Hanna Nowak Jakub Bok Doktoranci w Katedrze Mikroekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu

Transkrypt

1 Hanna Nowak Jakub Bok Doktoranci w Katedrze Mikroekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Internet w działalności firm sektora produkcyjnego w Polsce na przykładzie branŝy AGD Streszczenie: Artykuł prezentuje wyniki badania ankietowego dotyczącego wykorzystania róŝnorodnych narzędzi internetowych w najwaŝniejszych obszarach organizacji i funkcjonowania przedsiębiorstw, na przykładzie głównych producentów sprzętu AGD w Polsce. The article shows the major results of the research concerning different Internet-based instruments applied in various areas of organization and functioning of a business enterprise, on a sample of the most important producers of the electronic appliances in Poland. Wprowadzenie Internet jest jednym z narzędzi, które zrewolucjonizowały działalność podmiotów gospodarczych. Firmy wykorzystujące moŝliwości zastosowania tego medium stają w obliczu zmian w funkcjonowaniu dotychczasowego modelu biznesowego. Wykorzystanie sieci internetowej w działalności gospodarczej nie jest wyłącznie domeną nowo tworzonych przedsiębiorstw lub podmiotów, których funkcjonowanie oparte jest na zaawansowanych technologiach informatycznych. RównieŜ przedsiębiorstwa naleŝące do sektora produkcyjnego mogą aktywnie poszukiwać szans wynikających z róŝnorodnych rozwiązań opartych na zastosowaniu Internetu. Zainteresowanie ze strony światowych inwestorów oraz znaczenie dla polskiej gospodarki sprawiają, iŝ branŝa AGD jest interesującym przykładem, na podstawie którego moŝna zaobserwować próby przystosowania się firm sektora przemysłowego do nowoczesnej gospodarki oraz wykorzystania moŝliwości związanych z rozwojem gospodarki elektronicznej. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na szanse wynikające z zastosowania Internetu w róŝnych obszarach działalności przedsiębiorstw oraz próba oceny sytuacji panującej w tym zakresie wśród najwaŝniejszych producentów branŝy AGD w Polsce. W tym celu, w lipcu 2010 roku, przeprowadzono badanie ankietowe, którego wyniki pozwalają odnieść się do słuszności postawionej hipotezy, zakładającej, Ŝe badane podmioty nie wykorzystują w pełni szans przedsiębiorczego poszukiwania nowych rozwiązań organizacyjnych i moŝliwości rynkowych wynikających z wykorzystania sieci internetowej. Rola IT w ewolucji gospodarki i organizacji przedsiębiorstwa

2 Technologie informacyjne (IT) są łączone w literaturze z takimi pojęciami jak: nowa gospodarka, gospodarka oparta na wiedzy, gospodarka cyfrowa czy sieciowa [3] oraz społeczeństwo postindustrialne, społeczeństwo usług, uczące się lub informacyjne [4]. Internet moŝe być postrzegany jako środowisko sprzyjające działaniom przedsiębiorczym, innowacyjnym, wspomagającym tworzenie nowych modeli biznesowych. W aspekcie przedsiębiorczości sieć internetowa moŝe mieć wpływ na tworzenie nowych firm lub na innowacyjność przedsiębiorstw juŝ istniejących we wszystkich płaszczyznach ich działania [5]. Zastosowanie Internetu w przedsiębiorstwie związane jest z rodzajem i charakterem prowadzonej w nim działalności gospodarczej. Nie wszystkie firmy wykorzystują to narzędzie z taką samą intensywnością i do realizacji tych samych celów. Korzyści z zastosowania Internetu w firmie powinny być oceniane w czterech wymiarach [8]: informacyjnym (stosunkowo tania reklama i promocja docierająca do szerokiego grona odbiorców), komunikacyjnym (nawiązywanie kontaktów przy wykorzystaniu i, blogów i grup dyskusyjnych), dystrybucyjnym (sprzedaŝ produktów w postaci cyfrowej związana z koniecznością utworzenia sklepu internetowego) oraz transakcyjnym (realizacja formalnych transakcji, takich jak faktury i płatności bezgotówkowe). Cechy charakterystyczne Internetu, takie jak: interaktywność, moŝliwość wykorzystania technik multimedialnych, łatwość tworzenia powiązań, sprawnego przemieszczania się między poszczególnymi stronami, niski koszt oraz moŝliwość szybkiego dotarcia do odbiorców, powodują, iŝ jest to narzędzie coraz częściej wykorzystywane przez firmy w celach marketingowych, promocyjnych i budowania trwałych więzi z klientami. Przedsiębiorstwa mogą wykorzystywać róŝnorodne moŝliwości stworzone przez sieć, takie jak: firmowa strona internetowa, obecność i reklama w branŝowych serwisach internetowych, promocja w katalogach i wyszukiwarkach, poczta elektroniczna i realizowany dzięki niej e- marketing bezpośredni, czy uczestnictwo w grupach dyskusyjnych [2]. Oprócz roli Internetu w komunikacji z pracownikami, rynkiem i firmami współpracującymi, naleŝy podkreślić znaczenie tego medium w procesie pozyskiwania informacji słuŝących podejmowaniu decyzji w samym przedsiębiorstwie. Internet jest istotnym kanałem przekazywania i pozyskiwania waŝnych dla przedsiębiorstwa informacji na temat: nowych produktów i technologii, klientów, dostawców i podwykonawców,

3 konkurentów, sposobów finansowania, sytuacji gospodarczej, międzynarodowej i zmian prawnych 1. Wykorzystanie Internetu w elektronicznej gospodarce wiąŝe się równieŝ z dokonywaniem niektórych transakcji drogą elektroniczną. Przelew elektroniczny jest obecnie powszechną i wygodną formą płatności stosowaną w handlu B2B. Z uwagi na znaczne koszty wdroŝenia e-faktur, rozwiązanie to jest dotychczas w niewielkim stopniu wykorzystywane w polskich przedsiębiorstwach [6]. Upowszechnienie Internetu wpływa równieŝ na rynek pracy i sferę edukacyjną. Zastosowanie nowoczesnych technologii umoŝliwia obecnie wykonywanie niektórych procesów w sposób zdalny, co ogranicza wymóg fizycznej obecności pracowników w przedsiębiorstwie i umoŝliwia ich mobilność. Telepraca jako nowa forma pracy w gospodarce elektronicznej [7], a takŝe moŝliwość przeprowadzania kursów i szkoleń dla pracowników w formie e-learningu, mogą istotnie wpływać na organizację i efektywność pracy w przedsiębiorstwie. Kwestie problematyczne wynikające z zastosowania Internetu związane są z bezpieczeństwem przekazywania danych, duŝą liczbą uŝytkowników i moŝliwymi zakłóceniami technicznymi oraz powolną transmisją danych, a takŝe ogólnym dostępem do informacji, których rozpowszechnianie powinno być zakazane [8]. Przeprowadzane w ciągu ostatnich kilku lat badania dotyczące upowszechnienia technologii IT wskazują na wysoki wskaźnik dostępu do Internetu w polskich przedsiębiorstwach. Biorąc pod uwagę niektóre zastosowania (intranet, sieć bezprzewodowa LAN), stopień ich zaawansowania w działalności przemysłowej w 2006 roku nie odbiegał lub nawet przewyŝszał poziom istniejący w takich krajach jak Niemcy czy Włochy 2. Według danych GUS na koniec 2007 roku 92% polskich przedsiębiorstw miało dostęp do Internetu, z czego połowę stanowiły łącza szerokopasmowe [1]. Wykorzystanie Internetu w branŝy AGD w Polsce wyniki badania ankietowego Na terenie Polski działają wszyscy najwięksi światowi producenci sprzętu AGD. Inwestycje planowane na rok 2010 powinny zapewnić branŝy AGD w Polsce pozycję lidera 1 Strategiczne źródła informacji w działalności przedsiębiorstw, PARP, Warszawa Kierunki inwestowania w nowoczesne technologie w przedsiębiorstwach MSP, PARP, Warszawa 2007

4 na arenie europejskiej pod względem produkcji i eksportu 3. Inwestorami są firmy z kapitałem polskim, włoskim, niemieckim, koreańskim oraz amerykańskim. Wykres 1. przedstawia najwaŝniejsze lokalizacje fabryk największych producentów sprzętu AGD w Polsce 4. Wykres. 1. Główne lokalizacje fabryk największych producentów AGD w Polsce Miejsce: Wron ki Fa bryka: lodówki, pr alki Miejs ce: Wro nki F abryka: piecyki M iejsce: Wro claw F abryka: zm ywar ki, lodówki, p iec yki F abryka: lodówki, p iec yki, pralki F abryka: lodówki Miejs ce: L odz F abryka: piecyki, lodówki F abryka: pralki, suszar ki M iejsce: Swidni ca Fabr yka: piecyki M iejsce: Z aro w Fabr yka: zm ywar ki Miejs ce: Rad omsko Fabryka: pr alki, zmywar ki M iejsce: Olawa Miejs ce: Siewierz Fabr yka: pralki Fabryka: suszar ki Źródło: PAS Polska Sp. z o.o. Badanie ankietowe przeprowadzone w lipcu 2010 roku miało na celu ocenę sytuacji w zakresie wykorzystania dostępnych zastosowań sieci internetowej w działalności przedsiębiorstw produkujących sprzęt AGD w Polsce. Formularz ankiety został skierowany do kierowników działów zakupów oraz R&D ośmiu największych producentów sprzętu gospodarstwa domowego. Uzyskano 12 odpowiedzi, w tym 6 z działów R&D i 6 z działów zakupów. Pytania dotyczyły narzędzi, opartych na zastosowaniu Internetu, wykorzystywanych w róŝnych obszarach bieŝącej działalności przedsiębiorstw: komunikacji z partnerami i klientami, dystrybucji produktów, rozliczeń finansowych oraz sfery związanej 3 P. Otto, Polska wyprzedzi Włochy w produkcji sprzętu AGD, Forsal, Dziennik Gazeta Prawna, nr 10 z dnia Wykres i dane udostępnione przez firmę PAS Polska Sp. z o.o.

5 z pozyskiwaniem i kształceniem pracowników. Respondenci odpowiedzieli równieŝ na pytania dotyczące barier i korzyści związanych z wykorzystaniem sieci internetowej oraz najczęściej poszukiwanych w sieci informacji strategicznych. Zdecydowana większość respondentów (91,7%) uznała, Ŝe Internet ma wpływ na zwiększanie konkurencyjności firmy, jednak, jak wynika z przeprowadzonego badania, sposoby i zakres wykorzystania tego medium są zróŝnicowane. Przyczyną takiego stanu rzeczy moŝe być, między innymi, niejednakowy dostęp pracowników badanych działów do sieci internetowej. Wykres 2. przedstawia poziom wyposaŝenia pracowników w komputery z dostępem do Internetu. W większości badanych działów wskaźnik ten jest wysoki, przekraczający 95% (66,7% odpowiedzi). Źródło: Opracowanie własne Na wykresie 3. przedstawiono zastosowanie róŝnorodnych narzędzi, związanych z wykorzystaniem sieci internetowej w procesie komunikacji wewnątrz przedsiębiorstwa, z innymi podmiotami oraz klientami firmy. W celu dotarcia z ofertą do klientów najczęściej wykorzystywane są strony internetowe (75% respondentów) oraz mailing (58,3%). W komunikacji z innymi podmiotami, we wszystkich badanych działach, wykorzystuje się regularnie lub dość często pocztę elektroniczną, natomiast 75% respondentów zadeklarowało takŝe regularne lub dość częste odbywanie videokonferencji. Na uwagę zasługuje fakt, Ŝe w badanych działach firm produkujących sprzęt AGD rzadko lub w ogóle nie wykorzystuje się moŝliwości związanych z udziałem w forach dyskusyjnych (75% wskazań), a połowa respondentów wskazała na rzadkie lub brak zainteresowania specjalistycznymi platformami internetowymi.

6 Źródło: Opracowanie własne Jako kanał pozyskiwania informacji Internet słuŝy najczęściej do zdobywania wiedzy o nowościach technicznych (91,7% udzielonych odpowiedzi), dostawcach (83,3%), sytuacji na rynku (75%) oraz moŝliwości dokształcania (66,7%). We wszystkich badanych działach R&B Internet jest wykorzystywany bardzo lub dość często do pozyskiwania informacji o nowościach technicznych, natomiast w działach zakupów - do zbierania informacji o dostawcach i sytuacji na rynku. W zakresie sprzedaŝy produktów badanych firm branŝy AGD najpopularniejsze pozostają tradycyjne kanały dystrybucji. Spośród form sprzedaŝy opartych na zastosowaniu Internetu jedynie sklep internetowy został wskazany przez stosunkowo duŝą liczbę respondentów (41,7%) jako sposób dystrybucji produktów wykorzystywany regularnie lub dość często. Wykres 4. przedstawia rozkład odpowiedzi dotyczących obszaru sprzedaŝy i dystrybucji produktów. Źródło: Opracowanie własne Na wykresie 5. przedstawiono odpowiedzi respondentów dotyczące sfery rozliczeń finansowych stosowanych w badanych działach firm branŝy AGD. Na uwagę zasługuje wysoki wskaźnik odpowiedzi dotyczący regularnego lub dość częstego wykorzystywania przelewów internetowych (75% udzielonych odpowiedzi), co wskazuje na większą

7 popularność tej formy płatności w stosunku do tradycyjnych przelewów w banku (66,7% wskazań) oraz płatności realizowanych przy uŝyciu kart kredytowych (58,3%). Źródło: Opracowanie własne Przy rekrutacji pracowników (wykres 6.) w ankietowanych działach korzysta się przede wszystkim z portali rekrutacyjnych (100% udzielonych odpowiedzi). Regularnie lub dość często zamieszczane są równieŝ ogłoszenia na stronie internetowej firmy oraz rozsyłany jest mailing wśród pracowników działu (66,7% wskazań respondentów w obu przypadkach). Spośród 12 działów, których kierownicy udzielili odpowiedzi, tylko 4 oferują pracownikom moŝliwość świadczenia usług telepracy. Natomiast zdecydowana większość respondentów wskazała na regularne bądź dość częste korzystanie przez pracowników firm branŝy AGD z e-szkoleń (83,3% respondentów). Źródło: Opracowanie własne Wskazane w kwestionariuszu bariery wykorzystania Internetu w firmie, takie jak: wysokie koszty, obawa o redukcję etatów, brak specjalistycznej wiedzy, obawa przed zmianami oraz brak czasu, przez większość respondentów zostały uznane za niskie lub w ogóle nie są postrzegane jako bariery (odpowiednio 75%, 83,3%, 66,7%, 58,3% i 58,3% respondentów). Jedna czwarta osób, które udzieliły odpowiedzi uznała brak czasu za wysoką barierę rozwoju zastosowania Internetu. Większość respondentów zauwaŝyła natomiast

8 pozytywne zmiany związane z wykorzystaniem sieci internetowej w przedsiębiorstwie. Rozkład udzielonych odpowiedzi w tym zakresie przedstawia wykres 7. Źródło: Opracowanie własne Widoczne zmiany w 83,3% wskazań respondentów dotyczyły zwiększenia elastyczności funkcjonowania działu, 75% respondentów uznało, iŝ wzrosła efektywność zarządzania i szybkość dokonujących się w dziale procesów, a 2/3 badanych wskazało na wzrost produktywności. W odniesieniu do redukcji kosztów wskaźnik udzielonych odpowiedzi jest niŝszy w porównaniu do wymienionych wcześniej opcji i wynosi 58,3% udzielonych odpowiedzi. Według respondentów aŝ jedna czwarta działów nie zanotowała znaczącego obniŝenia kosztów działalności dzięki wykorzystaniu rozwiązań opartych na zastosowaniu Internetu. Uzyskane odpowiedzi dotyczące problemów wynikających z zastosowania Internetu w firmie są bardzo zróŝnicowane i wieloznaczne. Największa liczba respondentów wskazała jako kwestie problematyczne nieporozumienia komunikacyjne (58,3% udzielonych odpowiedzi) oraz ogólny dostęp do poufnych informacji (50%). Podsumowanie Wnioski wyciągnięte na podstawie przeprowadzonego badania ankietowego stanowią przyczynek do dalszych badań mających na celu określenie wpływu rozwiązań opartych na zastosowaniu Internetu na funkcjonowanie i organizację przedsiębiorstw w nowoczesnej gospodarce. Ze względu na celowy dobór respondentów w wybranych działach firm oraz stosunkowo niewielką liczbę podmiotów objętych badaniem, wyciągnięte wnioski nie mogą być uogólnione na całą populację przedsiębiorstw działających w branŝy AGD. Uzyskane wyniki dają jednak ogólny pogląd na sytuację panującą w badanym zakresie wśród najwaŝniejszych producentów sprzętu AGD w Polsce. Na podstawie badania moŝna stwierdzić, iŝ w ankietowanych działach firm Internet jest waŝnym elementem ich organizacji

9 i funkcjonowania, jednak w większości analizowanych obszarów wykorzystuje się jedynie najpopularniejsze narzędzia, takie jak: poczta elektroniczna, strona www czy przelewy internetowe. Nie wszystkie działy są w pełni wyposaŝone w komputery z dostępem do Internetu, co uniemoŝliwia wprowadzanie rozwiązań opartych na zastosowaniu sieci internetowej na większą skalę. Szczególnie widoczne jest stosunkowo rzadkie wykorzystanie narzędzi internetowych w obszarze sprzedaŝy i dystrybucji produktów firmy, a takŝe ograniczone uczestnictwo w forach dyskusyjnych. Na uwagę zasługuje fakt częstego wykorzystywania przez badane podmioty videokonferencji, co moŝe być związane z regularnymi kontaktami pracowników fabryk zlokalizowanych na terenie Polski z zagranicznymi oddziałami przedsiębiorstw światowych producentów AGD. Uzyskane odpowiedzi wskazują na znaczącą rolę Internetu w obszarze rekrutacji i szkolenia pracowników badanych działów. Większość respondentów dostrzegła pozytywne zmiany wynikające z zastosowania sieci internetowej w dziale, jednak redukcja kosztów, w opinii respondentów, nie odgrywa w tym zakresie pierwszoplanowej roli. Na podstawie wyników badań moŝna wywnioskować, iŝ umoŝliwienie kaŝdemu pracownikowi dostępu do komputera z podłączeniem do Internetu mogłoby wpłynąć na szersze wykorzystywanie technologii informacyjnej w przedsiębiorstwach. Dodatkowo specjalistyczne szkolenia z tematyki IT (ze względu na brak czasu najlepiej metodą e- learning) mogłyby pomóc pracownikom w zrozumieniu wszystkich moŝliwości Internetu, a w dalszej kolejności w zwiększeniu konkurencyjności organizacji. W świetle powyŝszych wniosków moŝna uznać słuszność postawionej hipotezy zakładającej niepełne wykorzystanie zalet Internetu do przedsiębiorczego poszukiwania nowych rozwiązań organizacyjnych i moŝliwości rynkowych, mających wpływ na efektywność funkcjonowania przedsiębiorstw branŝy AGD w nowoczesnej gospodarce. BIBLIOGRAFIA [1] Adamczewski P., Technologie ICT w sektorze MSP województwa wielkopolskiego w aspekcie tendencji rozwojowych, w: Informatyka dla przyszłości, (red.) Kisielnicki J., Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008, s. 162 [2] Czarniewski S., Rola Internetu w procesie komunikacji przedsiębiorstwa z rynkiem, w: Informatyka dla przyszłości, (red.) Kisielnicki J., Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008, s [3] Gaczek, W. M., Gospodarka oparta na wiedzy w regionach europejskich, TOM CXVIII, Polska Akademia Nauk, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Warszawa 2009, s.7

10 [4] Kisielnicki J., Społeczeństwo informacyjne a cyberterroryzm, w: Informatyka dla przyszłości, (red.) Kisielnicki J., Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008, s. 22 [5] Łoboda M., Przedsiębiorczość internetowa anatomia zjawiska, w: Przedsiębiorczość internetowa, (red.) Łoboda M., Mącik R., Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2005, s.13 [6] Matusiak B., Gospodarka elektroniczna, w: Społeczeństwo informacyjne, (red.) Papińska-Kacperek J., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 417; s [7] Papińska-Kacperek J., Inwestowanie w ludzi i ich umiejętności, w: Społeczeństwo informacyjne, (red.) Papińska-Kacperek J., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 391 [8] Wysocki J., Wykorzystanie technologii informatycznych w przedsiębiorstwie, w: Nauka o przedsiębiorstwie. Wybrane zagadnienia, (red.) Lichniak I., Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2009, s.362; s. 363; s. 364 Streszczenie: Artykuł prezentuje wyniki badania ankietowego dotyczącego wykorzystania różnorodnych narzędzi internetowych w najważniejszych obszarach organizacji i funkcjonowania przedsiębiorstw, na przykładzie głównych producentów sprzętu AGD w Polsce. The article shows the major results of the research concerning different Internet-based instruments applied in various areas of organization and functioning of a business enterprise, on a sample of the most important producers of the electronic appliances in Poland.