Wykorzystanie informacji ekonomicznej w procesie decyzyjnym 412[01].Z2.04

Transkrypt

1 MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI Grażyna Wysocka Wykorzystanie informacji ekonomicznej w procesie decyzyjnym 412[01].Z2.04 Poradnik dla nauczyciela Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom

2 Recenzenci: dr Roman Sobiecki mgr Zofia Sepkowska Konsultacja: mgr inż. Maria Majewska Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Maćkowska Korekta: Joanna Iwanowska Edyta Kozieł Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej Wykorzystanie informacji ekonomicznej w procesie decyzyjnym 412[01].Z2.04 zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik rachunkowości. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom

3 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie Wymagania wstępne Cele kształcenia Przykładowe scenariusze zajęć Ćwiczenia Przedmiot, cel i źródła analizy ekonomicznej Ćwiczenia Sprawdzian postępów Metody analizy ekonomicznej Ćwiczenia Analiza wykorzystania czynników produkcji Ćwiczenia Sprawdzian postępów Analiza sprawozdań finansowych Ćwiczenia Planowanie rzeczowe i finansowe Ćwiczenia Sprawdzian postępów Analiza zarządzania majątkiem przedsiębiorstwa Ćwiczenia Sprawdzian postępów Dźwignia finansowa Ćwiczenia Sprawdzian postępów Rachunek kosztów zmiennych Ćwiczenia Sprawdzian postępów Próg rentowności Ćwiczenia Sprawdzian postępów Analiza finansowa z wykorzystaniem komputera Ćwiczenia Sprawdzian postępów Ewaluacja osiągnięć ucznia Słownik polsko angielski pojęć ekonomicznych Literatura

4 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Państwu pomocny w kształtowaniu umiejętności uczniów z zakresu wykorzystania informacji ekonomicznej w procesie decyzyjnym. W poradniku zamieszczono: wymagania wstępne, w których wykazano umiejętności jakie uczeń powinien posiadać przed rozpoczęciem pracy z poradnikiem, cele kształcenia, wskazują jakie umiejętności uczeń nabędzie w procesie kształcenia przykładowe scenariusze zajęć, ćwiczenia, sposób ich wykonania i wyposażenie stanowiska pracy, sprawdzian postępów, poprzez który uczeń oceni poziom swojej wiedzy, sprawdzian osiągnięć pozwoli ocenić poziom ukształtowanych przez ucznia umiejętności w całej jednostce modułowej, literatura umożliwi uczniowi pogłębienie wiedzy z zakresu jednostki modułowej. 3

5 SCHEMAT UKŁADU JEDNOSTEK MODUŁOWYCH 412[01].Z2 Organizacja i finansowanie działalności przedsiębiorstwa 412[01].Z2.01 Prowadzenie polityki kadrowej przedsiębiorstwa 412[01].Z2.02 Organizowanie procesu gospodarczego przedsiębiorstwa 412[01].Z2.03 Finansowanie działalności przedsiębiorstwa 412[01].Z2.04 Wykorzystanie informacji ekonomicznej w procesie decyzyjnym 4

6 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: korzystać z różnych źródeł informacji, posługiwać się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości, rozróżniać i klasyfikować podmioty o różnej formie organizacyjno-prawnej, - zinterpretować charakter aktywów finansowych i pieniężnych, rozróżniać i klasyfikować koszty, rozróżniać kapitały własne i obce, sporządzać bilans i rachunek wyników, obliczać i interpretować wskaźniki struktury, posługiwać się wskaźnikami dynamiki, poruszać się w oknach systemu Windows, wykonywać podstawowe operacje na plikach i folderach, stosować adresowanie względne i bezwzględne, ustawiać format komórek, dodawać nowy arkusz w skoroszycie, zmieniać nazwę arkusza. 5

7 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: rozróżnić cele, przedmiot i zakres analizy ekonomicznej, ustalić zależności między zjawiskami ekonomicznymi, zebrać informacje do przeprowadzenia analizy ekonomicznej, w tym finansowej, przeprowadzić ekonomiczną analizę efektów rzeczowych i finansowych jednostek o różnym profilu działalności, obliczyć wskaźniki wydajności pracy i pracochłonności w przemyśle, handlu i usługach, obliczyć wskaźniki dynamiki oraz strukturę produkcji i sprzedaży, zidentyfikować czynniki wpływające na wielkość sprzedaży i produkcji, obliczyć wskaźniki efektywności wykorzystania maszyn i urządzeń, obliczyć i zinterpretować standardowe wskaźniki stosowane w analizie finansowej, uprościć bilans oraz rachunek zysków i strat dla potrzeb analizy, przeprowadzić przyczynową analizę wyniku finansowego, ocenić sytuację finansową jednostki na podstawie wybranych wskaźników, porównać sytuację finansową i majątkową przedsiębiorstw w tej samej branży, zaprezentować wyniki analizy finansowej, zastosować wyniki analizy planowania i prognozowania, wyjaśniać funkcję planowania w zarządzaniu przedsiębiorstwem, sklasyfikować plany według różnych kryteriów, opracować plan finansowy w oparciu o wyniki analizy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, rozróżnić zapotrzebowanie na środki finansowe ze źródeł wewnętrznych i zewnętrznych, zaplanować strukturę kapitałów korzystną dla przedsiębiorstwa, obliczyć i zinterpretować efekt dźwigni finansowej, obliczyć zapotrzebowanie na kapitał pracujący, ocenić opłacalność korzystania z różnych źródeł finansowania, obliczyć koszt kapitału, zastosować proste narzędzia rachunkowości zarządczej w prognozowaniu wyniku finansowego, sklasyfikować koszty dla potrzeb rachunku decyzyjnego, zastosować metody wyodrębniania kosztów zmiennych, oszacować koszty przyszłe metodą księgową, ustalić wynik finansowy w rachunku kosztów zmiennych, obliczyć i zinterpretować próg rentowności w ujęciu ilościowym i wartościowym, wyznaczyć strefę bezpieczeństwa przychodu, posłużyć się podstawową terminologią z zakresu analizy finansowej w języku obcym, sporządzić w arkuszu kalkulacyjnym formularz bilansu dla aktywów i pasywów, sporządzić w arkuszu kalkulacyjnym formularz rachunku zysku i strat, obliczyć w arkuszu pozycje wynikowe z bilansu i rachunku zysków i strat, obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym strukturę procentową danych z bilansu i rachunku zysku i strat, obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym dynamikę danych z bilansu i rachunku zysku i strat. zaprezentować dane z obliczeń w postaci graficznej. 6

8 4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ Scenariusz zajęć nr 1 Temat: Wpływ planowania rzeczowego i finansowego na perspektywiczny rozwój firmy. Czas trwania 135 min. Cele: Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: uzasadnić konieczność planowania w firmie, wskazać czynniki wpływające na planowanie rzeczowe i finansowe, skonstruować plany rzeczowe w firmie, opracować plan finansowy firmy, wskazać powiązania między planami cząstkowymi w planowaniu finansowym, wyszukać informacje do planowania rzeczowego i finansowego. Metody nauczania-uczenia się: miniwykład, dyskusja w grupie, pogadanka heurysrtczna, ćwiczenia praktyczne. Formy organizacyjne pracy uczniów: praca indywidualna, praca w grupie literatura zgodnie z punktem 4.3 i 4.5 poradnika dla nauczyciela ćwiczenie , foliogramy, kartki papieru, flamastry, rzutnik. Przebieg zajęć: 1. Wprowadzenie. 2. Uświadomienie celów zajęć. 3.Plan zajęć: A. Konieczność planowania działalności gospodarczej w gospodarce rynkowej: wstęp należy przybliżyć uczniom pojęcie planowania, podkreślić, że planujemy nie tylko działalność gospodarczą, ale także własne życie w bliższej i dalszej perspektywie, ( 5 min) uczniowie mają w grupach czteroosobowych na karteczkach dokończyć zdanie: Firma produkcyjna Misiek musi zaplanować swoją produkcję na najbliższy miesiąc, kwartał rok, ponieważ..., (10 min.) 7

9 nauczyciel poleca uczniom przykleić karteczki na tablicy, grupując je według podobieństwa odpowiedzi, np. czynniki ekonomiczne, czynniki społeczne odczytuje i komentuje opinie uczniów. następnie przedstawia na foliogramie klasyfikację planów według różnych kryteriów, omawiając jednocześnie te kryteria.(20 min.) B. Planowanie rzeczowe i finansowe. wstęp należy zwrócić uwagę, że z punktu widzenia działalności firmy najważniejszy podział planów, uwzględniający jej perspektywiczny rozwój to planowanie rzeczowe i finansowe, (10 min.) Przykładowy foliogram: Kryteria podziału planów: okres planowania zasięg planowania rodzaj planowania szczebel planowania struktura planów Rodzaje planów: wieloletnie, roczne, kwartalne, tygodniowe, międzynarodowe, krajowe, regionalne, branżowe, usługowe, handlowe, produkcyjne, strategiczne, taktyczne, operatywne, analityczne, syntetyczne, współzależne. uczniowie zapoznają się z elementami wpływającymi na planowanie rzeczowe i finansowe (poradni dla ucznia 4.5), (10 min.) nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy, każda z nich wyszukuje w Poradniki dla ucznia ( materiał nauczania wiadomości na temat: I grupa planowanie sprzedaży i produkcji wyrobów, II grupa planowanie zaopatrzenia i zatrudnienia, III grupa planowanie wyniku finansowego, (15 min.) C.. Planowanie wyniku finansowego w firmie Misiek. uczniowie w grupach określają czynniki które wpływają na poszczególne rodzaje planów, (10 min.) nauczyciel przedstawia uczniom dane dotyczące firmy Misiek zgodnie z ćwiczeniem poradnika dla ucznia, jednocześnie zwraca uwagę na konieczność wymiany informacji między grupami w celu sporządzenia wskazanych planów, (5 min.) uczniowie wykorzystując wcześniej nabytą wiedzę z rozdziału 4.3.i informacje zawarte w rozdziale 4.5 poradnika dla ucznia, wykonują w grupach obliczenia i przekazują sobie niezbędne informacje. Wyniki obliczeń przedstawiają na zbiorczej planszy, przygotowanej przez nauczyciela. (35 min.) 4.Podsumowanie zajęć (10 min.) uczniowie uzasadniają konieczność planowania działalności gospodarczej, wskazują jakie informacje są niezbędne do planowania rzeczowego i finansowego, wskazują powiązania między planami cząstkowymi w planowaniu rzeczowy i finansowym 5.Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ich aktywności (5 min.) 8

10 Scenariusz zajęć nr 2 Temat: Analiza stopnia wykorzystania czynników produkcji w firmie. Czas trwania - 90 min Cel ogólny: - kształtowanie umiejętności przeprowadzania analizy stopnia wykorzystania czynników produkcji w firmie, Cele szczegółowe: Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć: wymienić czynniki produkcji w firmie, scharakteryzować czynniki produkcji, obliczyć wskaźniki wykorzystywane do analizy czynników produkcji, wymieniić czynniki wpływające na stopień wykorzystania maszyn, urządzeń, materiałów i pracowników, Metody kształcenia: miniwykład, dyskusja w grupie. Formy organizacyjne pracy uczniów: praca indywidualna, praca w grupie. literatura zgodnie z punktem 4.3 poradnik dla ucznia, kartony papiery, mazaki. PRZEBIEG ZAJĘĆ I. Sprawy organizacyjne (5 min). 1. Podanie tematu ZAJĘĆ 2. Przedstawienie celu kształcenia II. Wprowadzenie do tematu (10 min). - przypomnienie wiadomości o czynnikach produkcji. III. Realizacja zadań dydaktycznych (55 min). A. nauczyciel dzieli klasę na trzy zespoły, lider każdego zespołu losuje jedną kartkę przygotowaną przez nauczyciela. Na kartkach jest napisane: maszyny i urządzenia, materiały, zatrudnienie. B. nauczyciel - zwraca się do uczniów z poleceniem określenia czynników wpływających na efektywność wykorzystania wylosowanych przez poszczególne grupy, czynników produkcji 9

11 C. nauczycie zwraca się z poleceniem odszukania w Poradniku dla ucznia, punkt 4.3. wskaźników niezbędnych do obliczenia stopnia wykorzystania czynników produkcji wylosowanych przez grupę, zapisaniu ich na kartonach i powieszeniu na tablicy, D. nauczyciel zwraca się do uczniów z poleceniem analizy i interpretacji tych wskaźników, E. lider każdego zespołu przedstawia wnioski swojego zespołu według określonego przez nauczyciela porządku : - czynniki wpływające na efektywność wykorzystania danego czynnika produkcji, - wskaźniki niezbędne do obliczenia stopnia wykorzystania danego czynnika produkcji, - analiza i interpretacja tych wskaźników IV. Podsumowanie zajęć (15 min). 1. Uczniowie uzasadniają konieczność efektywnego wykorzystania czynników produkcji 2. Wymieniają wskaźniki niezbędne do określenia stopnia efektywności wykorzystania czynników produkcji. V. Podanie i omówienie pracy domowej (5 min). 1. Zadania obowiązkowe: - wykorzystaj znane ci wskaźniki do rozwiązania ćwiczeń Zadanie dla chętnych: - przeprowadź analizę otrzymanych wyników. 10

12 5. ĆWICZENIA 5.1. Przedmiot, cel i źródła analizy ekonomicznej Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Rozróżnianie rodzajów analizy ekonomicznej Arkusz ćwiczeń numer 1 1. Analiza stanu bezrobocia w gospodarce Analiza przeprowadzona przed podjęciem decyzji Analiza produkcji i zaopatrzenia Ocena działalności firmy na podstawie wskaźników Analiza potrzebna do podejmowania jednorazowej decyzji Analiza sugerująca działania naprawcze Analiza ogólnej sytuacji finansowej firmy Analiza po zakończeniu przedsięwzięcia... 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) zgromadzić literaturę, 3) zapoznać się z rodzajami analizy ekonomicznej (materiał nauczania pkt ), 4) przeczytać podane niżej przykłady i przyporządkować je określonemu rodzajowi analizy, 5) wpisać rodzaj analizy na wykropkowane miejsce w arkuszu ćwiczeniowym nr 1. 6) zaprezentować efekty swojej pracy. dyskusja, ćwiczenia w grupie Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. arkusz ćwiczeniowy nr 1 Ćwiczenie 2 Rozróżnianie rodzajów materiałów źródłowych 11

13 . 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) zgromadzić literaturę, 3) zapoznać się z rodzajami materiałów źródłowych (materiał nauczania pkt ), 4) przeczytać zamieszczone w tabeli nazwy materiałów źródłowych, 5) zaznaczyć X miejsce powstawania danego materiału źródłowego, 4) zaprezentować efekty swoje Tabela Materiały źródłowe ewidencyjne i pozaewidencyjne Lp. Materiały źródłowe Ewidencja operatywna księgowa 1. Biznesplan 2. Ilość przepracowanych godzin przez Kowalskiego 3. Stan majątku firmy 4. Należności inkasowane od każdego klienta 5. Wnioski pokontrolne 6. Stan kapitałów w firmie 7. Ilość wykonanej produkcji na każdym stanowisku Materiały pozaewid. - dyskusja, - ćwiczenia w grupie. Środki dydaktyczne - Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. - kalkulator, - linijka, - zeszyt. Ćwiczenie 3 Dochody i wydatki gospodarstwa domowego 1) zapoznać się z dochodami i wydatkami rodziny Miśków (Tabela ) 2) zsumować kwotę dochodów i wydatków, 3) porównać kwotę dochodów i wydatków, 4) zaproponować działania zmierzające do zrównoważenia budżetu rodziny Miśków, 5) policzyć strukturę kosztów i przedstawić ją graficznie za pomocą histogramu, 12

14 6) przeprowadzić analizę dochodów i wydatków, 7) zaproponować działania zmierzające do zrównoważenia budżetu rodziny Miśków, 8) przedstawić graficznie strukturę wydatków, 9) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia. - Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. - kalkulator, - linijka, - zeszyt Tabela Dochody i wydatki gospodarstwa domowego Dochody Kwota Wydatki Kwota - wynagrodzenie za - komorne za 1800,00 pracę - tata mieszkanie 580,00 - wynagrodzenie za pracę -mama 1580,00 - prąd 100,00 - renta babci 1200,00 - telefon stacjonarny 230,00 - dywidenda 550,00 - telefony komórkowe 200,00 - stypendium Kasi 300,00 - żywność 2000,00 - papierosy 400,00 - teatr, kino, rozrywka 300,00 - inne 200,00 RAZEM Struktura wydatków Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: Tak Nie 1) zdefiniować pojęcia: analiza i analiza ekonomiczna, 2) rozróżnić rodzaje analizy ekonomicznej, 3) wskazać cel i przedmiot analizy ekonomicznej, 4) identyfikować sposób powstawania materiałów źródłowych, 5) zebrać informacje niezbędne do przeprowadzenia analizy ekonomicznej, 6) wykazać współzależność między zjawiskami ekonomicznymi, 7) analizować sytuację finansową gospodarstwa domowego? 13

15 5.2. Metody analizy ekonomicznej Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Analiza wykonania produkcji. 1) wybrać metodę analizy, którą wykorzystasz w ćwiczeniu (materiał nauczania pkt 4.2.1) 2) wykonać obliczenia wykorzystując dane z tabeli ) obliczyć procent wykonania planowanej produkcji, 4) przeprowadzić analizę otrzymanych wyników, 5) zaprezentować wyniki analizy i wyciągnąć wnioski. - dyskusja, - ćwiczenia w grupie, - pokaz z objaśnieniami - kalkulator, - zeszyt, - Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym Tabela Wykonanie i plan produkcji w mleczarni JOGUŚ w roku 2004 Wielkość produkcji w Produkcja w roku 2004 Procent Lp. szt. planowana wykonana wykonania 1. Jogurty malinowe Jogurty jabłkowe Serek waniliowy Serek truskawkowy Serek naturalny Kefir Razem Odchylenia Ćwiczenie 2 Analiza produkcji i kosztów 14

16 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zapoznać się z materiałem nauczania pkt ) przeprowadzić analizę wielkości produkcji i kosztów w dwóch firmach wykorzystując dane z tabela , 4) wyciągnąć wnioski i zaprezentować efekty swojej pracy. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Tabela Produkcja i koszty w firmie GACEK i KUBUŚ Produkcja w Wyszczególnienie Koszty w tys. zł sztukach Firma GACEK Firma KUBUŚ Ćwiczenie 3 Wpływ inflacji na rachunek zysków i strat w firmie 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt ) na podstawie danych z tabeli zdecydować, który rok będzie korygowany wskaźnikiem inflacji, 3) wykonać obliczenia, 4) przeprowadzić analizę otrzymanych wyników, 5) zweryfikować wyniki pracy w grupie, 6) wyciągnąć wnioski i zaprezentować efekty swojej pracy. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. 15

17 Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Tabela Wybrane pozycje z rachunku zysków i strat firmy GACEK Wyszczególnienie Rok 2003 Wielkość skorygowana Rok 2004 Przychody ze sprzedaży w tys Koszty działalności w tys Zysk ze sprzedaży w tys. Wsk inflacji w roku bieżącym 7% Dynamika w % Przed skorygowa niem Po skorygo waniu Ćwiczenie 4 Analiza płac w firmie metodą kolejnych podstawień. 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt , 2) wybrać wzory stosowane w metodzie kolejnych podstawień, 3) wykonać obliczenia wykorzystując dane z tabeli ) przeprowadzić analizę otrzymanych wyników, 5) zaprezentować efekty swojej pracy i wyciągnąć wnioski. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. 16

18 Tabela Koszty wpływające na płace zasadnicze w firmie X. Lp. Wyszczególnienie Rok Rok Liczba zatrudnionych pracowników (a) Przeciętna liczba przepracowanych rh. Przez 1 robotnika (b) Średnia stawka godzinowa (c) Płace zasadnicze (Z) Żródło: opracowanie własne. Ćwiczenie 5 Kwartalna analiza produkcji w firmie 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt , 2) wybrać metodę do przeprowadzenia kwartalnej analizy produkcji, 3) wykonać obliczenia, wykorzystując dane z tabeli ) wpisać wyniki obliczeń do tabeli ) przeprowadzić analizę otrzymanych wyników, 6) zaprezentować wyniki i uzasadnić konieczność przeprowadzania kwartalnej analizy produkcji. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Tabela Produkcja w firmie JOGUŚ w 2004 Lp. Wyszczególnienie Kwartały I II III IV 1. Wielkość produkcji w szt. w firmie JOGUŚ Odchylenia w sztukach w 2. stosunku do: I kwartału poprzedniego kwartału Wskaźniki procentowe: 3. proste łańcuchowe Razem 17

19 Ćwiczenie 6 Metody analizy ekonomicznej 1) wybrać odpowiednią metodę jaką zastosujesz do analizy danych z tabeli , 2) obliczyć wielkości skorygowane, 3) obliczyć odchylenia bezwzględne i względne, 4) wpisać wyniki obliczeń do tabeli, 5) zinterpretować wyniki. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Tabela Produkcja, koszty i zużycie materiałowe (w tys.) w firmie GACEK w latach 2004 i 2005 Lp. Wyszczególnienie 2003 Wielk. Odchylenia skorygow 2004 Procent ane bezwz. wzgl. 1. Produkcja w szt X Koszty Zużycie materiałów Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: 1) klasyfikować metody analizy ekonomicznej, 2) rozróżniać odchylenie względne i bezwzględne, 3) ustalać współzależność między zjawiskami ekonomicznymi, 4) zidentyfikować czynniki wpływające na badane zjawisko, 5) przeprowadzać analizę metodą porównań, 6) przeprowadzać analizę metodą kolejnych podstawień, 7) interpretować wyniki analizy ekonomicznej? Tak Nie 18

20 5.3. Analiza wykorzystania czynników produkcji Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Analiza zużycia maszyn i urządzeń w firmie 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt , 2) zapisać wzór na obliczenie wskaźnika zużycia maszyn i urządzeń, 3) obliczyć poziom tego wskaźnika wykorzystując dane z tabeli, ) porównać wartości tych wskaźników, 5) ocenić, w której firmie i w jakim okresie poziom mechanizacji był wyższy, 6) zaprezentować otrzymane wyniki. dyskusja, ćwiczenia w grupie, Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator. Tabela Wartość brutto i umorzenie maszyn i urządzeń w firmie GACEK i KUBUŚ. FIRMA lata GACEK maszyny i urządzenia KUBUŚ maszyny i urządzenia Wskaźnik Wartość Wartość Wartość Wartość zużycia brutto (zł.) umorzenia(zł.) brutto (zł.) umorzenia(zł.) /- Ćwiczenie 2 Obliczanie efektywnego czasu pracy. Firma GUZIK posiada dwie identyczne maszyny do szycia pracujące w systemie dwuzmianowym. Oblicz efektywny czas pracy tych maszyn w ciągu drugiego kwartału 2004 roku. W tym okresie maszyny przez dwa dni były remontowane. Założenia do zadania: kwartał 90 dni, liczba dni wolnych 24, zmiana 8 godzin. 19

21 Uczeń powinien 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt , 2) zapisać wzór na obliczenie efektywnego czasu pracy maszyn i urządzeń, 3) podstawić dane do wzoru, 4) wykonać obliczenia, 5) zweryfikować wyniki, 6) zaprezentować efekty pracy. dyskusja, ćwiczenia w grupie, Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Ćwiczenie 3 Obliczanie wskaźnika efektywności wykorzystania maszyn i urządzeń. Na podstawie danych z ćwiczenia 2, oblicz wskaźnik przeciętnej wydajności maszyn, jeżeli faktyczna wielkość produkcji wykonana na tych maszynach wynosi szt. Oblicz wskaźnik efektywności wykorzystania maszyn, jeżeli ich zdolność produkcyjna zgodnie z normami wynosi szt. 1) wybrać i zapisać wzór na obliczenie przeciętnej wydajności maszyn i urządzeń (materiał nauczania pkt ), 2) podstawić dane do wzoru, 3) wykonać obliczenia, 4) zapisać wzór na obliczenie wskaźnika efektywności wykorzystania maszyn, 5) podstawić dane do wzoru, 6) wykonać obliczenia, 7) zinterpretować i zaprezentować wyniki. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. 20

22 Ćwiczenie 4 Analiza wykorzystania zdolności produkcyjnej maszyn i urządzeń. sposób wykonania oraz podać Przeprowadź analizę wykorzystania zdolności produkcyjnej maszyn i urządzeń w dwóch identycznych firmach tej samej branży. Tabela Wskaźnik efektywności wykorzyst. maszyn i urządzeń Okres Wskaźnik efektywności wyk maszyn i urządzeń Firma A Firma B 1. 90% 48% 2, 85% 57% 3. 62% 95% 1) wyszukać w materiale nauczania interpretację wskaźnika wykorzystania zdolności produkcyjnej maszyn i urządzeń, 2) przeprowadzić analizę poziomu tego wskaźnika w firmie A i B, wykorzystując dane w tabeli ) zaprezentować efekty swojej pracy. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Ćwiczenie 5 Obliczanie wskaźnika fluktuacji w firmie. Oblicz i zinterpretuj wskaźnik fluktuacji w firmie zatrudniającej w ciągu ostatniego roku 105 pracowników. W okresie tym 13 pracowników zwolniło się dobrowolnie z pracy, a 3 ją porzuciło. 21

23 1) zapisać wzór na wskaźnik fluktuacji, korzystając z materiału nauczania pkt ) podstawić dane z zadania do wzoru, 3) wykonać obliczenia, wyniki zinterpretować. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Ćwiczenie 6 Obliczanie wskaźnika wydajności pracy. Oblicz wskaźnik wydajności pracy pracownika, który w ciągu 8 godzin wykonał 200 szt. wyrobu. W jakim procencie wykonał normę, jeżeli dla tego stanowiska wynosi ona 27 szt./godz. Otrzymane wyniki zinterpretuj. 1) wybrać i zapisać wzór na wskaźnik wydajności i wskaźnik wykonania normy wydajności pracy pracownika ( materiał nauczania ) 2) obliczyć wybrane wskaźniki, 3) zweryfikować wyniki, 4) ocenić poziom kształtowania się tych wskaźników. 5) zaprezentować wyniki. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. 22

24 Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: 1) wymienić i scharakteryzować czynniki produkcji, 2) obliczyć i interpretować wskaźnik zużycia maszyn i urządzeń, 3) wymienić czynniki wpływające na zdolność produkcyjną przedsiębiorstwa, 4) obliczyć i zinterpretować wskaźniki wydajności pracy i pracochłonności, 5) obliczyć wskaźnik efektywności wykorzystania maszyn i urządzeń, 6) obliczyć i zinterpretować wskaźnik fluktuacji, 7) wyjaśnić różnicę między wskaźnikiem wydajności a wskaźnikiem wykonania normy wydajności? Tak Nie 23

25 5.4 Analiza sprawozdań finansowych Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Bilans spółki w wersji uproszczonej. Sporządź bilans spółki w wersji uproszczonej z zachowaniem wszystkich cech formalnych. Przedsiębiorstwo Handlowe DROPSIK sp. zo.o. w dniu X r. posiadało następujące składniki majątku i źródła jego finansowania. Tabela Składniki majątku i źródła finansowania P.H. DROPSIK Lp. Wyszczególnienie Kwota 1. Kapitał zakładowy Kapitał zapasowy Środki pieniężne na rachunku bankowym Środki transportu Wynik finansowy netto (należy ustalić) 6. Środki pieniężne w kasie Usługi w toku Zaliczki wypłacone na delegacje Kwoty należne od odb.za wyk. usługi Materiały na składzie Niewypłacone wynagrodzenia za grudzień Zadłużenie z tytułu dostaw Zadłużenie z tytułu otrzymania kredytu Maszyny i urządzenia techniczne Udziały w obcych jednost. (bezterminowo) ) przypomnieć, z jakich elementów składa się bilans w wersji uproszczonej (materiał nauczania ), 2) przyporządkować dane z tabeli do odpowiednich pozycji w bilansie, 3) obliczyć wynik finansowy netto, 4) zsumować aktywa i pasywa, 5) sprawdzić, czy bilans uproszczony, który sporządziłeś zawiera wszystkie elementy formalne. 6) zaprezentować efekty pracy. dyskusja, ćwiczenia w grupie, 24

26 pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Ćwiczenie 2 Rozróżnianie wskaźników finansowych wykorzystywanych w analizie ekonomicznej. Uzupełnij poniższe zdania, wstawiając nazwę wskaźników, których one dotyczą : 1. Wskaźniki, które informują o zdolności firmy do regulacji zobowiązań krótkoterminowych, czyli o jej wypłacalności to wskaźniki Wskaźniki, które umożliwiają ocenę efektywności wykorzystania przez przedsiębiorstwo zasobów majątkowych to wskaźniki Wskaźniki, które charakteryzują zysk na tle wielkości, które przyczyniły się do jego powstania to wskaźniki Wskaźniki, które określają stopień finansowania przedsiębiorstwa przez kapitały obce i oceniają sytuację firmy w dłuższym okresie, to wskaźniki... 1) zapoznać się z charakterystyką wskaźników finansowych zawartą w materiale nauczania ) uzupełnić poniższe zdania, wstawiając nazwę wskaźników, których one dotyczą : dyskusja, ćwiczenia indywidualne, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. Ćwiczenie 3 Analiza sytuacji finansowej i majątkowej firm. 25

27 1) przyporządkować wskaźniki z tabeli odpowiednim grupom wskaźników oceniających kondycję finansową firmy, 2) porównać poziom wskaźników w firmie A i B, z ich poziomem wzorcowym, 3) wskazać, która z firm jest w lepszej kondycji finansowej, 4) zaproponować działania jakie powinna podjąć firma będąca w gorszej sytuacji finansowej, 5) zweryfikować i zaprezentować wyniki Tabela Wskaźniki analizy finansowej w firmie A i B Lp. Wskaźnik Firma A Firma B 1. bieżącej płynności 1,5 0,95 2. pokrycia majątku kapitałami własnymi 1 0,90 3. wiarygodności kredytowej 1,7 1,2 4. rotacji należności rentowności sprzedaży 9,5% 6,7% dyskusja, ćwiczenia indywidualne i grupowe, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Ćwiczenie 4 Analiza finansowa firmy. Na podstawie informacji zawartych w uproszczonym bilansie i rachunku zysków i strat, przeprowadź analizę finansową Przedsiębiorstwa OTEKS, wykorzystując znane ci wskaźniki analizy ekonomicznej. 1) zapoznać się z rodzajami wskaźników wykorzystywanych w analizie finansowej firmy (materiał nauczania ) 2) wybrać wskaźniki, które wykorzystasz do analizy, 3) obliczyć wybrane wskaźniki, 4) zinterpretować otrzymane wyniki, 5) wyjaśnić, czy kondycja finansowa firmy polepszyła się, czy pogorszyła, 26

28 6) uzasadnić rozwiązanie. Tabela Bilans przedsiębiorstwa OTEKS na 31. XI r. Lp AKTYWA Stan na 2004 Stan na 2004 Lp PASYWA począt koniec począt koniec A Aktywa trwałe A. Kapitał własny i rezerwowy I. wart. niematerialne i prawne I. akcyjny II. rzeczowe II zapasowy III finansowe III rezerwowy B. Aktywa obrotowe IV Zysk netto w podziale na I. zapasy a. dywidendę II. należności b. zysk pozostawiony III środki pieniężne i papiery wart B. Zobowiązania IV rozliczenia międzyokresowe I. długoterminowe II. bieżące RAZEM I + II RAZEM I + II Tabela Rachunek zysków i strat (wersja uproszczona) 2004 Lp. Wyszczególnienie Rok ubiegły Rok bieżący A. Przychód ze sprzedaży B. Koszty działalności C. Zysk ze sprzedaży H. Odsetki dla jednostek powiązanych K. Zysk brutto dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, 1) zapoznać się z charakterystyką wskaźników finansowych zawartą w materiale nauczania ) uzupełnić poniższe zdania, wstawiając nazwę wskaźników, których one dotyczą : 27

29 Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: 1) wymienić grupy wskaźników wykorzystywanych do analizy finansowej firmy, 2) obliczyć i zinterpretować standartowe wskaźniki stosowane w analizie finansowej, 3) uprościć bilans oraz rachunek zysków i strat, 4) porównać sytuację finansową i majątkową przedsiębiorstw tej samej branży, 5) ocenić sytuację finansową jednostki na podstawie wybranych wskaźników, 6) zaprezentować wyniki analizy. Tak Nie 28

30 5.5 Planowanie rzeczowe i finansowe Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Planowanie wyniku finansowego w firmie. 1) wybrać wzory niezbędne do obliczenia: przychodu ze sprzedaży, zużycia materiału, zakupu materiałów, liczby pracowników i ich wynagrodzenia, wyniku finansowego w firmie MISIEK, 2) podstawić do wybranych wzorów dane z tabeli ) wykonać obliczenia, 4) zaprezentować wyniki. Tabela Dane dotyczące firmy MISIEK 1. wielkość produkcji 5120 miśków 2. cena zbytu 25 zł. 3. norma zużycia tkaniny 0,40 m/miśka 4) norma czasu pracy 16,5 min/miśka 5. efektywny czas pracy w danym 176 godz. okresie 6. cena zakupu tkaniny 10 zł. 7. zapas końcowy 200 m 8. zapas początkowy 150 m 9. stawka za godzinę 15 zł 10. koszty wydziałowe koszty zarządy koszty sprzedaży 4000 dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. 29

31 Ćwiczenie 2 Obliczanie zysku Oblicz zysk netto przedsiębiorstwa stosując następujące dane: planowana sprzedaż produkcji w cenach zbytu zł planowana sprzedaż po koszcie własnym zł zyski nadzwyczajne 5 zł straty nadzwyczajne 3 zł podatek dochodowy 19% wpłata z zysku do budżetu 12% 1) wybrać właściwe wzory z materiału nauczania 4.5.1, 2) wykonać obliczenia wykorzystując powyższe dane, 3) zinterpretować i zaprezentować wyniki. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Ćwiczenie 3 Planowanie kosztów płac. 1) wybrać właściwe wzory z materiału nauczania 4.5.1, 2) wykonać obliczenia wykorzystując poniższe dane: planowana produkcja 5000 szt. norma czasu pracy 20 min/ szt. stawka za godzinę 10 zł. 3) zweryfikować wyniki, 4) zaprezentować efekty swojej pracy. 30

32 dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: 1) wymienić funkcje planowania w zarządzaniu, 2) sklasyfikować plany według różnych kryteriów, 3) wymienić czynniki wpływające na wielkość produkcji, 4) wymienić czynniki wpływające na wielkość sprzedaży, 5) wymienić czynniki wpływające na wielkość zatrudnienia, 6) wymienić czynniki wpływające na koszty w firmie, 7) opracować plan finansowy w oparciu o wyniki analizy sytuacji finansowej firmy. Tak Nie 31

33 5.6. Analiza zarządzania majątkiem przedsiębiorstwa Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Ważony koszt kapitałów w firmie. Na podstawie danych z tabeli oblicz koszt ważony kapitałów firmie X, wykorzystując metodę księgową. Tabela Źródła finansowania w firmie X. Źródła finansowania Księgowa wartość kapitału (tys.) wagi koszt składowych kapitału (%) 1. zysk zatrzymany kredyt długoterminowy ,81 3. kredyt krótkoterminowy ,81 Ogółem 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt ) przeprowadzić analizę danych z tabeli ) wybrać odpowiednie wzory, 4) obliczyć wartość księgową kapitału w firmie, 5) obliczyć wagi poszczególnych rodzajów kapitałów w kapitale ogółem, 6) obliczyć ważony koszt kapitału dla każdego źródła finansowania, 7) obliczyć ważony koszt zaangażowanych kapitałów w firmie X, 8) otrzymane wyniki zweryfikować, 9) zaprezentować efekty swojej pracy. ważony koszt kapitału dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Ćwiczenie 2 Obliczanie złotej reguły finansowej 32

34 Na podstawie danych zawartych z tabeli porównaj wskaźniki struktury kapitałów w firmie A i B oraz oblicz i zinterpretuj złotą regułę finansową. Tabela Kapitały w firmie A i B. Wskaźniki struktury Kapitały w firmie Treść w firmie A B A B Kapitały własne (tys.) Kapitały obce (tys.) RAZEM KAPITAŁY Wskaźnik złotej reguły finansowej 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt ) obliczyć strukturę kapitałów w firmie A i B, wykorzystując dane z tabeli ) obliczyć zgodnie ze wzorem wskaźnik złotej reguły finansowej, 4) wyniki obliczeń wpisać do tabeli 5) zinterpretować otrzymane wyniki, 6) zaprezentować efekty swojej pracy. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Ćwiczenie 3 Obliczanie złotej reguły bilansowej Na podstawie danych z tabeli oblicz i zinterpretuj: wskaźniki struktury kapitałów w firmie A i B oraz złotą regułę bilansową I. 33

35 Tabela Kapitały i aktywa trwałe w firmie A i B. Wskaźniki struktury Kapitały w firmie Treść w firmie A B A B Kapitały własne (tys.) Aktywa trwałe netto Wskaźnik złotej reguły bilansowej I 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt ) obliczyć wskaźniki struktury, 3) obliczyć zgodnie ze wzorem wskaźnik złotej reguły bilansowej I, 4) wyniki obliczeń wpisać do tabeli, 5) zinterpretować otrzymane wyniki, 6) wnioski zapisać w zeszycie. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Ćwiczenie 4 Porównywanie wskaźników złotej reguły bilansowej. Na podstawie danych zawartych w tabeli oblicz i zinterpretuj wskaźnik złotej reguły bilansowej II, suma bilansowa w obu firmach wynosi 300 tys. zł. Tabela Kapitały stałe i aktywa trwałe w firmie A i B. Treść FIRMA Wielkości bezwzględne A B Kapitał stały ( tys.) X X Zobowiązania długoterminowe (tys.) Kapitał własny RAZEM KAPITAŁ STAŁY Aktywa trwałe netto (tys.) Wskaźnik złotej reguły bilansowej II 34

36 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt ) wybrać wzór na obliczanie złotej reguły bilansowej II, 3) obliczyć wzór wykorzystując dane z tabeli , 4) zinterpretować otrzymane wyniki, 5) zaprezentować efekty pracy. dyskusja, ćwiczenia indywidualne i w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: 1) nazwać kapitały własne w podmiotach o różnej formie organizacyjnoprawnej, 2) uzasadnić zapotrzebowanie na środki finansowe ze źródeł wewnętrznych i zewnętrznych, 3) zaplanować strukturę kapitałów korzystną dla firmy, 4) obliczyć koszt kredytu, 5) wyjaśnić różnicę między złotą regułą finansową a złotą regułą bilansową, 6) uzasadnić konieczność zachowania właściwej struktury między kapitałami własnymi a obcymi w firmie. Tak Nie 35

37 5.7. Dźwignia finansowa Ćwiczenia Ćwiczenie 1 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt , 2) przeczytać zdania i wstawić odpowiednie wyrazy, tak aby zachować poprawność twierdzeń, 3) zaprezentować efekty swojej pracy. Uzupełnij poniższe zdania, wyrazami z nawiasu, tak aby były one prawidłowe. 1. Efekty pozytywne dźwigni finansowej mogą występować gdy stopa zysku jest... ( wyższa / niższa) od stopy oprocentowania kapitałów obcych. 2. Im bardziej stopa zysku jest... (wyższa / niższa) od oprocentowania kapitału obcego, tym efekty działania dźwigni finansowej są wyższe, 3. Jeżeli stopa zysku jest... (mniejsza / większa) od oprocentowania kapitału obcego, to mechanizm działania dźwigni ma charakter negatywny. 4. Jeżeli stopa zysku jest...(niższa / wyższa) od kosztów zaangażowania kapitałów obcych, to każde zwiększenie zadłużenia pociąga za sobą coraz wyższy spadek stopy zwrotu kapitałów własnych. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Ćwiczenie 2. Wpływ dźwigni finansowej na rentowności kapitału 36

38 Firma Misiek ma do wyboru dwa warianty finansowania projektu rozwojowego, a mianowicie: I wariant finansowanie w 100% kapitałem własnym zł, firma płaci podatek dochodowy 19%, roczna sprzedaż osiąga wartość zł, koszty zmienne wynoszą zł., koszty stałe zł podatek dochodowy 19%. II wariant, założenia jak wyżej, tylko, że zakłada się finansowanie w 50% kapitałem własnym i 50% kapitałem obcym, którego koszt wynosi 20% w skali roku. Na podstawie danych z tabeli , oblicz stopień dźwigni finansowej oraz jej wpływ na rentowność kapitału własnego. Tabela Zysk netto w firmie MISIEK Wyszczególnienie wariant I wariant II sprzedaż koszty zmienne koszty stałe = zysk operacyjny - odsetki = zysk brutto - podatek zysk netto 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt ) wykonać brakujące obliczenia w tabeli ) obliczyć stopień dźwigni finansowej, 4) obliczyć graniczny poziom zysku przed spłatą i opodatkowaniem, 5) obliczyć poziom rentowności i graniczny poziom rentowności, 6) obliczyć przyrost rentowności kapitału własnego, 7) zweryfikować wyniki, 8) zaprezentować efekty swojej pracy. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Ćwiczenie 3 Struktura kapitałów w firmie. 37

39 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt ) obliczyć i porównać strukturę kapitałów w firmie A, B i C, wykorzystując dane z tabeli ) uzasadnić, która z firm według ciebie ma najlepszą strukturę kapitałową, 4) wyjaśnić, czy zawsze wyższy udział kapitałów obcych w ogólnej sumie kapitałów negatywnie wpływa na efektywność funkcjonowania firmy. Tabela nr Kapitały własne i obce w firmie A, B, C. Firma A Firma B Firma C Wyszczególnienie kapitał kapitał kapitał procent procent (tys.) (tys.) (tys.) procent kapitały własne kapitały obce dyskusja, ćwiczenia indywidualne i w grupie, Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: 1) rozróżnić rodzaje dźwigni finansowej, 2) zaplanować strukturę kapitałów korzystną dla firmy, 3) obliczyć i zinterpretować efekt dźwigni finansowej? Tak Nie 38

40 5.8. Rachunek kosztów zmiennych Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wynik finansowy w rachunku kosztów zmiennych Na podstawie poniższych danych ustal wynik finansowy w rachunku kosztów zmiennych: Produkcja okresu = Sprzedaż okresu W okresie sprawozdawczym: wyprodukowano i sprzedano sztuk produktów, cena sprzedaży 23 zł za sztukę, koszty produkcji sprzedanej zł, w tym: koszty zmienne zł, koszty stałe zł, koszty zarządu i sprzedaży zł (w całości stałe).. 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt ) obliczyć przychód ze sprzedaży, 3) obliczyć marżę brutto, 4) obliczyć zysk brutto, 5) zweryfikować wyniki, 6) zaprezentować efekty swojej pracy. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Ćwiczenie 2 Wynik finansowy w rachunku kosztów zmiennych Na podstawie poniższych danych ustal wynik finansowy w rachunku kosztów zmiennych 39

41 Produkcja okresu > Sprzedaż okresu W okresie sprawozdawczym: wyprodukowano sztuk produktów, sprzedano szt., cena sprzedaży 23 zł za sztukę, koszty produkcji sprzedanej zł, w tym: koszty zmienne zł, koszty stałe zł, koszty zarządu i sprzedaży zł (w całości stałe). 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt ) obliczyć przychód ze sprzedaży, 3) obliczyć marżę brutto, 4) obliczyć zysk brutto, 5) zweryfikować wyniki, 6) zaprezentować efekty swojej pracy. dyskusja, ćwiczenia indywidualne i w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym, kalkulator. Ćwiczenie 3 Wskaźnik zmienności kosztów zmiennych Oblicz i zinterpretuj wskaźnik zmienności kosztów zmiennych na podstawie danych z tabeli Tabela Koszty i wielkość produkcji w firmie MISIEK Wyszczególnienie 2003 rok 2004 rok koszty (tys.) wielkość produkcji ) zapoznać się z materiałem nauczania pkt ) wybrać i zapisać wzór na obliczanie wskaźnika zmienności kosztów zmiennych, 3) wykonać obliczenia w tabeli

42 4) podstawić dane do wzoru i wykonać obliczenia, 5) zaprezentować efekty swojej pracy. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: 1) rozróżniać koszty stałe i zmienne, 2) klasyfikować koszty dla potrzeb rachunku decyzyjnego, 3) ustalić wynik finansowy w rachunku kosztów zmiennych, 4) oszacować koszty przyszłe metodą księgową, 5) obliczać i interpretować wskaźnik zmienności kosztów zmiennych Tak Nie 41

43 5.9. Próg rentowności Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Obliczanie progu rentowności Bar Kopytko serwuje dania obiadowe za 15 zł niezależnie od rodzaju. Spółka planuje zysk na następny rok w kwocie zł. Stałe roczne koszty baru wynoszą zł, a koszty zmienne ugotowania jednego dania - 7 zł. Polecenia: 1. Ile dań obiadowych należy ugotować, żeby znaleźć się w progu rentowności? 2. Ile dań obiadowych należy ugotować, żeby osiągnąć planowany zysk? 3. Przedstaw graficznie próg rentowności 4. Zakładając 8% wzrost kosztów stałych i zmiennych w połowie roku (dot. II półrocza) ustalić, ile dań obiadowych należałoby ugotować, aby osiągnąć planowany zysk. Koszty stałe i zysk wzrastają równomiernie w ciągu roku. 5. Wiedząc, że spółka nie ma możliwości zwiększenia liczby usług, ustalić, po jakiej cenie należałoby sprzedawać dania w II półroczu, aby osiągnąć planowany zysk, po uwzględnieniu wzrostu kosztów o 8%. 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt ) napisać wzór na obliczanie progu rentowności w ujęciu ilościowym i wartościowym, 3) wykonać obliczenia, 4) przedstawić graficznie graniczną wielkość produkcji w barze Kopytko, 5) zweryfikować wyniki obliczeń w grupie, 6) dokonać oceny poprawności graficznej przedstawienia progu rentowności w barze Kopytko, 7) zaprezentować efekty pracy zespołu. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. 42

44 Ćwiczenie 2 Próg rentowności i planowany zysk Firma Ubranko sprzedaje bluzki za 26 zł niezależnie od rodzaju. Spółka planuje zysk na następny rok w kwocie zł. Stałe roczne koszty sklepu wynoszą zł, a koszty zmienne uszycia jednej bluzki - 12 zł. Polecenia: 1. Oblicz, ile bluzek należy sprzedać, żeby znaleźć się w progu rentowności? 2. Oblicz ile bluzek należy sprzedać, żeby osiągnąć planowany zysk? 3. Zakładając 12% wzrost kosztów stałych i zmiennych w połowie roku (dot. II półrocza) ustalić, ile bluzek należałoby sprzedać, aby osiągnąć planowany zysk. Koszty stałe i zysk narastają równomiernie w ciągu roku. 4. Wiedząc, że spółka nie ma możliwości rozszerzenia produkcji, ustalić, po jakiej cenie należałoby sprzedawać bluzki w II półroczu, aby osiągnąć planowany zysk, po uwzględnieniu wzrostu kosztów o 12%. 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt ) napisać wzór na obliczanie progu rentowności w ujęciu ilościowym i wartościowym, 3) wykonać obliczenia, 4) przedstawić graficznie graniczną wielkość produkcji w barze Kopytko, 5) zweryfikować wyniki obliczeń w grupie, 6) dokonać oceny poprawności graficznej przedstawienia progu rentowności w barze Kopytko, 7) zaprezentować efekty pracy zespołu. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt. Ćwiczenie 3 Miesięczny próg rentowności 43

45 Firma Jacek rozważa możliwość otwarcia kolejnego punktu sprzedaży. Na początku można by sprzedawać jeden rodzaj lodów (gałkowe) według ceny 1,2 zł za gałkę. Zdolność lodziarni wynosi litrów miesięcznie. Przewidywane koszty zmienne na 1 gałkę: koszt gałki 0,3 zł koszt dostawy 0,2 zł razem 0,5 zł Przewidywane koszty stałe miesięcznie: dzierżawa gruntu 750 dzierżawa urządzeń i pawilonu wynagrodzenie z narzutami (2 pracowników na 2 zmiany) energia pozostałe razem Polecenia: 1. Obliczyć miesięczny próg rentowności wyrażony w litrach lodów i w wartości sprzedaży dla dwóch wariantów: według danych z założeń wyjściowych, zakładając wzrost kosztów o 15%. 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt ) napisać wzór na obliczanie progu rentowności w ujęciu ilościowym i wartościowym, 3) wykonać obliczenia dla założeń wyjściowych, 4) wykonać obliczenia przy założeniu wzrostu kosztów o 15%, 5) zaprezentować wyniki obliczeń. dyskusja, ćwiczenia w grupie, pokaz z objaśnieniami. Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym. kalkulator, zeszyt Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: 1) wyjaśnić pojęcie próg rentowności, 2) obliczyć i zinterpretować próg rentowności w ujęciu ilościowym, 3) obliczyć i zinterpretować próg rentowności w ujęciu ilościowym, 4) wyznaczyć strefę bezpieczeństwa przychodu, 5) przedstawić graficznie próg rentowności. Tak Nie 44

46 5.10. Analiza finansowa z wykorzystaniem komputera Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Przygotuj sprawozdanie finansowe w postaci bilansu aktywów: 1. sporządź w arkuszu kalkulacyjnym <bilans_aktywa> w skoroszycie <analiza finansowa> formularz bilansu dla aktywów wg wzoru jak na rys i rys : 2. oblicz strukturę procentową na początku roku obrachunkowego, 3. oblicz strukturę procentową na koniec roku obrachunkowego, 4. oblicz dynamikę wyników finansowych w firmie wynikającą z analizy poziomej sprawozdań finansowych w odniesieniu do początku roku obrachunkowego. Pamiętaj! Dane liczbowe będziesz wprowadzał tylko do komórek z szarym cieniowaniem. Komórki z białym cieniowaniem zawierają formuły. Rys Arkusz do ćwiczenia 1. pusty arkusz bilans aktywa Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i zaprezentować sposób wykonania w programie. Nauczyciel powinien pokazać uczniom gotowy arkusz. 1) otworzyć <Nowy> (Skoroszyt) w programie Excel, 2) zapisać skoroszyt pod nazwą <analiza finansowa>, 45

47 3) zmienić nazwę arkusza <Arkusz 1> na <bilans_aktywa>; pracować dalej w arkuszu <bilans_aktywa>, 4) wprowadzić do komórek A1:H1 pozycje nagłówkowe formularza (rys ); pozycja nagłówkowa <Bilans zmian> została wprowadzona jako źródło danych pomocniczych dla potrzeb sporządzenia rachunku przepływów pieniężnych, 5) wprowadzić do komórek A2:A13 liczbę porządkową, wynikającą z oznaczeń występujących w układzie bilansu, 6) wprowadzić do komórek B2: B13 pozycje bilansu, 7) ustawić w komórkach z zakresu C2:E13 format liczbowy: dwa miejsca dziesiętne z separatorem dziesiętnym, 8) wstawić w komórce C2 formułę = SUMA(C3:C7), 9) skopiować formułę z komórki C2 do komórki D2, 10) wstawić w komórce C8 formułę =SUMA(C9:C12), 11) wstawić w komórce C13 formułę =SUMA(C2;C8) zwrócić uwagę na znak ; (średnik) oddzielający adresy komórek w formule, 12) skopiować formułę z komórki C13 do komórki D13, 13) wprowadzić w komórce E2 formułę =D2-C2 i skopiować na komórki E3:E13, 14) wprowadzić do komórek C3:C7 i C9:C12 dane liczbowe stan na początek roku jak na rys , 15) wprowadzić do komórek D3:D7 i D9:D12 dane liczbowe stan na koniec roku jak na rys , Rys Arkusz do ćwiczenia 1. arkusz bilans aktywa z wprowadzonymi danymi 16) wprowadzić w komórce F2 formułę obliczającą strukturę procentową na dzień początek roku =C2/$C$13 (powinien pamiętać o celowości stosowania adresowania bezwzględnego stosując znak $ ), 17) wstawić w komórce F13 formułę =SUMA(F2;F8) otrzymana wartość zawsze powinna wynosić 100%, 18) postępować dla komórek G2:G13 (<Struktura koniec roku>) analogicznie jak dla komórek E2:E13, 46