KATARZYNA MKOCKA-RACHUBOWA

Transkrypt

1 Orgnalveröffentlchung n: Rocnk Hstor Stuk, 29 (2004), Nr. 1-2, S KATARZYNA MKOCKA-RACHUBOWA Mały posążek Chronosa egarem ( La pendule representant le temps qu soutent le globe par Monald") Stansła August ymenł lutym 1797 r. mędy predmotam, które kaał sobe presłać Petersbur ga ( cego ostatecne ne sło, reźba dś najduje sę pałacu Łaenkach)74. Monald jako artysta nadorny poostający służbe Stansłaa Augusta realoał prede syst km amóena króleske, ale klkakrotne a godą pracoał też dla nnych lecenodacó. Ta km dełam ykonanym poa kręgem króleskego mecenatu były da pomnk nagrobne - ukońcony 1780 r. nagrobek prymasa Antonego Kamera Ostroskego (marłego 1784 r.) koścele parafal nym ś. Jakuba Skernecach75 ykonyany 1784 r. pomnk Andreja Stansłaa Kostk Młodejoskego (marłego 1780 r.), kanclera elkego koronnego, bskupa ponańskego arsaskego, prenacony kolegaty Ś. Jana Warsae, a ustaony ostatecne koścele Słubcach koło Gostynna76. Pomnk Ostroskego, sygnoany: JACOBUS MONALDI/ROMANUS IIWEN. ET/FECIT A" M D C C L X X X, ostał amóony pre samego prymasa być może to jego model stał pracon Monaldego 1778 r. (l. 6)77. Ma on formę obelsku, pry którym stojąca kontrapośce uskrydlona marmuroa personfkacja Słay (l. 7) (danej e łoconą trąbą unesonej ręce) preentuje ykonany e łoconego brąu medalon lauroej rame popersoym portretem marłego, ustaony na urne napsem Resurgam" (l. 8); pry urne sed apłakane putto (danej trymające pochodnę), a eń cenu umescono mtrę ksążęcą, emblematy łady prymasoskej kartus herbem Grymała. Wykonyany nedługo po nm nagrobek Młodejoskego ostał amóony pre arsaską ka ptułę. W serpnu 1784 r. Baccarell poadamał, że Monald pred ukońcenem tego pomnka ne będe mógł ykonyać nnych prac78; tym samym roku artysta ynacył plenpotenta proadena spra prałatem kolegaty arsaskej Andrejem Reptoskm79. Ne amo, cy nagrobek ostał pre Monaldego ukońcony, każdym rae neyjaśnonych poodó ne ustaono go arsa skej kolegace, której był prenacony gde bskup ostał pochoany. Pre klkanaśce lat poosta ał nemontoanych cęścach dyspoycj kaptuły pero po 1796 r. kupł go sponoacony e marłym bskupem Jóef Andrej Mkorsk, podkomory gostynńsk, ustał koścele Słubcach, soch brach. W stojącym tam nagrobku dełem Monaldego jest penoścą reźba fguralna, y kuta marmure bałym: nadnaturalnej elkośc posąg kobety antykoanej sace (l. 9), medalon popersoym portretem marłego (l. 10) fgurka płacącego putta sedącym obok orłem, a może także parte odlane brąe - kartus herbem Korab nsygnam bskupm ora rama medalonu. Obu a pomnka sarkofag, ykonane krajoego marmuru" carnego, pochodą najpenej casu ustaana 74 A r c h u m P o l s k e j A k a d e m N a u k [ d a l e j cyt.: A r c h. P A N ], I I I - 2 : Z e s p ó ł Z. B a t o s k e g o, t e k a q - l, y p s y r ę k o p s ó B b l o t e k K r a s ń s k c h, 17, n o t a k r ó l a 10 l u t e g o r. ( N o t e d e s t a b l e a u x q u e J e v e u x garder qu d o v e n t etre e n c a s s e s ). T e ż : W. T a t a r k e c, Pęć studó o Łaenkach Stansłaa Stansłaa Ló też 73 O , 188: c e ś n e j, 18 nagrobku p o r : F. B red. J.Z. Łońskego, Urbanstyk", edług go; projektu auaża Sregera tórcę 6, 1961, pomnk że (Z. 193). O 76 O około pomnku 77 sa Ten pracą p o d red. 26. Aout 79 może [...]", ora:, op. ct., 169; cemu koncepcję pomnka precyć barokoej kolegace pomnka [dalej cyt.: K Z S P ], t. ko s k Ostroskego 97, rot jesce Łocu). protegoanego też: I. Galckej, Galerja Chronosa sygnature ersj Nagrobek pryjacela (autor prymasa prymasa T h B, t. Kartalnk pse, n v e n t et predstaa 219; 2, Wojeódto łódke, L o r e n t, Skernece okrese klasycymu, sę ań małego S o b e s c a ń s k, Wamośc..., d e m, Efram Sreger..., ydaje Komoroskego r ; S. T. M Grodna król psał że nesony ostał odnosący róneż Ostroskego Ostroskego, był 55; K Archtektury nagrobek fect" 2 5, pod sę ykonany edług naślaany Kamera Monald projektu pre Lpskego, Chocu Ponań B a d a c h, op. ct., 115. H. Sy gety 73-78; ńsk też e j,. mank : T h B, t. 3, Poat gostynńsk, 2 5, 55; Warsaa K Z S P, t. 10, Wojeód 1975, XII-XIII, 32; reźbarską, Potockego 78 być ; d e m, Pęć studó..., 164. K a c m a r y k, Reźby nagrobkoe..., B a d a c h, op. ct., są a r e 11 por.: 1925, ysłanu O s t r o s k a - K ę b ł o s k a, Archtektura pałacoa drugej połoy XVIII eku Welkopolsce, nagrobku: to arsaske, Sregera - prymasa ykonanego Welkopolsce Warsaa pobną r O ; Katalog abytkó stuk Polsce. 1, 12, 14 Eframa też, grudna ac c m a r y k, Reźby nagrobkoe..., Ló-Warsaa T a t a r k e c, Łaenk..., nagrobek jaką myląc Zbór y m e n a B e r n o u 11, op. ct., dałem pracon Ostroskego P o p e l ó, pana Potockm, Monaldego, ne edąc, był że 444: [Zamek pękny amół model on : Actes sur łes bdtments et jardns , t. K r ó l e s k, 12 groboca sobe 3. pomnk 22 paźdernka marłego a (Ordre ostatno 1778 M: B a c c a r e l l le H. Ł o p a c ń s k. Klka scegółó o Mateusu Tokarskm. Prycynk dejó malarsta polskego a Stansłaa Komsy Badana Hstory Stuk Polsce", 7, 1902, sp. CCLXVI, Na prym życa. lasse a 1784). Spraodana r] ksęca p r y p. 9.

2 WŁOSCY RZEŹBIARZE NA DWORZE STANISŁAWA AUGUSTA 65 ' : 'UjL 3! fej.-5~~ 10. Gacomo Monald, Medalon. portretem Andreja Stansłaa Kostk Młodejoskego (fragment nagrobka), marmur bały, rama brą, 1784 r. Koścół Wnebo NMP Słubcach koło Gostynna. Fot. E. Kołoska, neg. Instytut Stuk go koścele. W kompoycj pomnka Młodejoskego Monald yraźne naąy grobka prymasa Ostroskego, stosując pobne elementy analogcnej dyspoycj, na opracoana reźby fguralnej ykauje, jak auażono, bepośredną ależność od r Kedy latach r. ykonyano noą fasadę arsaskego koścoła nó), król polecł som reźbarom odkuć kamenne posąg cterech eangeó sach (edług tradycj tar ś. Jana była erunkem Stansłaa obecn ynku prac konseratorskch) ora nne reźby bące frontoą eleację śą fgur, których analę unemożla stan achoana dalece odbegający od perotneg cas prekonyająco ustalone - ęksość badacy uaża je a deło Monaldego s prypsyane Pncko 8 ', a nekedy puscana jest spółpraca obu tych artystó Badach, op. ct., (danem autora posąg kobety jest odbcem fgury Pokory, deła ojca Gacoma. Car Monaldego, o 1727 r. koścele Santa Mara Maddalena Ryme). sl Gaeta Korrespondenta Warsaskego Zagrancnego", 1821, 111 (13 VII), 1391; Gaeta Warsaska", 1821, 111 (13 VII), * : C a m p. Note..., 91; d e m. Bblografa..., 252; Sobescarsk, Wamośc..., 268; F.M.S. [FM. S o - bescańsk], Koścół pobernardyńsk Warsae, Tygodnk Illustroany" półr. I. 12; F. Fryę. I.Choroc, Preodnk po Warsae jej okolcach na rok 1873/4 mapą masta..., Warsaa [1873], 10; H. Ehrenberg, Geschchte der Kunst m Gehete der Provn Posen, Berln 1893, 154; Słonk geografcny Królesta Polskego nnych krajó słoańskch, t. 13, Warsaa 1893, 42; ThB, t. 25, 55; D a n y s -Fl e s a r o a, Kołodejcyk, op. ct., ec, Bernardyn arsascy. Deje klastoru ś. Anny Warsae , Krakó 1973, 49; K ac m ar y k-by - seska, op. ct., 234, F.M. Sobescarsk, Preodnk po Warsae planem masta. Warsaa [ 1857], T.S. Jarosesk, Ze studó nad klasycystycną prebuą koścoła klastoru Bernardynó Warsae, Kartalnk Archtektury Urbanstyk", 3, 1958,. 2, 181; D. Kacmary Koścół Ś. Anny, Warsaa Katkoska, op. ct., 274.

3 66 KATARZYNA MfKOCKA-RACHUBOWA Od końca lat 80. XVIII. Monald aangażoany był prace proane letnej reydencj Łaenkach. Dekoroano tam ócas nętre króleskego teatru Starej Pomarańcam, umescając pry ścanach n mędy plastram osem naturalnej elkośc posągó kobet antykoanych satach trymających śecnk, ykonanych stuku. Modele tych fgur robł glne 1787 r. na lecene Le Brun (raem modelam dóch grup reźbarskch dekoracj tejże sal, o których ne amo cy ostały realoane) tym samym roku posąg acął ykonyać Monald pry pomocy Le Bruna 85. W następnym roku pomocy Monaldemu łącono Staggego, co poterdają kty ypłat serpna 1788 r. 86, ustaono posąg teatre, gde stoją dś. W 1791 r. Monald ykonyał stuku da komnk noej sal" pałacu Łaenkach 87. Wspomnając o nch król lśce Mateusa Tokarskego 6 lpca 1791 r. ydał dyspoycję yreźbena pre Monaldego popersa nebosck Gutakoskej", co tycyło apene marłej 1790 r. Teresy Soboleskch Gutakoskej (sponoaconej Elżbetą Graboską, morganatycną żoną ) 88. O reźbe tej ne mamy ponadto żadnych nformacj - ne amo, cy ostała ykonana. Dałalność artystycna Monaldego persej połoe lat 90. XVIII. koncentroała sę na dekoracj Rotundy Pałacu Na Wode Łaenkach. Ustaono tam ócas ctery posąg króló Polsk, odkute bałym marmure edług rysunkoych skcó model Le Bruna. Wykonano je oparcu o ustalena konografcne opracoane latach 60. tego stuleca dla nerealoanych posągó monarchó mających bć salę Senatu na Zamku Króleskm 89. Monald 1793 r. yreźbł stojącą Rotunde statuę Kamera Welkego 90 (. 11) (poostałe fgury - Zygmunta Starego, Stefana Batorego Jana III Sobeskego ykonal Le Brun, Pnck Stagg). Spraa odkuana pre artystę tego posągu prejała sę cęsto korespondencj Baccarellm. W dyspoycj dałań planoanych na 1793 r. Stansła August polecł, aby Monald ropocął pracę pry odkuanu posągó monarchó edług skcó Le Bruna 91 ; ketnu 85 Zbór Popeló, 368, v. (Notte relatve aux travaux dans les Attelers des sculpteurs dans!e courant de raport 1 lutego 1787 r.); na kument ten róc! uagę Tatarkec, Rądy..., 56, podkreślając, że Le Brun daał modele fgur, a Monald był ykonacą jego pomysłó. Por. też: Zbór Popeló, 368, 130v. J Duhamela 2 ketna 1787 r. (cytoany też pre A. Ryskeca recenj pracy B. K r ó 1-K a c skej, Łaenkosk teatr Pomarańcam, Warsaa 1961 : Pamętnk Teatralny", 11, 1962, 3-4, 554). Ryskec raca tu też uagę na Duhamela 1 cerca 1787 r., którym krytykuje on te reźby, psąc, że lepej byłoby gd ykonano je drena pomaloano na bało, nadając m ygląd marmuru ( Zbór Popeló, 368, Archum Kameralne, III/448, plk Depenses dverses 1788", 134; też: Zbór Popeló, 220, 224 (Rapport des Batsse Orangere, Theatre etc, 1788 r.), 225 (Etat generał de la depense des Batsses pour le mo 1788). O reźbach teatre Starej Pomarańcam por.: Tatarkec, Pęć studó..., 90; Mańkosk, Reźby boru..., (autor dentyfkuje Staggego Govachnem); Ta tarke c, Łaenk..., 128; K ró 1-Kac o ro s k a 38, 52, 58, 59, 95 (autorka a ykonacę dekoracj nętra teatru uaża Petra Staggego. spółpracującego Monaldm), 81 (autorka cytuje archala e Zboru Popeló, 389, ). Katkosk, Łaenk..., 175 Katko op. ct., 268 łącą posąg teatre Pętro Staggm; Katkosk, Stansła August..., 209 uaża je a deło Gova Staggego. O posągach też manka pocątku lat 90. XVIII. : Fo rt a de P 1 e s, B o s eg 1 n de Ke Autorem posągó był najpenej Francesco Mara Stagg - kesta ta ostane serej omóona dalsej cęśc pracy. 87 Za te prace otrymał lpcu 1791 r. 6 dukató (ceronych łotych) 4 ł, a ponadto 25 ł 7,5 gr a matera prygotoace - Archum Kameralne, HI/463, 210, 211 (plk Depenses dvers"). 88 Łopacńsk, Klka scegółó..., sp. CCLXIV-CCLXVI; potara to: Mańkosk, Reźby boru..., 1948, 68. O popersu Gutakoskej też: ThB, t. 25, 55. Reźby tej tycy ustęp lśce : Pan generało Graboska chcałaby meć poperse śp. pan Gutakoskej; obecałem, że jej starcę kaał marmuru [...]" (M.R. [M. Ra łł], Arkadana. Z paperó ostatnej ojeodny leńskej Heleny Predeckch k Radlloej (Prycynek hstory obycajó życa toaryskego Polsce], Pregląd Polsk", t. 79, 1886, 336). 8 9 Batosk, Reźby..., 28; Rottermund, op. ct., Posąg Kamera Welkego, ysokośc 72 cal (o 183 cm), ycenony na 1000 dukató, ostał ymenony 17 jako deło Monaldego katalogu króleskego boru reźb ( Arch. J. Ponatoskego, 220, 9); też: dent Łaenek Króleskch, 89, 18; 90, 18 (nentar Łaenek 1832 r.). Też: F Baccarellt. op. ct., 170 (omyłkoo jako posąg Jana Kamera); Sobescańsk, Wamośc..., 268; Słonk geografcny..., t. 5, Warsaa 1884, 620; Besada Lteracka", 1913, 17 (26 IV), 334; Tatarkec, Rądy..., 57; L. Nemojesk, Łaen Króleske ora najdujące sę nch deła stuk, Warsaa 1922, 48; P r e d e c k, op. ct., 273; S. Dunn-K ck, Pałac Łaenkosk Warsae, Ló-Warsaa 1930, 60; ThB, t. 25, 55; D a n y s -F 1 e s a ro a, dejcyk, op. ct., 233; Mańkosk, Reźby boru..., 67; Tatarkec, Łaenk..., 48; Kacmaryk, Reźba polska..., 43, po. 96; Katkosk, Stansła August ; Katkoska, op. ct., BN, 3291/2: Marcella królem Stansłaem Augustem lat , 308v samo: 3292, 176v. (Travaux a fare a Łaenk dans le cours de 1'Annee 1793); na kument ten poołuje sę Tat c, Rądy..., 56.

4 WŁOSCY RZEŹBIARZE NA DWORZE STANISŁAWA AUGUSTA 67 m U. Gacomo Monald, Kamer Welk, marmur bały, 1793 r. Pałac Na Wode Łaenkach Króleskch Warsae. Fot. J. Kłos, neg. Instytut Stuk PAN ;,/**" *-' X \ 1 łmwwb 12. Gacomo Monald, Tytus, marmur bały. r. Patac Na Wode Łaenkach Króleskch Warsae. Fot. Zakład Fot. W. Kackoskego, neg. Instytut Stuk PAN

5 68 KATARZYNA MIKOCKA-RACHUBOW A artysta prygotoał marmur na statuę Kamera Welkego92, pocątkach lpca król pytał, cy Le Brun Monald odkuają już marmure fgury Kamera Welkego Zygmunta I93, na co otrymał odpo edź, że prepłoal blok marmuru, aby ropocąć pracę94, a 12 serpna Baccarell nformoał, że Monald obraba marmur na posąg Kamera Welkego91. Nad dram Rotundy umescono marmuroe busty trech cesary rymskch, których Monald ykonał r. poperse Tytusa (ł. 12) (bust Trajana był dełem Le Bruna, a autor popersa Marka Aurelusa ne jest nany). Baccarell nformoał, że artysta skońcy tę reźbę połoe marca96. Monarcha polecł umeścć bust Tytusa Rotunde raem określającą go nskrypcją, pomjając (planoany być może ceśnej) naps odnosący sę Wespajana ( Le mot Ttus t etre place seul sur le peuche, sans y ajouter celu de Vespasen")97. Poneaż ykonane pre Monaldego poperse, określane kore spondencj Baccarellm nskrypcj na bae reźby jako bust Tytusa, jest recystośc erunkem Wespajana, którego prototypem było predstaene kolekcj Alban Mueum Kaptolńskm Ryme98, manka lśce śadcy o śamym celoym konanu oej mstyfkacj, której poody ne są nane. Pry okaj projektó romescana danej sal Audencjonalnej Zamku Króleskego bustó mperatoró rymskch król pocątkach stycna 1796 r. psał : Dans la ę du remplacement des quatre bustes Je trouve Commode: ote le de la, car c'etot un Tyran abomnable. Mette a sa place [..]"", można ęc prypuścć, że amaną erunkó cesary łaen koskej Rotunde keroały pobne ględy. Król proponoał też, by Monald ra e Staggm ukoń cyl statuę Stefana Batorego, odkuaną pre Le Bruna, który yjechał Petersburga100, ale fgurę tę ostatecne końcyl Stagg Pnckem. Król życył sobe, aby bust Tytusa ukońcono ne późnej nż posąg Batorego pytyał sę ach o obe reźby, ęc Baccarell ponaglał Monaldego101. W pocąt kach marca psał, że artysta kontynuuje pracę, a 24 marca nformoał, że ukońcy ją a klka dn ketna r. statua Stefana Batorego bust Tytusa ostały ustaone ynaconych mej scach103, tym też mesącu Baccarell mógł poamć, że łaenkoskej Rotunde les statues et les bustes en generał sont places et les noms sont auss graves sur les plnthes" A G A D, K o r e s p o n d e n c j a S t a n s ł a a A u g u s t a, 5 A, 5 v - 6 ( R a p p o r t d e s B a t s s e s le 17. A v r l Ł a e n k ). 93 B N, r k p s / 1, k. 7 4 v. ; na d o k u m e n t ten r a c a u a g ę T a t a r k e c, 94 Stansłaa 29, 95 Stansłaa Stansłaa 37v., 97 BN, Rądy..., c, Tytusa mógł dó..., , O G. op. Hadrana, Król 46, katalogu 104 starożytnce Studa Antgua. Z r. (potara sę Stansłaa dejó prypusca, 109, Reźba to Grodna 14 bore), 57. Reźby 26 lutego Mańkosk, króleskm Augusta Ponatoskego młośncta że antyku Monald polska..., pry 43, r. boru..., mankuje jako Polsce, preja pod ykonyanu po. Albertrandego reźb Tytusa, lutego go lpca lutego Na 67, też: 97; młośncta red. tego A. r. r. ten poołuje prypuscając, Tatarkec, antyku sę że T bus Pęć stu lub rycn Polsce Sadurskej, bustu Katkosk, 24 opsem 17 Stansłaa Grodna marca 144, ( samo cal v. To też różncam: boru..., r., drobnym r. różncam); ysokośc stycnu łaenkoskej lutego lutego posługał Stansła 25 r.), Rotundy BN, 152v., 58,5 cm), Warsaa sę odleem August..., 68, Ponatoskego, ; Kat Stansłaa BN, sal Audenc ch mejscu na trech ostatnch 122 Grodna ( na lutego Stansłaa Albertrandego /1, 4 7 marca Baccarelleg 12 ketn r. l Stansła ketna (to r.) samo: Baccarelleg 128). 220, r.; ( danej popersa 3291/1, 133 ustaając 1). r. Elżbety, różncam): ycenone J. ( 3291/1, Arch. pryp. lutego BN, grudnu amenono r.; W króloej drobnym 33, ( ( (o r. IV r.). stycna Heyka Reźby 3 II, a Grodna Stansłaa Monaldego, boru 16 Kataryny Mańkosk, Stansłaa samo, 136). notatkę drobnym (to pre łącył 125, (por.: ( Commodusa Stansłaa 120, Sobeskego, 126 r. III Galby, 118, Jana Aurelusa ó króleskego 3291/1. marca AGAD. Zbory Ceara, 137, 1794 najdującej Kacmaryk, 3291/1, r.), na 128. (autorka Marka jednego ykonane popersa cesara Rądy lv., mylne Tytusa /1, ( BN, 3291/1, tam 102 ct., [:] też: Augusta marca głoy., rymskch: v. 101 go Łaenk..., po. stojące mperatoró 2 XVIII Tytusa BN, Godejeska, popersu usunęto kopą , 99 datując dem, połoe koska, 58, być 112; drugej 3291/1, na 50 dukató, 8 ketna ostało r. ymenone Poper 19). 21 ketna r. (to sa

6 WŁOSCY RZEŹBIARZE NA DWORZE STANISŁAWA AUGUSTA 69 mm X? '3 13. Gacomo Monald, Śpąca kobeta (fragment nagrobka Mkołaja Radłła Mar /, Gadckch Radłłoej), marmur bały, r. Koścół ś. Zygmunta Sydłocu, neg. Instytut Stuk PAN Rónoceśne odkuanem bustu Tytusa Monald ykonyał na amóene caroej Kataryny II poperse feldmarsałka Aleksandra W. Suoroa, podcas jego pobytu Warsae. Baccarell psał o tym lutym r., spomnając, że Monald prosł go o marmur na tę reźbę, ale on ne chcał go ydać be yraźnego polecena monarchy 105. Stansła August yrał godę na ydane artyśce bloku marmuru aolene otrymana pre nego ce pett avantage" 106. W pocątkach marca r. Baccarell psał, że Monald skońcył modeloane popersa Suoroa glne 1 " 7. Ten bust terakoce ne achoał sę, natomast jego ersja odkuta marmure bałym, sygnoana Ga. Monald Rom. nv. et fect anno ", najduje sę obecne Ermtażu. Za jej ykonane artyśce ypłacono 11 opada r. sumę 600 rubl srebrem, a ponadto 325 rubl kostoał preó reźby Petersburga. Poperse to, jak auażono, ykauje analoge portretam Suoroa ykonanym tymże r. pre Charlesa Bechona, mnaturystę dałającego na dore Stansłaa Augusta 108. W r. Monald, próc omóonych dóch popers, ykonyał też na lecene Mar Gadckch Radłłoej fgurę nagrobka jej męża, Mkołaja Radłła, starosty raskoskego. Radłł marł 3 maja r., a e reśnu rócł sę brat y, Felks Gadck, prosąc menu 105 Stansłaa 5A v., 21 lutego r. (to samo: BN, 3291/1, 115). Też: AGAD. Arch. J. Ponatoskego, 100: Wykay nentary katalogó masy spadkoej po Stansłae Auguśce , Ibdem, 40; BN, 3291/1. 120, Grodna 25 lutego r. Też: Mańkosk, Galerja..., Stansłaa 144, 4 marca r. (to samo, drobnym różncam: BN, 3291/ ). 108 A.M. Amsnskaja, A.V. Pomarnackj. Neyestnye obralenja A.V. Suvorova raboty chunka J. Norblna, Sobścenja Insttuta Istor Iskusstv AN SSR" (Moska), 1960, 13-14, ; A.V. Pomarnackj, Portrety A. V. SuvOrova. Ocerk konograf, Lenngrad 1963, 42^1-8; J.M. Mchałosk, Warsaske portrety Suoroa noym opracoanu jego konograf [recenja : A.V. Pomarnackj, Portrety A. V. Suvova... ],..BHS", 30, 1968, 4, 491, 493^195. O Charlese Bechone por.: SAP, t. 1, Wrocła (J.M. Mchałosk): o ne.achoanym buśce Suoroa terakoce też: ThB, t

7 70 KATARZYNA MIKOCKA-RACHUBOWA sostry o blok marmuru króleskego magaynu ykorystana mauoleum. K r ó l pytał o y m a r y skaanego bloku j e g o eentualną cenę, g d y b y sło spredaży 109. K e s t a ta pre j a ł a sę klkakrotne ch korespondencj W paźdernku R a d ł ł o a apłacła a marmur 100 dukató, a pocątkach opada Baccarell nformoał, że Monald modeluje dla nej fgurę d o m a u o l e u m " 1. Posąg ten (o y m a r a c h 78 x 169 x 50), y k u t y b a ł y m marmure carrara, sygnoany na płyce leej strony: M O N A L D I. R O M / I N V. E T S C U L. / A N N O 179[5], predstaa leżącą kobetę opartą o urnę, układe o d o r o u j ą c y m fgurę Śpącej Aradny borach atykańskch (l. 13). Pre ponad desęć lat posąg poostaał neykorystany, j a k o cęść projektoanego, a neamych p o o d ó nerealoanego mauoleum (pobne j a k y k o n a n y ceśnej pre M o n a l d e g o nagrobek Młodejoskego). Dopero po śmerc Mar R a d ł ł o e j (13 grudna 1806) j e j brat Felks G a d c k, probosc koścoła parafalnego ś. Z y g m u n t a S y d ł o c u, nósł tam 1807 r. pomnk carnego marmuru" dębnckego forme klasycystycnego portyku napsem tympanone: Ż O N A N A Y L E P S Z E M U M Ę Ż O W I / I B R A T N A Y L E P S Z E Y S I O S T R Z E, którym umescono y k o n a n ą pre M o n a l dego fgurę" 2. Król Stansła August po abdykacj 25 opada r. chcał yjechać na stałe R y m u. Otrymał od carycy Kataryny II obetncę g o d y na ten y j a d, ale m o ż l o ś ć j e j spełnena prekreślło m.n. krocene W ł o c h ojsk francuskch pero po śmerc mperatoroej (17 opada 1796 r.) aryso ała sę nadeja na realację króleskch amereń. Stansła A u g u s t planoał s ó j tam pobyt, studując opsy rymskch pałacó (np. Palao SaWat, Palao Ruspol, Palao Corsn) posukanu odpo ednej sedby pogłębając n a j o m o ś ć łoskej stuk, o c y m śadcy o ż y o n a korespondencja tycąca tych kest, proana preeń Baccarellm łoskm agentam artystycnym" 3. Pred y j a d e m król pragnął ystać nagrobek semu ojcu, Stansłao Ponatoskemu, kastelano kra koskemu. W grudnu 1796 r. koresponał tej sprae Baccarellm, lecając mu ykonane dóch skcó tego p o m n k a (określanego j a k o m a u o l e u m " ) - j e d n e g o prostego, forme corobocnego bloku marmuru obonego delkatnym ornamentem, prenaconego praena mur, drugego bardej robuanego, którym ostałyby ykorystane fgury prenacone nagrobka Andreja Młodejoskego, ykonane na lecene kanonka Reptoskego (chodło o nemontoane tej pory fragmenty pomnka dłuta Monaldego, których kaptuła cne chcała sę ó c a s pobyć). Prosł też Baccarełlego o kostorys obu tych p r o j e k t ó " 4. Baccarell lśce 14 grudna 1796 r. opsyał skc skromnego mauoleum, którego kost y n ó s ł b y około 160 dukató, gde nalałyby sę le groupe d ' e n fants [et] medallon avec les assesors [accessores] de marbre blanc". Na jego y k o n a c ó proponoał Monaldego Pncka, a jeżel temu ostatnemu ne p o o l ł b y na to stan droa, M o n a l d e m u p o m ó g ł b y B N, r k p s / 1, 2 1 9, k r ó l a d o B a c c a r e ł l e g o G r o d n a 15 r e ś n a r. 110 A G A D, A r c h. J. P o n a t o s k e g o, 100, 4 0, d y s p o y c j e k r ó l a r e ś n a o r a 16 p a ź d e r n k a r.; A G A D, K o r e s p o n d e n c j a S t a n s ł a a A u g u s t a, 5 A, ( k r ó l a d o B a c c a r e ł l e g o 15 r e ś n a r ), 261 ( k r ó l a d o B a c c a r e ł l e g o 2 7 r e ś n a r.), k ( B a c c a r e ł l e g o d o k r ó l a 23 r e ś n a r.), 271 ( k r ó l a d o B a c c a r e ł l e g o 16 p a ź d e r n k a r ) ( B a c c a r e ł l e g o d o k r ó l a p a ź d e r n k a r ) ; B N, / 1, ( B a c c a r e ł l e g o d o k r ó l a 8 p a ź d e r n k a r.), k ( k r ó l a d o B a c c a r e ł l e g o G r o d n a 2 7 r e ś n a r.), ( k r ó l a d o B a c c a r e ł l e g o 16 p a ź d e r n k a r.), ( B a c c a r e ł l e g o d o k r ó l a 2 4 p a ź d e r n k a r.). T e ż : A G A D, A r c h. J. P o n a t o s k e g o, 100, B N, / 1, v., B a c c a r e ł l e g o d o k r ó l a 4 l s t o p a d a r. ( n a który r a c a też u a g ę T a t a r k e c. Rądy..., 5 8 ). " " O n a g r o b k u : J. U. N e m c e c, Podróże hstorycne po emach polskch mędy rokem 1811 a 1828 odbyte, P a r y ż 1858, 5: Słonk geografcny..., t. 12, W a r s a a 1892, 101; J. K e s k o s k, Z yceck Rama Sydłoca odbytej K, 1897 Koścół premysłu koe..., Spraodana parafalny stuk 80-82; 1961, 45; 1988, Por.: Komsy Sydłocu, danej KZSP. D. Polsce, t. 3, 24 ( Baccarełlego 4 "" Chyc e sk a, Posąg Baccarełlego Marcello Hstory Ulustroany", Krakó ( A. Badana 1888, Wojeódto Kacmaryk, AGAD. Tygodnk 640 (błędne pod red. śętej Cecyl Stansłaa r.); BN, stycna 1797 r.), Stansłaa , 6, 224; 1897, J. 5B, 3291/2, ThB, 1973, Rocnk ( 354; F.M.S. Kołackosk, Łońskego Topoloej, ( 5B, Warsaa nformacje): 187 Polsce", II, J.Z. Wyspy 1796 półr. kelecke, marca Baccarell Stuk 1862, t. 25, B. 55; Wolff, Mueum ( Baccarełlego v., 10, 26 S o b Poat s Reźby Warsae", Baccarełlego e grudna r), c sę ramsk, Baccarełlego grudna tycące Kacmaryk,. Naroego Baccarełlego 87-87v. [F.M. Wamośc nagrob Warsa 32. r.), serpna 1 nne. grudna 1796 r

8 WŁOSCY RZEŹBIARZE NA DWORZE STANISŁAWA AUGUSTA 71 0 ^S. * 14. Gacomo Monald, Stansła August, marmur bały. Zamek Królesk Warsae. Fot. M. Bronarsk, neg. Zamek Królesk Warsae Stagg" 5. Psał też, że ykona drug projekt, le croqus plus hstore", ykorystujący fgury sporąne mauoleum kanclera Młodejoskego, a tymcasem posyła królo skc naleony u Monaldego (chodło apene o projekt nagrobka Młodejoskego autorsta nasego artysty). Dodał też, że M. le Grand Ecuyer" (elk konusy Mchał Grabosk) ubegał sę u kanonka Reptoskego, dysponującego nemontoanym cęścam nagrobka Młodejoskego, o akup fgury marmuroej nnych fragmentó tego mauoleum a ćerć sumy, którą perotne kostoały" 6. Baccarell mał ugodnć Reptoskm cenę fgury putta" 7, psał też, że starosta Ryx odłoży na nagrobek króleskego ojca blok ceronego marmuru sproany pre prymasa Ponatoskego Angl" 8. Mauoleum Stansłaa Ponatoskego jednak ostatecne poostało jedyne sfere projektó, ne cekasy sę realacj" 9. Gacomo Monald podcas sojego trydestoletnego pobytu Polsce ykonał penoścą jesce ele nnych reźb. Nektóre nch ostały ostatno dentyfkoane, bogacając nane oeuvre artysty - jak np. unane a jego deło nesygnoane poperse Stansłaa Augusta ykute marmure ba- 115 BN, 3291/2, 191 ( 14 grudna 1796 r.): Croqu du Mausolee smple pour S. A. Monsegneur le Castellan de Cracove Pere de Sa Majeste et note a peu pre [sc] de ce qu pourrot enter l'ouvrage le group [sc] d'enfant medallon avec les assesors [sc] de marbre blanc; cet ouvrage pourra etre executa [sc] par Monald, et Bng, s la sante de ce derner lu permettera de travaller, ou que Stag ade Monald pour degrossr le dt Group en ce cas l faudra payer Stag a peu pre [sc] # 30"; też y 28 grudna 1796 r. 4 stycna 1797 r. ( 194, 210). O mauoleum ojca psal też, poołanem sę na poyżse archala: Tatarkec. Rądy..., 58; Mańkosk, Reźby boru..., 68, (podając datę u jako 27 grudna 1796 r); Chyceska. Marcello Baccarell..., 42. Wmankoane jest też : ThB, t. 25, 55. '"' BN, 3291/2, v. 117 Stansłaa 5B, 339v.-340, Baccarelego 22 grudna 1796 r. 118 BN, 3291/2, 195v 4 stycna 1797 r. 119 Tatar k e c, Łaenk..., (też l. 139 na 116). pse o kaplcy groboej Ponatoskch, którą kró nes'ć Łaenkach, a jej projekty ykonal Kamseter Monald. Projekt unany pre Tatarkeca a deło Monaldego M. Katkosk (Romantycne mauoleum groboe Arkad,..BHS", 28, 1966, 1, ; dem, Symon Bogumł Zug archtekt polskego ośecena, Warsaa , 279) ąże Zugem odnos Groboca Złudeń

9 72 KATARZYNA M1K0CKA-RACHUBOWA łym, łącone boró Zamku Króleskego Warsae (l. 14) 120. Klka prac Monaldego namy e manek archalnych, jak np. odnotoaną katalogu króleskej kolekcj reźb r. kopę posągu Venus Medc yreźboną marmure bałym, stojącą ócas parku Łaenkach poblżu Ermtażu 121, cy restauroaną 1786 r. pre Guseppe Pellegrnego fgurę Gladatora 122 lub najdujący sę ateler artysty ykonany pre nego glne model fgury Herkulesa 123. Wamo też, że Marcello Baccarell mał som bore ykonaną pre Monaldego fgurę Bachantk bałego marmuru na postumence carnym" 124. Artyśce prypsyanych jest ponadto klka reźb, których atrybucja nektórych ypadkach ne jest ystarcająco poterna, a nnych ątpla. Dość prapobna ydaje sę opna unająca a deło Monaldego posąg Chrystusa, stojący danej na fasade mu pry ul. Noomejskej 11 ( hpotecny 174) Warsae, nsy na ysokośc persego pętra. Kamenca ta, należąca negdyś rodny Drenó, po remonce preproanym pred 1790 r. pre łaśccel otrymała noą fasadę oboną fgurą, od której ęła naę Pod Chrystusem 125. Można dać, że Monald meskał ócas sąsednm mu pry ul. Noomejskej 9 ( hpotecny 175), gde 1792 r. ostał odnotoany ra żoną 126. Pobno król Stansła August po predstaenu traged Meropa Woltera 26 opada 1792 r. lecł Monaldemu ykonane popersa aktork Agnesk Maranny Truskolaskej, która odnosła elk sukces rol tytułoej 127. Za deło artysty uchod też posążek półleżącej kobety określanej jako Terpsychora lub Tala, yreźbony bałym marmure 128. Natomast prypsyane danej Monaldemu poperse damy, ykute marmure bałym, uażane a portret Elżbety Graboskej 129, jest dełem Domenca Cardełlego ykonanym 1785 r. Ryme predstaa najpenej Marę de Cumano baronoą Schutter 130. Arkad. O amesconym lśce Stansłaa Augusta 11 paźdernka 1784 r. projekce nesena Łaenkach palonu-mauoleum pośęconego rodcom mającego być prysłym mejscem jego spocynku, którego ykonacą mał być Kamseter, o dóch projektach tego nerealoanego mauoleum ykonanych pre Kamsetera (be manek o Monaldm) N. Z. Batoscy, M. Katkosk, Jan Chrystan Kamseter archtekt Stansłaa Warsaa 1978, ; Katkosk, Stansła August Marmur bały, ysokość 67 cm. nesygnoane. Zamek Królesk Warsae, n. ZKW/48, re lekcj pryatnej e Francj - Dary Rądu Republk Federalnej Nemec dla Zamku Króleskego Warsae. Katalog ystay, Warsaa 1980, 7, 48, po. 21 l. na 49; Pod jedną koroną. Kultura stuka casach un polsko-saskej. Katalo Zamku Króleskm Warsae 26 cerca-12 paźdernka 1997, Warsaa 1997, 502, po. XVII.4 (datoane 1780 r.); Badach, op. r/r., , 112, 118, pryp. 47. Por. też: W. Łoś, Werunk Stansłaa Augusta. Pr dejó stuk Polsce, Krakó 1876, (autor spomna o klku ykonanych pre Monaldego, nesygnoany bustach Stansłaa Augusta). 2 ' Arch. J. Ponatoskego, 220, 12 (reźba ycenona na 400 dukató ostała późnej preneson tek, gde najała sę 1819 r.). Też: 509, 9; Bbl. Ossol., 5712/III, 75. Prypusca sę, że arty ykonać na podstae pryeonej Warsay kop, odkutej e Włosech pre Le Bruna lub Laarnego- Ma Reźby boru..., 67; G o d e j e s k a, op. ct, 112, 134, po. 25 (też po kope posągu pre Laarnego Le Bruna). 122 La reparaone fatta alla fgura del Gladatore d Monald", Archum Kameralne, III/441, 191 Depenses dverses"). Stojące Łaenkach na północnym tarase pałacu Na Wode da posąg gladatoró yreźbone skocu, oroane na antycnym Sermeru Borghese, ykonał 1779 r. Francsek Pnc 123 Model ten mał ysokość I łokca (o 57,5 cm) - Arch. J. Ponatoskego, 204, 17, kumen 124 A. Baccarell, Zbór obraó deł stuk poostaony rodne pre Marcelego, Maoecke Studa Humanstycne", 1996, 2, 145 (reźba ostała osacoana po śmerc na 30 dukató). 125 Reźba najała sę tam 1945 r obecne lapdarum podemach koścoła Jeutó pry ul. Śęt J. Baranosk, Słanego rodu Drenó pokoleń try, Zema", 3, 1912, l. na 685; ThB, t. 25, 55; KZSP, sera Masto Warsaa, pod red. J.Z. Łońskego A. Rottermunda, c. I, Stare Masto, Warsaa 1993, Warsaa Ekonomcne, 15: Protokół Rey Masta Wolnego Warsay... uskutecnoney 1792, k 127 Kurer Warsask", 1831, 297 (3 XI), 1438; Teatr Naroy , oprać, boroe pod red. J. Kot Warsaa 1967, 689, pryp. 4. Mylne są natomast nformacje : Słonk bografcny teatru polskego , Warsaa 1973, 754, S. S e n c, Cmentar poąkosk Zmarl ch rodny. Warsaa 1979, 243 ora SAP, t. jakoby Monald 1792 r. odlał statuetkę predstaającą Truskolaską rol Meropy. 128 Reźba o ymarach 32 x 51 x 205,5 borach Mueum Naroego Kelcach ( n. S/1247/MŚ), po mena podorskego Druckch-Lubeckch Maachoa dany poat Opató - E. Jeżeska, Reźba borach Mueu Naroego Kelcach roku Rocnk Mueum Naroego Kelcach", 20, 2000, , 122, po Kacmaryk, Reźba polska..., 46, po. 106, 130 Mkocka-Rachuboa, Canova..., t. 2, 151, po. 60.

10 WŁOSCY RZEŹBIARZE NA DWORZE STANISŁAWA AUGUSTA 73 Jedyną naną pracą Monaldego młodeńcego okresu jego dałalnośc Ryme jest spomnany rysunek borach Akadem ś. Łukasa. Podcas eloletnego pobytu Polsce artysta penoścą ajmoał sę róneż rysunkem, jednak te prace ne są obecne nane. Pojała sę prade supoycja, jakoby był on autorem dóch pasteloych rysunkó - kop głók kobecej autorsta Jean-Baptste'a Greue'a ora studum postac modlącego sę starca, najdujących sę danej borach ksążąt Cartoryskch Pułaach, jednak nformacja ta na rae ne nalała poterdena, a obecne mejsce prechoyana tych prac ne jest nane 131. Monald, po klku latach pobytu Polsce, stycnu 1774 r. ożenł sę (mę nasko żony ne są nane), otrymując tej okaj od na esele 100 dukató, a gdy 1775 r. urodła mu sę córka Magdalena, 3 marca król podaroał mu 50 dukató 132. Artysta mał też syna Stansłaa, marłego ketnu 1780 r.' 33 W 1786 r. kupł Warsae dorek może ó drenany m pry ul. Delnej ( hpotecny 236), którego łaśccelem był 1797 r. 135 Pod konec życa meskał ąanym admnstracyjne Zamkem budynku kolegum pojeuckego pry ul. Jeuckej, gde urąno stancje dla osób ąanych dorem króleskm, ostał tam boem odnotoany r.' 36 Jako nadorny reźbar Stansłaa Monald na mocy umoy aartej Ryme Le Bnnem mał otrymyać 12 pół dukata mesęcnej pensj. Jednak deęć mesęcy po aangażoanu go redukoano tę sumę 11 dukató 3 florenó, na co artysta skarżył sę królo 1773 r., po pęcu latach poostaana jego służbe 137. Kota ustalona umoe dneje też predstaonym królo nedatoanym ykae ydatkó na pensje artystó, gde obok apanaży Le Bruna (300 dukató pensj datk na meskane, dreno na opał na teatr), dneje kota dla jego le compagnon Monald 150 [ducats 1 " 13 *. Monald faktycne odberał ócas mesęcną pensję ysokośc 201 łotych polskch (cyl 11 dukató 3 ł) 139, którą końcu lat 70. XVIII. ustalono na 30 dukató 140, a 1782 r. podyżsono 31 dukató takej ysokośc jego ynagrodene poostało końca 141. Poa pensją klkakrotne 131 Informacja pochod nepublkoanego opracoana dałalnośc artystycnej Monaldego, sporąnego pre Mchała Ratę Wtanoskego. edług którego rysunk Monaldego. pochodące e boró ksążąt Cartoryskch Pułaach, najały sę danej mueum na amku Potrkoe - Arch. PAN. III-139: Zespół M. Raty Wtanoskego. 24: Jakób Monald. malar reźbar XVIII., 32 (nformację tę potara Mańkosk, Reźby boru..., 69). Wamość ta ne nalała na rae poterdena, ne ma też śladó śadcących, że najały sę one kedykolek borach mueum koe (ne spomna o nch już nentar 1926 r). 132 AGAD. Stansłaa 11, Arch. PAN, III-2: Zespół Z. Batoskego, teka q-l, yps ksęg ejść paraf ś. Jana Warsae. n Arch. PAN, III-2: Zespół Z. Batoskego, teka q-l, yps e Skorodu Akt masta Warsay , A Głónym Warsae. 135 Ops systkch pałacó, mó, koścołó, sptaló ch posesoró Masta Warsay dla ygody publcnej ydany roku 1797, [b.m..], predruk : W. Smoleńsk. Mescaństo arsaske kotk u eku XVIII. yd. 2, Warsaa 116 AGAD. Stansłaa 11, 154; AGAD. Arch. J. Ponatoskego, 135. Meskań Zamku J" K" Mośc Collegum Po=Jeuckm debus Jul " A" podana). Też: Ro ttermu 137 Bbl. Cart., 782, Ibdem, 35. Por. też: komunkat M. Sokołoskego :..Spraodana Badana Hstory Stuk Po XXVII-XXVIII. 139 Odbór pensj mesęcnej ysokośc 201 łotych polskch Monald ktoał 1772 r. a paźdernk, deń ( Archum Kameralne, 111/373: Na Fabryk n Anno 1772, kty luźne, ), 1773 r. stycna ketna od serpna grudna (bdem, Ul/381: Na Fabryk pro A" kty luźne. 10 styceń luty. a a marec keceń 24 dukaty pensj raem 8 dukatam na remonty pracon naręd {bdem, III/720: Rachunk poktoana [...] na fabryk. 1774, plk : bdem, III/731: Quttan plk 1. 99). 140 W 1778 r. Monald odebrał 60 ceronych łotych (dukató) pensj a maj cerec ( Zbór 32); rachunku 1 stycna 1779 r. napsanym ręką najduje sę aps o mesęcnej pensj Monald 30dukató (BN, 3291/2. 256; 3292, 122. Por. też: Tatarkec. Akadema Stuk Pęknych..., O stuce polskej..., 475); stycnu 1780 r. artysta otrymał 30 dukató mesęcnej pensj (AGAD. Archum III/ , 92). W latach ypłacano mu po 789 łotych polskch 15 grosy na stancyą", Zbór Popeló, 387, plk v. (aps nedatoany, apene 1778 r): 67: Rachunk ydatk d 158 (taka sama suma a 1779 r): (Tabelles des Depenses de la Mason du Roy depus le cembre 1779 presentees le 6 Janver 1780, taka sama suma a mesące od lpca grudna 1779 r ypłacon 404, 38 (Sexterny podane Jego Kroleskey Mośc pro 1781, taka sama kota otrymana pre Monaldego 141 Od cerca grudna 1782 r. odberał mesęcne po 31 dukató - AGAD. Archum Kameralne, (plk..jullet 1782"). 80 (plk..aout 1782") (plk Septembre 1782") (plk..octobre

11 74 KATARZYNA MIKOCKA-RACHUBOWA otrymyał pene sumy jako dar od lub ypłaty króleskej skatuły motyoane nnym ględam 142. Pocąsy od ketna 1794 r. pensję ypłacano mu neregularne grudnu tego roku należało mu sę jesce 115 dukató 143, a r. odberał pene koty na konto aległych ynagrodeń 144. Baccarell, predstaając królo lśce 9 lutego r. sytuację reźbary atrudnonych na dore, psał o Monaldm: Monald, homme veux, maladf, souffrant de la potrne, ncapable de se charger des grands ouvrages, et de se transporter alleurs, et toutt [sc] apparence, qu'l ne fera pas de longues jour Ses souhats sont d'avor une pette penson de 10 a 12 # [dukató] par mos et pour lassere a sa femme et a son Enfant un pett captale de 800 # somme de la Date qu'l a reęu et qu'l a du mangere" (podkreślena autora u) 145. Stansła August nteresoał sę sytuacją soch artystó, pytał o nch cęsto, lecając ypłacane m penych drobnych sum na konto aległych ynagrodeń, casu aż będe stane ureguloać selke należnośc 146. W notatce prygotoanej dla pre końcu r., a tycącej artystó atrudnonych danej na jego dore, cytamy: Monald. Sert S. M. depus 1'annee II a fat son devore, ł est mare, a une fle, l est age de 65 ans et maladf. U recevra ses arrerages jusqu'a la fn de Decembre [dukató]. De Gratfcaton [tu ne psano nc]. Du une Penson durante sa ve" 147. Król, próc 280 dukató aległych ynagrodeń, polecł ypłacane artyśce jego aktualnej pensj casu otrymana preeń gratyfkacj ysokośc 700 dukató, której prynane ofcjalne poterdł 25 grudna tego roku 148. (plk Novembre 1782"), 387 (plk Decembre 1782"). Od stycna cerca 1787 r. nadal staał co mesąc 31 dukató -bdem, HI/ (plk Jun 1787"), 95 (plk Ma 1787"). 192 (plk,.avrl 1787"), 287 (plk Mars 1787"). 426 (plk Fevrer 1787"), 485 (plk Janver 1787"). W lpcu 1787 r. otrymał 31 dukató, pry których anacono Monaldy pomęskanem" - III/l (plk Aout 1787"), taką też sumę ypłacano mu od stycna cerca 1788 r. - por.: III/ , 12 (plk Janver 1788"), 220 (plk Fevrer 1788"). 379 (plk Mars 1788"), 561 (plk,.avrl 1788"), 598, 683 (plk Ma 1788"). 800 (plk Jun 1788"), od lpca reśna 1789 r. - III/l 179, 234 (plk Jullet 1789"), 363 (plk Aout 1789"), 537 (plk Septembre 1789"). Od stycna cerca 1790 r. otrymyał nadal po 31 dukató mesęcnej pensj - HI/1183, 2 (plk Styceń 1790"), 179 (plk Luty 1790"), 409 (plk Mars 1790"), 526 (plk Avrl 1790"), 689 (plk Ma 1790"). 853 (plk Jun 1790"), róneż serpnu reśnu 1792 r. - III/1300, 45 (plk Aout 1792"), 228 (plk Septembre 1792"). Też: IH/1396, 3, 8 (plk Janver ąuttances"), 151 (plk Fevrer quttances"), 178 (plk Mars ąuttances"), 354 (plk Avrl ąuttances"); III/477, (y płac, na których Monald ymenany jest co mesąc od stycna 1794 r. lutego r. raem Le Brunem Pnckem. pensją ysokośc 31 dukató). 142 We reśnu 1779 r. otrymał od dare 80 dukató (AGAD. Stansłaa 11, 193), marcu 1785 r. otrymał od dare 25 dukató (bdem), cercu 1788 r. stał 9 ł sparca ade a Monald" ( Zbór Popeló, 389, 221), stycnu 1791 r. ypłacono mu e skatuły Stansłaa Augusta 104 dukaty (Arch. PAN, II1-2: Zespół Z. Batoskego, teka q-l, ypsy archum Potockch Jabłonne). Poa stałym ynagrodenem 3 opada 1790 r. ypłacono mu też 300 dukató, 15 grudna 1792 r. 24 dukaty 1 maja 1793 r. 200 dukató ( Stansłaa 11, od 1773 r r. stał od poa stałą pensją łącne 799 dukató, określonych jako dary na esele urodny córk lub jako dług"). Zachoały sę też reersy Monaldego 1791 r. na de płatnośc na sumę 137 ł 27.5 gr (AGAD. Archum Kameralne, III/464, 68). a persego marca 1792 r. ktoał odbór drobnych sum na ypłaty dla pomocnkó prybory pracy ( III/470, 77, plk Depenses dverses"). 143 Od ketna reśna 1794 r. staał po 20 dukató - AGAD. Archum Kameralne, HI/1396, 451 (plk Ma ąuttances"), 470, 535 (plk Jun 1794"), 5, 7 (plk Janver ąuttances" - tu omyłkoo pensja ypłacona cercu), 550 (plk Jullet 1794"), 737 ( plk Aout 1794"), 779 (plk Septembre 1794"), 895 (plk Octobre 1794"). Też: AGAD. Stansłaa 11, 6v. Za paźdernk stał 12 dukató, a a opad 15 dukató - Archum Kameralne, IH/1396, 914, 968 (plk Novembre 1794"), ponadto opade Le Brun Monald otrymal po 2 dukaty ( 820, plk Septembre 1794"). Por. też: AGAD. Stansłaa 5A W r. ypłacano mu na konto aległych ynagrodeń: 3 serpna 8 dukató, 21 reśna 8 dukató, 28 reśna 6 dukató, 1 opada 87 dukató, 1 grudna 6 dukató ( Arch. J. Ponatoskego, 100, 244, 246; Stansłaa 5A. 264). u ' Stansłaa 97-97v. 146 Ibdem, 129, Grodna 16 lutego r. (to samo: BN. 3291/1. 116); na kument ten rócł uagę Mart ko s k. Reźby boru..., 66. Por. też: BN, 3291/ ( 15 cerca r.). 182 ( 12 lpca r). 194 ( 31 lpca r). 197 ( 8 serpna r), 198 ( 12 serpna r.): AGAD. Stansłaa 5A. 277; 25 paźdernka r. (to samo: BN, 3291/1. 239). 147 AGAD. Stansłaa 5A notatka nedatoana, prypuscalne 19 grudna r. Na kument ten rócł uagę Mańkosk, Reźby boru..., 66, datując go na 1796 r. 148 Stansłaa 5A. 365 (nstrukcja dla 19 grudna r):

12 WŁOSCY RZEŹBIARZE NA DWORZE STANISŁAWA AUGUSTA 75 W tym case Monald ystąpł prośbą o ydane mu patentu" jako artyśce króleskemu, co ąało sę być może amarem podjęca preeń pracy u nnych lecenodacó, a może planoanym yjadem Polsk. Stansła August stycnu 1796 r. polecł Baccarellemu prygotoane takego aśadcena po francusku lub łosku presłane mu podpsu, a końcu ketna odesłał je Monaldemu 149. Artysta poostaał nadal Warsae, ne opuscając jej apene aróno e ględu na stan droa, jak fnansó. Wprade 1796 r. ypłacano mu pene drobne sumy 150, ale końcu tego roku należało mu sę jesce 266 dukató IM, a grudnu Baccarell spomnał królo, że Monaldego należałoby aopatryć dreno ogreana pracon opłacć reperację pecó, a także udelć mu penężnego sparca 132. Sytuacja artystó króleskch poostających ócas Warsae była krytycna - były to najcęścej osoby podesłym eku, schoroane, pobaone środkó życa jakchkolek możlośc arobkoana, a nemogące yjechać sojej ojcyny, gde restą ch położene ne byłoby chyba o ele lepse; sam król mmo najlepsych chęc ne był stane ele m pomóc. W lśce 19 lutego 1798 r. Baccarell nformoał monarchę o tragcnej sytuacj jego danych nadornych reźbary, Monaldego Pncka, psąc: Pauras ben a dre encore quelque chose de 1'etat deplorable de Monald et Bng, outre leurs msere, leurs santee est totalement delabree et on crante dans peu la fn du derner" 153. Nedługo potem, 27 maja, Francsek Pnck marł, a jest araem ostatnm nanym nam kumentem tycącym Monaldego, który umarł apene tymże 1798 r. Na naną tórcość Gacomo Monaldego. drugego po Andre Le Brune reźbara doru Stansłaa składają sę yłącne deła ykonane pre nego Polsce. Nektóre nch postały edług projektó Le Bruna (predstaena Pokoju Spraedlośc Pokoju Mamuroym sal Baloej Zamku Króleskego, posąg kobet teatre Pomarańcam, statua Kamera Welkego pałacu Łaenkach), ale ele było samodelnym pracam artysty, będącego aróno autorem ch projektu, jak ykonacą. Do takch deł należą prede systkm reźby portretoe - osób spółcesnych postac hstorycnych: Jana III Sobeskego, Kataryny II, Stansłaa Ponatoskego Stefana Carneckego sal Audencjonalnej ora Kochanoskego, Sarbeskego. Dałyńskego, Welopolskego Załuskego sal Rycerskej Zamku Króleskego, erunk Suoroa Stansłaa a także portretoe predstaena Antonego Ostroskego Andreja Młodejoskego ch nagrobkach. Te da nagrobne pomnk ra fgurą kobecą prenaconą nagrobka Radłła składają sę na sepulkralną tórcość Monaldego, której pre schemat kompoycyjny ora repertuar, układ sposób kstałtoana elementó fguralnych dekoracyjnych (takch jak: genus słay, płacące putta, alegorycna postać preentująca medalon portretem marłego cy skłębona drapera) określony ostał jego profl artystycny, pobne jak posągach Zefra, Flory Chronosa. Monald był kontynuatorem reźby rymskej jrałego późnego baroku, stosującym soch dełach barokoe schematy formy. Nektóry badace patrują sę prade jego tórcośc apoed stylu neoklasycnego. ymenając pry tym take elementy jak typoe preceż dla baroku predstaene putta roponaane jako genus śmerc goryającą pochodną, rekomo neoklasycne yobrażene genusa słay cy barokoa postać alegorycna odcytyana jako akefona żałobnca, a prede systkm fgura uśponej kobety, naąująca Śpącej Aradny Mueum Watykańskm pomjają jednak upełne dyspoycję, charakter sposób ujęca tych predstaeń. Należy yraźne podkreślć, że jeżel naet dełach Monaldego ystępują nekedy pene układy cy motyy spotykane reźbe neoklasycnej, były one pre artystę kstałtoane sposób typoy dla baroku. 149 Lsty Stansłaa Augusta Jana Roberta Watsona (e boró rodny Hankó), Kronka Rodnna" (3 marca), 181; AGAD. Stansłaa ketna 1796 r. 150 Na lśce pensj należnych Monaldemu a cerec 1796 r. dneje 15 dukató (AGAD. Stansłaa v.). Por. też: BN, 3291/1, 28v Grodna 9 cerca 1796 r. polecenem kontynuacj ypłat dla artystó nadornych, m.n. dla Monaldego. 28 serpna tego roku ypłacono Monaldemu 10 dukató, a 26 reśna 4 dukaty ( Arch. J. Ponatoskego, 100, 246). 151 Z estaena aległych płatnośc na deń 31 grudna 1796 r. ynka, że końcu r. należało mu sę jesce 280 dukató, których cągu 1796 r. ypłacono mu 14 dukató, na konec 1796 r. poostało mu jesce należnych 266 dukató ( Arch. J. Ponatoskego, 100, 232. Też: Tatarkec. Rądy... 73). Artysta edług dyspoycj króleskej 14 grudna 1796 r. mał otrymać 3 dukaty, a 5 stycna 1797 r. kotę 12 dukató (Arch. PAN : Zespół Z. Batoskego. teka q-l, ypsy rękopsó Bblotek Krasńskch, ). 152 BN, 3291/ Ibdem, lutego 1798 r. 154 Por: Kacmary Reźby nagrobkoe...; Dobroolsk, op. ct ; SAP, t. 5, 627 (Z. Prósyńska).

13 76 KATARZYNA MIKOCKA-RACHUBOWA Monald uażany jest a popranego ykonacę cudych pomysłó, którego samodelna tórcość artystycna była racej akademcka pobaona sugestynej sły yrau. Jednak jeżel naet jego prace ykaują nekedy pene necągnęca kompoycj, to słusne ydają sę opne o nteresującym sposobe opracoana faktury ora modeloana sat draper. Choć mnej utalentoany od Le Bruna o nacne skromnejsym robku, Monald był penoścą najbardej orygnalnym artystą spośród systkch jego spółpraconkó'"^. BRACIA STAGGI Badacom ajmującym sę stuką casó Stansłaa Augusta nana jest dałalność artystycna dóch ąanych dorem polskego łoskch reźbary pochodących Carrary - brac Govachna Petra Staggch. W śetle tychcasoych badań Govachno małby być dentycny artystą określanym archalach jako Stagg" (Stag, Stago), preażne be podanego mena, który dałał na dore króleskm Warsae od końca lat 70. połoy lat 90. XVIII., natomast Pętro meskał pracoał Carrare, prysyłając Polsk reźby sojego dłuta blok marmuru tamtejsych kamenołomó" ń. Tymcasem, jak sę okauje, Polską, a kładnej dorem Stansłaa ąana była dałalność ne dóch, lec trech brac Staggch 157. Byl to: Pętro Ceccar, Govachno ora nenany tychcas polskm badacom Francesco (Franco) Mara. Wsyscy prebyal pre peen cas nasym kraju - Francesco Mara od 1779 końca 1788 r.. Pętro Ceccar od jesen 1787 r. najpóźnej jesen 1789 r., a najmłodsy Govachno pryjechał Polsk najceśnej 1788 r. był tu co najmnej 1797 r.' 58 W śetle tych noych amośc można eryfkoać postały Polsce robek artystycny reźbary Staggch, uażany tychcas a deło jednej osoby 159. Uroden Carrare braca Stagg byl synam Domenca Gaetana Staggego, który około 1752 r. prenósł sę Prato Carrary pre ponad cterdeśc lat dałał tam jako ogólne poażany maestro pubblco d retorca", ora poślubonej pre nego 1753 r. Mar Felce Morescalch 160. Najceśnej ąał sę Polską średn brac, Francesco Mara, o którego dałalnośc nasym kraju nc tychcas ne było amo. Urony 19 reśna 1755 r., studoał Accadema d Belle Art Carrare, a po jej ukońcenu yjechał 1779 r. Polsk, a poolenem ksężny Mar Teresy 161 (chod tu o ksężnę Cybo-Malaspna d'este, ładcynę Ksęsta Massy, którym leżała Carrara). Umarł Warsae apene pred końcem 1788 r., gdyż 15 stycna 1789 r. mankoany jest Carrare jako marły Mańkosk. Reźby boru..., 68; A. Cechanoeck, Aspects of Polsh Sculpture from Neo-classcsm to Modernsm, [:] Sarmata semper vva. Zbór studó ofaroany pre pryjacół prof. dro hak Tadeuso Chranoskemu. Warsaa ; Badach, op. cf., (autor podkreślł naąyane pre Monaldego det Ganloren Bernnego. Antona Raggego Domenca Gudego). 156 ThB, Ł 31, Lepg 1937, (Z. B a t o s k ); T. M a ń k o s k, Pgmalon Calatea ( d Stansłaa Augusta), Dana Stuka" , ; dem, Reźby boru , 42, 74-75, 78, 79; E. B e n e t, Dctonnare crtąue et cumentare des pentres, sculpteurs, dessnateurs et grareurs des tous les pay... t. 8. Par ; Katkoska, op. ct. (edług ndeksu), nne prace pośęcone stuce na dore Stansłaa c nżej. 157 W starsej lterature mankoan są trej braca Stagg Carrary. be żadnych blżsych o nch nformacj - p, Note..., 93: Stag. d Petra Santa scultor (tre fratell) al servo del Re Stanslao Ponatosk. Pętro era mglo altr due", też: dem, Vaggo..., 55; dem, Bblografa..., 253. Potarają to: S o b e s c a ń s k, Wam G. Campor, Memore bografche degl scultor, archtett, pttor etc. natv d Carrara e d altr luogh dela proynca d Massa..., Modena 1873, 215; Kołackosk, op. ct, 664; Daugnon. op. ct., 284. L. B o n ac o s c a, M. G e r m a n. Pętro Stag Scultore d Sua Maestd l Re d Polona, Le Apuane. R Stora-Etnologa" (Massa-Ulvet), 14, 28, Novembre Autory tej cennej dla badań pracy operają sę na prechoyanych Archvo d Stato Massa, Archvo d Stato Modene. Accadema d Belle Art Carrare, Archv Prato Archvo Parocchale d Sant'Andrea Carrare. poneaż jednak jedyne klku prypadkach odnosą sę be źródeł, proenencja podaanych pre nch nformacj ne jest nana. Fragment pośęcony polskej dałalnośc Staggch 36) obejmuje prytacane tłumacenu fragmenty danejsych prac polskch badacy neaktualny już tekst mojego auto Por. ostatno: Stagg Francesco Mara. Stagg Govachno, Stagg Pętro, [:] PSB. t. 41, Warsaa-Krakó 2002, (K. M k oc k a-r a c h u b o a).,m B o n ac o s c a, Ge r m a n, op. ct., 10 (Domenco Gaetano Mara Felce Stagg mel desęco próc trech synó poostałe prapobne marły decńste). 161 Ibdem, Ibdem,

14 WŁOSCY RZEŹBIARZE NA DWORZE STANISŁAWA AUGUSTA 77 Najstarsy brac, Pętro Ceccar, urony 9 lpca 1754 r., 1770 r. ucęscał ecoroej skoły geometr pry Accadema d Belle Art Carrare, 19 marca 1774 r. ostał tam nagrony scuola del nu", dyplom ukońcena akadem otrymał 11 paźdernka tegoż roku. W 1775 r. yjechał Rymu, ale o jego pobyce Wecnym Meśce nc ne amo. W 1777 r. Carrare ożenł sę po ra persy (był żonaty trykrotne), a latach urodły mu sę córk. W 1780 r. ostał odnacony łotym medalem akadem Carrare, otrymując persą nagrodę reźby. W końcu następnego roku potórne sę ożenł następnych latach rodły mu sę kolejne dec. W grudnu 1786 r. ostał arestoany osąny a premyt, poneaż ne apłacł cła ysyłając Sarana da marmuroe pesk. We reśnu 1787 r. yjechał Krakoa, cynąc to be ymaganego eolena ksężny Mar Teresy. Jego dałalność nasym kraju an cas pobytu ne są nane - amo jedyne, że po dóch latach nó był Carrare, bo stycnu 1790 r. kupł tam m na Va Nuova (płacąc ań 312 skudó) krótce, marcu tego roku, ystąpł prośbą o poolene umescena na nm należnego mu tytułu scultore del Re d Polona". W serpnu 1790 r. urodła mu sę córka, Angela Mchelna, której ojcem chrestnym był brat polskego, prymas Mchał Jery Ponatosk ( jego menu decko podaał chrtu hraba Gaudeno Lucan Carrary). W następnych latach Pętro Stagg meskał Carrare, a jego osoba była latach 1791, odnotoyana klkakrotne mejscoych aktach ąku różnym spraam (m.n. e reśnu 1791 r. prebyał aresce moym, a e reśnu 1792 r. ostał eany staena sę pred prokuratorem skarboym a cyn prestępcy). W 1793 r. ożenł sę po ra trec, tym też roku urodła mu sę córka. Ne są nane koleje jego życa po 1794 r., an mejsce kładna data śmerc, która nastąpła na peno pred 25 opada 1814 r. - ócas to akce małżeńskm córk, Mar Teresy Bartolome, Pętro Stagg ostał określony jako marły ( fu Pętro Ceccar")"' 1. Najmłodsy brac, Govachno (tą formą mena podpsyał sę kumentach, lterature określany jest też jako Govacchno lub Goacchno), urony 12 paźdernka 1761 r., 1785 r. yjechał be ymaganego poolena ładcyn Rymu. O jego rymskm pobyce ne mamy żadnych nformacj, próc tej, że rócł stamtąd Carrary roku Włoscy badace prypuscają, że tym też roku yjechał Polsk (pobne jak starsy brat be ofcjalnego eolena ksężny) pracoał Warsae 1797 r., skąd ócas, ch danem, rócł Carrary 163. Fakt ten ne jest jednak żaden sposób ukumentoany. Pene jest jedyne, że meskał Carrare od 1804 r.. gdyż lpcu 1805 r. urodła sę tam jego persa córka Elena Laura, której matką chrestną była ksężna Helena Radłłoa ( jej menu decko podaała chrtu Laura Psan), a serpnu tegoż roku ożenł sę matką decka, ą Isabellą Tendern. Kolejne córk Govachna urodły sę r. W 1808 r. reźbar był dukrotne ( lutym grudnu) arestoany. Zmarł Carrare 21 ketna 1809 r. ( klka mesęcy późnej urodła sę jego carta córka) 166. Reźbarem Staggm. którego prybyce na dór Stansłaa Augusta końcu lat 70. XVIII. mało apene ąek ócesnym, kolejnym już projektem utorena Warsae akadem stuk pęknych, był neątple Francesco Mara. Według estaena stałych ydatkó na stukę projektoanym ydatkam na akademę, reźbar Stagg. compagnon de M. Le Brun" otrymyał 130 dukató pensj (obec 300 dukató ypłacanych Le Bruno po 360 dukató dla Monaldego Pncka, łącne ynagrodenem a ykonyane pre nch prace), a akadem, gde persym profesorem reźby mał być Le Brun, a drugm Monald, Pnck Stagg otrymyać mel pensons extraordnares", co skayałoby, że mel być on także łącan procesu naucana mejscoych adeptó stuk pęknych 167. Gdy projekt ten ne ostał realoany, Stagg sedł skład keroanej pre Le Bruna pracon reźbar- 163 Ibdem, Persą żoną Petra była pochodąca Carrary Mara Morett (marła 1780 r.), którą mał córk Marę Elsabettę (marłą nemolęcte) Marę Teresę; drugą żoną była Govanna Maddalena Vacca (marła 1792 r.), którą mał córk Marę Antonę. Marę Rosę. syna Ncolao Gaetano córkę Angelę Mchelnę. marłą nemolęcte; jego trecą żoną była Maranna Sch (marła 1833 r.), którą mał córkę Marę Teresę Bartolomeę. Por. też: bdem, 27 - mylna nformacja o pryjeźde Petra Polsk e reśnu 1789 r. m Ibdem, 14 (porót Govachna Carrary 1788 r. ne jest pre autoró ukumentoany, a data ta ynka Z pryjęca nformacj o jego yjeźde Rymu 1785 r. na około try lata). 165 Ibdem, 14 (na 27 autory podają nformację O pryjeźde Govachna Polsk 1789 r.). "* Persa. nch urodła sę marta, druga. Eleonora, marła pero 1879 r., natomast carta córka Govachna. Mara Crstna, marła stycnu r. (bdem, 15). "' 7 BN, Por. też: Romatośc [psmo datkoe Gaety Korrespondenta Warsaskego Zagrancnego!", 1819, 33, 130:..[...] braca Stagg nakomc reźbare ean byl na profesoró reźbarsta rysunku".

15 78 KATARZYNA MIKOCKA RACHUBOWA skej ( skulptorn") organoanej na Zamku Króleskm. W predstaonym królo 1781 r. ykae nepredanych ydatkó na ateler ( depenses extraordnares") ostał uględnony Stagg compagnon de M. Le Brun 182 [łotych] 15 [grosy]" 168. Właśne Francesco, a ne jak tychcas uażano Govachno Stagg, był jednym ykonacó omóonych yżej medalonó bących nętre Bblotek na Zamku Króleskm Warsae 169, określanym raportach prebegu prac proanych cesną osną 1782 r. jako reźbar Stagg, be mena 170. On też był oym reźbarem Staggm atrudnonym 1787 r. pry odkuanu marmure bałym edług model Andre Le Bruna posągó Mlcena Rotropnośc prenaconych Sal Rady Zamku Króleskego Warsae. Wamo, że Mlcene {Le Slence) ykuł Le Brun pry pomocy Staggego, a Rotropność {La Sagesse, La Prudence) sam Stagg 171. W serpnu 1788 r. reźbar Stagg atrudnony ostał pomocy Monaldemu pry modeloanu stuku omóonych yżej posągó ośm kobet trymających śecnk, bących nętre teatru budynku Starej Pomarańcam Łaenkach 172. Róneż serpnu ypłacał formatoro" Guseppe Pellegrnemu należność a sporądene odleó reźbarskch portretó ksężny Radłłoej" pan Krasckej" 173 (ypłaty tej konyał apene menu Le Bruna, który był autorem popers Wktor Ostrorogó Radłłoej Aleksan dry Graboskch Krasckej). Reźbar Stad" ( Stag)" próc pensj ypłacanej mu pre Le Bruna otrymyał także od styc na 1787 r. cerca 1788 r. co mesąc po da dukaty kasy króleskej 174. Istotne nacene ma a 1 lpca 1788 r. o tym, że Stag fran: ktue odebranych na 10 mesęcy 120 [dukató]" jest to jedyna nana nam manka, której artysta ymenony jest mena. Poterda ona besporne pob Francesca Staggego tym case na dore króleskm Warsae. Z apsem tym sąsaduje nna ażna dla nas nformacja o tym, że 29 cerca 1788 r. Stag P." k toał odbór 100 dukató a relef' 7f. Be ątpena tycyła ona Petra Staggego, który apene był ócas obecny Warsae konał poktoana osobśce. W śetle ynkó tychcasoych badań amo było jedyne, że yjechał on Carrary Krakoa e reśnu 1787 r. prebyał nasym kraju ne dłużej nż końca 1789 r. 177 Tera emy, że był róneż Warsae ykony tu jakeś blżej neokreślone prace. Jest bar prapobne, że ócesny pobyt Petra Staggego K koe mał ąek reaktyoanem pre Stansłaa Augusta 1787 r. dałalnośc kamenołomó poblskm Dębnku organacją tamtejsej fabryk marmuró", której atrudnono Włochó sproa nych Carrary (agadnene to ostane serej omóone dalsej cęśc nnejsej pracy). Wysunąć też można prypuscene, nenajdujące na rae poterdena kumentach, że artysta ten po poro Carrary mał fabryk", jakś udał aangażoanu tam służby króleskej najybtnejsego praconka t jakm był Leonar Gal. 168 Zbór Popeló, 231, 262. Wysunęto prypuscene (Kacmaryk, Posąg..., 358), że manka t tycyła robót proanych pry dekoracj Zamku Ujaskego, ale tym case Ujadó już lkano racej ne proano tu prac (por.: Tatarkec, Łaenk..., 24). 169 Govachna Staggego jako autora tych medalonó ymenają: Król, Zame.., 1926, 41; ThB, t. 31, 444; K Zame.., 1971, 149; K a t ko s k, Bbloteka..., 67; dem, Stansła August..., 155; K at ko ska, op. ct., Rottermund, op. ct., 194; KZSP, sera noa, t. ll.c. 1, 141, Zbór Popeló, 231, 299v.. 30lv.. 303v., 307v. 171 Ibdem, 368, 121v. (Notte relatve aux travaux dans les Attelers des sculpteurs dans le courant Pan 1787), 135 Jóefa Duhamela Warsay 19 ketna 1787 r.). O atrudnenu Staggego, dentyfkoanego mylne Govaehne pry odkuanu fgur Mlcena Rotropnośc też: Katkosk, Stansła August..., 185; Kacmary Posąg..., 358. Posąg te ngdy ne stanęły ynaconym mejscu; r. nalały sę magayne reźb Małym Teatre enkach, późnej pobno ostały ofaroane ksęcu Jóefo Ponatoskemu: gpsoy odle Mlcena 1944 r. najał sę pałacu Jabłonne. 172 Por. pryp Archum Kameralne, III/448, 108, kt 5 serpna 1788 r. 174 Archum Kameralne, III/1101, karty luźne (błędna numeracja), plk Feer 1787", 426: D. Ima Fe 1787 [...] 2. Stad kładk pesy którą ma od P: Le Bron'", plk Mars 1787", 287, plk Avrl 1787", 192. plk 95, plk..jun 1787", 4: III/] 179, plk Aout 1787", 58; III/1111, plk Janver 1788", 12. plk Fevrer 1 220, plk Mars 1788", 379, plk Avrl 1788", 561, plk Ma 1788", 683, plk Jun 1788", Stansłaa (Specyfkacya opłat Reestro Kupeckch y Remeśln cych y nnych Latam y Datam ułożona, acąsy od Roku 178 [sc]). 176 Ibdem, [Roku 1788] Jun 29. Stag P. ktue odebranych a Basrelef 100 [dukató]". 177 Bonacosca, German, op. ct., 13.