M O N I T O R I N G W LATACH INSTYTUT ROZWOJU MIAST LESZEK KAŁKOWSKI KRAKÓW 2009 INSTITUTE OF URBAN DEVELOPMENT

Transkrypt

1 INSTYTUT ROZWOJU MIAST INSTITUTE OF URBAN DEVELOPMENT LESZEK KAŁKOWSKI M O N I T O R I N G P O L S K I E G O R Y N K U N I E R U C H O M O Ś C I W LATACH MONITORING OF POLISH REAL ESTATE MARKET IN THE PERIOD KRAKÓW 2009 KRAKOW

2 Praca wykonana w Zakładzie Analiz Rynku Nieruchomości w ramach działalności statutowej Instytutu Rozwoju Miast. This work has been realised in the Department of Real Estate Markets in the frame of the statutory activity of the Institute of Urban Development Tytuł projektu: Aktualizacja internetowej bazy danych o rynku nieruchomości w Polsce w 2009 r. Title of the project: Actualisation of the internet data base on real estate market in Poland in 2009 Numer projektu: 9691 Number of the project: 9691 Kierownik projektu: Leszek Kałkowski główny autor Project leader: Leszek Kałkowski main author Współpraca: Jacek Dudek, Andrzej Sroczyński, Władysław Rydzik Maciej W. Wierzchowski Co-autors: Jacek Dudek, Andrzej Sroczyński, Władysław Rydzik, Maciej W. Wierzchowski Opracowanie graficzne: Jacek Dudek Graphic: Jacek Dudek Tłumaczenie Aldo Vargas Tetmajer Translation: Aldo Vargas-Tetmajer Słowa kluczowe: nieruchomości; rynek nieruchomości, lokale, budynki, grunty, ilość transakcji, wielkość transakcji, powierzchnia transakcji, ceny nieruchomości, rynek krajowy oraz rynki regionalne (wojewódzkie). Key words: real estate; real estate market, properties, buildings, land, number of transactions, scale of transactions, square footage of transactions, price of transactions, national market and regional markets (Voivodships). IRM/Monitoring2008/

3 SPIS TREŚCI STRONA: WPROWADZENIE RYNEK NIERUCHOMOŚCI W POLSCE W 2008 ROKU ORAZ W I PÓŁROCZU 2009 ROKU OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA OBROTÓW STRUKTURA PRZESTRZENNA RYNKU NIERUCHOMOŚCI STRUKTURA RODZAJOWA TRANSAKCJI WARTOŚĆ TRANSAKCJI RYNKOWYCH OCENA DZIAŁALNOŚCI RYNKOWEJ W 2008 R RYNEK NIERUCHOMOŚCI W OKRESIE TRANSFORMACJI POLSKIEJ GOSPODARKI W LATACH TRANSAKCJE I ICH SEZONOWOŚĆ SEGMENTOWA STRUKTURA RYNKU TRANSAKCJE NIERUCHOMOŚCIOWE POZARYNKOWE DYNAMIKA TRANSAKCJI NIERUCHOMOŚCIAMI CENY NA POLSKIM RYNKU NIERUCHOMOŚCI TRANSAKCJE W ZAKRESIE LOKALI TRANSAKCJE W ZAKRESIE BUDYNKÓW TRANSAKCJE GRUNTAMI TRANSAKCJE NIERUCHOMOŚCIAMI ZABUDOWANYMI PODMIOTY OBSŁUGI RYNKU NIERUCHOMOŚCI OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PODMIOTÓW RYNKU NIERUCHOMOŚCI PODMIOTY OBSŁUGUJĄCE (WSPOMAGAJĄCE) RYNEK NIERUCHOMOŚCI PODMIOTY OBSŁUGUJĄCE RYNEK NIERUCHOMOŚCI WEDŁUG POLSKIEJ KLASYFIKACJI DZIAŁALNOŚCI I DANYCH GUS PODMIOTY INSTYTUCJONALNE (URZĘDOWE) RYNKU NIERUCHOMOŚCI ZAŁĄCZNIKI IRM/Monitoring2008/

4 TABLE OF CONTENTS INTRODUCTION 4 1. REAL ESTATE MARKET IN POLAND IN 2008 AND FIRST HALF OF general characteristic of turnovers Spatial structure of the real estate market Structure of types of transaction Value of market transactions Assessment of market activity in REAL ESTATE MARKET IN THE PERIOD OF POLISH ECONOMY TRANSFORMATION IN THE PERIOD OF Transactions and their seasonality Segmentary structure of the market Extra market real estate transactions Dynamics of real estate transactions PRICES IN THE POLISH REAL ESTATE MARKET Transactions on properties Transactions on buildings Transactions on land Transactions on built real estate OPERATING ENTITIES OF THE REAL ESTATE MARKET General characteristic of entities of the real estate market Entities operating (supporting) the real estate market Entities operating the real estate market according to the Polish Classification of Activities and data of the Central Statistical Office Real estate institutional entities (Offices) 69 ANNEXES IRM/Monitoring2008/

5 WPROWADZENIE Instytut Rozwoju Miast oddaje w ręce zainteresowanych czytelników kolejny tom MONITORINGU POLSKIEGO RYNKU NIERUCHOMOŚCI za lata , zawierające także niektóre informacje za I półrocze 2009 roku. Studium to towarzyszy polskiej transformacji od samego jej początku, prezentując - dodawane co rok - informacje statystyczne o aktach notarialnych zawieranych dla transakcji nieruchomościowych począwszy od 1990 roku. To rzadka konsekwencja gromadzenia, zawsze w tym samym układzie, opisów zaszłości rynkowych.. Dla analizy zjawisk ekonomicznych jest to okoliczność bardzo korzystna, a stała się możliwa dzięki udanej współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości, które udostępnia Instytutowi do badań co półroczne sprawozdania notarialne z zawieranych transakcji nieruchomościowych. Sprawozdania notarialne - w założeniu mające dokumentować zdarzenia prawne - zostały do celów niniejszego monitoringu pogrupowane i przeliczone w taki sposób, aby mogły objaśnić także niektóre aspekty ekonomiczne obrotu nieruchomościami. Dotyczy to podziału na transakcje rynkowe i pozarynkowe, obroty mieszkaniami, gruntami i pozostałymi nieruchomościami, układów wojewódzkich i według Sądów Okręgowych, pozwalające głębiej wniknąć w struktury przestrzenne rynku nieruchomości. W tym monitoringu - ponownie - zaprezentowano w skróconej formie informacje o rynkowych obrotach i cenach nieruchomości w latach Udostępnił je Główny Urząd Statystyczny ze sprawozdania /M-04s/, składanego co pól roku przez starostów. Istotnie wzbogacają one naszą wiedzę o strukturze rynku nieruchomości. Do niniejszego monitoringu wykorzystano - poza aktami notarialnymi - także wyniki Spisu Powszechnego (ludność, powierzchnie, zasób mieszkaniowy), wewnętrzne dane GUS REGON o liczebności i strukturze przedstawicieli zawodów obsługi rynku: pośredników, rzeczoznawców i zarządców nieruchomości. Izbom notarialnym i komorniczym zawdzięczamy informacje o liczebności i rozmieszczeniu notariuszy i komorników w Polsce. Adresatami monitoringu - obok władz Resortu Infrastruktury - są branżowe stowarzyszenia zawodowe rynku nieruchomości, placówki naukowo - badawcze oraz liczna rzesza dyplomantów wyższych uczelni w kraju, dla których prezentowane dane są praktycznie jedynym źródłem informacji o rozmiarach i strukturze polskiego rynku nieruchomości. Konstatacje niniejszego raportu wynikają z bardzo bogatego materiału źródłowego, częściowo tylko zaprezentowanego w załącznikach. Pozostała dokumentacja znajduje się w archiwum Zakładu Badań Rynku Instytutu Rozwoju Miast w Krakowie. Kraków, we wrześniu 2009 roku. IRM/Monitoring2008/

6 INTRODUCTION The Institute of Urban Development presents the next issue of the MONITORING OF POLISH REAL ESTATE MARKET for the period , containing also some information for the 1 st semester of the year This study accompanies the polish political transformation from its beginning, presenting added each year statistical information on authenticated deeds (notary acts) drawn for Real Estate transactions since It is a rare consistency in the matter of collecting detailed information on market occurrences, using always the same description pattern. It is a very favourable circumstance for the analysis of economic phenomena and it became so thanks to the successful cooperation with the Ministry of Justice, which transfers to the Institute, for scientific purposes, semestral notary reports from Real Estate transactions. Notary reports in principle describing legal occurrences have been grouped and counted in such a way that they can also explain some economical aspects of Real Estate transactions. It concerns specially the division into market and extra market transactions, housing, land and other real estate turnover, according to Voivodships as well as to district courts, enabling to look inside of the spatial structures of the real estate market. In this monitoring again have been presented in a shortened way the information on market turnovers and real estate prices in the years It was provided by the Central Statistical Office based on the report /M-04s/, elaborated every half year by the county (poviat) foremen. It enriches significantly our knowledge on the structure of the real estate markets. For the purpose of elaborating this monitoring apart from authenticated deeds were also used the results of the census (population, surfaces, housing stock), internal data of the Central Statistical Office, National Official Business Register REGON concerning the size and structure of the representatives of professions related to market services: brokers, adjusters and real estate managers. We owe to notary and bailiff chambers the information on the number and location of notaries and bailiffs in Poland. The adressees of this monitoring are beside the Infrastructure Department hierarchy sectorial professional associations of the real estate market, scientific and research units as well as numerous final year students of universities across the country, for whom the presented data are the only source of information on the scale and structure of the polish real estate market. The conclusions of this report result from a very rich source material, only partially presented in the annexes. The remaining documentation is to be found in the archives of the Department of Real Estate Markets of the Institute of Urban Development in Krakow. Krakow, September 2009 IRM/Monitoring2008/

7 1. RYNEK NIERUCHOMOŚCI W POLSCE W 2008 ROKU ORAZ W I PÓŁROCZU 2009 ROKU 1.1. Ogólna charakterystyka obrotów Sprawozdania notarialne podają, że w 2008 roku - XIX roku transformacji polskiej gospodarki dokonano transakcji nieruchomościami rolnymi i budynkami. W tej liczbie mieści się 64,3% transakcji rynkowych, resztę - 35,7% - stanowią transakcje pozarynkowe (tablica 1). Oryginalne sprawozdania z czynności notarialnych zaprezentowane na tablicy 1 dostarczają bardziej szczegółowych danych o transakcjach nieruchomościowych. Konstrukcja tego zestawienia skupia się przede wszystkim na śledzeniu przenoszenia własności nieruchomości między różnymi podmiotami. To na podstawie tego sprawozdania w IRM zestawiono syntetyczną tablicę 2 reprezentującą bardziej ekonomiczne podejście do rynku nieruchomości. Strumień obrotów rynkowych (pieniężnych) w prawie 1/4 jest wynikiem decyzji sprzedaży oraz oddania w użytkowanie wieczyste przez Skarb Państwa i gminy samorządowe licznych nieruchomości. Ponad 3/4 obrotów dokonano pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi. Ogólny volumen obrotów był w 2008 roku większy o 1,6% od poprzedniego roku, obroty rynkowe były jednak mniejsze o około 3,5%. Oznacza to wyhamowanie wzrostowego trendu ostatnich dwóch lat, szczególnie w odniesieniu do rynkowych transakcji kupna - sprzedaży. Zaangażowanie Skarbu Państwa i gmin zmniejszyło się o 5,0% w sprzedaży nieruchomości, zwiększyło o 5,6% w oddawaniu nieruchomości w użytkowanie wieczyste, zaś liczba transakcji dokonywanych przez tzw. inne osoby fizyczne i prawne była w 2008 roku mniejsza od roku poprzedniego o około 3,8%. Znacząco zwiększyła się liczba transakcji pozarynkowych (o 12,2%), w tym nieruchomościami rolnymi (15,7%). W wyniku zawartych w 2008 roku transakcji nieruchomościami w 3,3% ksiąg wieczystych zmieniono wpisy dotyczące właściciela. Dane z I półrocza 2009 roku wskazują, iż na koniec 2009 roku należy spodziewać się znaczących spadków, w stosunku do roku poprzedniego, we wszystkich kategoriach obrotów na rynku nieruchomości. IRM/Monitoring2008/

8 Akty notarialne zawarte w Polsce w 2008 roku oraz I półroczu 2009 roku w układzie sprawozdań notarialnych WYSZCZEGÓLNIENIE 2008 rok I półrocze 2009 roku liczba procent liczba procent Akty notarialne razem ,0% ,0% W tym akty notarialne dotyczące nieruchomości ,7 100,0% ,6 100,0% Sprzedaż nieruchomości rolnych przez Skarb Państwa lub organ samorządu terytorialnego inne osoby przez lokalu w domu mieszkalnym Sprzedaż Skarb budynku mieszkalnego innych Państwa oddanych w użytkowanie wieczyste rynkowe 756 rynkowe nieruchomości lub organ działki niezabudowanej ,3% ,2% Oddanie w użytkowanie wieczyste przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego samorządu działek budowlanych terytorialnego innych przez inne osoby niezabudowanej działki budowlanej w tym 290 w tym innej nieruchomości rolne 14,5% 565 rolne 13,8% wraz lokalu w domu mieszkalnym ze budynku mieszkalnego sprzedażą innego budynku Sprzedaż nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego Darowizny nieruchomości Dział spadku i zniesienie współwłasności nieruchomości rolnych innych poza poza rolnych rynkowe rynkowe innych ,7% ,8% Umowy o dożywocie dotyczące nieruchomości rolnych w tym 816 w tym Tablica 1 innych rolne 12,5% rolne 12,0% Umowy zbycia nieruchomości za wypłatę świadczeń z ubezpieczenia społecznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań notariuszy Not24 IRM/Monitoring2008/

9 Rynek nieruchomości w Polsce w 2008 oraz I półroczu 2009 roku - struktura aktów notarialnych Tablica 2 Lp. Wyszczególnienie 2008 rok I półrocze 2009 liczba procent liczba procent I Akty notarialne ogółem (II + III) , ,0 II Akty notarialne różne , ,4 III Akty notarialne dotyczące nieruchomości - razem , ,6 100 w tym dotyczące nieruchomości rolnych , ,9 1. Transakcje rynkowe - razem , ,2 A Sprzedaż przez Skarb Państwa lub gminę , ,9 B Oddanie w użytkowanie wieczyste j.w , ,1 C Sprzedaż przez inne osoby , ,2 w tym nieruchomości rolne , ,8 2. Transakcje pozarynkowe - razem , ,8 w tym nieruchomości rolne , ,1 pozostałe , ,7 IV Relacja pozycji III do ilości ksiąg wieczystych 3,3% x x x Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań notariuszy Not Struktura przestrzenna rynku nieruchomości Struktura przestrzenna rynku nieruchomości wywiera znaczący wpływ na kształtowanie się sieci podmiotów obsługujących ten rynek a także na działania władz regionalnych traktujących lokalny rynek jako istotny element koniunktury gospodarczej w regionie. Analiza przestrzenna polskiego rynku nieruchomości opiera się na półrocznych sprawozdaniach kancelarii notarialnych objętych nadzorem 10 Sądów Apelacyjnych. Dane tych sprawozdań przeliczono na poszczególne województwa przy pomocy klucza notarialnego. W ten jedyny, trochę zniekształcony, sposób stało się możliwe przygotowanie do dalszej analizy zbioru transakcji nieruchomościami, przedstawionego w tablicy 3. Zaprezentowano tu, w układzie 16 województw, tylko najważniejsze dane, jak: podział transakcji nieruchomościowych na rynkowe, pozarynkowe, obrót ziemią, sprzedaż przez osoby fizyczne i prawne, sprzedaż przez Skarb Państwa i gminy. IRM/Monitoring2008/

10 Polski rynek nieruchomości w 2008 roku oraz I półroczu 2009 roku według województw Tablica 3 Liczba transakcji nieruchomościami Transakcje rynkowe 2008 rok I półrocze rok I półrocze 2009 Lp. Województwo w tym dot. w tym dot. w tym sprzedaż: w tym sprzedaż: OGÓŁEM nieruchomości rolnych OGÓŁEM nieruchomości rolnych Razem Skarb P. i gminy inne osoby Razem Skarb P. i gminy inne osoby Transakcje pozarynkowe 2008 rok I półr Dolnośląskie Kujawsko - Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko - Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie POLSKA OGÓŁEM Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań notariuszy Not24 IRM/Monitoring2008/

11 Natężenie transakcji nieruchomościowych w kraju nie przebiegało jednakowo. Na tablicy 3 oraz (w kolejności rosnącej) na rysunku 1 zaprezentowano liczby transakcji notarialnych z dziedziny nieruchomości. Rysunek 1 Polski rynek nieruchomości w 2008 roku oraz I półroczu 2009 roku Mazow ieckie Małopolskie Śląskie Dolnośląskie Wielkopolskie Pomorskie Lubelskie Łódzkie Podkarpackie Zachodniopomorskie Kujaw sko - Pomorskie Warmińsko - Mazurskie Św iętokrzyskie Lubuskie Opolskie Podlaskie 37,2 26,4 25,7 23,4 20,5 39,7 16,4 39,3 16,5 37,6 15,5 35,0 16,0 29,4 12,1 27,1 11,5 25,8 9,6 20,7 9,1 19,2 7,4 18,1 7,8 17,0 7,8 59,8 59,3 55,3 49,8 92, tysiące transakcji nieruchomościow ych 2008 rok ogółem transakcji I półr roku ogółem transakcji Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań notariuszy Not24 Poza dominującym województwem mazowieckim, dalsze 4 wykazują obroty wyższe (lub bliskie) 50 tysięcy rocznie, następne 4 województwa powyżej 30 tysięcy transakcji. Nie osiągają nawet 20 tysięcy rocznie takie 3 województwa jak: lubuskie, opolskie i podlaskie. IRM/Monitoring2008/

12 We wszystkich województwach w I półroczu 2009 roku zauważalne są symptomy spadku obrotów, szczególnie jest to zauważalne w województwie mazowieckim. Podobnie duże zróżnicowanie wojewódzkie wykazuje struktura rynkowo - pozarynkowa (rysunek 2). Rysunek 2 Struktura transakcji nieruchomościowych w Polsce w 2008 roku oraz I półroczu 2009 roku (w układzie 16 województw - struktura w I pólroczu 2009 r. w nawiasach) transakcje rynkow e transakcje pozarynkow e Zachodniopomorskie 75,3% (72,0%) 24,7% (28,0%) Lubuskie 75,0% (72,9%) 25,0% (27,1%) Dolnośląskie 73,9% (72,2%) 26,1% (27,8%) Warmińsko - Mazurskie 73,8% (70,5%) 26,2% (29,5%) Pomorskie 70,3% (67,8%) 29,7% (32,2%) Kujaw sko - Pomorskie 67,4% (62,7%) 32,6% (37,3%) Mazow ieckie 66,5% (62,4%) 33,5% (37,6%) Wielkopolskie 66,4% (63,5%) 33,6% (36,5%) Opolskie 63,7% (62,9%) 36,3% (37,1%) Łódzkie 63,7% (59,8%) 36,3% (40,2%) Śląskie 62,2% (59,0%) 37,8% (41,0%) Lubelskie 57,2% (54,9%) 42,8% (45,1%) Podlaskie 55,8% 55,3%) 44,2% (44,7%) Małopolskie 53,7% (52,5%) 46,3% (47,5%) Św iętokrzyskie 51,9% (49,1%) 48,1% (50,9%) Podkarpackie 51,0% (47,5%) 49,0% (52,5%) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań notariuszy Not24 IRM/Monitoring2008/

13 Zwraca uwagę stosunkowo niski udział transakcji pozarynkowych (poniżej 30%) w województwach północnych i zachodnich, pokrywających się w znacznej części z obszarem Ziem Odzyskanych. Natomiast reszta kraju wykazuje stale wysoki udział transakcji bezpieniężnych: darowizn, spadków, przekazywania gospodarstw za świadczenia z ubezpieczenia społecznego, szczególnie województwa południowo - wschodnie i wschodnie (powyżej 40%). Aktywność rynkowa poszczególnych województw nie układa się w sposób skupiony (rysunek 3). Intensywność transakcji nieruchomościowych w 2008 roku (procent udziału w rynku krajowym) Rysunek 3 pomorskie zachodniopomorskie 6,4 warmińsko-mazurskie 4,1 4,7 kujawsko-pomorskie podlaskie 2,7 4,3 mazowieckie lubuskie 3,1 wielkopolskie 8,0 łódzkie 14,7 dolnośląskie 6,0 lubelskie TRANSAKCJI: 8,9 6,3 opolskie świętokrzyskie 2,9 śląskie 3,3 9,5 małopolskie podkarpackie 9,6 5,6 50,0 tys. i więcej 7,0-15,5% udziału 26,0-49,9 tys. 4,2-6,9% udziału 15,0-25,9 tys. 2,5-4,1% udziału Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań notariuszy Not24 IRM/Monitoring2008/

14 Z mapki na powyższym rysunku wyłania się dominacja województwa mazowieckiego i dwie charakterystyczne pary województw, wykazujące swoiste ciążenie ku sobie: woj. mazowieckie woj. śląskie i małopolskie woj. wielkopolskie i dolnośląskie 14,7% całego rynku krajowego łącznie 19,1% całego rynku krajowego łącznie 16,9% całego rynku krajowego. Łącznie tych 5 województw reprezentowało 50,7% całego polskiego rynku nieruchomości. W I półroczu 2009 roku w obrazie tym nie zaszły znaczące zmiany Struktura rodzajowa transakcji Wgląd w segmentową strukturę obrotów w wybranych regionach kraju umożliwia tablica 4. Szczegółowo przedstawiono w niej udział mieszkań, gruntów i pozostałych nieruchomości w pięciu województwach o największej ilości obrotów rynkowych (łącznie 50,7% obrotów rynkowych kraju). Obszary te charakteryzują się równocześnie stosunkowo wysokim udziałem obrotów w segmencie nieruchomości mieszkalnych (łącznie od 51% obrotów krajowych w latach 2003 i 2004 do 56% w roku 2007 i 57% w roku 2008), przy znacząco niższych obrotach w segmencie nieruchomości gruntowych (35 do 38% liczby transakcji gruntami w kraju). Druga połowa obrotów rynkowych realizowana była w pozostałych 11 województwach. Ponad dwie trzecie ogólnej liczby transakcji rynkowych w 2008 roku stanowiły mieszkania i domy mieszkalne. Proporcje takie utrzymują się od wielu lat. Interesujące spostrzeżenia wynikają się z konfrontacji liczby transakcji z rynku wtórnego z liczbą nowooddanych w danym roku mieszkań (developerskich, spółdzielczych, indywidualnych i innych). Przedstawiono je w tablicy 5, z których to danych wynika, że na jedno nowooddane mieszkanie w 2008 roku przypadało średnio w kraju 1,66 mieszkania z rynku wtórnego, zaś rozpiętość tej relacji w poszczególnych województwach wynosiła jak 0,97 (w podlaskim) czy 1,17 (w podkarpackim) do 2,59 (w dolnośląskim) i 4,06 w województwie opolskim. Wartość tego syntetycznego wskaźnika w ostatnich latach systematycznie spadała, zarówno średnio w kraju (2,09 w 2007 roku, 2,36 w roku 2006) jak i w przypadku poszczególnych województw. Konsekwentnie jednak utrzymywała się jego struktura regionalna, najniższy był w województwach podlaskim i podkarpackim, najwyższy w dolnośląskim i opolskim. IRM/Monitoring2008/

15 Segmentowa struktura rynkowych transakcji nieruchomościami Tablica 4 Województwo Segment 2006 rok 2007 rok 2008 rok 2007/ /2007 rynku sztuk transakcji dynamika w % mieszkania ,3 98,8 Małopolskie grunty ,3 88,5 pozostałe ,5 72,1 mieszkania ,9 95,6 Wielkopolskie grunty ,3 92,8 pozostałe ,4 71,9 mieszkania ,9 110,8 Śląskie grunty ,6 101,1 pozostałe ,8 63,9 mieszkania ,7 105,1 Dolnośląskie grunty ,3 96,5 pozostałe ,7 91,0 mieszkania ,5 92,4 Mazowieckie grunty ,8 89,2 pozostałe ,1 84,5 Razem 5 województw o najwyższych obrotach rynkowych Razem 11 pozostałych województw mieszkania ,3 99,7 grunty ,2 91,6 pozostałe ,4 76,9 mieszkania ,8 96,8 grunty ,3 96,4 pozostałe ,4 97,1 mieszkania ,8 98,4 OGÓŁEM POLSKA grunty ,8 94,6 pozostałe ,1 87,7 RAZEM ,8 96,5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań notariuszy Not24 IRM/Monitoring2008/

16 Wtórny i pierwotny rynek mieszkaniowy w 2008 r. Tablica 5 Lp. Województwo Liczba transakcji mieszkaniami (rynek wtórny) sztuk Liczba mieszkań oddanych do użytku (rynek pierwotny) sztuk Relacja: rynek wtórny / rynek pierwotny 1. Dolnośląskie ,59 2. Kujawsko - Pomorskie ,59 3. Lubelskie ,24 4. Lubuskie ,33 5. Łódzkie ,01 6. Małopolskie ,42 7. Mazowieckie ,20 8. Opolskie ,06 9. Podkarpackie , Podlaskie , Pomorskie , Śląskie , Świętokrzyskie , Warmińsko - Mazurskie , Wielkopolskie , Zachodniopomorskie , OGÓŁEM POLSKA ,66 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań notariuszy Not24 Wśród nowości na uwagę zasługuje informacja o formach obrotu na naszym rynku nieruchomości. Wprowadzono rozróżnienie sprzedaży przetargowej, bezprzetargowej oraz wolnorynkowej i to dla każdego segmentu rynku z osobna. I tak formą sprzedaży przetargowej posłużono się w 2008 roku ogółem w 6,4% liczby transakcji (7,9% w roku poprzednim). W formie bezprzetargowej dokonano 15,8% ogółu ilości obrotów (17% w roku 2007), w tym gruntami w 6,1% a lokalami 33,9%. Ponad trzy czwarte obrotów to transakcje wolnorynkowe. To samo źródło informuje o prawach do nieruchomości gruntowej, różnicując użytkowanie wieczyste i własność. W 2007 roku forma użytkowania wieczystego partycypowała w 5,8% ilości transakcji (grunty 4,0%, budynki 15,3% zaś nieruchomości zabudowane 17,0%). W 2008 roku (rysunek 4) dostępne były tylko informacje dotyczące tej formy użytkowania dla nieruchomości gruntowych (2,9% ilości transakcji) i nieruchomości zabudowanych (12,9%). IRM/Monitoring2008/

17 Rysunek 4 Formy obrotu i prawa do działki - wg danych GUS o transakcjach rynkowych w 2008 r. transakcje lokalami szt mln zł 76,8% szt. 63,8% OGÓŁEM: szt mln zł mln zł szt. 174 mln zł 33,9% 21,9% 2,2% 1,3% Sprzedaż w trybie przetargu Sprzedaż bez przetargu Wolny rynek transakcje budynkami m ln zł szt. 91,6% 75,7% 174 szt. 6,8% 65 m ln zł 450 szt. 81 m ln zł 3,7% 17,5% 4,6% OGÓŁEM: szt mln zł Sprzedaż w trybie przetargu Sprzedaż bez przetargu Wolny rynek Użytkowanie wieczyste 1) Własność 1) 15,3% 428 szt. 19,7% 168 mln zł 84,7% szt. 80,3% 684 mln zł 1) dane za rok w roku 2008 brak danych Źródło: Opracowanie własne wg danych GUS M-04s IRM/Monitoring2008/

18 transakcje nieruchomościami gruntowymi m ln zł szt. 83,8% 86,9% szt mln zł 10,1% 8,4% szt. 724 m ln zł 6,1% 4,6% OGÓŁEM: szt mln zł Sprzedaż w trybie przetargu Sprzedaż bez przetargu Wolny rynek Użytkowanie wieczyste Własność 2,9% szt. 8,0% mln zł 97,1% szt. 92,0% mln zł transakcje nieruchomościami zabudowanymi szt. 84,9% m ln zł 91,7% szt. 634 m ln zł 3,6% 4,0% szt. 11,5% 699 mln zł 4,4% OGÓŁEM: szt mln zł Sprzedaż w trybie przetargu Sprzedaż bez przetargu Wolny rynek Użytkowanie wieczyste Własność 12,9% szt. 19,3% mln zł Źródło: Opracowanie własne wg danych GUS M-04s 87,1% szt. 80,7% mln zł IRM/Monitoring2008/

19 Niezależnie od opisanych wyżej nowości, kontynuowana jest od kilku lat informacja GUS o tzw. polu powierzchni użytkowej nieruchomości, liczonym w tysiącach m 2. Okres 5- lecia wyraził się łącznym areałem dokonanych obrotów rzędu 2,3 mln hektarów, dla około 1,4 mln łącznych transakcji. Areał ten stanowił 7,5% powierzchni kraju, to jest średnio 1,5% gruntów rocznie zmieniało swojego właściciela. Złożyły się na to obroty: 2,04 mln ha gruntami, tj. średnio 2,8 ha na 1 transakcję, 0,29 mln ha nieruchomościami zabudowanymi, średnio 1,17 ha na 1 transakcję, 0,13 mln ha powierzchni lokali i budynków, tj. około 74 m 2 na 1 transakcję. W wyrażeniu wartościowym 1 hektar areału w obrocie reprezentował średnią wartość około 60 tys. zł Wartość transakcji rynkowych Podane wyżej rozmiary rynku nieruchomości w Polsce związały znaczne kwoty kapitałowe. Wcześniejsze edycje MONITORINGU skazywały jego autorów na szacowanie wielkości obrotów, z braku szczegółowych informacji źródłowych o cenach transakcyjnych obowiązujących w rzeczywistości rynkowej. Od 2003 roku stało się możliwe bardziej dokładne określanie strumienia pieniądza przepływającego przez rodzimy rynek nieruchomości. Odpowiednie wartości za lata prezentowane są w tablicy 6 oraz na rysunkach 5 i 6. Pochodzą one ze sprawozdań starostów, nadsyłanych do GUS co pół roku i dotyczą wyłącznie transakcji rynkowych. Rok 2008 wyróżnił się 277 tys. transakcji tego typu, które wygenerowały strumień pieniądza rzędu 46,9 mld zł. IRM/Monitoring2008/

20 Ilość i wartość rynkowych transakcji nieruchomościami w Polsce w latach Tablica 6 Wyszczególnienie Liczba transakcji [sztuk] - razem, w tym: lokale mieszkalne lokale niemieszkalne grunty ogółem budynki ogółem nieruchomości zabudowane Wartość transakcji [mln zł] - razem, w tym: lokale mieszkalne lokale niemieszkalne grunty ogółem budynki ogółem nieruchomości zabudowane Źródło: Opracowanie własne wg danych GUS M-04s Rysunek 5 Liczba transakcji nieruchomościami w Polsce w latach Grunty ogółem Lokale mieszkalne Nieruchomości zabudowane Budynki ogółem Źródło: Opracowanie własne wg danych GUS M-04s IRM/Monitoring2008/

21 Rysunek 6 Wartość obrotów nieruchomościami w Polsce w latach [mln zł] Grunty ogółem 618 Nieruchomości zabudowane Lokale mieszkalne Budynki ogółem Źródło: Opracowanie własne wg danych GUS M-04s W 2008 roku dokonano w kraju około 625 tysięcy transakcji nieruchomościami, z tym, że przedmiotem analizy GUS - już według wartości - było 277 tysięcy transakcji rynkowych (rysunek 7). Na razie sporo - bo ponad 124 tys. transakcji rynkowych, pominięto w analizie z powodu uchybień ewidencyjnych (nie wszystkie powiaty odpowiedziały na przedmiotowe badania, część danych okazała się niekompletna, bądź błędna, itd.). Zapewne stopniowo mankamenty te będą usuwane w następnych edycjach. Obrazu rynku nieruchomości dopełniają transakcje pozarynkowe, dokonywane bez użycia pieniądza. Są to darowizny, spadki czy umowy zbycia, głównie gospodarstw rolnych, za wypłatę świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Od szeregu lat ich udział w całości rynku kształtuje się na poziomie ok. 30%. IRM/Monitoring2008/

22 Rysunek 7 Struktura rynku nieruchomości w Polsce w 2008 roku wg liczby transakcji /liczby aktów notarialnych/ Σ = 100% Transakcje rynkowe wg GUS szt. Lokale 30,8% w tym: miasta wojewódzkie 30,8% Budynki 0,9% Nieruchomości gruntowe 50,1% Nieruchomości zabudowane 18,2% 6,7% 29,4% 70,6% 3,3% 7,1% 7,7% Powiaty grodzkie 53,7% Powiaty ziemskie 46,3% Powiaty ziemskie 92,3% 25,0% Powiaty ziemskie 75,0% Transakcje pozarynkowe szt. Dane Ministerstwa Sprawiedliwości szczegółowo omówione w Monitoringu IRM za 2008 r. Transakcje rynkowe nie uwzględnione w badaniach GUS w 2008 r. ~ szt. Transakcje rynkowe wg Min. Spraw szt. Transakcje dot. nieruchomości ogółem wg Min. Spraw szt. Źródło: L. Kałkowski z zespołem; Monitoring polskiego rynku nieruchomości, IRM czerwiec 2008 r. W. Rydzik z zespołem; Transakcje kupna - sprzedaży nieruchomości w 2008 r., IRM wrzesień 2008 r. Uruchomiana od 2003 roku przez GUS informacja o wartości transakcji nieruchomościami ukazuje strukturę obrotów przedstawioną na rysunku tysięcy aktów notarialnych w 2007 roku i 277 tys. z 2008 roku reprezentowały odpowiednio wartość 44 mld zł i 47 mld zł, w których największy udział posiadały transakcje gruntami (40-33%) oraz nieruchomościami zabudowanymi (39-34%). Lokale mieszkalne i budynki w 2008 roku łącznie wynoszące prawie 32% liczby transakcji, wartościowo stanowiły także około 32% obrotów (w roku poprzednim odpowiednio 24,5% i 20,1%). IRM/Monitoring2008/

23 Rysunek 8 Struktura rynku nieruchomości w Polsce w 2008 roku wg wartości transakcji rynkowych - dane GUS Σ = 100% Lokale 28,7% Budynki 3,7% Nieruchomości gruntowe 33,4% w tym: miasta wojewódzkie 52,8% Powiaty grodzkie 34,6% w tym: miasta 26,4% Powiaty grodzkie 69,1% Ogółem 46,9 mld zł 56,8% 64,7% 35,3% Powiaty ziemskie 65,4% Powiaty ziemskie 30,9% Nieruchomości zabudowane 34,2% w tym: miasta 33,9% Powiaty grodzkie 46,5% Powiaty ziemskie 53,5% Źródło: W. Rydzik z zespołem; Transakcje kupna - sprzedaży nieruchomości w 2008 r., IRM wrzesień 2008 r. Poszerzona została nasza wiedza także o aspekty przestrzenne wartości rynku. Jak wynika z danych na rysunkach 7 i 8 najwięcej transakcji dokonuje się w powiatach ziemskich: w proporcjach 46-92% wg liczby i 31-65% według wartości. Wśród powiatów grodzkich dominują miasta wojewódzkie: w połowie wg liczby i ponad 3/4 wg wartości (rysunek 9). IRM/Monitoring2008/

24 Struktura rynku nieruchomości w Polsce wg powiatów w latach Rysunek 9 wg wartości transakcji rynkowych - dane GUS POWIATY: POWIATY: ZIEMSKIE GRODZKIE GRODZKIE ZIEMSKIE 32,2% 18,9% 48,9% LOKALE 52,9% 16,2% 30,9% pozostałe miasta miasta pozostałe miejscowości wojewódzkie wojewódzkie miejscowości 57,1% 19,8 23,1% BUDYNKI 56,8% 7,9 35,3% 62,1% 8,8 1,7% NIERUCHOMOŚCI GRUNTOWE 26,4% 8,2 65,4% 47,9% 14,2 37,9% NIERUCHOMOŚCI ZABUDOWANE 33,9% 12,7 53,4% 50,7% 13,1 36,2% OGÓŁEM RYNEK NIERUCHOMOŚCI 37,7% 12,0 50,3% ZIEMSKIE GRODZKIE GRODZKIE ZIEMSKIE POWIATY: POWIATY: Źródło: Opracowanie własne wg danych GUS M-04s Wprowadzenie do monitoringu rynku nieruchomości czynnika wartości pozwala teraz na śledzenie dynamiki obrotów osobno wg ilości i wartości transakcji (rysunek 10). Widoczny jest charakterystyczny wzrost wartościowy obrotów, dowodząc znaczącego wzrostu cen nieruchomości już od roku 2004 roku. Dynamika ta ma miejsce przy podobnej - w zasadzie - strukturze poszczególnych segmentów transakcji nieruchomościami. Jedynie znacząca grupa nieruchomości zabudowanych (głównie siedlisk) wykazuje w ostatnich latach stałą, znaczną dynamikę liczby i wartości transakcji. To nowa informacja z dziedziny morfologii naszego rynku. IRM/Monitoring2008/

25 Rysunek 10 Transakcje na rynku nieruchomości w Polsce w latach wg danych GUS o transakcjach rynkowych % Dynamika wartości transakcji 212,3% 226,2% ,1% ,0% 102,3% 105,3% 112,5% 97,7% 102,5% Dynamika liczby transakcji 112,8% 102,1% ,6 48,0 22,4 25,9 Struktura % rodzajów transakcji wg wartości w roku 39,8 39,1 40,6 38,038,6 39,2 30,9 33,5 24,1 19,6 18,2 28,7 34,1 33,4 0 3,0 3,4 3, Lokale Budynki 3,7 1,9 Nieruchomości gruntowe 3,7 Nieruchomości zabudowane Źródło: Opracowanie własne wg danych GUS M-04s Nowe sprawozdanie GUS podaje szczegółowe informacje o cenach jednostkowych w każdym segmencie rodzaju nieruchomości oraz jej lokalizacji. Zbiorczą prezentację przedstawiono na rysunku 11. Ceny tu ukazane stanowią średnią z wielkiego zbioru, blisko 300 tysięcy transakcji w 2008 roku. W skali całego rynku taka średnia cena wynosiła ok. 169 tysięcy złotych na jedną transakcję. Najwyższe średnie ceny notowano w miastach wojewódzkich (271 tys. zł tys. zł), najniższe w powiatach ziemskich (80 tys. zł tys. zł), pośrodku plasowały się ceny nieruchomości w powiatach grodzkich (204 tys. zł tys. zł). Raport GUS i analiza resortowa udostępniając tak obszerną specyfikację rodzajową i przestrzenną cen jednostkowych za ostatnie lata ( ), stanowią cenny materiał pozwalający na wielorakie wnioskowania ekonomiczne. IRM/Monitoring2008/

26 Rysunek 11 Średnie wartości jednej transakcji w 2008 roku wg danych GUS o transakcjach rynkowych [w tys. zł] LOKALE NIERUCHOMOŚCI ZABUDOWANE ŚREDNIA WARTOŚĆ TRANSAKCJI OGÓŁEM 169 tys. zł GRUNTY BUDYNKI LEGENDA: 1. OGÓŁEM 2. w powiatach grodzkich 3. w powiatach ziemskich w miastach wojewódzkich Źródło: Opracowanie własne wg danych GUS M-04s IRM/Monitoring2008/

27 1.5. Ocena działalności rynkowej w 2008 r. Rok 2008 był 19-tym kolejnym rokiem transformacji polskiej gospodarki. Pod względem obrotów utrzymał poziom roku poprzedniego, który zmienił złą passę pięciu kolejnych lat zmniejszającej się systematycznie liczby transakcji. Stało się to jednak głównie dzięki wzrostowi transakcji pozarynkowych, tak w skali kraju jak i w układach wojewódzkich. Liczba transakcji rynkowych spadła w skali kraju o 3,5% w stosunku do roku poprzedniego i trend spadkowy dotyczył 10 województw, w tym: pomorskiego (o 12,5%), mazowieckiego (o 8,7%), wielkopolskiego (o 7,3%), kujawsko - pomorskiego (o 7,0%) i małopolskiego (o 5,7%). W tabl. 7 i na rys. 12 przedstawiono syntetyczny obraz makroproporcji na polskim rynku nieruchomości w 16 województwach. Rysunek 12 Liczba transakcji nieruchomościowych na 1000 mieszkańców w latach 1997; 2001; 2004; 2005; 2007; 2008 (średnio w kraju odpowiednio: 17,3; 14,5; 14,0; 13,0; 16,1; 16,4) zachodniopomorskie dolnośląskie 24,0 19,2 kujawsko-pomorskie 17,4 13,1 wielkopolskie 14,7 18,2 lubelskie warmińsko-mazurskie 18,1 19,0 lubuskie świętokrzyskie 16,3 0,0 14,7 łódzkie śląskie 12,8 18,2 małopolskie 1997 pomorskie 17,9 podlaskie 14,3 16,7 17,5 opolskie 17,7 mazowieckie podkarpackie Źródło: Opracowanie własne wg danych GUS M-04s IRM/Monitoring2008/

28 Charakterystyka wojewódzkich rynków nieruchomości w 2008 r. w Polsce Tablica 7 Liczba transakcji Ludność Powierzchnia PKB Liczba aktów Liczba aktów Liczba aktów Liczba transak. Lp. Województwo nieruchom. % w w w na na na 1 Notariusze nieruchomośc. OGÓŁEM tys. osób* ) km 2 * ) mln zł ** ) 1000 osób 100 km 2 mln PKB *** ) na 1 notariusza 1. Dolnośląskie , , ,2 277,3 0, Kujawsko - Pomorskie , , ,1 150,6 0, Lubelskie , , ,2 156,6 0, Lubuskie , , ,0 137,2 0, Łódzkie , , ,7 206,2 0, Małopolskie , , ,2 393,9 0, Mazowieckie , , ,7 258,8 0, Opolskie , , ,5 191,8 0, Podkarpackie , , ,7 196,2 0, Podlaskie , , ,3 84,1 0, Pomorskie , , ,9 217,0 0, Śląskie , , ,8 480,7 0, Świętokrzyskie , , ,3 176,7 0, Warmińsko - Mazurskie , , ,1 106,8 0, Wielkopolskie , , ,7 166,9 0, Zachodniopomorskie , , ,4 128,4 0, POLSKA OGÓŁEM , , ,4 199,9 0, Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań notariuszy Not24 (liczba transakcji), danych GUS (ludność, powierzchnia kraju, PKB) oraz Krajowej Rady Notarialnej (liczba notariuszy). Uwaga: 1. stan na r., GUS - dane wstępne. 2. PKB - stan na r. - ceny bieżące. 3. Liczba notariuszy - stan na r. IRM/Monitoring2008/

29 W roku 2008 wartość tego wskaźnika wynosiła 16,4 i wahała się od 12,8 w województwie śląskim do 19,2 w województwie dolnośląskim. Wskaźnik ten w województwie mazowieckim - naszym największym zagłębiu nieruchomościowym kształtował się powyżej średniej krajowej i wynosił 17,7 transakcji na 1000 mieszkańców. Gęstość obrotów można zmierzyć przy pomocy liczby transakcji przypadającej na 100 km 2. Wskaźnik taki, średni dla kraju transakcji - wykazuje spore wahania: od 84 transakcji w województwie podlaskim do 481 w województwie śląskim. Jeśli przyjąć PKB za ogólną miarę zamożności regionu i doszukiwać się zależności w liczbie zawartych transakcji nieruchomościowych, to wskaźnik taki - średni dla kraju 0,59 - wahał się od 0,40 w województwie mazowieckim do 0,96 w województwie lubelskim 1. Różnie kształtowała się sprawność obsługi i pomyślność poszczególnych kancelarii notarialnych, skoro - przy średnim obłożeniu notariusza 342 sprawami nieruchomościowymi w ciągu 2008 roku - wskaźnik ten wykazywał wahania od 232 spraw na notariusza w województwie mazowieckim do 533 spraw w województwie lubuskim. 1 Liczba aktów notarialnych zawartych w 2008 roku odniesiona została do PKB (w mln zł) odnotowanego w roku dane dotyczące PKB w ujęciu regionalnym są publikowane ze znaczącym opóźnieniem, aktualnie są dostępne zweryfikowane dane za rok Według wstępnych szacunków PKB w skali kraju w roku 2008 (w cenach bieżących) wyniósł około mln zł i był wyższy od roku 2006 o około 19,5%. Regionalna struktura PKB od szeregu lat utrzymuje zbliżone relacje. IRM/Monitoring2008/

30 2. RYNEK NIERUCHOMOŚCI W OKRESIE TRANSFORMACJI POLSKIEJ GOSPODARKI W LATACH Dzięki - wprawdzie skromnej lecz systematycznie prowadzonej - sprawozdawczości notarialnej, udostępnionej przez Ministerstwo Sprawiedliwości do analizy wykonywanej przez Instytut Rozwoju Miast, możliwe jest obserwowanie zmian w strukturze i dynamice liczby dokonywanych transakcji na rynku nieruchomości od 1990 do 2008 roku 2. W transformowanym 19-leciu ogół notariuszy w kraju sporządził 22,2 miliona aktów, z czego 10,7 miliona, czyli prawie 50% stanowiły akty notarialne dotyczące nieruchomości Transakcje i ich sezonowość Wielkość i strukturę tej działalności ilustrują dane zawarte w tablicy 8 oraz na rysunkach 13 i 14. W ciągu minionego 19-lecia akty notarialne w ponad 2/3 dokumentowały transakcje rynkowe 3, wśród których z kolei prawie 2/3 to kupno - sprzedaż nieruchomości dokonywana przez osoby fizyczne i prawne. Prawie co czwarta nieruchomość (22%) weszła na rynek z inicjatywy urzędów lub agencji reprezentujących Skarb Państwa oraz z inicjatywy gmin. Występująca w Polsce forma oddania gruntu w użytkowanie wieczyste przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego dotyczyła 13% nieruchomości będących w obrocie rynkowym, z tendencją do zmniejszania się tego udziału. Blisko 1/3 ogólnej liczby transakcji nieruchomościowych miała charakter obrotu pozarynkowego 4 i dotyczyła w nieznacznej większości (51%) gruntów rolnych Szeregi czasowe w niniejszym opracowaniu, łącznie z Załącznikiem, zaprezentowano w wersji skróconej. Pełne dane dot. konkretnych lat można znaleźć w poprzednich (odpowiednich) wersjach monitoringu, w archiwum Instytutu Rozwoju Miast. Dane o aktach notarialnych za lata wcześniejsze (od 1967 do 1989 r.) w zbliżonym układzie, zaprezentowano w artykule L. Kałkowskiego i W. Rydzika Z historii polskiego rynku nieruchomości, Świat Nieruchomości nr 63/2008 str. 24. Do transakcji nieruchomościowych rynkowych zaliczamy umownie zarówno te, w których sprzedaż następuje przy wymianie ekwiwalentnej, jak również sprzedawane po cenach preferencyjnych, co odnosi się do mieszkań komunalnych i zakładowych oraz do oddania gruntu w użytkowanie wieczyste za 15-25% wartości. Do transakcji nieruchomościowych pozarynkowych zaliczamy te, przy których następuje zmiana właściciela bez ekwiwalentu pieniężnego, jak przy darowiznach, spadkach, zniesieniu współwłasności, umowach o dożywocie czy zbyciu nieruchomości za ubezpieczenie społeczne. IRM/Monitoring2008/

31 Rynek nieruchomości w latach w Polsce - struktura aktów notarialnych Lp. Wyszczególnienie Tablica 8 Ogółem aktów udział w % I Akty notarialne ogółem (II + III) ,0 II Akty notarialne różne ,1 III Akty notarialne dot. nieruchom. - razem (1+2) ,9 = 100,0 w tym dotyczące nieruchomości rolnych ,4 1. Transakcje rynkowe - razem (A + B + C) ,6 A Sprzedaż przez Skarb Państwa lub gminę ,6 B Oddanie w użytkowanie wieczyste j.w ,9 C Sprzedaż przez inne osoby ,1 w tym nieruchomości rolne ,8 2. Transakcje pozarynkowe - razem ,4 w tym nieruchomości rolne ,6 pozostałe ,8 IV Relacja poz. III do ilości ksiąg wieczystych - 5,1% 6,0% 5,4% 4,2% 3,1% 2,9% 3,1% 3,4% 3,3% 56,0% X Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań notariuszy Not24 oraz sprawozdań GUS M-04s IRM/Monitoring2008/

32 Rysunek 13 Struktura aktów notarialnych w Polsce w latach Transakcje nieruchomościow e pozarynkow e rynkow e 9,5% 7,4% 7,5% 8,4% 13,6% 16,9% 35,3% 23,0% 39,6% 50,5% 48,9% 39,3% 15,6% 17,5% 15,6% 13,6% 13,3% 18,3% 17,1% 16,0% 17,6% 17,5% 18,1% 15,6% 13,5% 11,7% 10,9% 17,2% 11,7% 12,6% 5,9% 4,8% 12,9% 11,7% 10,3% 8,6% 7,5% 6,0% 12,9% 11,2% 38,3% 38,6% 42,5% 44,5% 45,2% 42,0% 43,3% 33,3% 44,7% 45,8% 47,5% 47,5% 44,1% 48,7% 4,7% 4,1% 31,0% 30,2% 30,2% 28,9% 28,5% 29,3% 30,6% 29,6% 29,0% 30,2% 31,8% 31,0% 26,4% 3,3% 56,0% 52,7% 32,3% 3,4% 50,0% 35,7% sprzedaż przez Skarb Państwa lub gminę użytkowanie wieczyste sprzedaż przez inne osoby lata Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań notariuszy Not24 IRM/Monitoring2008/

33 Zbiorcza struktura aktów notarialnych w Polsce w okresie 19 lat (lata ) OGÓŁEM 19 LAT: aktów OGÓŁEM 18 LAT: aktów Rysunek 14 INNE AKTY NOTARIALNE (52,1%) Sprzedaż przez Skarb Państwa i gminy ,6% AKTY Oddanie w użytkowanie wieczyste TRANSAKCJE ,9% RYNKOWE dotyczące NIERUCHOMOŚCI (67,6%) Sprzedaż przez inne osoby w tym: 100% ROLNE ,1% (14,8%) INNE ,8% TRANSAKCJE w tym: OGÓŁEM POZARYNKOWE NIERUCHOMOŚCI ROLNE ROLNE ,6% (32,4%) (31,4%) Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań notariuszy Not24 IRM/Monitoring2008/

34 Dochodzące z rynku nieruchomości sygnały o nierównomierności zawieranych transakcji w pierwszym i drugim półroczu, skłoniły do zaprezentowania tego zjawiska w ostatnich latach na tablicy 9. Stwierdzono, że rzeczywiście w analizowanych latach liczba zawieranych w II półroczu była o kilka punktów procentowych wyższa niż w I półroczu. Zjawisko takiej sezonowości 5 miało miejsce w każdym rodzaju transakcji i w zdecydowanej liczbie województw. Źródła tego zjawiska należy dopatrywać się w zwiększeniu jesienią popytu na mieszkania dla studiującej młodzieży, szczególnie ze strony rolników, którzy już wtedy za sprzedane zbiory dysponują odpowiednimi środkami finansowymi. Podjęcie decyzji o zakupie nieruchomości, zwłaszcza działki gruntu - stymulowane do niedawna ulgą podatkową - także powodowały wzrost liczby transakcji w II półroczu każdego roku. 5 Zjawisko sezonowości ma miejsce, gdy dokonuje się w ciągu roku co rok i w określonej regularności. Wahania rynku nieruchomości wydają się spełniać te warunki. IRM/Monitoring2008/

35 Rynek nieruchomości w Polsce - struktura aktów notarialnych w okresach półrocznych w latach Tablica Lp. Wyszczególnienie II półrocze II półrocze II półrocze II półrocze II półrocze II półrocze II półrocze II półrocze liczba % liczba % liczba % liczba % liczba % liczba % liczba % liczba % I Akty notarialne ogółem (II + III) , , , , , , , ,4 II Akty notarialne różne , , , , , , , ,6 III Akty notarialne dotyczące nieruchomości - razem , , , , , , , ,3 w tym dotyczące nieruchomości rolnych , , , , , , , ,4 2. Transakcje rynkowe - razem , , , , , , , ,2 A Sprzedaż przez Skarb Państwa lub gminę , , , , , , , ,4 B Oddanie w użytkowanie wieczyste j.w , , , , , , , ,6 C Sprzedaż przez inne osoby , , , , , , , ,1 w tym nieruchomości rolne , , , , , , , ,5 3. Transakcje pozarynkowe - razem , , , , , , , ,5 w tym nieruchomości rolne , , , , , , , ,5 pozostałe , , , , , , , ,1 IV Relacja pozycji III do ilości ksiąg wieczystych 2,9% x 2,2% x 1,9% x 1,5% x 1,5% x 1,6% x 1,7% x 1,7% x Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań notariuszy Not24 oraz sprawozdań GUS M-04s IRM/Monitoring2008/