1. Zagadnienia ogólne projektowania systemów grzewczych

Transkrypt

1 1. Zagadnienia ogólne projektowania systemów grzewczych 1.1. Wstęp Oddajemy w Państwa ręce kolejną edycję poradnika projektanta pod tytułem Nowoczesne systemy grzewcze. Rozwój techniki grzewczej obserwowany w ostatnich latach znajduje odzwierciedlenie w niniejszym opracowaniu. Na szczególną uwagę zasługuje rozwój takich dziedzin jak pompy ciepła, technika solarna, technika kondensacyjna i ich wzajemne uzupełnianie się, co znajduje wyraz w proponowanych rozwiązaniach i zastosowaniach. W rozdziale pierwszym podano podstawowe dane na temat źródeł energii (paliw), omówiono najnowsze rozwiązania w technice kondensacyjnej, solarnej, pompach ciepła i pozostałych produktach firmy De Dietrich, takich jak kotły grzewcze i systemy automatyki. Omówiono również zagadnienia dotyczące projektowania systemów przygotowania ciepłej wody użytkowej (np. podgrzewaczy pojemnościowych), a także pewne zagadnienia dotyczące przykładowej analizy ekonomicznej wyboru źródła ciepła dla budynku. Rozdział drugi dotyczy zagadnień doboru urządzeń w systemach grzewczych podczas ich projektowania. Zawarto w nim takie zagadnienia, jak np. sporządzanie bilansów cieplnych na potrzeby c.o. wedlug europejskiej normy Metodyka obliczeń zapotrzebowania na moc cieplną PN-EN 12831:2006. Omówiono w tym rozdziale również takie zagadnienia, jak wymagania dotyczące oszczędności energii w budownictwie, dobór jednostek kotłowych, dobór podgrzewaczy c.w.u, dobór przewodów powietrzno-spalinowych oraz zagadnienia doboru pomp, armatury regulacyjnej oraz zabezpieczającej, rozdzielaczy hydraulicznych, a także zestawiono wymagania co do lokalizacji, wentylacji, odprowadzania spalin i wymagań budowlanych dla kotłowni o różnych mocach. W rozdziale trzecim przedstawiono i omówiono schematy technologiczne proponowanych systemów grzewczych opartych na kotłach grzewczych, kolektorach słonecznych oraz z wykorzystaniem pomp ciepła. Pragniemy zachęcić Państwa do lektury nowej edycji naszego poradnika oraz do zastosowania naszych urządzeń w swojej pracy. Jesteśmy przekonani, że ta książka przyda się Państwu w pracy i przyczyni do sukcesu, na którym z oczywistych względów bardzo nam zależy Źródła energii cieplnej W UE ponad 40% energii zużywanej jest na cele ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Do celów ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej (c.w.u.) w warunkach polskich wykorzystuje się następujące źródła energii: a) kotłownie na: gaz ziemny, na: gaz płynny, na: olej opałowy lekki, na: paliwa stałe (drewno, węgiel, koks); b) miejskie systemy ciepłownicze,

2 4 1. Zagadnienia ogólne projektowania systemów grzewczych c) pompy ciepła, d) energię słoneczną do celów grzewczych, e) gruntowe wymienniki ciepła. O wyborze konkretnego rodzaju źródła ciepła dla budynków decydują warunki lokalne (np. obecność gazu sieciowego, systemu ciepłowniczego), a także niezwykle istotnym parametrem jest koszt energii cieplnej uzyskiwanej z danego źródła ciepła. Należy pamiętać, iż o koszcie energii nie decyduje jedynie koszt paliwa, lecz także koszty utrzymania urządzeń, amortyzacja, sprawność, podatki itp Gaz ziemny Gaz ziemny jest to paliwo gazowe pochodzące ze złóż naturalnych, którego podstawowym składnikiem jest metan. Stanowi on mieszaninę lekkich węglowodorów. Według PN-87/C gaz pochodzenia naturalnego, którego głównym składnikiem jest metan (gazy wysokometanowe, zaazotowane, kopalne), został zaliczony do gazów II grupy. Zgodnie z PN-87/C wymagania dla gazów II grupy podano w tabeli 1. Tabela 1. Wymagania dla gazów ziemnych II grupy Wymagania Podgrupa GZ-35 GZ-41,5 GZ-50 Liczba Wobbego (MJ/m 3 ) zakres wartości 32,5 37,5 37,5 45,0 45,0 54,0 wartość nominalna 35 41,5 50 Ciepło spalania MJ/m 3 nie mniej niż 26,0 30,0 34,0 Wartość opałowa (MJ/m 3 ) nie mniej niż 27,6 (min. 24,0) 31 (min. 27,0) 35,9 (min. 31,0) Ciśnienie nominalne gazu przed aparatami gazowymi (kpa) 1,3 2,0 2,0 dopuszczalne wahania ciśnienia (kpa) +0,3 +0,3 +0,5 0,25 0,25 0,25 Użyte w tabeli 1 pojęcia oznaczają: Liczba Wobbego stosunek ciepła spalania gazu (MJ/m 3 ) do pierwiastka kwadratowego z liczby wyrażającej gęstość względną gazu w tych samych warunkach odniesienia: 0 C i 1013,25 hpa. Ciepło spalania paliwa jest to ilość ciepła w MJ/m 3 (lub kj/kg) wydzielona podczas zupełnego i całkowitego spalenia 1 m 3 paliwa gazowego lub 1 kg paliwa ciekłego, jeśli po zakończeniu spalania woda w produktach spalania występuje w postaci cieczy (skroplone skropliny), wartość liczbowa ciepła spalania odnosi się do temperatury t = 25 C i p = 0,1 MPa. Wartość opałowa ilość ciepła wyrażona w MJ/m 3 lub kj/kg wydzielona podczas zupełnego spalenia 1 m 3 paliwa gazowego lub 1 kg paliwa ciekłego, jeżeli po zakończeniu spalania w produktach spalania woda występuje w postaci pary, a wartość liczbową ilości ciepła odnosi się do t = 25 C i p = 0,1 MPa. Wartość opałowa jest zatem mniejsza od ciepła spalania o ilość ciepła potrzebną do odparowania wody zawartej w produktach spalania w postaci pary wodnej. Ciśnienie nominalne umownie przyjęta wartość ciśnienia charakteryzująca wytrzymałość elementu ciśnieniowego w temperaturze odniesienia; ciśnienie nominalne jest liczbowo równe wartości dopuszczonego ciśnienia roboczego.

3 1.2. Źródła energii cieplnej Gaz płynny Gaz płynny (gaz propanowo-butanowy) jest mieszaniną węglowodorów składającą się przede wszystkim z propanu i butanu oraz izobutanu; otrzymywany z gazu ziemnego mokrego lub z gazu rafineryjnego. Mieszaniny te pod ciśnieniem par własnych są cieczami w temperaturze około 20 C i są sklasyfikowane jako: mieszanina A (butan techniczny), mieszanina B (propan-butan techniczny), mieszanina C (propan techniczny). Praktyczne zastosowanie w ogrzewnictwie ma propan techniczny C [6], który jest skroplonym gazem węglowodorowym, zakwalifikowanym do materiałów niebezpiecznych w klasie 2 i klasie wybuchowości IIA, o gęstości względem powietrza 1,55 i granicy wybuchowości w powietrzu od 2,1% do 9,5%. Wymagania dla gazów węglowodorowych podane są w PN-82/C-96000, gdzie gazy płynne zostały zaliczone do III grupy gazów i oznaczono je symbolem GPB. Wymagania dla gazów płynnych podano w tabeli 2. Tabela 2. Wymagania dla gazów płynnych według PN-82/C Rodzaj gazu Wymagania Butan Propan-butan Propan techniczny techniczny techniczny (mieszanina A) (mieszanina B) (mieszanina C) Wartość opałowa (kj/kg) nie mniejsza niż Gęstość w temperaturze 15,6 C (t/m 3 ) nie mniejsza niż 0,564 0,500 0,495 Prężność par (MPa) w temperaturze: 15 C nie mniejsza niż 0,47 0,049 0, C nie mniejsza niż 70 C nie mniejsza niż 1,08 2,55 3,04 Ciśnienie nominalne gazu przed aparatami gazowymi (kpa) 3,6 3,6 3,6 dopuszczalne wahania ciśnienia (kpa) +0,8 +0,8 +0,8 0,7 0,7 0, Olej opałowy W ogrzewnictwie ze względu na swoje właściwości jako paliwo do domowych i komunalnych urządzeń grzewczych znalazł zastosowanie tzw. olej opałowy lekki. Właściwości oleju opałowego według DIN zawarto w tabeli 3. Tabela 3. Wybrane właściwości oleju opałowego Wymagania Wartość Wartość opałowa, nie mniejsza niż 42,0 MJ/kg Gęstość w temperaturze 15 C, nie więcej niż 0,860 kg/dm 3 Lepkość kinematyczna w temperaturze 20 C, nie więcej niż 6,0 cst Temperatura krzepnięcia, nie więcej niż 6 C Zawartość wody, w % masowych, nie więcej niż 0,05 Zawartość siarki, w % masowych, nie więcej niż 0,20

4 6 1. Zagadnienia ogólne projektowania systemów grzewczych Energia odnawialna Parlament Europejski przegłosował w dniu 17 grudnia 2008 r. pakiet ustaw, nazywanych pakietem klimatycznym 3 20%. Pakiet ten dotyczy: ograniczenia do 2020 roku emisji CO 2 o 20%, zmniejszenia zużycia energii o 20% oraz wzrost zużycia energii z odnawialnych źródeł z obecnych 8,5 do 20%. W państwach UE budynki odpowiadają za zużycie ok. 40% energii ogółem, stąd redukcja zużycia energii (pochodzącej z paliw kopalnych) oraz zastosowanie niekonwencjonalnych źródeł energii stanowią wyraźną linię postępowania w dążeniu do zwiększenia niezależności energetycznej UE i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, głównie CO 2. W tym celu UE znowelizowała dyrektywę EPBD (Dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków oryginalna wersja Dyrektywy 2002/ 91/WE). W myśl tej nowelizacji m.in. wszystkie budynki wybudowane po 31 grudnia 2020 roku będą musiały spełniać wysokie standardy energooszczędności i być zasilane w dużej mierze przez energię odnawialną. Nowa wersja dyrektywy została ogłoszona na przełomie marca i kwietnia 2010 [1]. W artykule 6. dotyczącym nowych budynków istnieje zapis, że państwa członkowskie UE podejmą niezbędne środki w celu zapewnienia nowym budynkom możliwości technicznych, środowiskowych i ekonomicznych systemów grzewczych alternatywnych, takich jak: a) zdecentralizowane systemy dostawy energii oparte na energii odnawialnej, b) skojarzona gospodarka energetyczna (kogeneracja), c) ogrzewanie lub chłodzenie lokalne, zwłaszcza gdy jest oparte w części lub w całości na energii odnawialnej. d) pompy ciepła powinny być brane pod uwagę na etapie przed rozpoczęciem budowy budynków. Nowa dyrektywa wymaga studiów wykonalności systemów alternatywnych dla wszystkich budynków. Przewiduje [1] się, że najczęściej stosowane technologie w systemach alternatywnych dużych budynków to zdecentralizowane systemy dostawy energii, kogeneracja, ogrzewanie i chłodzenie lokalne oraz pompy ciepła. Za źródła energii do celów ogrzewania przygotowania cieplej wody użytkowej można wykorzystać niekonwencjonalne i odnawialne źródła energii. Do nich można zaliczyć energie promieniowania słonecznego, energię gruntu, energię zawartą w powietrzu zewnętrznym itp. W ustawie Prawo energetyczne rozróżnia się następujące pojęcia: Rys. 1. Średnioroczne promieniowanie słoneczne w Europie [w kwh/m 2] ( Źródło: Komisja Europejska)

5 1.2. Źródła energii cieplnej 7 niekonwencjonalne źródło energii źródło, które nie wykorzystuje w procesie przetwarzania spalania organicznych paliw kopalnych odnawialne źródło energii źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania niezakumulowaną energię słoneczną w rozmaitych postaciach, a zwłaszcza energię rzek, wiatru, biomasy, energię promieniowania słonecznego. Do celów grzewczych, głównie w naszych warunkach klimatycznych, można wykorzystać energię promieniowania słonecznego, energię gruntu oraz energie zawartą w powietrzu zewnętrznym (pompy ciepła). Energetyka słoneczna w Unii Europejskiej Energia słoneczna jest stosowana do ogrzewania budynków, klimatyzacji pomieszczeń oraz ogrzewania wody użytkowej (rys. 2). W warunkach Polski średnie nasłonecznienie w poszczególnych miesiącach kształtuje się jak na rysunku 3. Rys. 2. Cieplna energetyka słoneczna w Unii Europejskiej w 2007 r. (Źródło: G. Stryi-Hipp, German experiences with support programs for the development of Photovoltaic and Solar Terma markets, Solar Support Programs, San Francisco 2009) 200 Nasłonecznienie [kwh/m 2 ] I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Miesiące Rys. 3. Średnie nasłonecznienie w Polsce w poszczególnych miesiącach

6 8 1. Zagadnienia ogólne projektowania systemów grzewczych Ilość energii cieplnej możliwej do uzyskania przez kolektory słoneczne w skali roku (uwzględniając średnioroczną sprawność instalacji z kolektorami w granicach 0,3 0,4) szacuje się na poziomie ~ kwh energii cieplnej w skali roku z 1 m 2 kolektora słonecznego. Analizując rozkład promieniowania słonecznego w Polsce, można stwierdzić, że w okresie letnim istnieją korzystne warunki do przygotowania c.w.u., natomiast w okresie zimowym, w którym występuje największe zapotrzebowanie na energię cieplną ze względu na ogrzewanie, praktycznie nie ma możliwość wykorzystania energii promieniowania słonecznego na potrzeby ogrzewania, Jedynie w okresach przejściowych np. kwiecień maj oraz wrzesień październik możliwe jest wspomaganie instalacji grzewczych energią promieniowania słonecznego. Grunt Ciepło zgromadzone w gruncie na niewielkiej głębokości pochodzi z energii słońca. Na skutek promieniowania słonecznego, energia cieplna gromadzi się w górnej warstwie gruntu. Wskutek zmian promieniowania słonecznego oraz zmian temperatury powietrza zewnętrznego, temperatura gruntu pod powierzchnia ziemi zmienia się w ciągu roku. Jedynie na głębokości powyżej 10 m praktycznie temperatura gruntu jest stabilna i niezmienna w ciągu roku. Energia zawarta w gruncie stanowić może dobre źródło energii (tzw. dolne źródło) dla pomp ciepła. W przypadku poboru ciepła z gruntu, istnieją dwa zasadnicze rozwiązania dotyczące posadowienia tzw. kolektorów w gruncie: poziomy wymiennik gruntowy ciepła, pionowy wymiennik gruntowy ciepła. Najczęściej stosowanymi systemami do pobierania ciepła z gruntu są wymienniki rurowe ułożone w gruncie na głębokości średnio od 1,0 do 1,6 metra (poniżej strefy zamarzania). Ilość energii, jaka może być pobrana przez gruntowy wymiennik ciepła zależy od warunków gruntowo-wilgotnościowych. Z jednego metra bieżącego takiego wymiennika ciepła można uzyskać od 17 do 50 W/m w zależności od rodzaju gruntu. Mniejsza wartość odnosi się do gruntu suchego, większa wartość do gruntu wilgotnego. W praktyce można orientacyjnie założyć, że powierzchnia, jaką zajmuje poziomy wymiennik gruntowy ciepła ułożony w formie tradycyjnej w postaci wężownicy zagłębionej w gruncie to około 4 4,5 m 2 powierzchni gruntu na 1 m 2 powierzchni ogrzewalnej budynku. Nie zaleca się, aby grunt nad poziomym wymiennikiem ciepła był pokryty twardą nawierzchnią, tylko zaleca się trawnik. Najlepsze warunki są wówczas do nagrzewania gruntu przez słońce. Pionowe wymienniki gruntowe są bardziej niezawodnym sposobem pozyskiwania energii z gruntu. Temperatura gruntu na głębokości poniżej 10 m jest już stabilna i dlatego pompy ciepła z takimi dolnymi źródłami ciepła pracują stabilniej oraz z większą efektywnością. W warunkach polskich można przyjąć, że odwierty pionowe mogą sięgać do 100 m. Oznacza to, że w zapotrzebowaniu na moc cieplną budynku około kw (na centralne ogrzewanie i przygotowanie c.w.u) potrzebne są np. dwa odwierty o głębokości do 100 m lub więcej odwiertów płytkich. Odległość w poziomie pomiędzy odwiertami powinna wynosić około 10 m, ze względu na ich wzajemne oddziaływania termiczne. Powietrze zewnętrzne Powietrze zewnętrzne może stanowić dolne źródło ciepła dla pompy ciepła. Wadą powietrza jako dolnego źródła ciepła jest jego zmienna temperatura i w okresie zimowym, w niskich temperaturach, gwałtownie spada ich współczynnik efektywności (COP) pompy ciepła, przez co ich eksploatacja może w pewnych zakresach temperatury (ujemne temperatury powietrza) być nieekonomiczna. W tabeli 4 przedstawiono częstotliwość występowania określonej temperatury powietrza zewnętrznego i niższej. Tabelę opracowano na podstawie danych ministerstwa infrastruktury (dla Wrocławia) średnie temperatury powietrza zewnętrznego na podstawie danych wieloletnich. Na rysunku 4 podano dodatkowo z dokładnością do 1 C czas występowania określonej temperatury powietrza zewnętrznego.

7 1.2. Źródła energii cieplnej 9 Tabela 4. Częstotliwość występowania danej temperatury i niższych w godzinach dla Wrocławia, według danych ze strony Ministerstwa Infrastruktury T z T h T z T h T z T h C h C h C h 18,0 3 1, , ,0 4 0, , ,0 6 1, , ,0 16 2, , ,0 20 3, , ,0 22 4, , ,0 39 5, , ,0 62 6, , ,0 90 7, , , , , , , , , , , , , , , , , , , i > , , , ,0 6769?, T [h] ,0-10,0 0,0 10,0 20,0 30,0Te, [ C] Rys. 4. Częstotliwość występowania temperatury zewnętrznej dla Wrocławia (oprac. własne na podst. [39]) Z tabeli 4 wynika, że temperatura powietrza zewnętrznego na podstawie wieloletnich obserwacji poniżej T z = 5 C oraz niższa występują statystycznie nie dłużej niż 431 godzin w roku, tzn. około dni w roku, czyli nie dłużej niż 10% długości sezonu grzewczego (ok dni w skali roku w Polsce). Oznacza to, że w przypadku zastosowania pompy ciepła typu powietrze woda, przez około dni należy założyć pracę dodatkowego źródła ciepła zamiast pracy pompy ciepła, z uwagi na jej nieefektywną pracę w zakresie temperatur ujemnych. Analizując pracę pompy ciepła w całym roku, przy dostawie energii na potrzeby ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej, energia z dodatkowego źródła ciepła (grzałka elektryczna lub kocioł na paliwo stałe, ciekłe lub gazowe) stanowić może od 5 do 20% ogólnej ilości energii dostarczanej do budynku w skali roku. Istnieje wiele rozwiązań pomp ciepła, w których znajdują się grzałki elektryczne (wspomagające pompę ciepła w szczytowych obciążeniach) lub podłącza się dodatkowe, zewnętrzne źródła ciepła, np. kocioł grzewczy, grzałki elektryczne (jednofazowe lub trójfazowe).

8 10 1. Zagadnienia ogólne projektowania systemów grzewczych 1.3. Koszty energii cieplnej w Polsce Koszty wytwarzania energii na potrzeby ogrzewania oraz przygotowania c.w.u. kształtują się w sposób bardzo zróżnicowany w zależności od zastosowanego systemu zaopatrzenia w ciepło. O kosztach zużywanej energii decyduje nakład finansowy związany z zakupem paliwa lub ciepła, konwersja paliwa w produkt końcowy oraz wydatki związane z eksploatacją i utrzymaniem systemów. Istotnym czynnikiem obliczania kosztów energii cieplnej jest prawidłowa ocena stanu systemu grzewczego oraz określenie sprawności zastosowanych instalacji ogrzewczych. W przypadku budynku mieszkalnego przewidziane jest rozpatrzenie użytkowania energii na cele ogrzewania i wentylacji oraz przygotowania c.w.u. Średnia sezonowa sprawność całkowita systemu grzewczego budynku η W,tot stanowi iloczyn następujących sprawności cząstkowych, których stabelaryzowane wartości zawarto w rozporządzeniu [2], tj.: średniej sezonowej sprawności wytworzenia nośnika ciepła z energii dostarczanej do granicy bilansowej budynku (energii końcowej) η W,g ; sprawność dla analizowanego przypadku powinna uwzględniać moc i stan techniczny źródła ciepła (wiek, stopień zużycia itp.), średniosezonowe obciążenie cieplne oraz rodzaj paliwa, średniej sezonowej sprawności przesyłu (dystrybucji) nośnika ciepła w obrębie budynku η W,d określanej w zależności od rozległości instalacji grzewczej, jakości jej izolacji cieplnej oraz sposobu prowadzenia sieci rozdzielczej, średniej sezonowej sprawności akumulacji ciepła w elementach pojemnościowych systemu grzewczego budynku η W,s przyjmowanej w zależności od parametrów zasobnika buforowego i jego usytuowania, średniej sezonowej sprawności regulacji i wykorzystania ciepła w budynku η W,e. Analiza stanu poszczególnych systemów grzewczych oraz ich sprawności przeprowadzana jest z uwzględnieniem obowiązujących przepisów, dokumentacją techniczną budynku wraz z instalacjami i urządzeniami, wiedzą techniczną oraz dostępnymi danymi katalogowymi urządzeń i elementów instalacji c.o. Osobnym zagadnieniem jest określenie sprawności instalacji c.w.u. Zgodnie z Rozporządzeniem [39] średnią sezonową sprawność całkowitą systemu przygotowania c.w.u. od wytworzenia do dostarczenia do punktu czerpalnego η W,tot określa się zgodnie z następującą zależnością: η = η η η η W,tot W, g W, d W, s W, e gdzie: η W,g średnia sezonowa sprawność całkowita systemu przygotowania c.w.u. od wytworzenia do dostarczenia do punktu czerpalnego (zależy od źródła ciepła jego rodzaju, stanu technicznego oraz liczby i mocy jednostek kotłowych), η W,d średnia sezonowa sprawność wytworzenia nośnika ciepła z energii dostarczanej do granicy bilansowej budynku (energii końcowej), η W,s średnia sezonowa sprawność akumulacji ciepłej wody w elementach pojemnościowych systemu ciepłej wody (w obrębie osłony bilansowej lub poza nią). Szacowane koszty energii mają charakter uproszczony i mogą być traktowane jako orientacyjne, gdyż rzeczywisty koszt energii zależy zarówno od zamówionej mocy, jak i taryfy (każde przedsiębiorstwo ma swoja taryfę), kosztów paliwa, np. różne koszty zakupu ekogroszku itp Oszacowane koszty energii cieplnej na przykładzie domu jednorodzinnego (poziom cen r.) Poniższy przykład stanowi ilustracje propozycji rachunku ekonomicznego dotyczącego wyboru źródła ciepła dla obiektu (np. dla domu jednorodzinnego). Przed przystąpieniem do obliczeń należy sprawdzić aktualne taryfy, według której odbiorca energii cieplnej rozliczałby się z dostawcą energii cieplnej.

9 1.3. Koszty energii cieplnej w Polsce 11 Rys. 5. Oszacowane koszty energii cieplnej w Polsce z uwzględnieniem sprawności systemów grzewczych (stan na dzień r.) Założenia: Dom jednorodzinny o powierzchni ogrzewanej F = 200 m 2, Oszacowane roczne zużycie energii cieplnej na potrzeby c.o wynosi E c.o. = 73,4 GJ, Na potrzeby c.w.u. roczne zużycie energii cieplnej E c.w.u. = 13,7 GJ/a. Na podstawie podanych założeń i uwzględniając sprawność systemów grzewczych oszacowano roczne koszty dostawy energii cieplnej dla domu jednorodzinnego (tabela 5). Rys. 6. Roczne koszty energii cieplnej (c.o. + c.w.u.) dla rozpatrywanego domu jednorodzinnego, gdzie: A kocioł elektryczny, B kocioł gazowy (gaz propan-butan), C kocioł olejowy, D pompa ciepła Alezio (+grzałka elektryczna), E węzeł cieplny, F kocioł gazowy z otwartą komora spalania (gaz E), G kocioł gazowy kondensacyjny, H kocioł na paliwo stałe (ekogroszek), I pompa ciepła Alezio (+kolektor słoneczny), J pompa ciepła Solo

10 12 1. Zagadnienia ogólne projektowania systemów grzewczych Tabela 5. Średnia sezonowa sprawność instalacji c.o. i c.w.u. oraz składowe sprawności wytworzenia nośnika ciepła, transportu, akumulacji oraz wykorzystania dla poszczególnych systemów zaopatrzenia w ciepło [39]