14,97 14,58 0,00 0,00 9,22 69,53 Małopolskie 16,77 14,63 0,00 1,71 7,47 59,01 Mazowieckie 19,92 13,11 4,38 0,00 11,36 69,95 Opolskie 20,96 14,87 7,37 3,81 14,91 63,68 Podkarpackie 37,19 19,08 3,80 3,68 29,60 73,42 Podlaskie 13,41 0,00 0,00 0,00 9,03 68,46 Pomorskie 16,27 12,38 6,21 2,08 16,33 58,62 Śląskie 18,70 9,26 1,58 1,69 9,26 74,22 Świętokrzyskie 17,94 9,06 3,30 3,02 6,13 75,89 Warmińsko-mazurskie 17,19 20,85 0,00 3,34 10,90 68,86 Wielkopolskie 21,24 16,38 0,00 0,00 18,90 75,67 Zachodniopomorskie 20,18 6,81 10,40 0,00 13,81 75,84 Źródło: [17] Strona 25 z 57

26 Zaprezentowane powyżej zestawienia tabelaryczne w układzie województw nie odzwierciedlają różnic ilościowych pomiędzy klasami miejscowości zamieszkania (miasta różnej wielkości i wsie). Różnice te, bardzo istotne dla budowy społeczeństwa informacyjnego, w sposób graficzny przedstawiono na poniższych rysunkach. Procent gospodarstw domowych posiadających komputer [%] 55,00 50,00 50,89 45,00 40,00 40,48 40,46 35,00 30,00 34,27 34,90 25,00 24,41 20,00 21,03 15,00 10,00 miasta > 500 tys. m tys. m tys m tys. miasta < 20 tys. wieś Zach-pomorskie Procent gospodarstw domowych, które chciałyby mieć komputer 45,00 44,00 40,00 35,00 35,50 35,71 [ % ] 33,79 30,00 25,00 24,46 26,80 27,06 20,00 miasta > 500 tys. m tys. m tys m tys. miasta < 20 tys. wieś Zach-pomorskie Procent gospodarstw domowych korzystających z Internetu Strona 26 z 57

27 30,00 29,85 23,37 22,32 20,00 [ % ] 17,28 16,70 10,00 8,11 10,65 0,00 miasta > 500 tys. m tys. m tys m tys. miasta < 20 tys. wieś Zach-pomorskie Procent gospodarstw domowych, chcących mieć dostęp do Internetu 65,00 60,00 61,54 55,00 50,00 [ % ] 45,00 40,00 35,00 33,74 34,34 30,00 25,00 27,86 27,80 29,71 32,54 20,00 miasta > 500 tys. m tys. m tys m tys. miasta < 20 tys. wieś Zach-pomorskie Rodzaj połączenia do Internetu wśród gospodarstw domowych 100,00 90,00 80,00 Tel.stac.+modem Stałe łącze Tel.komórk. 70,00 60,00 [ % ] 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 Miasta > 500 tys. M tys. M tys. M tys. Miasta < 20 tys. Wieś Zach-pomorskie Przyczyny braku dostępu do Internetu na terenach wiejskich Strona 27 z 57

28 duże koszty dostępu Internet może być szkodliwy 12,89 76,97 obawa o prywatność 1,29 brak zainteresowania i potrzeb 2,76 korzystanie gdzie indziej 7,26 brak odpowiedniego sprzętu 19, [ % ] Źródło powyższych wykresów: opracowanie własne na podstawie [17] Zainteresowanie usługami publicznymi on-line wśród internautów 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% PL RO CEE % Internautów zainteresowanych... wyszukiwaniem książek w bibliotekach publicznych poszukiwaniem ofert pracy wypełnianiem online deklaracji podatkowych załatwianiem spraw urzędowych (paszport, prawo jazdy, itp.) rejestrowaniem samochodu Źródło: opracowanie własne na podstawie Central and Eastern Europe Information Society Benchmarks, EU, September 2004 Strona 28 z 57

29 Internet w firmach Prawie 90 proc. polskich przedsiębiorców mających dostęp do Internetu korzysta z sieci codziennie, a Internet jest dla nich podstawowym źródłem pozyskiwania informacji o prowadzeniu biznesu. Internet staje się zatem medium niezbędnym w prowadzeniu działalności gospodarczej. Służy zarówno do celów reklamowych, jak i informacyjnych wynika z badania Przedsiębiorczość w internecie wykonanego przez Gemius SA we współpracy z Katedrą Przedsiębiorczości i Innowacji Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Wiedzę na temat zakładania, prowadzenia i zarządzania przedsiębiorstwem internauci najczęściej czerpią właśnie z Internetu oraz znajdujących się w sieci serwisów informacyjnych dla przedsiębiorstw. Inne źródła, takie jak prasa, radio i telewizja są również często wykorzystywane przez respondentów. Mniejszą popularnością cieszą się natomiast: książki, biuletyny czy seminaria, które są wykorzystywane przeważnie kilka razy w miesiącu czy nawet tylko raz na miesiąc. Strona 29 z 57

30 Przedsiębiorcy oraz osoby planujące założenie działalności znacznie częściej niż pozostali badani wykorzystują możliwości, które dają serwisy przeznaczone dla przedsiębiorstw (np. pobieranie czy wysyłanie urzędowych formularzy i dokumentów) oraz czerpią wiedzę ze stron internetowych różnych organizacji. Różnice w wykorzystywaniu wspomnianych stron między dwiema grupami badanych (porównawczą i celową) kształtują się na poziomie kilku, kilkunastu procent. Strona 30 z 57

31 Najczęstsze przewidywania dotyczące rozwoju Internetu wskazywane przez respondentów to przekonanie, że za 5 lat dostęp do Internetu będzie bardziej powszechny i tańszy (68,4 proc.). 57,5 proc. respondentów wierzy, że za 5 lat większość spraw urzędowych i biznesowych będzie można realizować poprzez Internet. Niestety te oczekiwania, zwłaszcza w odniesieniu do modernizacji administracji państwowej, mogą nie zostać zrealizowane, biorąc pod uwagę obecny stan usług, czy nawet informacji oferowanych przez urzędy on-line. Szczególnie istotne wydają się te wyniki w świetle odpowiedzi na inne pytania, z których jednoznacznie wynika, że respondenci (przedsiębiorcy lub potencjalni przedsiębiorcy) za największy problem związany z wykorzystywaniem Internetu upatrują właśnie brak możliwości kontaktu za jego pośrednictwem z urzędami i instytucjami. Należy szczególnie mocno podkreślić konieczność wprowadzenia zmian w tym zakresie przez instytucje rządowe i samorządowe, tak, aby jak najwięcej kierowanych pod ich adresem spraw można było załatwić drogą elektroniczną. Ważne jest to z pewnością nie tylko dla omawianej tutaj grupy celowej (przedsiębiorców i potencjalnych przedsiębiorców), ale także wszystkich użytkowników sieci, których z każdym rokiem jest coraz więcej. W opublikowanym na początku 2005 roku raporcie Komisji Europejskiej, odnoszącym się do informatyzacji urzędów administracji publicznej i realizacji e-usług przez takie jednostki, Polska znalazła się na ostatnim miejscu. Według oceny Komisji Europejskiej, w Polsce jedynie 10 proc. spraw można załatwić przez Internet. Tymczasem np. w Grecji, często uznawanej za outsidera Unii, już co trzecia sprawa może obejść się bez wizyty w urzędzie. Liderami europejskiego e-governement są Szwecja, Austria i Finlandia, gdzie obywatele i firmy mogą załatwić odpowiednio 74, 72 i 67 proc. wszystkich spraw. Strona 31 z 57

32 Najczęściej poszukiwanymi w internetowych serwisach dla przedsiębiorstw informacjami są aktualności gospodarcze oraz przepisy prawne i podatkowe czyli informacje, które powinny publikować i stale aktualizować urzędy administracji państwowej. Przedsiębiorcy poszukują ich jednak w serwisach biznesowych i na stronach organizacji branżowych, ponieważ na stronach rządowych ich po prosu nie ma. W tym zakresie za jedyną aktualną bazę wiedzy można uznać strony internetowe Sejmu. Jak pokazują wyniki Badania postaw przedstawicieli samorządu terytorialnego wobec Internetu przeprowadzonego przez Pentor, głównymi powodami, dla których urzędnicy nie wykorzystują Internetu w swojej pracy jest brak potrzeby jego używania 57 proc. wskazań. Te wyniki nie wróżą dobrze przedsiębiorcom, ukazują bowiem problem mentalny tkwiący w urzędnikach skupiają się oni bowiem na własnych potrzebach zamiast ułatwiać życie firmom. Kolejnym argumentem podnoszonym jako problem przez przedstawicieli samorządów jest bezpieczeństwo danych (42 proc.). Wydaje się to mało uzasadnionym, wobec liczby spraw, jakie można załatwić przez Internet np. w bankach oraz że wiele istniejących do niedawna ograniczeń związanych z załatwianiem spraw urzędowych i biznesowych poprzez Internet zniosła ustawa o podpisie elektronicznym. Otwiera to dużo nowych możliwości i wydaje się, że w takiej sytuacji nie powinno już być ograniczeń przy załatwianiu większości spraw urzędowych. Interesujące Strona 32 z 57

33 jest także wskazywanie przez 18 proc. badanych na brak wystarczających umiejętności pracowników administracji. Jak wynika ze wspomnianego badania realizowanego dla Akademii Ekonomicznej w Krakowie, ponad połowa respondentów będących przedsiębiorcami lub planujących otworzenie swojego biznesu (58,4 proc.) deklarowała, że serwisy internetowe i znajdujące się na nich informacje posłużyły jako pomoc w procesie podnoszenia kwalifikacji zawodowych i poszerzaniu wiedzy. Ten znaczny odsetek pokazuje, jak ważną funkcję edukacyjną spełnia Internet i jak istotna jest zarówno wysoka jakość merytoryczna oraz rozległa tematyka serwisów internetowych. Strona 33 z 57

34 III.Charakterystyka wybranych elementów e-gospodarki (gospodarki elektronicznej) stan obecny i prognoza przyszłości Rozwój tzw. nowej gospodarki (new economy) związany jest przede wszystkim z rozwojem Internetu. Oczekuje się, dzięki temu, że jeżeli w gospodarce tej informacje dostarczane będą we właściwym czasie do właściwego miejsca to działanie biznesowe staną się bardziej efektywne. Tradycyjnie w ekonomii wyróżnia się trzy podstawowe podmioty gospodarcze: przedsiębiorstwa, konsumentów (klientów) i państwo (administrację publiczną). Najczęstszymi kontaktami są kontakty bilateralne, w związku z tym wyróżnić należy 6 różnych kombinacji, które mogą zaistnieć (i w istocie już funkcjonują, choć niektóre w raczkującej formie), a mianowicie: -Przedsiębiorstwo-Przedsiębiorstwo (oznaczane jako B2B od Business-to-Business) -Przedsiębiorstwo-Klient (B2C Business-to-Consumer) -Klient-Klient (C2C Consumer-to-Consumer) -Administracja-Przedsiębiorstwo (A2B Administration-to-Business) -Administracja-Klient (obywatel) (A2C Administration-to-Consumer) -Administracja-Administracja (A2A Administration-to-Administration) Do tego należy jeszcze dołączyć komunikację wewnętrzną: wnętrze administracji (Intra-Administration) oraz wnętrze przedsiębiorstwa (Intra-Business), w tym także tzw. przedsiębiorstwo wirtualne (virtual enterprise). Wykorzystanie sieci komputerowych (w tym także Internetu) do realizacji procesów gospodarczych ma oczywiście swoje wady, ale ma też niewątpliwie zalety, które zdają się nad nimi przeważać. Takimi czterema podstawowymi zaletami są: skrócenie czasu realizacji wielu przedsięwzięć, zmniejszenie kosztów operacji gospodarczych, zmniejszenie dystansu geograficznego oraz automatyzacja i personalizacja kontaktów. Czas przesyłania informacji jest istotną składową ogólnego czasu realizacji przedsięwzięć gospodarczych; wystarczy porównać czas przesłania listu tradycyjną pocztą (nawet jeśli to jest przesyłka kurierska) z czasem przesłania listu elektronicznego, czy kontaktów typu on-line (np. konferencje multimedialne). Ponadto informacje potrzebne do prowadzenia biznesu i podejmowania decyzji są często dostępne 24 godziny na dobę i 7 dni w tygodniu. Koszty realizacji wielu operacji gospodarczych zmniejszają się radykalnie. Typowym przykładem są transakcje finansowe. Najczęstsza transakcja przesłania pieniędzy (np. zapłaty) z konta na konto poprzez tradycyjny bank kosztuje kilkadziesiąt razy więcej niż dokonana drogą elektroniczną. Procesy gospodarcze uniezależniają się od odległości geograficznych. Wysłanie wiadomości pocztą elektroniczną do sąsiedniego pokoju i na sąsiedni kontynent niczym się nie różni. Jest to rewolucja, której wpływy trudno jest nam na razie ocenić. Nasza percepcja przestrzeni i rozumienie odległości w tej przestrzeni radykalnie się zmienia (używając języka Strona 34 z 57

35 matematyki można powiedzieć, że zmienia się topologia przestrzeni geograficznej w której żyjemy). III.1. Stan i rozwój e-usług administracji publicznej Stan wybranych usług e-government w Polsce i UE Źródło: Rozwój e-usług publicznych w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej, CGE&Y, marzec Stopień rozwoju e-usług publicznych w poszczególnych województwach Źródło: [ 21 ] Poziom rozwoju e-usług publicznych w Polsce i Europie 21 Rozwój e-government w Polsce 3 edycja badań eeurope, Capgemini Polska, lipiec 2004 Strona 35 z 57

36 Źródło: [ 22 ] W ramach badań przeprowadzonych w krajach Unii Europejskiej wyróżniono 23 usługi publiczne, które powinny być dostępne on-line. Od 2001 roku grupa dwudziestu z tych usług jest monitorowana w 15 krajach UE oraz Norwegii i Islandii przez Cap Gemini Ernst&Young (CGE&Y) 23 na zlecenie Komisji Europejskiej. Usługi te prezentuje poniższa: Usługi, które powinny zostać przeniesione na platformę elektroniczną w państwach Unii Europejskiej Usługi dla obywateli Rozliczanie podatku dochodowego od osób fizycznych Pośrednictwo pracy Sprawy związane z ubezpieczeniami społecznymi Uzyskiwanie i zmiany dokumentów osobistych Rejestracja pojazdu Uzyskiwanie pozwolenia na budowę Zgłoszenie na policję Korzystanie z bibliotek publicznych Uzyskiwanie dokumentów z Urzędu Stanu Cywilnego Przyjęcia na studia Zmiana zameldowania Usługi związane z opieką medyczną Usługi dla firm Załatwianie spraw związanych z ubezpieczeniem społecznym pracowników Rozliczanie podatku dochodowego od osób prawnych Rozliczanie podatku VAT Rejestracja działalności gospodarczej (założenie firmy) Przekazanie danych statystycznych Składanie deklaracji celnych Pozwolenia i opłaty za korzystanie ze środowiska Uczestnictwo w zamówieniach publicznych Źródło: [21] Poziom zaawansowania rozwoju usług publicznych wśród krajów EU-25 wynosi 68%, w tym w Polsce 35%. Poziom pełnej interaktywności usług publicznych on-line kształtuje się na poziomie 40%, w tym w Polsce 9% (3 pozycja od końca). Najwyższym wskaźnikiem rozwoju e-usług publicznych dla obywateli charakteryzują się takie usługi, jak: poszukiwanie pracy (74%), podatek dochodowy od osób fizycznych (50%), rejestracja na wyższe uczelnie (36%) oraz akty stanu cywilnego. Z kolei najniższy poziom rozwoju dotyczy usług z zakresu służby zdrowia (2%) i rejestracji zgłoszeń na policję (2%). Stan rozwoju e-usług publicznych skierowanych do osób prawnych jest wyższy niż skierowanych do osób fizycznych. Najwyższy wskaźnik dotyczy obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (100%), obsługi deklaracji celnych (100%) i podatku VAT (50%). 22 Rozwój e-government w Polsce 3 edycja badań eeurope, Capgemini Polska, lipiec Cap Gemini Ernst & Young publikuje coroczny raport z badań Web-based survey on Electronic Public Services. Strona 36 z 57

37 Na niskim poziomie utrzymuje się usługa uiszczania opłat za korzystanie ze środowiska (25%) oraz rejestracji przedsiębiorstw (5%). Większość urzędów administracji publicznej osiągnęła poziom informacyjny, który nie wymaga transformacji w wewnętrznym funkcjonowaniu urzędu i jest relatywnie łatwy do osiągnięcia. Na niskim poziomie rozwoju pozostają usługi transakcyjne wymagające projektowania procedur wewnętrznych, integracji rejestrów państwowych i baz danych, zmiany uregulowań prawnych oraz stworzenia nowych regulacji organizacyjnych, klasyfikacji oraz standardów. Także brak doświadczenia w zarządzaniu projektami elektronicznej administracji oraz brak wizji jej rozwoju skutkuje niskim poziomem rozwoju e-usług. 99,4% urzędów posiada dostęp do Internetu, jednak aż 80% urzędów gminnych łączy się z Internetem tylko za pomocą modemu. Informatyzacja nie jest priorytetem w ponad 70% urzędów na ten cel przeznaczono w 2003 r. nie więcej niż 1% budżetu 24. Stan rozwoju e-usług publicznych dla obywateli w Polsce kształtuje się na poziomie 34-35%. Uwzględniający nowy standard oceny rozwoju e-urząd wskaźnik rozwoju wynosi 2%, co w praktyce oznacza, że jedynie 2% usług publicznych dla obywateli jest w pełni dostępnych online. Rozwój e-usług publicznych dla obywateli mierzalny jest tylko w przypadku czterech usług, a mianowicie: bibliotek publicznych (4%), aktów stanu cywilnego (6%), informacji o zmianie miejsca pobytu (6%) oraz policji (12%). W przypadku pozostałych ośmiu badanych usług stopień rozwoju wyniósł 0%. Analizując stopień rozwoju e-usług publicznych dla obywateli, według poprzednio stosowanej skali, zauważono znaczne zróżnicowanie poszczególnych rodzajów e-usług. Wskaźniki rozwoju znacząco wyższe niż wartość średnia (35%) osiągnęły takie usługi, jak rejestracja na wyższe uczelnie (52%) oraz podatek od osób fizycznych (49%). Najniższym poziomem rozwoju okazała się usługa z grupy służba zdrowia (11%). Wskaźnik rozwoju pozostałych usług wyniósł od 25% do 39%. W zakresie usługi akty stanu cywilnego sześć województw (lubelskie, lubuskie, opolskie, podkarpackie, świętokrzyskie i zachodniopomorskie) oferuje, poza informacjami dotyczącymi aktów stanu cywilnego, formularze on-line, natomiast cztery województwa (dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, łódzkie, małopolskie) oferują jedynie informacje na temat usług związanych z aktami zgonu, które w dalszym postępowaniu realizowane są w sposób tradycyjny. Liderem w zakresie usługi akty stanu cywilnego jest województwo pomorskie, którego reprezentant - Urząd Miasta Gdańsk - jako jedyny w Polsce w pełni oferuje obsługę on-line obejmującą informacje w witrynie WWW, możliwość pobrania formularzy oraz ich zwrotu w sposób elektroniczny w zakresie aktów urodzenia, aktów zawarcia związku małżeńskiego oraz aktów zgonów. Średnia wartość uzyskana przez Polskę w zakresie usługi akty stanu cywilnego, liczona według nowej skali, wyniosła 6% i jest to jedynie zasługą czynności on-line realizowanych przez Urząd Miasta Gdańsk. Usługą, która została oceniona według nowego standardu Komisji Europejskiej na poziomie 4% są biblioteki publiczne (według poprzedniego standardu oceny: 34%). W zakresie e-usług publicznych biblioteki oferują przede wszystkim informacje. Wyjątek stanowi Biblioteka 24 Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 oraz perspektywiczna prognoza transformacji społeczeństwa informacyjnego do roku 2020, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, Warszawa, czerwiec 2005 Strona 37 z 57

38 Uniwersytecka we Wrocławiu, która umożliwia także rejestracje on-line. Liderem w omawianym zakresie e-usług jest województwo dolnośląskie (83% według poprzedniej skali; 60% według nowej skali), natomiast najniżej ocenione zostały województwa zachodniopomorskie (0%) i małopolskie (17%). Pozostałe województwa uzyskały ocenę na poziomie 33%. Znaczne rozbieżności w uzyskanych wynikach zauważa się w zakresie e-usługi publicznej informacje o zmianie miejsca pobytu. W przypadku siedmiu województw (mazowieckie, podlaskie, śląskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie) stopień rozwoju omawianej usługi, mierzony zarówno według poprzedniej, jak i nowej skali, wyniósł 0%. Pozostałe województwa prezentują poziom rozwoju e-usług publicznych w zakresie informacji o zmianie miejsca pobytu przewyższający wartość średnią dla Polski (33% - dla województwa dolnośląskiego, lubelskiego i podkarpackiego; 66% - dla województwa kujawsko-pomorskiego, lubuskiego, łódzkiego, małopolskiego, opolskiego). Kolejną istotną dla obywateli e-usługą publiczną są dokumenty tożsamości. Niestety, mimo obowiązku związanego z wymianą dowodów osobistych oraz praw jazdy w określonych terminach czasowych, Polska nie osiągnęła znaczących wyników w zakresie rozwoju usługi dokumenty tożsamości. Wartość średnia, oceniona według poprzedniej skali, wyniosła 30%. Wartość wynikająca z nowej skali, czyli oceniająca w pełni funkcjonalną usługę elektroniczną, wyniosła 0%. Zauważono znaczną rozpiętość uzyskanych wartości rozwoju w poszczególnych województwach. Najwyżej - na poziomie 42% - ocenione zostały województwa: lubuskie, mazowieckie, pomorskie i świętokrzyskie, najniżej zaś - na poziomie 8% - województwa śląskie i warmińsko-mazurskie. Pozostałe województwa uzyskały wartości 25% i 33%. Twórcy badania niski stopień rozwoju e-usługi dokumenty tożsamości upatrują w całkowitym braku usług związanych z wydawaniem i wymianą dowodów osobistych i praw jazdy. Znaczne dysproporcje zauważono w wyniku analizy e-usługi policja - obsługa zgłoszeń. W siedmiu województwach komendy policji poprzez strony WWW udzielają informacji dotyczących tradycyjnej obsługi zgłoszeń (33%). Dwa kolejne województwa (kujawskopomorskie oraz śląskie) pilotażowo uruchomiły przyjmowanie zgłoszeń w trybie on-line. Mimo że projekty wymagają jeszcze poprawek, to jednak ze względu na zrealizowanie podstawowej funkcjonalności, zostały uznane za w pełni zrealizowane, otrzymując tym samym ocenę 100% według nowej skali Komisji Europejskiej. Wartość średnia oceny e-usługi publicznej policja - obsługa zgłoszeń wyniosła 27% (według poprzedniej skali, 0% - według nowej skali). Najniższym stopniem rozwoju, na podstawie wyników badań, oceniono e-usługi służba zdrowia. Wartość średnia, liczona według poprzedniej skali, wyniosła jedynie 11%. Nowa skala wykazała zerowy stopień rozwoju tej e-usługi publicznej. Dwa województwa nie prowadzą żadnych działań w omawianym zakresie (dolnośląskie, podlaskie), dwa kolejne prezentują stopień rozwoju na poziomie 6% (pomorskie, śląskie), natomiast pozostałe - 13%. W wyniku analizy badań stwierdzono także znaczne dysproporcje w rozwoju usług publicznych świadczonych on-line pomiędzy poszczególnymi województwami. Najwyższy stopień rozwoju18 występuje w województwach: pomorskim (44%), kujawsko-pomorskim (44%), lubuskim (39%) i małopolskim (38%), najniższy zaś ma miejsce w województwach: Strona 38 z 57

39 warmińsko-mazurskim (18%), wielkopolskim (22%), podlaskim (26%) i zachodniopomorskim (26%). Przedstawione wyniki badań stanu e-urząd w Polsce, dotyczące usług publicznych dla obywateli, wskazują, iż (mimo pierwszych efektów) należy prowadzić dalszą intensywną działalność rozwojową. Szczególną uwagę należy skierować w kierunku usług o najniższym stopniu rozwoju, czyli pośrednictwa pracy i służby zdrowia. Należy także dążyć do wyrównania poziomu e-usług publicznych dla obywateli w Polsce (31%) z e-usługami publicznymi dla osób prawnych (43%). Niestety w chwili obecnej trudno jest określić moment, w którym Polska osiągnie stopień rozwoju Europy Zachodniej w zakresie e-usług publicznych. Wszak stopień rozwoju e-usług dla obywateli Europy Zachodniej osiągnął 58%, natomiast w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych - 94%, pośrednictwa pracy - 94% czy świadczeń społecznych - 66%. Jednakże warto podkreślić, że istnieją już obszary, w których Polska osiągnęła stopień rozwoju zbliżony do Europy Zachodniej, na przykład w zakresie rejestracji na wyższe uczelnie - 60% (Polska - 52%). Celem powinien stać się dalszy rozwój usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną i zbliżenie do nowych standardów Unii Europejskiej. Oczekiwania petentów Niezależnie od częstotliwości z jaką interesanci odwiedzają urzędy gmin, miast i starostw, niemal każdy z nich chce załatwiać swoje sprawy przez Internet. Jednocześnie jednak ci sami zainteresowani nie chcą ponosić kosztów związanych z funkcjonowaniem e-urzędu - wynika z badania przeprowadzonego w marcu 2006 roku przez Stowarzyszenie PEMI. powyżej 200 PLN rocznie 2% PLN rocznie 4% PLN rocznie 22% nic, wszelkie koszta powinien pokryć budżet państwa 40% poniżej 50 PLN rocznie 32% Obecnie większość spraw załatwia się w urzędzie osobiście. Jak często ankietowani odwiedzają swój urząd (gminy, miasta, starostwo powiatowe)? Strona 39 z 57

40 codziennie 5% raz w tygodniu 8% raz na rok lub rzadziej 27% raz w miesiącu 17% kilka razy w roku 43% Niezależnie jednak od częstotliwości odwiedzin, niemal każdy (92% badanych) chce załatwiać sprawy urzędowe przez Internet. Nie mam zdania na ten temat 3% Nie, wolę iść do urzędu i choćbym miał stać w kolejce załatwić sprawy osobiście 5% Tak, chciałbym zamiast iść do urządu załatwić sprawy przez Internet 92% Czego najbardziej domagają się ankietowani? Najczęstsze odpowiedzi, jakich udzielali, dotyczą rejestracji pojazdów oraz pośrednictwa pracy - sprawy z tych kategorii chce załatwiać przez Internet 11% badanych. Natomiast 10% uważa, że przez Internet urząd powinien przyjmować i rozpatrywać sprawy związane ze zmianą zameldowania. Interesanci chcieliby również za pośrednictwem Internetu załatwiać sprawy dotyczące podatku dochodowego od osób fizycznych, przekazywania danych statystycznych (9% odpowiedzi). Bez osobistej wizyty w urzędzie chcą również dokonywać rejestracji działalności gospodarczej, załatwiać sprawy Strona 40 z 57

41 związane z dokumentami osobistymi (8%), ubezpieczeniami społecznymi (7%), zamówieniami publicznymi, pozwoleniami i opłatami za korzystanie ze środowiska (6%). przekazywanie danych statytycznych 9% rejestracja działalności gospodarczej 8% zamówienia publiczne 6% pozwolenia i opłaty za korzystanie ze środowiska 6% podatek dochodowy od osób fizycznych 9% pośrednictwo pracy 11% zasiłki dla bezrobotnych 5% ubezpieczenia społeczne 7% zmiana zameldowania 10% urzędy stanu cywilnego 5% pozwolenie na budowę 5% rejestracja pojazdu 11% dokumenty osobiste 8% Co ciekawe, ankietowani nie są przekonani do otrzymywania odpowiedzi jedynie drogą elektroniczną. Jak uważają autorzy badania, interesanci nie mają zaufania do urzędów i dlatego mimo wszystko odpowiedzi chcą otrzymywać na papierze. Ponad połowa ankietowanych chce mimo składania wniosków elektronicznych otrzymywać odpowiedzi również w tradycyjnej, papierowej formie. 17% uczestników ankiety chciałoby otrzymywać odpowiedzi z urzędu jedynie na papierze. Natomiast 28% uczestników ankiety zgodziłoby się, aby odpowiedzi z urzędu były im dostarczane jedynie w formie elektronicznej. Poza tym, osoby które wzięły udział w ankiecie nie chcą ponosić kosztów związanych np. z zakupem certyfikatów kwalifikowanych służących do składania wniosków drogą elektroniczną. Według 40% badanych wszelkie koszty powinien pokryć budżet państwa. tak zgodziłbym się, aby otrzymywać odpowiedzi jedynie w postaci dokumentów elektronicznych 28% nie wiem 4% chcę składać wnioski elektronicznie ale odpowiedzi chcę otrzymywać na papierze. 17% chciałbym otrzymywać dokumenty elektroniczne i papierowe 51% W badaniu wzięły udział głównie osoby posiadające w domu dostęp do Internetu. Ponad połowa ankietowanych to młodzi ludzie, dla których korzystanie z Internetu oraz usług elektroniczny nie jest obce. Jednak rodzaje spraw, jakie interesanci chcą realizować poprzez Internet w urzędzie, znacznie przekracza możliwości obecnych systemów - podkreślają autorzy badania. Oznacza to, że systemy te powinny być rozwijane i dostosowywane do potrzeb obywateli. Strona 41 z 57

42 Kierunki rozwoju e-usług administracji publicznej zostały dość szczegółowo przedstawione w programie Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 oraz perspektywiczna prognoza transformacji społeczeństwa informacyjnego do roku III.2. Stan i rozwój e-usług komercyjnych Bankowość elektroniczna (e-banking) Bankowość elektroniczna jest często utożsamiana z bankowością internetową. Porównanie takie jest błędne i zapewne wynika to z faktu, iż nie ma jednoznacznej definicji e-bankingu. Ponadto popularyzacja Internetu i rozpowszechnianie się usług bankowych z jego wykorzystaniem mogą wywoływać przekonanie o spójności tych dwóch pojęć. E-banking to usługa świadczona przez banki swoim klientom polegająca na możliwości przeprowadzania przez nich zdalnych operacji na kontach i obracania pieniędzmi na odległość przy pomocy komputera, modemu, publicznej sieci telefonicznej lub Internetu oraz dedykowanego oprogramowania. Obecnie przy pomocy domowego komputera podłączonego do Internetu można załatwić niemal każdą czynność związaną z obsługą konta osobistego: sprawdzanie salda oraz historii rachunku, definiowanie i składanie zleceń stałych, dokonywanie przelewów jednorazowych, zakładanie lokat terminowych, itp. Za datę powstania tej formy usług można przyjąć lata 70-te, kiedy to w USA i Europie Zachodniej rozwinęła się najprostsza forma zdalnego dostępu do kont użytkowników - bankowość telefoniczna. Wkrótce potem pojawił się home banking, pozwalający wykorzystywać do obsługi konta komputer. Właściciel konta przygotowywał na swoim komputerze operacje finansowe off-line, a następnie łączył się modemem z bankiem i przesyłał oraz pobierał dane. Usługa home banking pojawiła się w Polsce w 1993 roku - jako pierwszy udostępnił ją Bank Rozwoju Eksportu. Pionierem na rynku usług internetowych był łódzki PBG, który zaoferował swoim klientom dostęp do kont przez sieć w 1998 roku. W Polsce jest ponad 10 mln gospodarstw domowych, w tym przeszło 30 proc. na wsi i w małych miejscowościach a z bankowości elektronicznej korzystają właściciele tylko 2 471,1 tys. kont Wg E-fakty, wrzesień 2004 Strona 42 z 57

43 LICZBA e-kont W WYBRANYCH BANKACH dane ze stycznia BRE Bank Pekao BZ WBK PKO BP/Inteligo BPH Bank Handlowy Millennium Lukas Bank ING Bank Śląski Kredyd Bank BGŻ Nordea Bank VW Bank Raiffeisen Bank Deutsche Bank W zestawieniu tych wielkości należy rozpatrywać bariery wzrostu i perspektywy e-bankingu. W nich widoczne są wielkie możliwości takiej działalności finansowej, ale również nikłe wykorzystanie szans jakie niesie Internet. Słaba sieć telefonii przewodowej, w powiązaniu z bardzo wysokimi cenami za połączenie do Internetu, skutecznie ogranicza liczbę klientów także wirtualnej bankowości. Rywalizacja instytucji finansowych, choć korzystna dla internautów, nie usuwa występujących w naszym kraju przeszkód w rozwoju tej działalności. Dostępność do telekomunikacji (choć niekoniecznie do firmy o tej nazwie), obniżenie cen połączeń, kwestie sprzętowe, zwłaszcza w uboższych regionach i kształcenie informatyczne nie mogą być załatwione przez merkantylne instytucje finansowe. Dopóki rzeczywistość polskiej wsi i małych miasteczek w tych sprawach się nie zmieni, dopóty z e-bankingu będą korzystać wygodni mieszkańcy aglomeracji, a liczba klientów daleko odbiegać będzie od potencjalnych możliwości. Przyszłość i dalszy rozwój tej formy usług on-line zależy od stopnia wykorzystania innych niż Internet kanałów komunikacji; zaliczyć do nich można m.in.: cyfrową platformę telewizyjną, telefonię komórkową trzeciej generacji (w tym WAP, SMS), sieć inteligentnych bankomatów i terminali płatniczych. Reklama, promocja, marketing Reklama w Internecie czyli Webvertising Jedną z ważniejszych funkcji, jaką pełni Internet we współczesnym świecie jest używanie Internetu jako środka promocji. Przy sprzedaży produktów na rynku mogą być wykorzystywane różne środki reklamy. Do najważniejszych zalicza się: prasę, radio, kino, telewizję, reklamę zewnętrzną oraz różne środki reklamy pocztowej. W ciągu kilku ostatnich lat nastąpił prawdziwy rozwój, zarówno jakościowy, jak i ilościowy, reklamy w Internecie. Jeszcze kilka lat temu oglądaliśmy statyczne bannery reklamowe obecnie są one już w zdecydowanej większości animowane i znacznie efektywniejsze. Wyraźnie widać, że wzrost znaczenia reklamy Strona 43 z 57

44 internetowej jest przed nami. Reklama internetowa charakteryzuje się bardzo wysoką dynamiką wzrostu. Do najczęstszych form reklamy w sieci należą: reklama docelowa na stronach WWW, bannery, odnośniki, ogłoszenia reklamowe, przerywniki reklamowe, okna siostrzane, ministrony reklamowe, guziki reklamowe, frameless frames, notki reklamowe do listów elektronicznych, spamming, sponsoring oraz liczne bezpłatne usługi internetowe. Reklama docelowa na stronach WWW to podstawa egzystencji firmy w sieci. Wszystkie pozostałe formy są z nią powiązane i raczej nie mogą bez niej istnieć. Jest to swego rodzaju komputerowa wersja folderu reklamowego. Warto zauważyć, iż internetowy prospekt nie jest ograniczony jedynie do tekstu i grafiki. Atrakcyjny wygląd, praktycznie nieograniczony rozmiar oraz łatwość znajdywania potrzebnych informacji to znaczące zalety. Najważniejsze znaczenie ma tutaj jednak dostępność czyli zasięg reklamy internetowej. Strona WWW danej firmy jest dostępna na każdym podłączonym do sieci komputerze, umożliwia ona stosowanie różnych działań promocyjnych. Przy konstruowaniu witryn internetowych ważna rolę odgrywa tak zwane pozycjonowanie strony (web-positioning), którego celem jest umieszczenie strony możliwie jak najwyżej w trafności znalezień w wyszukiwarkach internetowych. W cyberprzestrzeni możliwe staje się łączenie różnych form wyrazu (tekst, obraz, dźwięk audio, film wideo). Reklama internetowa ma zarówno swoje wady, jak i zalety. Wady w przypadku reklamy internetowej mają raczej charakter przejściowy. Odsetek komputerów podłączonych do Internetu wciąż jest niewielki. Istnieje jednak tendencja wzrostowa. Również jakość połączeń oraz oferowanych usług na rynku pozostawia wiele do życzenia. Natomiast wśród cech ukazujących przewagę Internetu jako nośnika reklamy wymienić przede wszystkim należy niskie koszty, dokładne prowadzenie statystyki, precyzyjnie dobrany rynek docelowy, multimedialny charakter przekazu, łatwy kontakt oraz łatwość stosowania narzędzi promocji. Przewaga Internetu jako nośnika reklamy Zaleta Niskie koszty dotarcia do dużej liczby odbiorców Feedback (Sprzężenie zwrotne) Targeting (łatwe dotarcie do rynku docelowego) Multimedialny charakter przekazu Łatwy kontakt Jej charakterystyka opis: Wykonanie, umieszczenie i utrzymanie strony WWW nie jest drogie. Opłata za wyświetleń bannera jest dużo niższa niż koszt druku i kolportażu ulotek. Witrynę internetową można w każdej chwili uaktualnić. Statystyki serwerów dokładnie pokazują ile osób odwiedziło stronę WWW w określonym czasie, ilu Internautów widziało banner, jaka część odbiorców reklamy kliknęła na banner i przeszła na stronę WWW firmy (dokładne dane o skuteczności reklamy). Z dużą dokładnością można skierować reklamę do konkretnej grupy odbiorców poprzez umieszczanie reklamy na stronie WWW poświęconej konkretnym tematom. Możliwość dostosowania informacji do poszczególnych klientów. W Internecie można umieścić praktycznie każdą informację w dowolnej formie; tekst, obraz graficzny, obraz wideo, dźwięk audio. Własny adres powiązany ze stroną WWW sprawia, że odwiedzający witrynę Internauta może w błyskawiczny sposób skontaktować się z firmą. Sklepy Strona 44 z 57

45 Prostsze niż w przypadki innych mediów stosowanie narzędzi promocji Interaktywność reklamy internetowe umożliwiają nawet dokonanie zakupu lub złożenie konkretnego zamówienia. Możliwość obsługi wielu klientów równocześnie. W sieci Internet wykorzystać można w prosty i tani sposób różne narzędzia promocji uzupełniającej: próbki, kupony, premie, konkursy i loterie, promocyjne obniżki cen, promocje łączone i krzyżowe oraz multimedialne pokazy i demonstracje. Odwiedzający stronę WWW ma spory wpływ na to, co ogląda. Może dla przykładu korzystać z wewnętrznej wyszukiwarki. Hipertekstowość, czyli możliwość szybkiego przechodzenia między różnymi częściami dokumentu. Ułatwia poruszanie się po stronie i wybór pożądanych informacji. Reklama w sieci Internet jest tańsza niż prowadzona w innych mediach. Przykładowo: koszt dotarcia do odbiorców przy użyciu technik marketingu internetowego jest prawie taki sam, jak koszt dotarcia do 100 odbiorców drogą tradycyjną, przy czym większość kosztów pochłania stworzenie podstawowej zawartości oraz zautomatyzowanych funkcji stron WWW. Czas potrzebny na wprowadzenie do oferty firmy nowego produktu, jak również czas reakcji potencjalnych klientów jest znacznie krótszy. Zasięg reklamy jest ogólnoświatowy. Koszt mailingu pocztą elektroniczną jest nieporównywalnie mniejszy niż pocztą tradycyjną. Bazując na własnym serwerze WWW firma eliminuje nierzetelną pracę agencji zewnętrznych. Badania rynku stają się prostsze, jeżeli używamy interaktywnych formularzy elektroniczny na stronach WWW. Internet jako narzędzie marketingu Przedsiębiorcy, nauczeni własnym doświadczeniem, doceniają walory Internetu jako narzędzia promocji własnej firmy. W opinii 24,7 proc. osób mających wpływ na zarządzanie firmą, Internet w porównaniu z mediami tradycyjnymi posiada dużo większy potencjał promocyjny (wzrost z 13,5 proc. rok wcześniej), 16,5 proc. wskazuje na nieco większy potencjał, a 26,8 proc. mówi o porównywalnych możliwościach Internetu i mediów tradycyjnych. Co ciekawe, respondenci w większości wskazali także na walory Internetu jako narzędzia budowania pozytywnego wizerunku firmy. Prawie trzy czwarte pytanych o rezultaty wykorzystania Internetu odpowiedziało, że przyczynił się do poprawy image u przedsiębiorstwa. Strona 45 z 57