RAPORT KOŃCOWY. Wersja z dn. 15 lutego 2012

Transkrypt

1 Ocena wpływu ustanowienia celów redukcji emisji wg dokumentu KE Roadmap 2050 na sektor energetyczny, rozwój gospodarczy, przemysł i gospodarstwa domowe w Polsce do roku 2050 RAPORT KOŃCOWY Wersja z dn. 15 lutego 2012 Pracę wykonała firma Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. na zlecenie TAURON Wytwarzanie SA, PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna SA oraz Krajowej Izby Gospodarczej Warszawa, luty 2012

2 Spis treści 1. WPROWADZENIE PODSTAWA I ZAKRES PRACY KONTEKST REALIZACJI PRACY SPOSÓB WYKORZYSTANIA PRACY UNIJNA POLITYKA KLIMATYCZNA I PROPOZYCJE DOTYCZĄCE CELÓW REDUKCJI EMISJI DO ROKU OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UNIJNEJ POLITYKI ENERGETYCZNO KLIMATYCZNEJ PLAN DZIAŁANIA PROWADZĄCY DO PRZEJŚCIA NA KONKURENCYJNĄ GOSPODARKĘ NISKOEMISYJNĄ Podstawowe informacje o planie działania (Mapie 2050) Kluczowe postanowienia Mapy Analizy i oceny skutków Mapy ENERGY ROADMAP Podstawowe informacje Kluczowe treści Energy Roadmap Scenariusze analizowane w Energy Roadmap Uwagi i zastrzeżenia dotyczące Energy Roadmap METODYKA I UKŁAD OBLICZEŃ METODYKA ANALIZ ZESTAW ROZPATRYWANYCH SCENARIUSZY I WARIANTÓW ROZWOJOWYCH BAZOWY SCENARIUSZ ROZWOJU GOSPODARCZEGO POLSKI DO ROKU OPIS JAKOŚCIOWY SCENARIUSZA CHARAKTERYSTYKA LICZBOWA SCENARIUSZA MAKROEKONOMICZNEGO WYNIKI MODELU CGE-PL LICZBA MIESZKAŃCÓW I ROZWÓJ BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO CHARAKTERYSTYKA CZYNNIKÓW WPŁYWAJĄCYCH NA POTRZEBY ENERGETYCZNE SCENARIUSZOWE PROGNOZY POPYTU FINALNEGO NA ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ DO ROKU ZAŁOŻENIA RÓŻNICUJĄCE WARIANTY PROGNOZY FINALNEGO POPYTU NA ENERGIĘ Zapotrzebowanie na energię użyteczną do ogrzewania pomieszczeń Założenia odnośnie elektryfikacji transportu Założenia odnośnie poprawy efektywności energetycznej WYNIKI PROGNOZY DLA ROZPATRYWANYCH WARIANTÓW Krajowe zapotrzebowanie finalne na energię ZAŁOŻENIA DO WARIANTOWYCH OBLICZEŃ ROZWOJU KRAJOWEGO SYSTEMU ENERGETYCZNEGO UWARUNKOWANIA ROZWOJU ŹRÓDEŁ WYTWARZANIA W PERSPEKTYWIE ROKU Wymagania odnośnie redukcji emisji CO Ceny paliw w imporcie do Polski Możliwości importu gazu ziemnego do Polski Założenia dotyczące ścieżki zmian mocy w istniejących elektrowniach zawodowych ANALIZOWANE WARIANTY ROZWOJOWE I ICH GŁÓWNE ZAŁOŻENIA Opis i oznaczenia badanych wariantów rozwojowych Główne założenia liczbowe Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 1

3 7. WPŁYW POLITYKI KLIMATYCZNEJ NA SYSTEM ENERGETYCZNY KRAJU ZUŻYCIE ENERGII PIERWOTNEJ POZIOM I STRUKTURA WYTWARZANIA ENERGII ELEKTRYCZNEJ W podziale według rodzaju producenta W podziale według paliw POZIOM I STRUKTURA MOCY WYTWÓRCZYCH Struktura według rodzaju producenta oraz w podziale na źródła istniejące i nowe Elektrownie zawodowe i źródła OZE wg rodzaju technologii KOSZTY WYTWARZANIA ENERGII Marginalne koszty wytwarzania energii elektrycznej EMISJE DWUTLENKU WĘGLA Emisje dwutlenku węgla z produkcji energii NAKŁADY INWESTYCYJNE NA BUDOWĘ NOWYCH MOCY SUMARYCZNE KOSZTY WYTWARZANIA I DOSTAWY ENERGII Koszty inwestycyjne, eksploatacyjne i paliwowe Koszty zakupu uprawnień emisyjnych WPŁYW POLITYKI KLIMATYCZNEJ NA ROZWÓJ POLSKIEJ GOSPODARKI METODYKA I GŁÓWNE ZAŁOŻENIA WYNIKI ANALIZ WPŁYW NA TEMPO ROZWOJU KRAJU WPŁYW POLITYKI KLIMATYCZNEJ NA BUDŻETY GOSPODARSTW DOMOWYCH METODYKA I GŁÓWNE ZAŁOŻENIA Metodyka analiz Algorytmy obliczeniowe Główne założenia WYNIKI ANALIZ Skutki dla gospodarstw domowych przy braku polityki klimatycznej Skutki dla gospodarstw domowych przy różnych wariantach polityki klimatycznej WPŁYW POLITYKI KLIMATYCZNEJ NA KOSZTY PRODUKCJI PRZEMYSŁOWEJ I POZYCJĘ KONKURENCYJNĄ PRZEMYSŁU W POLSCE METODYKA OCENY WPŁYWU POLITYKI KLIMATYCZNEJ NA DZIAŁALNOŚĆ PRZEMYSŁOWĄ Zakres analizy i zestaw badanych scenariuszy Wskaźniki oceny skutków i dane źródłowe Założenia dotyczące cen uprawnień emisyjnych i cen energii elektrycznej WPŁYW POLITYKI KLIMATYCZNEJ NA DZIAŁALNOŚĆ PRZEMYSŁOWĄ OBJĘTĄ SYSTEMEM EU ETS Deficyt bezpłatnych przydziałów uprawnień do emisji CO2 po roku Wzrost kosztów produkcji w sektorach przemysłu objętych systemem EU ETS WPŁYW POLITYKI KLIMATYCZNEJ NA SYTUACJE DZIAŁÓW PRZEMYSŁU WG KLASYFIKACJI PKB Wzrost kosztów wytwarzania Wpływ na rentowność produkcji Skutki dla najbardziej narażonych działów przemysłu Skala zagrożeń gospodarczych i społecznych PODSUMOWANIE SKUTKÓW POLITYKI KLIMATYCZNEJ DLA POLSKI ZAKRES ANALIZ I NAJWAŻNIEJSZE ZAŁOŻENIA SKUTKI DLA SYSTEMU ENERGETYCZNEGO KRAJU WPŁYW NA TEMPO ROZWOJU GOSPODARCZEGO KRAJU Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 2

4 11.4. SKUTKI DLA GOSPODARSTW DOMOWYCH SKUTKI DLA PRZEMYSŁU WNIOSKI ZAŁĄCZNIK 1: ZAŁOŻENIA DO OBLICZEŃ MODELOWYCH DOTYCZĄCYCH ROZWOJU SYSTEMU ENERGETYCZNEGO KRAJU DO ROKU 2050 ZAŁĄCZNIK 2: WARIANTOWE PROJEKCJE ROZWOJU SYSTEMU ENERGETYCZNEGO KRAJU DO ROKU WYNIKI MODELU EFOM-PL ZAŁĄCZNIK 3: ZAŁOŻENIA I WYNIKI UZUPEŁNIAJĄCYCH OBLICZEŃ MODELOWYCH W RAMACH SCENARIUSZY GLOBALNYCH DZIAŁAŃ KLIMATYCZNYCH (WG ZAŁOŻEŃ Z ENERGY ROADMAP 2050) ZAŁĄCZNIK 4: STAN ROZWOJU NISKOEMISYJNYCH TECHNOLOGII PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ Z WYKORZYSTANIEM INSTALACJI CCS ZAŁĄCZNIK 5: CHARAKTERYSTYKA GŁÓWNYCH DOKUMENTÓW UNIJNYCH Z ZAKRESU POLITYKI I STRATEGII ENERGETYCZNEJ UE Z LAT ZAŁĄCZNIK 6: OMÓWIENIE WYBRANYCH DOKUMENTÓW UNIJNYCH WYKORZYSTYWANYCH DO PROMOWANIA DALSZEGO ZAOSTRZENIA POLITYKI KLIMATYCZNEJ ZAŁĄCZNIK 7: CHARAKTERYSTYKA ZUŻYCIA ENERGII W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH W LATACH I PORÓWNANIE KOSZTÓW TEGO ZUŻYCIA W POLSCE I UE ZAŁĄCZNIK 8: METODYKA I ZAŁOŻENIA OBLICZEŃ DOTYCZĄCYCH WPŁYWU POLITYKI KLIMATYCZNEJ NA KOSZTY i SYTUACJ Ę RYNKOWĄ PRZEMYSŁU POLSKIEGO ZAŁĄCZNIK 9: DZIAŁALNOŚCI OBEJMOWANE UNIJNYM SYSTEMEM HANDLU EMISJAMI (EU ETS) ORAZ WYKAZ SEKTORÓW NARAŻONYCH NA ZNACZĄCE RYZYKO UCIECZKI EMISJI ZAŁĄCZNIK 10: ZESTAWIENIE WYNIKÓW SZACUNKU PRZYROSTU KOSZTÓW WYTWARZANIA W DZIAŁACH PRZEMYSŁU W RÓŻNYCH WARIANTACH POLITYKI KLIMATYCZNEJ Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 3

5 1. Wprowadzenie 1.1. Podstawa i zakres pracy Podstawą sporządzenia niniejszego opracowania jest umowa z dnia 22 lipca 2011 na wykonanie opracowania: Ocena wpływu wytycznych Komisji Europejskiej w ramach Energy Roadmap 2050 na cenę energii elektrycznej, gospodarkę i sektor elektroenergetyczny w Polsce wraz z raportami szczegółowymi oceniającymi ich wpływ na Obszar Wytwarzania TAURON Polska Energia S.A. oraz wytwórców energii elektrycznej na węglu brunatnym. Zamawiającymi opracowanie są: TAURON Wytwarzanie S.A, PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna SA oraz Krajowa Izba Gospodarcza, a Wykonawcą: Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. Celem pracy jest ocena skutków dla Polski przyjęcia propozycji KE dotyczących zaostrzenia celów redukcji emisji gazów cieplarnianych w UE do roku zawartych w dokumentach: Mapa i Energy Roadmap Ocena ma być przeprowadzona w sposób możliwie spójny w zakresie założeń i metod, z analizami KE przedstawionymi w ocenach skutków (Impact Assessment), dołączonymi do obu wymienionych dokumentów. Zakres analiz obejmuje dwie główne grupy zagadnień: 1. Analizy w skali kraju - dotyczące wpływu zaostrzenia polityki klimatycznej na: ceny energii, krajowy system energetyczny (w tym szczególnie elektroenergetykę), rozwój gospodarczy, budżety gospodarstw domowych i sytuacje energochłonnych sektorów gospodarki. 2. Analiza wpływu zaostrzenia polityki klimatycznej na strategię odbudowy i rozwoju mocy wytwórczych w Grupie Tauron oraz wytwórców energii elektrycznej na węglu brunatnym. Niniejszy raport przedstawia wyniki analiz w skali kraju, które obejmują następujące główne zagadnienia: 1) Makroekonomiczny bazowy scenariusz rozwoju gospodarczego kraju. 2) Zapotrzebowanie na energię (dwa scenariusze). 3) Rozwój systemu energetycznego kraju (różne warianty polityki klimatycznej). 4) Wpływ polityki klimatycznej na: a. tempo rozwoju gospodarczego Polski; b. koszty zaspokojenia potrzeb energetycznych gospodarstw domowych; c. koszty produkcji i sytuację rynkową poszczególnych działów przemysłowych. Analizy obejmują okres do roku Niniejszy raport przedstawia wyniki końcowej oceny wykonanej w ramach Etapu 2. 1 KOM (2011) 112: Plan działania prowadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050r. Bruksela, COM (2011) 885/2 Energy Roadmap 2050 z grudnia 2011 r. Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 4

6 1.2. Kontekst realizacji pracy Niniejsze opracowanie dotyczy oceny propozycji zawartych w konkretnych dokumentach Komisji Europejskiej. Przy jego realizacji uwzględniany jest jednak także szerszy kontekst dotychczasowych działań podejmowanych na poziomie unijnym w zakresie polityki energetyczno klimatycznej. Ten kontekst ma wpływ zarówno na sposób wykonania analiz i ich przedstawienia, jak również na cel i przewidywany sposób wykorzystania opracowania. Z perspektywy niniejszej pracy istotne są: 1) Dotychczasowe działania związane z kreowaniem i wdrażaniem unijnej polityki klimatycznej, które zostały rozłożone na sekwencję kolejnych kroków. 2) Międzynarodowe działania związane z tworzeniem globalnych porozumień i struktur mających wspierać redukcję emisji gazów cieplarnianych w skali światowej. 3) Działania związane z negocjowaniem i uzgadnianiem kolejnych unijnych działań dotyczących polityki klimatycznej, opiniowaniem zgłaszanych propozycji oraz wypracowaniem stanowiska Polski w stosunku do propozycji i działań podejmowanych na poziomie unijnym. 4) Wykonane dotychczas i opublikowane oceny skutków wdrożenia, szczególnie te które zostały zawarte w oficjalnych dokumentach unijnych. 5) Wykonane w Polsce wcześniejsze analizy skutków wdrożenia poszczególnych elementów unijnej polityki klimatycznej. Do najważniejszych działań związanych z wdrażaniem polityki klimatycznej należą: a) Uruchomienie systemu EU ETS od roku 2005; b) Opracowanie i uzgodnienia Pakietu energetyczno klimatycznego w 2008 r. i jego późniejsze wdrażanie; w tym ustalenie celu 20% redukcji emisji gazów cieplarnianych do roku 2020; c) Sformułowanie propozycji pogłębienia celów redukcji emisji gazów cieplarnianych do 30% w roku 2020; d) Opracowanie Mapy 2050 zawierającej propozycje ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w UE, o co najmniej 80% do roku Więcej informacji na ten temat zawarto w rozdz. 2. Działania dotyczące wdrożenia elementów polityki klimatycznej w skali globalnej realizowane są głównie w oparciu o mechanizm Konferencji Stron Konwencji Klimatycznej (Conferences of the Parties - COP. Do najważniejszych należała konferencja w Kopenhadze w 2009 r. (COP-15), gdzie przedstawiono propozycje porozumień i struktur o zasięgu światowym, których celem miało być wymuszenie redukcji emisji gazów cieplarnianych w skali świata. Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 5

7 Propozycje te nie zostały przyjęte na konferencji w Kopenhadze. Spowodowało to osłabienie całego procesu negocjacyjnego, dlatego na kolejnych konferencjach w Cancun (Meksyk) oraz w Durbanie podejmowane były wysiłki, by podtrzymać proces międzynarodowych uzgodnień dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych. Działania proponowane obecnie na poziomie UE, prowadzące do znacznie głębszych redukcji emisji gazów cieplarnianych niż dotychczas (80% w roku 2050), mogą spowodować głębokie zmiany w systemie energetycznym kraju, gwałtowny wzrost cen energii, utratę konkurencyjności energochłonnych sektorów gospodarki, utratę wielu miejsc pracy oraz wzrost obciążenia budżetów domowych kosztami zaspokojenia potrzeb energetycznych. Niniejsza praca miała na celu ocenić skalę rzeczywistych zagrożeń i pod tym względem nawiązuje do następujących wykonanych dotychczas polskich opracowań dotyczących skutków wdrażania w UE polityki klimatycznej: 1) Raportu 2030 zawierającego ocenę skutków wdrożenia pakietu energetyczno klimatycznego dla Polski. Opracowanie sporządzone w 2008 r. zostało wykorzystane m.in. do formułowania stanowiska strony polskiej w końcowych negocjacjach Pakietu. 2) Raportu 2050 zawierającego ocenę skutków dla Polski ustanowienia w UE celów głębokiej redukcji emisji gazów cieplarnianych do roku 2050 (na poziomie 75%), ze szczególnym uwzględnieniem skutków dekarbonizacji produkcji energii elektrycznej w Polsce wykonanego na zlecenie PKEE w listopadzie 2009 r. Wyniki tej oceny zostały przekazane przedstawicielom rządu uczestniczącym w negocjacjach Konferencji w Kopenhadze. Zostały one następnie zweryfikowane i uzupełnione w 2010 roku. Wymienione opracowania były odpowiedzią na następujące opracowania: a) Ocena skutków wdrożenia Pakietu energetyczno klimatycznego przedstawiona przez KE - dołączona do projektów legislacyjnych ze stycznia 2008 r. b) Opracowania Eurelectric pod roboczym tytułem ROADMAP FOR A CARBON-NEUTRAL EUROPEAN ELECTRICITY SECTOR BY 2050 (zatytułowanego w wersji końcowej jako Power Choices). Obliczenia do tego studium doprowadziły do sformułowania przez europejski sektor elektroenergetyczny wniosków i rekomendacji wspierających politykę dalszej redukcji emisji CO2 w UE i na całym świecie. Rekomendacje te nie zyskały poparcia polskich przedstawicieli. Niniejsze opracowanie stanowi odpowiedź na ocenę skutków przedstawioną przez KE do Mapy 2050 (KOM(2011) 112) i Energy Roadmap 2050 (COM(2011) 885/2). Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 6

8 1.3. Sposób wykorzystania pracy Niniejsze opracowanie ma umożliwić weryfikację oceny skutków przedstawionych w dokumentach KE, a także ich uszczegółowienie w tych aspektach, które nie zostały ujęte w opracowaniach unijnych. Opracowanie przeznaczone jest do wykorzystania przez Krajową Izbę Gospodarczą do wypracowania stanowiska szerokiej reprezentacji polskiego przemysłu, w stosunku do propozycji unijnych zawartych w Mapie Przewiduje się także udostępnienie opracowania przedstawicielom rządu polskiego, jako materiału ułatwiającego ocenę skutków kontynuacji i zaostrzania polityki klimatycznej w ramach polityki UE, a także opublikowanie opracowania lub jego syntezy w celu zapoznania opinii publicznej z jej wynikami. Wyniki obliczeń mogą być przydatne w dyskusji o przyszłości energetyki krajowej w perspektywie roku 2050 i stanowić punkt wyjścia do dalszych prac nad opracowaniem optymalnej strategii energetycznej kraju w długim horyzoncie czasowym. Ukazanie wariantowych kierunków rozwoju energetyki krajowej w dłuższym okresie może być także przydatne w pracach nad opracowaniem strategii rozwoju poszczególnych przedsiębiorstw lub przy opracowaniu polityk sektorowych. Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 7

9 2. Unijna polityka klimatyczna i propozycje dotyczące celów redukcji emisji do roku Ogólna charakterystyka unijnej polityki energetyczno klimatycznej W styczniu 2007 opublikowany został dokument Komisji Europejskiej pt Europejska polityka energetyczna (KOM(2007) 1 wersja ostateczna), w którym przedstawiono propozycje strategicznych kierunków europejskiej polityki energetycznej: przeciwdziałanie zmianom klimatycznym; ograniczenie podatności Unii na wpływy czynników zewnętrznych, wynikającej z zależności od importu węglowodorów; wspieranie zatrudnienia i wzrostu gospodarczego, co zapewni odbiorcom bezpieczeństwo zaopatrzenia w energię po przystępnych cenach. Jako związane z ww. kierunkami strategicznymi - przedstawiono następujące cele polityki unijnej: wynegocjowanie na forum międzynarodowym obniżenia emisji gazów cieplarnianych w krajach rozwiniętych o 30% w roku 2020 (w stosunku do poziomu z roku 1990) oraz zmniejszenie emisji globalnych do roku 2050 o 50% (w tym redukcja emisji w krajach uprzemysłowionych o 60-80%), w celu ograniczenia globalnego ocieplenia do 2ºC; wewnętrzna redukcja emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 20% w stosunku do poziomu z 1990 roku (mechanizm handlu uprawnieniami do emisji najważniejszym sposobem promowania redukcji); poprawa efektywności energetycznej, skutkująca ograniczeniem łącznego zużycia energii pierwotnej o 20% do roku ; zwiększenie udziału energii odnawialnej w łącznym bilansie energetycznym UE, z istniejącego poziomu poniżej 7%, do 20% w roku oraz przynajmniej 10% udziału biopaliw (zaznaczono, że cele po roku 2020 poddane zostaną analizie w świetle postępu technologicznego, a wkład każdego państwa w osiągnięcie celu UE musi uwzględniać zróżnicowane warunki i różne punkty wyjścia w poszczególnych państwach); wprowadzenie w ciągu trzech lat prawdziwie konkurencyjnego ogólnoeuropejskiego rynku energii, w tym europejskiej sieci gazowej i elektroenergetycznej (jako priorytety wskazano połączenia elektroenergetyczne między Niemcami, Polską i Litwą, połączenia 3 Przywołanie celu przedstawionego w: Plan działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii: sposoby wykorzystania potencjału, COM(2006) 545 z Przywołanie celu przedstawionego w: Mapa drogowa na rzecz energii odnawialnej: Energie odnawialne w XXI wieku: budowa bardziej zrównoważonej przyszłości, COM(2006) 848. Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 8

10 z morskimi elektrowniami wiatrowymi w Europie Północnej, połączenia elektroenergetyczne między Francją i Hiszpanią oraz gazociąg Nabucco); wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego UE jako całości i poszczególnych państw członkowskich (dywersyfikacja dostawców, źródeł, szlaków transportowych i metod transportu energii, w szczególności gazu; mechanizmy solidarności pomiędzy państwami członkowskimi, połączenia międzysieciowe); wdrożenie strategicznego planu w dziedzinie technologii energetycznych, który pozwoli na obniżenie kosztu czystej energii (najpierw OZE i CCS, a w perspektywie roku 2050 energetyka wodorowa, energetyka jądrowa i termojądrowa czwartej generacji), zwiększenie efektywności energetycznej budynków, urządzeń, sprzętu, procesów przemysłowych i systemów transportu; ustalenie ram czasowych wprowadzenia obowiązku zastosowania instalacji CCS dla elektrowni węglowych i gazowych (stosowanie CCS uwzględnione będzie w unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji; wstępnie założono, że do roku 2020 wszystkie nowe elektrownie węglowe będą wyposażone w CCS); rozwój unijnych ram dla energetyki jądrowej, przy spełnieniu najwyższych standardów bezpieczeństwa, z uwzględnieniem gospodarki odpadami jądrowymi i zamykania obiektów jądrowych; prowadzenie aktywnej, wspólnej polityki zagranicznej przez UE w zakresie energetyki. Przedstawiona powyżej strategia została przyjęta przez Radę Europejską w marcu Do tej pory uruchomiono większość narzędzi/propozycji prawnych niezbędnych do realizacji strategii. Najważniejsze działania w tym zakresie to: Przyjęcie przez Radę Europejską i Parlament w lipcu 2009 roku - przedstawionego przez KE we wrześniu 2007 roku - pakietu związanego z liberalizacją rynku energii (Dyrektywa 2009/72/WE 5, Dyrektywa 2009/73/WE 6, Rozporządzenie (WE) Nr 714/2009 7, Rozporządzenie (WE) Nr 715/2009 8, Rozporządzenie (WE) Nr 713/ ); 5 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 2003/54/WE 6 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylająca dyrektywę 2003/55/WE 7 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 714/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie warunków dostępu do sieci w odniesieniu do transgranicznej wymiany energii elektrycznej i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1228/2003 (Tekst mający znaczenie dla EOG) 8 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 715/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie warunków dostępu do sieci przesyłowych gazu ziemnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1775/ Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 713/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. ustanawiające Agencję ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 9

11 Zatwierdzenie w marcu 2008 r., przedstawionego przez KE w listopadzie 2007 r. Europejskiego strategicznego planu w dziedzinie technologii energetycznych (plan EPSTE, ang. SET Plan) 10 wprowadzającego priorytety dla przyszłościowych technologii energetycznych. Przedstawienie w styczniu 2008 przez KE pakietu klimatyczno-energetycznego 3x20, z następującymi celami na rok 2020: o o o redukcja gazów cieplarnianych o 20% poniżej emisji z 1990 r., a o 30% w przypadku światowego porozumienia klimatycznego (post-kioto); 20% udział OZE w zużyciu energii finalnej; 20% redukcji w zużyciu energii pierwotnej - w stosunku do prognozy podstawowej dla roku Pakiet został w 2009 roku przełożony na wiążące regulacje prawne w zakresie emisji gazów cieplarnianych i energii z odnawialnych źródeł 11 oraz uzupełniony o kwestie dotyczące CCS 12 Przedłożenie w listopadzie 2008 roku przez KE dokumentu pt.: Drugi strategiczny przegląd sytuacji energetycznej: plan działania dotyczący bezpieczeństwa energetycznego i solidarności energetycznej UE (KOM(2008) 2871), który podkreślił wagę sieciowej infrastruktury energetycznej oraz zapowiedział przygotowanie mapy drogowej polityki energetycznej na 2050 r. w kontekście polityki niskoemisyjnej oraz agendy politycznej na rok Wydanie w 2009 roku rozporządzenia ustanawiającego program wspomagania naprawy gospodarczej, poprzez przyznanie pomocy finansowej Wspólnoty na projekty w dziedzinie energetyki (nr 663/2009 z dnia 13 lipca 2009 r), mające na celu przyspieszenie i zapewnienie finansowania (3,98 mld EUR) projektów inwestycyjnych w zakresie wybranych technologii energetycznych w latach (CCS i morskie elektrownie wiatrowe). 10 COM(2007) 723 wersja ostateczna - Komunikat Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów - Europejski strategiczny plan w dziedzinie technologii energetycznych (plan EPSTE) - Droga do niskoemisyjnych technologii przyszłości {SEC(2007) 1508} {SEC(2007) 1509} {SEC(2007) 1510} {SEC(2007) 1511} 11 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady: 1) 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE; 2) 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych; Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych. 12 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywę Rady 85/337/EWG, Euratom, dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE, 2008/1/WE i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 10

12 Wystąpienie w czerwcu 2011 r. KE z projektem dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej (KOM(2011) 370) mającej na celu uprawdopodobnienie osiągnięcia w roku 2020 oczekiwanych 20% oszczędności energii pierwotnej, gdyż najnowsze szacunki wskazują, że wg stanu obecnego - w roku 2020 cel zostałby osiągnięty zaledwie w połowie. Dyrektywa bazuje na Planie na rzecz efektywności energetycznej z 2011 r. (KOM(2011) 109). W zakresie końcowego wykorzystania energii dyrektywa koncentruje się na określeniu wymagań dla sektora publicznego, przewiduje konieczność obowiązkowych audytów energetycznych w przypadku dużych przedsiębiorstw oraz określa wymogi w zakresie opomiarowania i rozliczeń - odnoszące się do przedsiębiorstw energetycznych. W odniesieniu do sektora dostaw energii - państwa członkowskie są zobowiązane do przyjmowania krajowych planów w zakresie wysokoefektywnego lokalnego ogrzewania i chłodzenia, przyjęcia systemu zezwoleń gwarantujących, że instalacje będą lokalizowane w pobliżu odbioru ciepła oraz że wszystkie nowe instalacje wytwórcze energii elektrycznej, jak i istniejące instalacje poddawane istotnej renowacji, zostaną wyposażone w wysokoefektywne jednostki kogeneracyjne - z możliwością zwolnienia z obowiązku w określonych warunkach. Wniosek nakłada również na państwa członkowskie wymóg utworzenia wykazu danych dotyczących efektywności energetycznej w odniesieniu do instalacji podejmujących się spalania paliw lub rafinowania oleju mineralnego i gazu, a także ustanawia wymogi dotyczące priorytetowego/gwarantowanego dostępu do sieci, priorytetowego przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji oraz podłączenia nowych zakładów przemysłowych produkujących ciepło odpadowe - do sieci lokalnego ogrzewania lub chłodzenia. Wniosek przewiduje też ustanowienie krajowych celów w zakresie efektywności energetycznej na rok W ostatnim okresie KE przedstawiła dokumenty strategiczne dotyczące polityki energetycznej do roku 2020, które częściowo podważają dotychczas realizowaną strategię, modyfikują ją lub stanowią łącznik dla strategii długoterminowej (2050 r.): 1) W dokumencie Energia Strategia na rzecz konkurencyjnego, zrównoważonego i bezpiecznego sektora energetycznego (KOM(2010) 639) z stwierdzono np. Wydaje się jednak, że w ramach obecnej strategii nie zostaną zrealizowane wszystkie cele przewidziane na 2020 r. oraz że strategia ta jest całkowicie nieodpowiednia dla wyzwań w perspektywie bardziej długoterminowej. ( ) Pomimo wagi celów polityki energetycznej występują duże niedociągnięcia w zakresie ich realizacji. Wskazano m.in. na rozdrobnienie wewnętrznego rynku energii, opóźnienia w inwestycjach i postępie technicznym, niezadawalające krajowe plany na rzecz efektywności energetycznej, zbyt wolne przechodzenie w kierunku energii odnawialnej, brak wspólnego podejścia do państw dostawców i państw tranzytowych. Warto też zwrócić uwagę, że dokument podaje cel redukcyjny emisji gazów cieplarniach na rok 2050 w wysokości 80-95%, nie precyzując że jest on opcjonalny (zależy od osiągnięcia światowego porozumienia). Nowa strategia wskazuje na następujące priorytety: osiągnięcie efektywności energetycznej w Europie; utworzenie zintegrowanego, prawdziwie ogólnoeuropejskiego rynku energii; Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 11

13 nadanie szerszych uprawnień konsumentom i uzyskaniu najwyższego poziomu bezpieczeństwa i pewności dostaw energii; wzmocnienie przywództwa Europy w zakresie technologii energetycznych oraz innowacji; wzmocnienie zewnętrznego wymiaru rynku energii UE. W strategii anonsuje się mapę drogową dotyczącą energii do 2050 r., w której zostaną przedstawione sposoby realizacji europejskiego długoterminowego celu dotyczącego obniżenia emisyjności. 3) W dokumencie Europa efektywnie korzystająca z zasobów inicjatywa przewodnia strategii Europa 2020 (KOM(2011) 21, z ) przewidziano inicjatywy na rok 2011 w zakresie polityki energetycznej. Poniżej przedstawiono zaplanowane działania Komisji wraz z zaznaczeniem działań, które już zostały zrealizowane oraz podaniem oznaczeń odpowiednich dokumentów. Tablica 2.1. Inicjatywy przewidziane w 2011 r. mające na celu realizację inicjatywy przewodniej dotyczącej Europy efektywnie korzystającej z zasobów w kontekście polityki enrgetycznej 13 L.p. Termin Dokument (pogrubiono już opublikowane) Opis 1. I kwartał 2011 r. Plan przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r. KOM(2011) 112 W programie określone zostaną możliwe sposoby przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, aby ograniczyć emisje gazów cieplarnianych o 80-95% do 2050 r., przy jednoczesnej poprawie bezpieczeństwa energetycznego UE oraz wspieraniu trwałego wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, łącznie z ważnymi etapami tych procesów, udziałem poszczególnych sektorów oraz konsekwencjami dla polityki na najbliższych kilka lat. 2. I kwartał 2011 r. Europejski plan na rzecz efektywności energetycznej do 2020 r. KOM(2011) 109 KOM(2011) 370 W planie określone zostaną środki, dzięki którym będzie można uzyskać 20% oszczędności energii we wszystkich sektorach; następnie, w III kwartale 2011 r. przedstawiona zostanie dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej i oszczędności energii. 13 KOM(2011) 21 - załącznik 1 Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 12

14 3. I kwartał 2011 r. 4. I kwartał 2011 r. 5. IV kwartał 2011 r. Biała księga w sprawie przyszłości transportu (KOM(2011) 144 Rewizja dyrektywy w sprawie opodatkowania energii (KOM(2011) 169) Plan działań w dziedzinie energii do 2050 r. COM(2011) 885/2 W białej księdze przedstawiona zostanie wizja zbudowania niskoemisyjnego, efektywnie korzystającego z zasobów, bezpiecznego i konkurencyjnego systemu transportu do 2050 r., usuwającego wszelkie przeszkody na rynku wewnętrznym w zakresie transportu, promującego zastosowanie czystych technologii i modernizującego sieci transportowe. W ramach rewizji wprowadzi się zmiany ram prawnych w zakresie opodatkowania energii w taki sposób, aby opodatkowanie wspierało realizację celu priorytetowego jakim jest trwały wzrost gospodarczy, promując gospodarkę efektywniej korzystającą z zasobów, konkurencyjną i bardziej przyjazną środowisku. W planie dokona się analizy możliwych sposobów przejścia na niskoemisyjny i efektywnie korzystający z zasobów system energetyczny w UE oraz związanych z tym wyzwań strategicznych r. Inteligentne sieci energetyczne KOM(2011) r. Bezpieczeństwo dostaw energii i współpraca międzynarodowa Inicjatywa ta przedstawi ramy uruchomienia inteligentnych sieci energetycznych w państwach członkowskich, w celu zwiększenia efektywności energetycznej, wspierania stosowania energii odnawialnej oraz stworzenia infrastruktury dla pojazdów elektrycznych. Będzie to kompleksowa analiza wymiaru zewnętrznego europejskiej polityki energetycznej. KOM(2011) r. Strategiczny plan dotyczący technologii transportowych Inicjatywa ta przedstawi średniookresowy plan strategiczny w zakresie badań, innowacji i stosowania technologii, określając, w jaki sposób zaawansowana technologia transportowa może się przyczynić do realizacji celów zawartych w białej księdze w sprawie przyszłości transportu, łącznie z realizacją Europejskiego partnerstwa na rzecz innowacji sprzyjającej inteligentnej Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 13

15 mobilności r. Przegląd przepisów dotyczących monitorowania i sprawozdawczości w zakresie emisji gazów cieplarnianych Ta inicjatywa ulepszy monitorowanie realizacji zasadniczego celu strategii Europa 2020 dotyczącego klimatu, przy jednoczesnym dążeniu do ograniczenia zbędnych obciążeń administracyjnych. W dokumencie przedstawiono również wspólne założenia i parametry dla scenariusza odniesienia oraz szereg możliwych wariantów, które są analizowane i które mogą mieć zastosowanie przy szczególnych kwestiach dotyczących efektywnego korzystania z zasobów 14. Wskazano, że: Jako pierwszy krok, na początku 2011 r. Komisja przedstawi wspólne scenariusze modelowe do 2050 r., dotyczące działań w zakresie klimatu, energii i transportu.( ) Wstępne wyniki modelowania wskazują, że jeżeli możliwe będzie ustalenie odpowiednich cen węgla 15, stworzenie należycie działającej infrastruktury i dobrze funkcjonującego rynku oraz jeżeli będzie można powszechnie stosować niezbędne technologie - do 2050 r. możliwe będzie ograniczenie krajowych emisji gazów cieplarnianych o 80 % w porównaniu z poziomem z roku 1990, przy zastosowaniu takich technologii jak: wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla, energia odnawialna, energia jądrowa i elektryfikacja. Wstępne badania wskazują, że przy założeniu, iż przeprowadzone zostaną niezbędne działania oraz rozwinie się odpowiednia infrastruktura, technologia i rynek, w sektorach wytwarzania energii elektrycznej, mieszkaniowym i przemysłowym - można by ograniczyć emisje gazów cieplarnianych o ponad 80%, w sektorze transportu o około 60%, a w rolnictwie o około 40% Plan działania prowadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną Podstawowe informacje o planie działania (Mapie 2050) Plan działania prowadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do roku 2050, określany jako Mapa został opublikowany 8 marca 2011 r. Oprócz dokumentu głównego zawiera on także załączniki, w tym obszerną ocenę skutków (Impact Assessment). Poniżej przedstawiono wszystkie dokumenty składowe pakietu. 14 KOM(2011) 21 - załącznik 2 15 Dotyczy ceny uprawnień do emisji CO2 Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 14

16 Tablica 2.1. Dokumenty składające się na Mapę 2050 opublikowane r. Lp. Oznaczenie dokumentu Tytuł Liczba stron Wersja polska Dokument główny 1. KOM (2011) 112 wersja ostateczna KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Plan działania prowadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r TAK Dokumenty powiązane (Accompanying documents) 2. SEC(2011) 287 final 3. SEC(2011) 288 final 4. SEK(2011) 289 wersja ostateczna COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Evaluation Of The Online Stakeholder Consultation COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Impact Assessment DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI Streszczenie oceny skutków 31 NIE 133 NIE 17 TAK Dla celów niniejszej pracy kluczowe znaczenie mają dwa dokumenty: Plan działania oraz Impact Assessment (Ocena oddziaływania). Pierwszy przedstawia propozycję celów i działań, natomiast drugi analizy, które stanowią podstawę do opracowania Planu. Oba dokumenty stanowiły podstawę do opracowania założeń analiz liczbowych. Poniżej przedstawiono najważniejsze elementy tych dokumentów Kluczowe postanowienia Mapy 2050 Plan działania prowadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do roku 2050 nawiązuje do inicjatywy przewodniej strategii Europa 2020 Europa efektywnie korzystająca z zasobów 17. Nawiązanie to jest jednak niezbyt jasne, gdyż wspomniany dokument odnosi się jedynie do roku 2020, a Plan działania sięga roku Logika nakazuje, by dokument ramowy obejmował co najmniej ten sam okres, co dokumenty bardziej szczegółowe. 16 dokument w wersji angielskiej: COM (2011) 112: A Roadmap for moving to a competitive low carbon economy in COM (2011) 21: A resource-efficient Europe Flagship initiative under the Europe 2020 Strategy. Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 15

17 Plan działania nawiązuje też bezpośrednio do celów dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych, które zatwierdziła Rada Europejska w lutym Poniżej zamieszczono odpowiedni cytat z tego dokumentu: Rada Europejska oczekuje opracowania strategii rozwoju niskoemisyjnego na okres do roku 2050 zapewniającej ramy długoterminowych działań w sektorze energetycznym i w innych powiązanych sektorach. Osiągnięcie uzgodnionego w październiku 2009 roku przez państwa rozwinięte jako grupę, w kontekście koniecznych redukcji zgodnie z ustaleniami IPCC unijnego celu polegającego na zredukowaniu do roku 2050 emisji gazów cieplarnianych o 80 95% w stosunku do roku będzie wymagało rewolucyjnych zmian w systemach energetycznych, zmian, które muszą zacząć się już teraz. Powinno się rozważyć, czy nie należałoby ustalić etapów pośrednich na drodze do realizacji celu na rok Rada Europejska będzie regularnie analizować rozwój wypadków. 18 Plan działania jest więc wypełnieniem zacytowanej decyzji Rady Europejskiej. Przy czym termin podjęcia decyzji przez Radę Europejską (4 luty 2011) i publikacji Mapy 2050 (8 marca 2011) wskazuje, że ten ostatni dokument był przygotowywany jeszcze przed podjęciem wspomnianej decyzji. Warto zauważyć, że w konkluzjach Rady Europejskiej pojawił się cel redukcji dla UE określony na poziomie 80-95%. Jest to o tyle istotne, że dotychczas w dokumentach KE pojawiał się cel 80% 19, a cel 80-95% adresowany do krajów rozwiniętych pojawił się dopiero w okresie przed Konferencją w Kopenhadze, która odbyła się w grudniu 2009 r. Jednak dotychczas cele powyżej 80% redukcji nie były zapisane w dokumentach unijnych. Najważniejsze treści Mapy 2050 odnoszą się do: a) celów redukcji emisji oraz ścieżki redukcji, b) przeglądu potencjału redukcji emisji w głównych sektorach i sposobów działania, c) omówienia aspektów finansowych związanych głównie z wymaganą skalą nakładów inwestycyjnych, d) wskazania korzyści z realizacji Planu, e) omówienia aspektów międzynarodowych. Cele i ścieżki redukcji emisji Plan działania formułuje następujące cele w zakresie redukcji emisji: ograniczenie wewnętrznych emisji gazów cieplarnianych do roku 2050 o 80% w porównaniu z emisją w 1990 r (w całej EU); 18 Rada Unii Europejskiej: Konkluzje Rady Europejskiej z 4 lutego 2011 (ozn. dok. EUCO 2/1/11) 19 por.: COM(2009) 475/3: Stepping up international climate finance: A European blueprint for the Copenhagen deal. COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES. Brussels, Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 16

18 ścieżkę wymaganej redukcji emisji gazów cieplarnianych w kolejnych latach: 25% - w roku 2020; 40% ; 60% ; 80% Rys Ścieżka redukcji emisji gazów cieplarnianych wg Planu działania Źródło: KOM (2011) 112 Potencjał redukcji emisji Potencjał redukcji emisji przedstawiony w Mapie 2050 zobrazowano w tabl Tablica 2.2. Potencjał redukcji emisji gazów cieplarnianych w podziale na sektory wg Planu działania Źródło: KOM (2011) 112 Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 17

19 Wskazany potencjał redukcji ma być osiągany poprzez wykorzystanie efektywnych energetycznie technologii użytkowania energii oraz wykorzystanie technologii produkcji energii o niskich emisjach dwutlenku węgla. W szczególności wskazuje się następujące preferowane kierunki działań: 1) Rozwój wykorzystania technologii o niskich emisjach - w produkcji energii promowane będzie wykorzystanie energii odnawialnej (OZE), generacji rozproszonej i rozwój sieci dla dostaw elektryczności, a także innych technologii niskoemisyjnych, a w szczególności szerokie wykorzystanie technologii CCS w elektrowniach na węgiel kamienny - a w dalszej kolejności także w elektrowniach na gaz ziemny. 2) Poprawa efektywności w transporcie, w tym rozwój transportu elektrycznego, z tym że: a) do roku 2025 mały udział samochodów elektrycznych; poprawa sprawności silników spalinowych i poprawa jakości spalin (emisje); b) pierwszeństwo dla aut hybrydowych, potem pojazdy w pełni elektryczne (akumulatory oraz pv); c) biopaliwa ciekłe (drugiej i trzeciej generacji) i inne alternatywne zastosowane w lotnictwie i samochodach ciężarowych - większa skala po 2030 r. 3) Ograniczenie zużycia energii w mieszkalnictwie, w tym: a) budynki nowe zaostrzenie standardów ochrony cieplnej - od roku 2021 pasywne (prawie zerowe zużycie energii - do 15 kwh/(m2*rok); obecnie ok ); b) budynki istniejące poprawa izolacyjności cieplnej (szacowane nakłady w EU ok. 200 mld do 2020 r.); c) promocja stosowania OZE lokalnych i pomp ciepła. 4) Ograniczenie zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych w przemyśle, w tym: a) poprzez nowoczesne procesy, recykling i redukcję gazów cieplarnianych innych niż CO2 (N2O, CH4, inne); b) po roku 2035 instalacje CCS dla emisji z sektorów: stali i cementu (inwestycje roczne powyżej 10 mld ). 5) Rolnictwo upowszechnienie dobrych praktyk, zmiana wzorców konsumpcji w kierunku zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. W celu stymulowania realizacji wymienionych działań stosowane będą różnego rodzaju instrumenty, w tym głównie: a) Unijny system handlu emisjami (EU ETS), który ma mieć kluczowe znaczenie w realizacji celów redukcji emisji; z tego względu proponuje się ustalenie nowego wskaźnika tempa redukcji emisji (>1,74%/a); Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 18

20 b) opodatkowanie energii podatkiem węglowym - dla procesów spoza systemu EU ETS (jest projekt dyrektywy w tej sprawie). Inwestycje i korzyści wynikające z realizacji Mapy 2050 Efektem zmian technologicznych ma być znaczne zwiększenie nakładów inwestycyjnych o ok. 270 mld rocznie w okresie 40 lat. Są to dodatkowe inwestycje rzędu 1,5% PKB, z obecnego poziomu ok. 19% w UE. Ten wzrost inwestycji traktuje się jako czynnik prorozwojowy dla gospodarki unijnej, wskazując, że w krajach szybko rozwijających się relacja inwestycji do PKB jest znacznie wyższa i sięga 48% w Chinach, 35% w Indiach i 26% w Korei. Wśród pozytywnych skutków realizacji Planu działania wskazuje się: redukcję zużycia i kosztów zakupu paliw; spadek wydatków na import węglowodorów; obniżkę cen paliw światowych (w przypadku podjęcia działań globalnych); wzrost zatrudnienia m.in. w sektorach OZE oraz w budownictwie; poprawę jakości powietrza i zdrowia ludzi. W aspekcie międzynarodowym wskazuje się na konieczność działań na rzecz włączenia innych krajów w działania w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych. Wskazuje się też, że w przypadku braku światowych, skoordynowanych działań, głównym celem działań na poziomie UE będzie ochrona przed rosnącymi cenami energii Analizy i oceny skutków Mapy 2050 Z perspektywy celów niniejszej pracy istotne znaczenie ma sposób wykonania analiz, których wyniki zostały wykorzystane do opracowania Mapy Informacje na ten temat zostały przedstawione w Impact Assessment (ocena wpływu), który jest dokumentem towarzyszącym. Obecnie jest dostępna jedynie anglojęzyczna wersja tego dokumentu. Analiza została przeprowadzona na dwóch poziomach: a) poziom globalny, b) poziom UE. Scenariusze na poziomie UE są analizowane dla ustalonych warunków gospodarki światowej (np. cen paliw na rynku światowym), które dla lat przyszłych zostały wyznaczone w analizach dla poziomu globalnego. Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 19

21 Tablica 2.3. Zestaw analizowanych scenariuszy Źródło: Impact Assessment - SEC (2011) 288 Na poziomie unijnym analizowane są trzy główne scenariusze: 1) Reference odpowiadający kontynuacji obecnej polityki, bez zaostrzania celów redukcji emisji gazów cieplarnianych zarówno na poziomie świata jak i UE. 2) Dekarbonizacji/ Global Action polityka dekarbonizacji na poziomie UE powiązana z podobnymi działaniami w skali globalnej. 3) Dekarbonizacji/ Fragmented Action polityka dekarbonizacji na poziomie UE powiązana z brakiem analogicznych działań w skali globalnej. W ramach scenariuszy 2) i 3) zostało przeanalizowanych po kilka wariantów różniących się założeniami odnośnie czynników istotnych dla oceny skutków, np. dostępności technologii CCS. Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 20

22 Kluczową sprawą przy konstrukcji scenariuszy jest podejście do formułowania założeń odnośnie cen paliw na rynku międzynarodowym oraz cen uprawnień do emisji CO2 (ceny CO2). Przyjęto następujące podejście: Ceny paliw na rynku międzynarodowym powiązano ze sposobem prowadzenia polityki klimatycznej w skali globalnej. Na podstawie wykonanych analiz przyjęto, że realizacja globalnej polityki redukcji emisji do poziomu 50% w skali świata prowadzić będzie do znaczącego spadku cen paliw, a brak takiej polityki do wysokich cen paliw na rynku światowym 20. Ceny emisji CO2 traktowane są jako główny czynnik wymuszający redukcję emisji i jako parametr, którego wartość dobierana jest odpowiednio do wymaganego poziomu redukcji emisji. Jako cel polityki unijnej przyjęto 80% redukcji emisji, a dodatkowo w ramach różnicowania scenariuszy, ze względu na wybrane założenia, wymaga się by emisje skumulowane we wszystkich scenariuszach były takie same. Przy takim podejściu każdy scenariusz charakteryzuje się odmiennym poziomem cen emisji CO2, przy czym pod koniec analizowanego okresu ceny te cechuje stosunkowo spory rozrzut. Powyższe podejście miało istotny wpływ na sformułowanie założeń do analiz wykonanych w ramach niniejszej pracy. Bardziej szczegółowe informacje dot. wartości liczbowych zostały przedstawione przy prezentacji założeń do analiz modelowych (por. rozdz. 6) Energy Roadmap Podstawowe informacje Energy Roadmap 2050 był zapowiedzianym dokumentem, który miał w sposób bardziej szczegółowy przedstawić wizję rozwoju sektora energetycznego zgodną z koncepcją dekarbonizacji gospodarki unijnej nakreślonej w Mapie Dokument został opublikowany 15 grudnia 2011 r. Oprócz dokumentu głównego zawiera on także załączniki, w tym obszerną ocenę skutków (Impact Assessment). Poniżej przedstawiono wszystkie dokumenty składowe pakietu. 20 Takie założenie nie jest pozbawione logiki, jednak rynki międzynarodowe, w tym rynek paliw, rządzą się swoimi prawami, które nie dają się łatwo wyjaśnić i zalgorytmizować. Skutkiem jest relatywnie słaba sprawdzalność prognoz cen paliw w dłuższych okresach. Z tego względu w dotychczasowych opracowaniach - przy braku polityki klimatycznej - prognozy tworzono najczęściej jako 2-3 wariantowe, przedstawiając na ogół ścieżkę górną i dolną cen paliw. Pojawienie się polityki klimatycznej, jako nowego czynnika wpływającego na rynek paliw, nie powoduje usunięcia wpływu innych czynników. Dlatego należałoby uznać, że również w warunkach polityki klimatycznej mogą wystąpić wysokie ceny paliw, a w warunkach braku polityki klimatycznej ceny mogą ukształtować się na niższym poziomie. Wiarygodna ocena prawdopodobieństwa wystąpienia tych wariantów cenowych jest jednak bardzo trudna, jeśli w ogóle możliwa. Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 21

23 Tablica 2.4. Dokumenty składające się na Energy Roadmap 2050 opublikowane 15 grudnia 2011 roku Lp. Oznaczenie dokumentu Tytuł Liczba stron Wersja polska Dokument główny 1. COM (2011) 885/2 COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS Energy Roadmap 2050 Dokumenty powiązane (Accompanying documents) 20 NIE 2. SEC(2011) 1565 COMMISSION STAFF WORKING PAPER Impact Assessment 220 NIE 3. SEC(2011) 1566 COMMISSION STAFF WORKING PAPER EXECUTIVE SUMMARY OF THE IMPACT ASSESSMENT 7 NIE 4. SEC(2011) 1569 COMMISSION STAFF WORKING PAPER Final report of the Advisory Group on the Energy Roadmap 2050 Summary record of the PRIMES Peer review Meeting Results of the public consultation on the Energy Roadmap NIE Dla celów niniejszej pracy kluczowe znaczenie mają dwa dokumenty: Energy Roadmap 2050 oraz Impact Assessment (Ocena oddziaływania). Pierwszy przedstawia cele, założenia, najważniejsze wyniki i wnioski, a drugi analizy, które stanowią podstawę do ich sformułowania. Poniżej przedstawiono najważniejsze elementy tych dokumentów Kluczowe treści Energy Roadmap 2050 Komisja Europejska rekomenduje Energy Roadmap 2050 jako dokument, który przedstawia sposoby osiągnięcia celów redukcji emisji gazów cieplarnianych na poziomie 80 95% w skali całej UE, z uwzględnieniem aspektów bezpieczeństwa dostaw i konkurencyjności. Dokument prezentowany jest jako realizacja postanowień Rady Europejskiej z 4 lutego 2011, które zostały przytoczone w rozdz KE traktuje go jako uzupełnienie do Mapy 2050 Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 22

24 z marca 2011 r. omówionej w rozdz. 2.2 oraz do dokumentu przedstawiającego wyniki analiz dotyczących dekarbonizacji transportu 21. Zdaniem KE Energy Roadmap 2050 nie zastępuje krajowych, regionalnych lub lokalnych wysiłków na rzecz modernizacji dostaw energii natomiast stara się odkryć i wskazać struktury technologiczne w skali UE, w ramach których te działania będą bardziej efektywne. W Energy Roadmap 2050 starano się, na podstawie wykonanych analiz, sformułować wnioski wskazujące rekomendowane kierunki rozwoju energetyki, obarczone małym ryzykiem w szerokim zakresie warunków rozwoju 22. W ten sposób Komisja spodziewa się uzyskania przez wszystkie kraje członkowskie i podmioty rynkowe wspólnego zrozumienia najważniejszych cech transformacji w kierunku niskoemisyjnego systemu energetycznego. Oczekuje, że dzięki temu nastąpi zwiększenie zaufania co do stabilności i bezpieczeństwa inwestowania w energetykę niskoweglową. W dokumencie Komisja stwierdza, że analiza scenariuszowa, której wyniki zostały wykorzystane do opracowania dokumentu, ma jedynie charakter ilustracyjny. Według autorów dokumentu, przeprowadzone analizy miały pomóc zidentyfikować najważniejsze możliwości, problemy i skutki, i koncentrują się na wychwyceniu długoterminowych trendów prowadzących w kierunku dekarbonizacji energetyki europejskiej. Przedstawione analizy nie stanowią więc oceny skutków konkretnych proponowanych decyzji lub działań. Kierując się powyższym rozumowaniem KE przedstawiła w dokumencie wnioski odnoszące się do możliwości i sposobów osiągnięcia celów redukcji na poziomie 80% w skali całej UE oraz 85% z sektora energetycznego. Poniżej przytoczono najważniejsze z tych wniosków. (1) Dekarbonizacja energetyki jest możliwa Wyniki obliczeń scenariuszowych pokazały, że dekarbonizacja jest możliwa i może być mniej kosztowna niż długookresowa kontynuacja obecnej polityki. Wskazują ponadto, że koszty transformacji energetyki nie będą różniły się istotnie od kosztów scenariusza kontynuacji obecnej polityki. (2) Wyższe wydatki kapitałowe to niższe koszty paliwowe Wszystkie scenariusze dekarbonizacji powodują transformację energetyki cechującej się wysokimi kosztami paliw i kosztów operacyjnych do systemu opartego na wysokich wydatkach kapitałowych i niskich kosztach paliw. Wydatki te wiążą się z koniecznością odnowienia majątku wytwórczego. Wg obliczeń Komisji we wszystkich scenariuszach dekarbonizacji rachunek płacony za import paliw kopalnych w 2050 r. będzie istotnie niższy niż obecnie. 21 COM(2011) 144: Roadmap to a single European Transport Area. 28 March KE określa je mianem No regret. Pojęcie to zwykle oznacza działania, które pozostają sensowne nawet wówczas, gdy pierwotne założenia leżące u podstaw ich wyboru nie zostaną spełnione. Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o. 23