Sytuacja psychospołeczna osób z niepełnosprawnością intelektualną. Łucja Cofta, Stowarzyszenie Na Tak, Warsztat Terapii Zajęciowej Przylesie

Transkrypt

1 Sytuacja psychospołeczna osób z niepełnosprawnością intelektualną Łucja Cofta, Stowarzyszenie Na Tak, Warsztat Terapii Zajęciowej Przylesie

2 Sytuacja psychospołeczna: - poczucie bezpieczeństwa - dobrostan emocjonalny -zażyłość z bliskimi i przynależność społeczna

3 Poczucie bezpieczeństwa

4 Poczucie bezpieczeństwa - wolność od lęku/niepokoju oraz zaspokojenie potrzeby snu na satysfakcjonującym poziomie. Poczucie bezpieczeństwa stanowi fundamentalną potrzebę psychiczną każdej jednostki. Jest, wraz z pragnieniem kontaktu emocjonalnego, najwcześniej pojawiającą się w ontogenezie potrzebą psychiczną. Lęk, niepokój osób z niepełnosprawnością > lęk, niepokój osób pełnosprawnych

5 Wskaźniki: częstotliwość oraz obszary odczuwania lęku i/lub niepokoju, strategie radzenia sobie z nimi, samopoczucie we własnym domu, jakość snu.

6 Wykres Częstotliwość odczuwania lęku i niepokoju w ciągu dnia. n=99

7 Wykres 5.2. Obszary odczuwania niepokoju. n = 199

8 Wykres Okoliczności odczuwania lęku, niepokoju. n = 204

9 Strategie radzenia sobie wsparcie bliskich (w zdecydowanej większości), a także: wzięcie tabletek, słuchanie muzyki, wyciszenie się, odosobnienie, zajęcie się czymś, nic - nie ma takiego sposobu lub chyba nie ma, samo przechodzi, nie wiem.

10 Poczucie bezpieczeństwa w gospodarstwie domowym zawsze - 81,4%, bardzo często - 11,3%, czasami - 5,9%, rzadko - 1,5%.

11 korelacja osoby, które czują się bezpiecznie we własnym gospodarstwie domowym, są jednocześnie zadowolone z relacji z bliskimi.

12 korelacja Występuje istotna zależność pomiędzy jakością snu a zadowoleniem z relacji ze swoimi bliskimi: osoby, które dobrze śpią, są jednocześnie zadowolone z kontaktu z bliskimi.

13 Jakość snu jako subiektywna ocena poczucia bezpieczeństwa badanych - pozytywna 77% respondentów dobrze śpi, z czego: zawsze 61,8%, bardzo często 25,5%, czasami 12,1%. Płeć nie ma znaczenia w ocenie poczucia bezpieczeństwa.

14 Dobrostan emocjonalny

15 Dobrostan emocjonalny - efekt posiadania zrównoważonego środowiska wewnętrznego (brak zaburzeń emocjonalnych, możliwość samostanowienia o sobie, poczucie akceptacji własnego położenia życiowego) i zewnętrznego (według Zawiślak - podział dnia między własne zajęcia (dzienne formy rehabilitacji czy praca), a dom rodzinny. Dobrostan emocjonalny jest szczególnie trudny do osiągnięcia dla osób z niepełnosprawnością intelektualną

16 Wskaźniki: występowanie zaburzeń emocjonalnych i zaburzeń zachowania (depresji, agresji) krótko- i długoterminowe plany, marzenia, stopień akceptacji własnej sytuacji życiowej oraz poziom autonomii

17 Depresja i agresja u osób z niepełnosprawnością intelektualną

18 Wykres Częstotliwość odczuwania stanu depresyjnego/ subdepresyjnego o poranku. n=204

19 korelacje - im częściej osoba odczuwa stany depresyjne, tym mniej jest zadowolona ze swojego zdrowia. - wśród osób, które wykazują zachowania agresywne, niemal połowa doświadcza też stanów depresji lub lęków (47,6%).

20 Plany i marzenia respondentów Planowanie to kreatywny proces wymagający analizy doświadczeń, predyspozycji osobowościowych i organizacji czasu, którego podstawą jest podejmowanie decyzji umiejętność dokonywania wyboru (Mahon i Goatcher).

21 Aż 75,9% respondentów z niepełnosprawnością intelektualną biorących udział w badaniu jakości życia deklaruje brak planów na najbliższy rok.

22 Tak. Powinien planować sam. Trudność sprawia mu realizacja planu i wybór z wielu dostępnych opcji. (ojciec, miasto). To jest trudne. Bo pójdzie do sklepu i kupi snickersa. Ma schemat zakupów, niekoniecznie zróżnicowany i zdrowy. Wydaje mi się, że czasem bierze coś z półki sklepowej bez zastanowienia. (ojciec, miasto).

23 Najczęstsze plany pozostałych 24,1% respondentów to: wyjazd, podjęcie pracy, uczęszczanie na kurs, staż lub kontynuacja dotychczasowej nauki, zaręczyny bądź ślub, przeprowadzka, znalezienie partnera, remont albo budowa domu, uczęszczanie do ŚDS/WTZ.

24 Wykres Częstotliwość niemożności realizacji marzeń. n = 72

25 Czego potrzebują respondenci, by spełnić swoje marzenia? pieniędzy (zdecydowana większość), a także: poprawy zdrowia, wsparcia innych ludzi, usamodzielnienia się (własny dom/mieszkanie, wolna ręka), partnera/partnerki, pracy, zgody rodziców na określone działania.

26 Pragnienie zmian życiowych i poczucie możności ich realizacji jako subiektywna ocena dobrostanu emocjonalnego badanych pozytywna: blisko 70% badanych stwierdza, że nie chciałaby niczego w swoim życiu zmieniać, a w podgrupie tej przeważają mężczyźni. 2/3 (67,3%) respondentów ma również poczucie możności realizacji zmian (życzeń/marzeń) - w tym nieco większą kobiety.

27 Zażyłość z bliskimi i przynależność społeczna

28 Zażyłość z bliskimi (środowiskiem rodzinnym) bliska więź, której wyjątkowa rola polega na prymarności w zaspokajaniu potrzeb (także emocjonalnych) i wspomaganiu procesów rozwojowych, długotrwałości i sile wpływu na człowieka.

29 Przynależność społeczna przynależność do pokrewnych grup społecznych ze względu na wiek, zainteresowania, zawód, wyznanie czy poglądy. Poza rodziną pełni istotną rolę w zbieraniu informacji o sobie i innych ludziach, podejmowaniu ról społecznych oraz przyjmowaniu stylu życia.

30 Wskaźniki: - struktura środowiska rodzinnego, - interakcje i relacje społeczne podejmowane poza rodziną (ze znajomymi oraz z przyjaciółmi).

31 w rodzinie generacyjnej dane obiektywne

32 Pokoleniowość rodziny: dwupokoleniowa - osoba z niepełnosprawnością i rodzic (84,3%) oraz dwupokoleniowa - osoba z niepełnosprawnością wraz z rodzicem i jego współmałżonkiem lub partnerem (66,7%) trójpokoleniowa (13%)

33 Rodzeństwo - najczęściej jedna, zdrowa osoba 35,2%, - osoba z niepełnosprawnością - 10 przypadków 9,3%

34 Kontakty z rodziną (oraz przyjaciółmi) polegające na odwiedzinach częste 57,4%, rzadkie 36,8%, żadne 5,8%. lubię je - 89,2%

35 Z rodziną generacyjną, we wspólnym domu mieszka 84,8% respondentów Nie dałby sobie rady (0606). Bo chcę, żeby mieszkał ze mną (1025R). ( ) jeżeli chodzi o mojego syna, to powiem na dzień dzisiejszy, że ja sobie nie wyobrażam, że ja bym mieszkała na przykład 2 km obok niego i nie mieszkała razem z nim, nie. Jest tak przywiązany do nas, że ( ) nawet nie brałam nigdy sobie tego pod uwagę, że chce mieszkać sam (matka, miasto).

36 No na pewno by sobie nie ugotował, na pewno by się porządnie nie umył, nie posprząta (ojciec, miasto). ( ) takie zagrożenie, że osoba ta nie do końca sobie zdaje sprawę, że jest sama i chodzi o bezpieczeństwo - stuprocentowe bezpieczeństwo trzeba by było zapewnić. A to jest właściwie niemożliwe, bo drzwi może otworzyć, może wyjść, może zginąć, zaginąć, prawda (matka, miasto). Gdyby był pożar najprawdopodobniej nie zadzwoniłby do nas, tylko stanął w kącie i spłonął (ojciec, miasto).

37 w rodzinie prokreacyjnej dane obiektywne

38 Osoby z niepełnosprawnością intelektualną w zdecydowanej większości nie pozostają w związkach. Rzadziej niż co piąty badany (19,6%) pozostaje w związku małżeńskim, ma narzeczonego lub partnera. Spośród badanych 204 dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną 13 (6,4%) przyznało, że jest rodzicami.

39 Nieadekwatne do potrzeb wsparcie rodzin i opiekunów powoduje, iż podejmowanie zadań związanych z dorosłością przez osoby z niepełnosprawnością jest trudne, a często niemożliwe.

40 Przyjaźń i pozarodzinne relacje społeczne

41 Więcej niż połowa badanych Wielkopolan z niepełnosprawnością intelektualną (57,9%) ma przyjaciela. Deklarację posiadania przyjaciół złożyło 60,4% kobiet oraz 54,8% mężczyzn. Także w ocenie 47,7% rodziców i opiekunów osoby z niepełnosprawnością ich podopieczni nawiązują silne i bliskie relacje społeczne, które można by określić jako przyjaźń.

42 Wykres Posiadanie przyjaciół przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną a aktywność społeczno-zawodowa. n= 110

43 W opinii ponad połowy rodziców i opiekunów (52,3%) osoby z niepełnosprawnością intelektualną nie mają przyjaciół.

44 Spotkania najczęściej mają charakter nieformalny i odbywają się w domu.

45 Wykres Częstość spotkań osób z niepełnosprawnością intelektualną z przyjaciółmi w ich opinii n = 204

46 Wykres Struktura osób pozostających w relacjach towarzyskich z osobami z niepełnosprawnością intelektualną n=188

47 Autonomia w zakresie kontaktów towarzyskich W spotkaniach 3 na 4 respondentów nie uczestniczą rodzice ani opiekunowie. No. No to może właściwie ja uczestniczę w tych kontaktach pozarodzinnych na poczet wszelkiego rodzaju jak gdyby do tej pory turnusy rehabilitacyjne, to jeździłem z synem. Również do warsztatów, no to tam to, że prowadzę, to jest swoją drogą - jeździ ale i na takie imprezy czy wspólnotowe, czy warsztatowe to raczej ja jeżdżę. Może z tej racji, że jestem silniejszy - podprowadzić gdzieś (ojciec, miasto).

48 Przynależność do grup formalnych i pozycja społeczna w ich obrębie Zdecydowana większość osób z niepełnosprawnością intelektualną nie przynależy do organizacji, stowarzyszeń i grup formalnych 62,2%. Osoby uczestniczące w życiu stowarzyszeń, organizacji i grup modlitewnych - 37,8%, pełnią tam podstawowe funkcje - zwykłego członka i uczestnika (98,7%). Tylko jedna z badanych osób z niepełnosprawnością wskazała, iż pełni znaczącą funkcję w organizacji - zastępcy przewodniczącego.

49 Wykres Osoby spoza rodziny proszące o pomoc i radę osoby z n.i. n = 202

50 Subiektywna ocena jakości życia w aspekcie zażyłości z bliskimi i przynależności społecznej - pozytywna Osoby z niepełnosprawnością intelektualną wyrażają zadowolenie z relacji ze swoimi bliskimi. Ich subiektywna ocena jakości życia w tym wymiarze jest wysoka. Połowa badanych (51,5%) jest bardzo zadowolona, a 42,6% raczej zadowolona z relacji z rodziną i przyjaciółmi.

51 Wnioski końcowe zagrożenia stanu sytuacji psychospołecznej osób z n.i. 1.) Luki w edukacji osób z niepełnosprawnością i ich rodziców w obszarze rozwoju osobistego i relacji interpersonalnych; 2.) Zawężony zakres doświadczeń w różnych sferach życia codziennego; 3.) Nieadekwatność wsparcia instytucjonalnego do realnych potrzeb i możliwości osoby z niepełnosprawnością i jej rodziców; 4.) Stereotypy społeczne wynikające z niewiedzy o osobach z n.i.; 5.) Ograniczenie przestrzeni życiowej i interakcji społecznych; 6.) Zespół warunków uniemożliwiających pełnienie ról społecznych (np. partnera, małżonka, gospodarza, współlokatora, klienta) w sposób dojrzały, adekwatny do wieku.

52 Dziękuję za uwagę :)