10 LAT KATEDRY FILOLOGII POLSKIEJ NA UNIWERSYTECIE LWOWSKIM

Transkrypt

1 172 A A KRAWCZUK JERZY KOWALEWSKI Katedra Filologii Polskiej Narodowy Uniwersytet Lwowski im. Iwana Franki 10 LAT KATEDRY FILOLOGII POLSKIEJ NA UNIWERSYTECIE LWOWSKIM Z okazji 10-lecia odby a si w dniach pa dziernika Mi dzynarodowa Konferencja Naukowa J zyk polski i polonistyka w Europie Wschodniej: przesz o i wspó czesno. Celem konferencji by a wymiana do wiadcze naukowych i dydaktycznych mi dzy osobami (i reprezentowanymi przez nie o rodkami) zajmuj cymi si polonistyk j zykoznawcz i literaturoznawcz oraz glottodydaktyk na Ukrainie, w innych krajach Europy Wschodniej oraz Polsce; koordynacja dzia a naukowo-dydaktycznych w zakresie bada polonistycznych oraz nauczania j zyka polskiego na Ukrainie. W trakcie konferencji dosz o do wielu spotka o charakterze dyskusyjnym, co przyczyni o si do rozwoju poszczególnych zagadnie naukowych, jak te do konsolidacji rodowiska polonistycznego. Historia polonistyki lwowskiej si ga roku 1817, kiedy to na mocy podpisanego rozporz dzenia cesarskiego podj to decyzj o powo aniu na Uniwersytecie we Lwowie pierwszej katedry polonistycznej. Jednak dopiero w styczniu 1826 roku na stanowisko profesora katedry zosta mianowany iko aj Michalewicz, by y bibliotekarz J. M. Ossoli skiego. W nast pnych latach funkcj t sprawowali kolejno: Jan Szlachtowski kustosz Zak adu Narodowego im. Ossoli skich we Lwowie, Antoni Ma ecki oraz Roman Pilat. We wrze niu 1903 r. powo ano Katedr Historii Literatury Polskiej, której profesorem zosta Piotr Chmielowski, a po nim Józef Kallenbach i Juliusz Kleiner. Trzeci z kolei polonistyczn katedr uczelni zosta a w roku 1926 Katedra Polskiej Literatury Porównawczej, utworzona z Katedry Literatury Porównawczej (istniej cej od 1909 roku), kierowanej przez Jana Kasprowicza. Z now jednostk zwi zany by prof. Eugeniusz Kucharski. W okresie mi dzywojennym w tych katedrach dzia ali m.in. znani poloni ci: Stanis aw empicki, Stefania Skwarczy ska, Bogdan Suchodolski, Stefan Kawyn, W adys aw Florian. Za g ówny o rodek bada polonistycznych mo na uzna Katedr J zyka i Literatury Pol- Roczniki Humanistyczne 62(2014) z. 10

2 173 skiej, któr kierowali Wilhelm Bruchnalski i Kazimierz Kolbuszewski. Podstawowym kierunkiem bada by a przede wszystkim historia literatury polskiej okresu romantyzmu (twórczo J. S owackiego A. Ma ecki, J. Kleiner, S. Skwarczy ska i A. Mickiewicza R. Pilat, J. Kallenbach, J. Kleiner, W. Bruchnalski, S. Kawyn). Efektem prac by a publikacja wielu nowych róde do historii literatury polskiej. Nale y tak e przypomnie prace z zakresu historii czasopi miennictwa galicyjskiego. W czasie okupacji sowieckiej pozostawiono jedynie katedr J. Kleinera, podczas niemieckiej okupacji Lwowa Uniwersytet by zamkni ty. Ostatnim kierownikiem Katedry Literatury Polskiej do czerwca 1946 roku by E. Kucharski. Po jego wyje dzie do Polski katedra zosta a zlikwidowana. Po II wojnie wiatowej polonistyka na Uniwersytecie Lwowskim istnia a przy Katedrze Filologii S owia skiej. W latach sie- demdziesi tych- -dziewi dziesi tych wieku prac tam e podj a nowa generacja specjalistów ró nych dziedzin filologii polskiej i s owia skiej. Zainteresowania naukowe skupia y si wówczas g ównie wokó problemów terminologii polskiej oraz semantycznych aspektów frazeologii. Jak wspomniano na wst pie, w kwietniu 2004 roku utworzono samodzieln Katedr Filologii Polskiej. Jej kadr stanowi o na pocz tku dziewi ciu polonistów i slawistów z katedry slawistycznej, a w nast pnych latach do czali m odsi wychowankowie polonistyki lwowskiej i lektorzy z Polski. Mo na zauwa y trzy podstawowe nurty zainteresowa badawczych: j zykoznawcze, glottodydaktyczne i literaturoznawcze. Badania j zykoznawcze s rozwijane w dwóch g ównych kierunkach: frazeologia polska (z mo liwym uwzgl dnianiem odpowiednich warstw frazeologii ukrai skiej A. Krawczuk, J. Sahata, O. ozynska, J. Stefanyszyn (Dilna), Ch. Niko ajczuk, B. Andruniw). Wspó czesne badania nad frazeologi maj wyra ne ukierunkowanie funkcjonalne i oparte s na bardzo du ych zasobach korpusowych. Badana jest tak e dzisiejsza sytuacja polszczyzny na Ukrainie (J. Kowalewski, A. Krawczuk), w tym tzw. polszczyzny po udniowokresowej: aspekty pragmalingwistyczne (A. Krawczuk), odmiana m odzie owa j zyka (. Korol, M. Zelinska), zagadnienia sk adni w tekstach gazet polskoj zycznych, ukazuj cych si na Ukrainie (O. Ohori ko). Rozwija si tak e praktyczna leksykografia, owocuj c powstaniem s owników (. Bi e ka-swystowycz, W. Chimiak). Wszyscy pracownicy Katedry ucz j zyka polskiego jako obcego (jpjo) tak e studentów innych kierunków. Zajmuj si praktyczn stron zagadnie glottodydaktycznych. Wi kszo z nich swoje do wiadczenia poddaje refleksji

3 174 teoretycznej i tak np. problemy zwi zane z nauczaniem polszczyzny osób z pierwszym j zykiem ukrai skim syntetyzuje w swoich artyku ach A. Krawczuk. J. Kowalewski (lektor j zyka polskiego) rozwija ide programu kulturowego w nauczaniu j zyka polskiego poza Polsk, dostosowuj c realizuj c go metod kulturow do potrzeb i specyfiki polonistycznego kszta cenia j zykowego na Ukrainie. O. Ohori ko analizuje zagadnienia sk adniowe w nauczaniu Ukrai ców j zyka polskiego, I. Bundza osobliwo ci nauczania polskiej gramatyki, zwi zane z realizacj w polszczy nie w porównaniu z j zykiem ukrai skim gramatycznej kategorii liczby. Nauczanie frazeologii jest przedmiotem prac J. Stefanyszyn (Dilnej), J. Sahatej, Ch. Niko ajczuk. Powstaj podr czniki w tym pierwszy podr cznik mi dzykulturowy Jestem st d (Krawczuk, Kowalewski 2013). Literaturoznawcze badania skupiaj si g ównie wokó literatury polskiej i s owia skiej XX w., a tak e teorii literatury, i dotycz : polskiej poezji mi dzywojennej i powojennej, z jej kontekstami s owia skimi i europejskimi, antropologii literatury, problemów podmiotu literackiego oraz jego transformacji, komunikatywnych aspektów tekstu literackiego (milczenie, przemilczenie, negatywno ) (O. S ywynski); twórczo ci T. Nowaka w kontek cie neomitologizmu literatury XX w., dialogu polsko-ukrai skiego w literaturze wczesnego modernizmu i dwudziestolecia mi dzywojennego, twórczo ci pisarek ukrai skich i polskich w kontek cie poszukiwania w asnej to samo ci, to samo ci narodowej oraz definiowania kobieco ci (I. Frys); tematyki genderowej w kulturze i literaturze polskiej oraz s owia skiej (literatura i krytyka feministyczna, zjawisko écriture feminine, zagadnienia postaci kobiety (zarówno autorki, jak i postaci fikcyjnej) w literaturze (Ch. Stelmach); spu cizny poetyckiej W. Szymborskiej w aspekcie nawi zania jej twórczo ci do tradycji kultury (N. Pe ech). Zarówno literaturoznawcy, jak i j zykoznawcy Katedry Filologii Polskiej bardzo aktywnie zajmuj si praktyk translatologiczn tekstów naukowych i literackich. O. S ywynskyj uznany poeta i t umacz zajmuje si tak e teori przek adu, m.in. zagadnieniami kanonu przek adowego, nieprzek adalno ci, mechanizmów recepcji t umaczenia w kulturze docelowej. W obecnej sytuacji na Ukrainie, kiedy j zyk polski jest tu postrzegany jako bardzo atrakcyjny j zyk obcy, polonistyka we Lwowie jest jednym z wa nych centrów kszta cenia nauczycieli j zyka polskiego i t umaczy. Na filologi polsk przyjmuje si corocznie ju oko o 40 studentów, od 2010 roku funkcjonuj tak e studia zaoczne. W czasie ich trwania studenci polonistyki lwowskiej zdobywaj równolegle specjalno filologia ukrai ska, któr maj

4 175 wpisan na dyplomie obok specjalno ci filologia polska. Przez cztery lata trwaj studia licencjackie i przez jeden rok magisterskie (w najbli szym czasie planowane jest zwi kszenie czasu trwania studiów magisterskich do dwóch lat). Studenci pierwszego roku polonistyki lwowskiej zaczynaj najcz ciej nauk jpjo od zera, zg biaj c nast pnie wiedz o j zyku i literaturze, tak e o polskiej historii i kulturze. Polonistyka lwowska wspó pracuje z wieloma o rodkami naukowymi i naukowo-dydaktycznymi w Polsce. W latach odby a si pierwsza na Ukrainie edycja Podyplomowych Studiów Kwalifikacyjnych Nauczania Kultury Polskiej i J zyka Polskiego jako Obcego, zorganizowana wspólnie ze Szko J zyka i Kultury Polskiej U. Wspólnie z t szko oraz ze Szko J zyka Polskiego i Kultury dla Cudzoziemców UWr zorganizowano w kwietniu 2009 r. mi dzynarodow konferencj po wi con problemom certyfikacji j zyka polskiego i ukrai skiego wed ug standardów europejskich. W 2011 roku we wspó pracy z Instytutem Lingwistyki Stosowanej Wydzia u Polonistyki UW zorganizowano we Lwowie konferencj naukow po wi con problemom modernizmu polskiego i ukrai skiego. Wcze niej odby y si konferencje mi dzynarodowe, zorganizowane we wspó pracy z polskimi uniwersytetami i o rodkami naukowymi: konferencja po wi cona Wincentemu Polowi (maj 2007, UMCS, Lubelski Oddzia Towarzystwa im. Adama Mickiewicza i inne o rodki), sympozjum Mickiewicz we Lwowie (czerwiec 2006, UW, Warszawski Oddzia Towarzystwa im. A. Mickiewicza). Naukowcy Katedry Filologii Polskiej stale bior aktywny udzia w kongresach i konferencjach mi dzynarodowych, organizowanych w Polsce. Prowadz wyk ady go cinne na uniwersytetach polskich dotycz ce metodyki nauczania Ukrai ców j zyka polskiego i innych zagadnie j zykoznawczych i literaturoznawczych. Studenci lwowskiej polonistyki odbywaj co roku dwutygodniowe praktyki j zykowe na Uwr i UZ, tak e studia semestralne na UW, uczestnicz w kursach letnich j zyka polskiego oferowanych przez uniwersyteckie szko y j zyka polskiego dla cudzoziemców. Wiele osób studiuj cych polonistyk na Uniwersytecie Lwowskim zdoby o certyfikaty znajomo ci jpjo na poziomie B2 i C2. Od 2012 roku Katedra jest organizatorem egzaminów certyfikatowych z jpjo we Lwowie. Katedra stale dzia a na rzecz rodowisk polskich na Ukrainie, wspó pracuj c m.in. z polskimi szko ami, szko ami sobotnimi, polskimi organizacjami, stowarzyszeniami i konsulatami. Pracownicy katedry przygotowuj testy do konkursów, olimpiad, zasiadaj w jury konkursów, organizuj warsztaty dla nauczycieli. Dla potrzeb edukacji szkolnej przygotowywane s podr czniki oraz poradniki metodyczne.

5 176 Obok tych wymiernych faktów warto doceni doskona atmosfer panuj c w zespole Katedry, nastawion na wspó prac i wzajemn pomoc. Problemem lwowskiej polonistyki jest tak jak w przypadku innych polonistyk zagranicznych brak mo liwo ci uczestnictwa w polskich projektach naukowych. Wydaje si to niesprawiedliwe, a my lenie warto ciuj ce polonistyki ze wzgl du na po o enie geograficzne jest my leniem ju bardzo anachronicznym. Mimo tak krótkiego okresu samodzielnego istnienia Katedra Filologii Polskiej NUL im. Iwana Franki w wielu dziedzinach mo e z powodzeniem uzupe nia dorobek polonistyk krajowych, jest ona obecnie jedn z najdynamiczniej rozwijaj cych si polonistyk zagranicznych i zajmuje przoduj c pozycj w ród polonistyk na Ukrainie. WIOLA PRÓCHNIAK Szko a J zyka i Kultury Polskiej KUL J ZYK POLSKI W CHICAGO RODZIMY? DRUGI? OBCY? STUDIA PODYPLOMOWE W ZAKRESIE NAUCZANIA J ZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO/DRUGIEGO Z ELEMENTAMI NAUCZANIA KULTURY POLSKIEJ KUL Jak w ka dym kraju równie w Polsce zinstytucjonalizowane nauczanie j zyka ojczystego ze zrozumia ych wzgl dów nale y do priorytetowych elementów kszta cenia szkolnego. Potrzeba nauczania j zyka polskiego dotyczy jednak nie tylko polskich szkó. Oprócz cudzoziemców na ró ne sposoby zwi zanych z Polsk i polsko ci tak e osoby polskiego pochodzenia (dzieci, m odzie i coraz cz ciej równie doro li) wykazuj potrzeb rozwijania, doskonalenia, a niekiedy poznawania od podstaw j zyka swoich przodków. Roczniki Humanistyczne 62(2014) z. 10