Rozdział 3. Majątek trwały

Transkrypt

1 Rozdział 3. Mająek rwały Charakerysyka i odział rodzajowy środków rwałych Środki rwałe są rzeczowymi składnikami mająku rwałego o znacznej warości, rwale użykowanymi w jednosce gosodarczej, wykorzysywanymi w wielu kolejnych rocesach gosodarczych rzez dłuższy okres czasu. Zużycie środków rwałych nasęuje soniowo w miarę uływu czasu. Środki rwałe muszą być komlene i srawne w momencie rzekazania do użykowania, mieć okres ekonomicznej użyeczności dłuższy niż rok oraz być wykorzysywane na własne orzeby odmiou gosodarczego. Okres użykowania może jednak być krószy od fizycznej użyeczności środka rwałego wskuek szybkiego osęu echnicznego czy echnologicznego owodujących jego rzesarzałość i moralne zużycie, a akże z owodu zamiaru srzedaży środka rwałego w związku z jego rzejściową rzydanością, n. do wykonania jednorazowego zamówienia. Przeisy odakowe ozwalają nie zaliczać do środków rwałych składników mająku, kórych warość ocząkowa nie rzekracza zł. Zgodnie z Ar. 16d. usawy z dnia luego 199 r. o odaku dochodowym od osób rawnych odanicy mogą nie dokonywać odisów amoryzacyjnych od składników mająku, o kórych mowa w ar. 16a i 16b, kórych warość ocząkowa określona zgodnie z ar. 16g nie rzekracza zł; wydaki oniesione na ich nabycie sanowią wówczas koszy uzyskania rzychodów w miesiącu oddania ich do używania. Rysunek 4. Klasyfikacja środków rwałych. Środki rwałe nieruchomości maszyny urządzenia środki ransoru inwenarz żywy uleszenia w obcych środkach rwałych gruny rawo użykowania wieczysego grunu budowle lokale sółdzielcze sółdzielcze rawo sółdzielcze własnościowe i budynki będące odrębną własnością do lokalu użykowego rawo do lokalu mieszkalnego Przeisy odakowe zaliczają do środków rwałych również inwesycje w obcych środkach rwałych, jeżeli zosały rzyjęe do używania. Środki rwałe mogą być rzeznaczone na orzeby jednoski albo do oddania innej jednosce do użykowania na mocy umowy najmu, dzierżawy lub leasingu. Z unku widzenia właściciela rozróżnia się środki rwałe: o własne; 63

2 o wsółwłasne, rzy czym wyróżniamy wsółwłasność łączną, wynikającą z osobisego sosunku wsółwłaścicieli n. małżonków oraz wsółwłasność w częściach ułamkowych, gdy zosają określone udziały, będące wyrazem rawa wsółwłaścicieli do dysonowania udziałem (srzedaż, darowizna) bez zgody ozosałych wsółwłaścicieli, z ym że żadnemu ze wsółwłaścicieli nie rzysługuje rawo do fizycznie określonej części środka rwałego, a więc rawo własności całego środka rwałego jes nieodzielne i należy do wszyskich wsółwłaścicieli; o obce, ale używane rzez daną jednoskę na odsawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu od warunkiem, że jednoska korzysająca z ych środków dokonuje od nich odisów amoryzacyjnych; W rzyadku wsółwłasności łącznej ewidencję środka rwałego rowadzi ylko jedna jednoska, naomias rzy wsółwłasności w częściach ułamkowych ewidencja jes rowadzona u oszczególnych wsółwłaścicieli odowiednio do wielkości ich udziałów. Środki rwałe mogą być nabye lub wyworzone rzez jednoskę gosodarczą we własnym zakresie, a akże jednoska może je orzymać nieodłanie jako darowiznę czy sadek lub mogą one zosać wniesione w formie aoru jako udział rzeczowy w sółce. Księgowe ujęcie środków rwałych Ewidencję środków rwałych w księgach rachunkowych rowadzi się według warości ocząkowej, zwanej również warością bruo lub według warości bieżącej (neo), gdy od warości ocząkowej odejmuje się doychczasowe zużycie środka rwałego czy eż według warości odworzeniowej (rerodukcji) odowiadającej akualnej cenie akiego samego nowego środka rwałego. Zmiana warości ocząkowej środka rwałego może łączyć się z akualizacją warości środka rwałego (w związku z inflacją) albo z oniesieniem koszów na uleszenie środka rwałego (rozbudowa, rzebudowa, rekonsrukcja, adaacja lub modernizacja). Różnica owsała omiędzy zakualizowaną warością środka rwałego a jego doychczasową warością (hisoryczną) jes odnoszona na kaiał (fundusz) z akualizacji wyceny. W odobny sosób jes rzeliczana wielkość umorzenia środka rwałego, a różnica owoduje zmniejszenie kaiału (funduszu) z akualizacji wyceny. W momencie likwidacji bądź srzedaży środka rwałego kwoa odowiadająca różnicy z akualizacji wyceny zosaje rzeniesiona na zwiększenie kaiału (funduszu) zaasowego [Ar. 31 us. 4 UoR]. Wyrazem orawy warości użykowej środka rwałego może być: wydłużenie okresu użykowania, 64

3 zwiększenie zdolności wywórczej (większa wydajność), lesza jakość wywarzanych wyrobów, niższe koszy eksloaacji. Zgodnie z rzeisami odakowymi warość ocząkową środka rwałego zwiększa się o wydaki związane z nabyciem części składowych lub eryferyjnych o jednoskowej cenie nabycia owyżej zł. Zasady wyceny składników rzeczowego mająku rwałego rzedsawiono w abeli 5. Tabela 5. Usalanie warości ocząkowej środków rwałych Sosób ozyskania środka rwałego Kuno Wyworzenie we własnym zakresie Nieodłane orzymanie Aor (wkład nieieniężny) Warość ocząkowa Cena nabycia obejmująca: - cenę zakuu należną zbywającemu z uwzględnieniem rabaów i uusów; - koszy związane z zakuem (koszy ransoru, załadunku, wyładunku, ubezieczenia w ransorcie, monażu, oła noarialnych, skarbowych, odseek, rowizji, różnic kursowych); - cło w rzyadku imoru. Cena może być omniejszana o odaek VAT odlegający odliczeniu i odaek akcyzowy; Kosz wyworzenia obejmujący: - koszy ozosające w bezośrednim związku z danym rodukem; - uzasadnioną, odowiednią do okresu wywarzania roduku, część koszów ośrednio związanych z wyworzeniem ego roduku; Cena srzedaży akiego samego lub odobnego rzedmiou, warość rynkowa z dnia nabycia albo warość określona w umowie o nieodłanym rzekazaniu, jeżeli a warość jes niższa od warości rynkowej. Warość ocząkową mogą owiększać wydaki oniesione na monaż, jeżeli jes on konieczny. Warość na dzień wniesienia wkładu, kóra nie może być jednak wyższa od warości rynkowej, a onado suma warości składników sanowiących aor i wkład ieniężny nie może rzekraczać nominalnej warości objęych akcji lub udziałów. Warość ocząkową mogą owiększać wydaki oniesione na monaż, jeżeli jes on konieczny. Porównanie bilansowego i odakowego ujęcia środka rwałego rzedsawiono w abeli 6. Tabela 6. Bilansowe i odakowe ujęcie środka rwałego Podsawa zaliczenia Ujęcie bilansowe Ujęcie odakowe Okres użykowania Powyżej roku Powyżej roku Sosunek własności Przeznaczenie Własność, wsółwłasność Obcy użykowany na mocy umowy najmu, dzierżawy i. Porzeby jednoski Oddanie do używania innej jednosce na mocy umowy najmu, dzierżawy i. Własność, wsółwłasność Obcy użykowany na mocy umowy najmu, dzierżawy i. od warunkiem wykorzysania w rowadzonej działalności gosodarczej Prowadzenie działalności gosodarczej Oddanie do używania innej jednosce na mocy umowy najmu, dzierżawy i. Warość ocząkowa Nie jes określona Powyżej 3500 zł Do 3500 zł można nie zaliczać do środków rwałych, rzy czym decyduje o ym kierownik jednoski. 65

4 Srukura rodzajowa Nieruchomości Maszyny i urządzenia Środki ransoru Inne rzeczy Uleszenia w obcych środkach rwałych Inwenarz żywy Budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością Maszyny i urządzenia Środki ransoru Pozosałe rzedmioy Ewidencja zmian warości ocząkowej i sanu środków rwałych Środki rwałe ewidencjonuje się na koncie syneycznym 010 Środki rwałe, rzy czym o sronie Wn księguje się oeracje owodujące zwiększenie warości ocząkowej oraz sanu środków rwałych, a o sronie Ma zmniejszenie warości ocząkowej oraz sanu środków rwałych, mianowicie: Tablica 1. Ewidencja na koncie 010 Środki rwałe. Wn 010 Środki rwałe Ma zwiększenie warości ocząkowej w wyniku akualizacji wyceny na lus oraz w konsekwencji uleszenia; zaku środków rwałych; rzyjęcie z inwesycji; rzyjęcie z własnej rodukcji; nieodłane orzymanie; wniesione aory; rzyjęcie na mocy umowy leasingu finansowego, gdy leasingobiorca amoryzuje zmniejszenie warości środków w związku z akualizacją wyceny na minus; srzedaż środków rwałych; likwidacja z rzyczyn nauralnych lub losowych; nieodłane rzekazanie; wniesienie do innych jednosek w formie aoru; rzekazanie na odsawie umowy leasingu; ujawnienie niedoboru; środek rwały; ujawnienie w wyniku inwenaryzacji; W rzyadku oeracji związanych z rozchodem środków rwałych (srzedaż, likwidacja, darowizna, aor i.) zais księgowy jes dwuczłonowy, a mianowicie wyksięgowuje się: doychczasowe umorzenie środka rwałego Ma 010 Środki rwałe, Wn 070 Umorzenie środków rwałych oraz warość neo środka rwałego, czyli różnicę między jego warością ocząkową a doychczasowym umorzeniem Ma 010 Środki rwałe, Wn odowiednie kono w zależności od yułu rozchodu. 66

5 Do kona 010 Środki rwałe należy rowadzić ewidencję analiyczną (szczegółową), umożliwiającą idenyfikację rodzajową każdego środka rwałego na orzeby amoryzacji i srawozdawczości oraz jego idenyfikację jednoskową (numer inwenarzowy), określenie warości ocząkowej, day rzyjęcia do użykowania, miejsca używania oraz osób maerialnie odowiedzialnych. W ewidencji szczegółowej owinna być ujęa sawka amoryzacyjna, kwoa odisu amoryzacyjnego (za rok, miesiąc) oraz konsekwencje akualizacji warości ocząkowej i odisów umorzeniowych. Dokumeny księgowe doyczące środków rwałych: o OT Przyjęcie środka rwałego; o LT Likwidacja środka rwałego; o PT Przekazanie środka rwałego; Tablica. Ewidencja zmian warości ocząkowej i sanu środków rwałych. 010 środki rwałe 070 Umorzenie środków rwałych 800 Kaiały (fundusze) własne doychczasowe umorzenie środka rwałego likwidowanego, akualizacja warości in lus akualizacja warości in minus wniesione aory srzedawanego, darowanego, rzekazywanego jako aor lub oddawanego w leasing 761 Pozosałe koszy oeracyjne 080 Inwesycje warość neo likwidowanego, srzedawanego, darowanego środka rwałego rzyjęcie z inwesycji zwiększenie warości wskuek uleszenia 030 Finansowy mająek rwały warość neo środka rzekazywanego 0 Rozrachunki z dosawcami jako aor zaku 45 Inne rozrachunki 760 Pozosałe rzychody oeracyjne warość neo środka oddawanego w leasing finansowy z orzymanie darowizny rawem do amoryzacji 790 Obroy wewnęrzne rzyjęcie z własnej rodukcji 771 Sray nadzwyczajne 45 Inne rozrachunki warość neo środka likwidowanego wskuek zdarzeń losowych rzyjęcie w leasing finansowy z rawem do amoryzacji 67

6 Urządzenia analiyczne doyczące środków rwałych: Książka inwenarzowa zawiera wszyskie środki rwałe w kolejności rzyjęcia do użykowania z rzyisaniem im numerów inwenarzowych; Kary analiyczne rzeznaczone do ewidencji oszczególnych obieków z odaniem ich numeru, nazwy, charakerysyki, day rzyjęcia do używania i miejsca używania, koszów remonów i modernizacji; Pozabilansowe kona środków rwałych zosały rzedsawione w abeli 7. Tabela 7. Pozabilansowe kona środków rwałych. Srona Wn Nazwa kona Srona Ma Posawienie w san likwidacji Przyjęcie środków nie będących własnością jednoski (leasing oeracyjny bez rawa do amoryzacji) 091 Środki rwałe w likwidacji 09 Środki rwałe dzierżawione 093 Środki rwałe obce 094 Gruny orzymane w wieczyse użykowanie Zakończenie likwidacji Rozchód (wycofanie) obcych środków rwałych Oddanie środka rwałego w leasing 095 Środki rwałe oddane w leasing Zakończenie umowy leasingu Na konach ozabilansowych ujmuje się środki rwałe nie będące własnością jednoski, ozosające w likwidacji bądź oddane w leasing. Zaisy na konach ozabilansowych dokonywane są jednosronnie, co oznacza, że nie ma do nich zasosowania zasada odwójnego zaisu. Kona ozabilansowe nie koresondują z innymi konami. Amoryzacja środków rwałych (liniowa i degresywna) Środki rwałe cechuje soniowa uraa warości sowodowana zużyciem. Przejawem zmniejszania warości ocząkowej wskuek zużycia są odisy umorzeniowe, kóre są dokonywane w idenycznej wysokości jak odisy amoryzacyjne, kóre wyrażają kosz zużycia środków rwałych. Meody amoryzacji: meoda czasowa wielkość zużycia może być określana na odsawie czasu używania środka rwałego: o równomierna wielkość miesięcznych ra amoryzacji jes jednakowa rzez cały okres używania środka rwałego; o nierównomierna w oszczególnych laach zużycie kszałuje się różnie: 68

7 rogresywna wielkość zużycia rośnie z uływem czasu; degresywna - wielkość zużycia maleje z uływem czasu; meoda nauralna odisy umorzeniowe są uzależnione od rozmiarów rodukcji w oszczególnych okresach; Plan amoryzacji oracowywany rzez daną jednoskę gosodarczą, określa sawki i kwoy rocznych odisów amoryzacyjnych dla oszczególnych środków rwałych wg meody liniowej albo degresywnej. 1. Meoda nauralna zwana amoryzacją na jednoskę roduku, uzależnia wysokość sawek amoryzacyjnych od racy wykonanej w danym okresie rzez dany środek rwały. Przewidywany okres eksloaacji obieku określany jes w dowolnie zmierzonej rzewidywanej racy obieku. Meoda nauralna olega na usaleniu odisu amoryzacyjnego w zależności od wielkości rodukcji w oszczególnych okresach. W A = * Pr, gdzie A odis amoryzacyjny w danym okresie; Po W warość ocząkowa środka rwałego; P o wielkość rodukcji (rzebieg) ogółem; P r wielkość rodukcji (rzebieg) w danym okresie. Graficznie meodę amoryzacji nauralnej rzedsawia oniższy rysunek. Rysunek 5. Amoryzacja nauralna A Zadanie 1. Warość ocząkowa maszyny rodukcyjnej wynosi zł. Maszyna była używana rzez 5 la, a jej rzebieg ogółem wyniósł 800 jednosek. Usalić kwoy rocznych odisów amoryzacyjnych, jeżeli rzebieg maszyny w oszczególnych okresach wynosił odowiednio: 50, 100, 0, 100 i

8 Rozwiązanie: Umorzenie maszyny w ierwszym roku wynosiło: A 1 = * 50 = W drugim roku: A = *100 = W rzecim roku: A 3 = *0 = W czwarym roku: A 4 = *100 = W iąym roku: A 5 = * 00 = Srawdzenie, czy cała maszyna zosała umorzona = Meoda liniowa olega na usaleniu jednakowych ra odisów dla całego okresu używania środka rwałego rzy założeniu, że zużywa się on w akim samym soniu w oszczególnych laach i miesiącach bez względu na soień i inensywność jego wykorzysania. 100 a =, gdzie a roczna soa amoryzacji w %; rzewidywany okres używania środka rwałego wyrażony w laach; A = W * a, gdzie A - roczny odis amoryzacyjny rzy sosowaniu meody amoryzacji A m liniowej; W zakualizowana warość ocząkowa środka rwałego; W a =, gdzie A m miesięczna kwoa amoryzacji (umorzenia). 1 Rysunek 6. Amoryzacja liniowa A m 70

9 Jeżeli środek rwały jes wykorzysywany sezonowo, wówczas miesięczną sawkę amoryzacji oblicza się dzieląc roczny odis rzez liczbę miesięcy wykorzysywania środka rwałego, rzyadających na sezon A m W a =, gdzie liczba miesięcy wykorzysywania środka rwałego w sezonie; Zadanie. Warość ocząkowa środka rwałego wynosi zł. Przewidywany okres użykowania rzyjęo na 4 laa. Usalić kwoę miesięcznego odisu amoryzacyjnego, jeżeli środek rwały będzie używany: 1) rzez cały rok; ) rzez 6 miesięcy w roku; Rozwiązanie: 100 W 6000 * ( ) a 6000 * 5% 00 1) A 4 m = W 6000 * ( ) a 6000 * 5% 00 ) A 4 m = Meoda degresywna olega na nierównomiernym dokonywaniu odisów amoryzacyjnych w raach malejących z uływem czasu używania środka rwałego, doyczy maszyn, urządzeń i środków ransoru o charakerze rodukcyjnym. Amoryzacja ujęa w księgach rachunkowych na odsawie usawy o rachunkowości może być usalona z uwzględnieniem sawek wynikających w rzeisów odakowych, wówczas amoryzacja księgowa będzie zgodna z amoryzacją odakową. Jeżeli w lanie amoryzacji zosaną rzyjęe sawki odbiegające od sawek zawarych w rzeisach odakowych, o amoryzacja księgowa będzie różnić się od amoryzacji odakowej. Sawki zwiększone mogą wysąić w rzyadku środków rwałych: używanych w ogorszonych lub złych warunkach owodujących rzysieszone ich zużycie (wsółczynnik do 1,); eksloaowanych inensywniej niż w rzecięnych warunkach (wsółczynnik do 1,4); wymagających szczególnej srawności echnicznej (wsółczynnik do 1,4); odlegających szybkiemu osęowi echnicznemu, co wływa na ich rzysieszone zużycie moralne (wsółczynnik do,0); W rzech ierwszych rzyadkach odwyższenie sawek amoryzacyjnych może mieć miejsce od miesiąca nasęującego o miesiącu, w kórym ojawiły się okoliczności uzasadniające 71

10 odwyższenie, naomias w czwarym rzyadku odwyższenie sawki jes możliwe doiero od ierwszego miesiąca nasęnego roku odakowego. Wsółczynniki odwyższające sawkę amoryzacji mogą być zasosowane w jednoskach działających na erenie gmin szczególnie zagrożonych wysokim bezrobociem srukuralnym albo recesją. Sawki amoryzacyjne mogą eż być zmniejszane, nie więcej jednak niż o ołowę ich wysokości i od ierwszego miesiąca nasęnego roku odakowego. Samodzielne usalanie rzez odmio gosodarczy indywidualnych sawek amoryzacji ma zasosowanie w odniesieniu do używanych lub uleszonych środków rwałych o raz ierwszy wrowadzanych do ewidencji w danej jednosce, rzy czym swobodę wyboru sawki ograniczają usalenia co do długości okresu amoryzacji. Uznanie środka rwałego za używany jes możliwe, jeżeli rzed nabyciem był on użykowany w innej jednosce rzez co najmniej 6 ełnych miesięcy, naomias uleszenie środka rwałego wysęuje, gdy wydaki oniesione na uleszenie sanowiły nie mniej niż 0% warości ocząkowej środka rwałego. Dla orzeb amoryzacji degresywnej soy amoryzacji należy omnożyć rzez secjalne wskaźniki odwyższające, kóre nie mogą być wyższe niż,0 z wyjąkiem gmin szczególnie zagrożonych wysokim bezrobociem, w kórych nie może rzekroczyć 3,0. W ierwszym roku amoryzację oblicza się nasęująco: AR 1 = W a', gdzie A R1 amoryzacja roczna w ierwszym roku amoryzacji; W warość ocząkowa środka rwałego; a odwyższona sawka amoryzacji n. * a; W nasęnych laach amoryzację oblicza się nasęująco: A Rn = W a', gdzie W n warość neo środka rwałego na ocząek n-ego roku; n Rysunek 7. Amoryzacja degresywna A R 7

11 Gdy soa amoryzacji degresywnej sadnie oniżej soy amoryzacji liniowej możemy rzejść na amoryzację liniową, czyli A RT = W a. Odisy amoryzacyjne konynuuje się aż do miesiąca, w kórym środek rwały zosanie całkowicie umorzony, a więcw = A Ri. Zgodnie z rzeisami odakowymi, odisy amoryzacyjne meodą degresywną mogą być dokonywane w odniesieniu do maszyn i urządzeń o charakerze rodukcyjnym, środków ransoru (bez samochodów osobowych oraz o ładowności nie rzekraczającej 500 kg), narzędzi, rzyrządów, ruchomości i wyosażenia. i= 1 Tabela 8. Minimalny okres amoryzacji środków rwałych rzy wyznaczaniu indywidualnych sawek amoryzacji wg rzeisów odakowych. Grua środków rwałych Minimalny okres amoryzacji Maszyny i urządzenia, narzędzia, rzyrządy, ruchomości o warości ocząkowej do zł od zł do zł owyżej zł 4 miesiące 36 miesięcy 60 miesięcy Środki ransoru (w ym samochody osobowe) 30 miesięcy Budynki i budowle (bez kiosków, budek owarowych) 10 la Źródło: oracowanie własne na odsawie ar. 16j us. 1 usawy z dnia luego 199 r. o odaku dochodowym od osób rawnych. Zadanie 3. Warość ocząkowa środka rwałego wynosi 8000 zł. Podsawowa sawka amoryzacyjna wynosi 10%, a rzyjęy wsółczynnik odwyższający,0. Usalić lan amoryzacji i długość okresu amoryzacji. Rozwiązanie: W ierwszym roku: A = W a' = 8000* *10% 1600 R 1 = W drugim roku: A = ( W A 1) a' = ( ) * *10% = 6400 * 0% 180 W rzecim roku: A R R = = ( W A A ) a' = ( ) * 0% = 510* 0% R 3 R1 R = 104 W czwarym roku: A ( ) R 4 = W AR 1 AR AR3 a' = ( ) * 0% = 4096 * 0% = 819,0 W iąym roku: A = ( W A A A A ) 4 a' = ( ,0) * 0% = 376,80 * 0% R 5 R1 R R3 R = 655,36 73

12 Ponieważ roczny odis amoryzacyjny rzy sosowaniu meody amoryzacji liniowej wynosi A = W * a = 8000*10% = 800 i jes wyższy od odisu amoryzacyjnego rzy sosowaniu meody degresywnej w iąym roku, więc rzechodzimy z meody degresywnej do meody amoryzacji linowej. Do umorzenia ozosała kwoa 376,80, kóra będzie umarzana rzy 376,80 zasosowaniu amoryzacji linowej rzez = 4, 096 = 4 laa i miesiące. Wobec ego 800 okres amoryzacji wynosi 8 la i miesiące. Plan amoryzacji ego środka rwałego rzedsawiono w abeli 9. Tabela 9. Przykładowy lan amoryzacji. Rok I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII msc Rok 1 133,33 133,33 133,33 133,33 133,33 133,33 133,33 133,33 133,33 133,33 133,33 133,33+0,04 = 133, Rok I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ,67 106,67 106,67 106,67 106,67 106,67 106,67 106,67 106,67 106,67 106,67 106,67-0,04 =106,63 Rok 3 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ,33 85,33 85,33 85,33 85,33 85,33 85,33 85,33 85,33 85,33 85,33 85,33+0,04 = 85,37 Rok 4 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 819,0 68,7 68,7 68,7 68,7 68,7 68,7 68,7 68,7 68,7 68,7 68,7 68,7-0,04 = 68,3 Rok 5 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67-0,04 = 66,63 Rok 6 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67-0,04 = 66,63 Rok 7 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67-0,04 = 66,63 Rok 8 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67 66,67-0,04 = 66,63 Rok 9 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 76,80 66,67 10, Meoda SOYD sumy cyfr rocznych (ang. Sum Of Years Digis) Meoda SOYD jes odmianą meody degresywnej, rzy czym charakeryzuje się zmiennymi, malejącymi w czasie soami amoryzacyjnymi i sałą odsawą liczenia amoryzacji. Zmniejszające się z roku na rok soy amoryzacyjne oblicza się według nasęującego T + (1 ) wzoru: A% =, gdzie A% soa amoryzacyjna dla danego roku obroowego; T ( T + 1) T rzewidywany okres użykowania obieku w laach; rok (numer, cyfra), dla kórego oblicza się soę amoryzacyjną; Sawki amoryzacyjne dla każdego okresu eksloaacji obieku oblicza się wg wzoru: 74

13 Aw = A% * W Rysunek 8. Amoryzacja SOYD A w Zadanie 4. Sorządzić lan amoryzacji meodą sumy cyfr rocznych, wiedząc, że warość ocząkowa środka rwałego wynosi zł, a rzewidywany okres użykowania usalono na 5 la. Rozwiązanie: Roczne soy amoryzacji wynoszą: 5 + (1 1) A % 1 5(5 + 1) 5 + (1 ) A % 5(5 + 1) 5 + (1 3) A % 3 5(5 + 1) 5 + (1 4) A % 4 5(5 + 1) 5 + (1 5) A % 5 5(5 + 1) = 1 A % = 1 75

14 Plan amoryzacji ego środka rwałego ma osać: Rok Am n Wn (warość neo) Am = , , , , , , , , ,00 Roczne sawki amoryzacyjne wynoszą: Aw Aw Aw Aw Aw 5 * * * * * , , , ,33 Przeisy odakowe nakładają obligaoryjny obowiązek dokonywania odisów amoryzacyjnych meodą liniową lub degresywną w odniesieniu do środków rwałych, kórych warość ocząkowa rzekracza zł w dniu rzyjęcia do użykowania, jeżeli naomias warość ocząkowa jes równa albo niższa niż zł, odanicy mogą dokonywać odisów według rzedsawionych zasad albo zasosować jednorazowy odis całej warości środka rwałego w miesiącu oddania do używania albo w nasęnym. Odisów amoryzacyjnych jednoska dokonuje od środków rwałych rzydanych gosodarczo i wykorzysywanych w działalności gosodarczej. Zazwyczaj odisy amoryzacyjne rozoczyna się od ierwszego dnia miesiąca nasęnego o miesiącu oddania środka rwałego do używania, a kończy w miesiącu, w kórym nasęuje zrównanie sumy odisów z warością ocząkową albo w miesiącu, w kórym środek rwały zosał osawiony w san likwidacji, srzedany albo ujawniono jego niedobór. Zgodnie z rzeisami ar. 3 Usawy o Rachunkowości odisów amoryzacyjnych lub umorzeniowych od środka rwałego lub warości niemaerialnej i rawnej dokonuje się drogą sysemaycznego lanowego rozłożenia jego warości ocząkowej na usalony okres 76

15 amoryzacji, rzy czym rozoczęcie amoryzacji może nasąić nie wcześniej niż o rzyjęciu środka rwałego czy warości niemaerialnej i rawnej do używania, a jej zakończenie - nie óźniej niż z chwilą zrównania warości odisów amoryzacyjnych lub umorzeniowych z warością ocząkową środka rwałego lub rzeznaczenia go do likwidacji, srzedaży lub swierdzenia jego niedoboru, z ewenualnym uwzględnieniem rzewidywanej rzy likwidacji ceny srzedaży neo ozosałości środka rwałego, zw. warości rezydualnej. Przy usalaniu okresu amoryzacji i rocznej sawki amoryzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyeczności środka rwałego, na określenie kórego wływają w szczególności [Ar. 3 UoR]: 1) liczba zmian, na kórych racuje środek rwały, ) emo osęu echniczno-ekonomicznego, 3) wydajność środka rwałego mierzona liczbą godzin jego racy lub liczbą wyworzonych roduków albo innym właściwym miernikiem, 4) rawne lub inne ograniczenia czasu używania środka rwałego, 5) rzewidywana rzy likwidacji cena srzedaży neo isonej ozosałości środka rwałego. Na dzień rzyjęcia środka rwałego do używania należy usalić okres lub sawkę i meodę jego amoryzacji. Porawność sosowanych okresów i sawek amoryzacji środków rwałych owinna być rzez jednoskę okresowo weryfikowana, owodując odowiednią korekę dokonywanych w nasęnych laach obroowych odisów amoryzacyjnych. W rzyadku zmiany echnologii rodukcji, rzeznaczenia do likwidacji, wycofania z używania lub innych rzyczyn owodujących rwałą uraę warości środka rwałego, dokonuje się - w ciężar ozosałych koszów oeracyjnych - odowiedniego odisu akualizującego jego warość. Dla środków rwałych o niskiej jednoskowej warości ocząkowej można usalać odisy amoryzacyjne lub umorzeniowe w sosób uroszczony, rzez dokonywanie zbiorczych odisów dla gru środków zbliżonych rodzajem i rzeznaczeniem lub jednorazowo odisując warość ego rodzaju środków rwałych [Ar. 3 UoR]. Regulacje bilansowe ozwalają na rozoczęcie amoryzacji już w miesiącu rzyjęcia środka rwałego do używania. Zgodnie z rzeisami odakowymi amoryzacja może być naliczana zarówno od dnia rzyjęcia do używania - rzy amoryzacji jednorazowej, jak i od miesiąca nasęnego o miesiącu, kóry zawiera daę rzyjęcia środka rwałego do używania rzez jednoskę gosodarczą. Zgodnie z ar. 16j us. 7 usawy z dnia luego 199 r. o odaku dochodowym od osób rawnych odanicy w roku odakowym, w kórym 77

16 rozoczęli działalność, z wyjąkiem odaników rozoczynających działalność, kórzy zosali uworzeni: 1) w wyniku rzekszałcenia, ołączenia lub odziału odaników albo ) w wyniku rzekszałcenia sółki lub sółek niemających osobowości rawnej, albo 3) rzez osoby fizyczne, kóre wniosły na ocze kaiału nowouworzonego odmiou urzednio rowadzone rzez siebie rzedsiębiorswo albo składniki mająku ego rzedsiębiorswa o warości rzekraczającej łącznie równowarość w złoych kwoy co najmniej euro rzeliczonej według średniego kursu euro ogłaszanego rzez Narodowy Bank Polski na ierwszy dzień roboczy aździernika roku orzedzającego rok odakowy, w kórym wysąiły dane zdarzenia, w zaokrągleniu do zł oraz mali odanicy, mogą dokonywać jednorazowo odisów amoryzacyjnych od warości ocząkowej środków rwałych zaliczonych do gruy 3-8 Klasyfikacji Środków Trwałych, z wyłączeniem samochodów osobowych, nie wcześniej niż w miesiącu, w kórym środki rwałe zosały wrowadzone do ewidencji środków rwałych oraz warości niemaerialnych i rawnych, w roku odakowym, w kórym środki e zosały wrowadzone do ewidencji środków rwałych oraz warości niemaerialnych i rawnych, do wysokości łącznej warości ych odisów amoryzacyjnych nierzekraczającej w roku odakowym równowarości kwoy euro rzeliczonej według średniego kursu euro ogłaszanego rzez NBP na ierwszy dzień roboczy aździernika roku orzedzającego rok odakowy, w zaokrągleniu do zł. Przy określaniu limiu dla łącznej warości odisów amoryzacyjnych nie uwzględnia się odisów amoryzacyjnych od nierzekraczającej zł warości ocząkowej środków rwałych oraz warości niemaerialnych i rawnych. Oisana omoc sanowi omoc de minimis udzielaną w zakresie i na zasadach określonych w bezośrednio obowiązujących akach rawa wsólnoowego doyczących omocy w ramach zasady de minimis. Obowiązek odisów amoryzacyjnych soczywa na właścicielu środka rwałego i na wsółwłaścicielu roorcjonalnie do jego udziału we własności. Amoryzacji odlegają również obce środki rwałe rzyjęe do odłanego używania, jeżeli są zaliczane do mająku użykowanego na mocy umowy leasingowej, zawarej na czas oznaczony z ocją zakuu, rzy czym okres amoryzacji owinien rwać rzez co najmniej 40% całego okresu amoryzacji, a suma oła w okresie umowy nie może być niższa od warości neo środka rwałego objęego umową. Gdy jednoska nie dorzyma zasad określonych rzeisami odakowymi, wówczas amoryzacja rzekraczająca kwoę amoryzacji odakowej nie może być orakowana jako kosz uzyskania rzychodów do usaleń odakowych. 78

17 Tabela 10. Zakres odisów amoryzacyjnych. Podlegają odisom amoryzacyjnym Nie odlegają odisom amoryzacyjnym Własne lub wsółwłasne środki rwałe; Gruny i rawa wieczysego użykowania grunów; Środki rwałe orzymane w nieodłany zarząd lub Budynki, lokale, budowle i urządzenia zaliczane do używanie od Skarbu Pańswa albo gminy; Budynki i budowle wybudowane na cudzym gruncie; Inwesycje w obcych środkach rwałych; sółdzielczych zasobów mieszkaniowych; Dzieła szuki, eksonay muzealne; Nieodłanie nabye środki rwałe, jeżeli dochód z ego Obce środki rwałe rzyjęe w odłane używanie na yułu jes zwolniony od odaku dochodowego lub nie odsawie umowy leasingowej zaliczane do mająku sanowi rzychodu oraz środki rwałe oddane w użykownika; nieodłane używanie z wyjąkiem nieruchomości; Ujawnione środki rwałe nie objęe doychczas Składniki zaliczane do mająku rwałego od amoryzacją (od miesiąca nasęującego o miesiącu, a nabye rzed ą daą i nie zaliczane wcześniej do w kórym ujęo je w ewidencji). mająku rwałego; Środki rwałe osawione w san likwidacji; Srzedane środki rwałe; Środki rwałe, kórych niedobór zosał swierdzony; Środki rwałe, kóre nie są używane w związku z zarzesaniem działalności, w kórej były używane (od miesiąca o miesiącu, w kórym zarzesano działalności); Źródło: oracowanie własne na odsawie usawy z dnia luego 199 r. o odaku dochodowym od osób rawnych. Rysunek 9. Ewidencja lanowej amoryzacji / umorzenia. 070 Umorzenie środków rwałych 406 Amoryzacja miesięczna sawka amoryzacji Jeżeli nasąi uraa gosodarczej rzydaności środka rwałego w związku ze zmianą echniki rodukcji, likwidacją środka rwałego, wycofaniem z używania, darowizną, srzedażą, wówczas dokonuje się nielanowanych odisów amoryzacyjnych, kóre obciążają ozosałe koszy oeracyjne, a w rzyadku, gdy są sowodowane zdarzeniami losowymi, odnosi się je w ciężar sra nadzwyczajnych. Przedwczesne wycofanie akywu rwałego z użykowania jes równoznaczne z ylko częściowym odworzeniem jego warości i bez względu na rzyczyny wywołuje zw. nielanowany odis amoryzacyjny, kóry jes równy niezamoryzowanej części warości obieku do odworzenia wliczanej w ciężar ozosałych koszów oeracyjnych lub sra nadzwyczajnych. 79

18 Rysunek 10. Nielanowe odisy amoryzacyjne. 010 Środki rwałe doychczasowe umorzenie wycofanego środka rwałego 070 Umorzenie środków rwałych 761 Pozosałe koszy oeracyjne nielanowany odis umorzenia nielanowany odis wskuek zdarzenia losowego 771 Sray nadzwyczajne warość neo w rzyadku likwidacji, srzedaży, darowizny, aoru 80