Prawo prywatne międzynarodowe

Transkrypt

1 Podręczniki Prawnicze Prawo prywatne międzynarodowe Jacek Gołaczyński 3. wydanie C. H. Beck

2 PODRĘCZNIKI PRAWNICZE Jacek Gołaczyński Prawo prywatne międzynarodowe

3 W sprzedaży: K. Bagan-Kurluta PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE, wyd. 3 Wykłady Becka P. Łaski (red.) PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE. PYTANIA EGZAMINA- CYJNE. TESTY. KAZUSY. TABLICE, wyd. 3 Repetytoria C. H. Beck M. Fedorowicz, K. Nizioł PRAWO FINANSOWE POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ Wykłady i Ćwiczenia M. M. Kenig-Witkowska (red.) PRAWO INSTYTUCJONALNE UNII EUROPEJSKIEJ, wyd. 5 Podręczniki Prawnicze A. Łazowski, A. Zawidzka PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE, wyd. 2 Podręczniki Prawnicze E. Skibińska PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ Z WPROWADZENIEM, wyd. 6 Teksty Ustaw Becka PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ Z WPROWADZENIEM, wyd. 17 Twoje Prawo (red. nauk.) P. Machnikowski, J. Gołaczyński WSPÓŁCZESNE PROBLEMY PRAWA PRYWATNEGO. KSIĘGA PAMIĄTKOWA KU CZCI PROFESORA EDWARDA GNIEWKA Inne

4 Prawo prywatne międzynarodowe Prof. dr hab. Jacek Gołaczyński Uniwersytet Wrocławski 3. wydanie WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2011

5 Redakcja: Magdalena Cymerska Wydawnictwo C.H. Beck 2011 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: P.W.P. Interdruk, Warszawa ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Str. Nb. Wykaz skrótów... XIII Wykaz literatury... XV Wstęp...XVII Rozdział I. Pojęcie prawa prywatnego międzynarodowego Definicja Prawo prywatne międzynarodowe w znaczeniu wąskim i szerokim Prawo obcych Przepisy wymuszające swoją właściwość Rozdział II. Źródła prawa prywatnego międzynarodowego Uwagi ogólne Prawo wewnętrzne Umowy międzynarodowe I. Umowy międzynarodowe wielostronne o kolizyjnym charakterze II. Umowy międzynarodowe zawierające normy merytoryczne III. Konwencje międzynarodowe z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego IV. Umowy międzynarodowe dwustronne Prawo Unii Europejskiej I. Źródła międzynarodowego postępowania cywilnego II. Źródła prawa prywatnego międzynarodowego Rozdział III. Normy kolizyjne prawa prywatnego międzynarodowego Budowa normy kolizyjnej Rodzaje łączników normy kolizyjnej I. Uwagi ogólne II. Łącznik personalny (osobisty) Łącznik obywatelstwa Łącznik domicylu Przynależność osoby prawnej III. Łączniki przedmiotowe Łącznik miejsca położenia rzeczy Łącznik miejsca dokonania czynności prawnej Łącznik lex causae Łącznik siedziby sądu Łącznik subiektywny Rodzaje norm kolizyjnych

7 VI Spis treści Str. Nb. Rozdział IV. Stosowanie prawa prywatnego międzynarodowego Uwagi ogólne Kwalifikacja pojęć prawnych I. Kwalifikacja według lex fori II. Kwalifikacja według lex causae III. Kwalifikacja według metody porównawczej (autonomicznej prawa prywatnego międzynarodowego) Odesłanie Klauzula porządku publicznego Niejednolite prawo I. Konflikt interlokalny II. Konflikt interpersonalny Konflikt przechodni Zmiana statutu Kwestia wstępna Stosowanie obcego prawa merytorycznego I. Uwagi ogólne II. Stosowanie obcego prawa publicznego III. Zabiegi kwalifikacyjne Obejście prawa Rozdział V. Międzynarodowe postępowanie cywilne Uwagi ogólne Zasady międzynarodowego postępowania cywilnego I. Zasada priorytetu umów międzynarodowych II. Zasada równouprawnienia cudzoziemców w zakresie ochrony sądowej III. Zasada respektowania jurysdykcji sądów zagranicznych IV. Zasada wzajemności Jurysdykcja I. Pojęcie II. Jurysdykcja krajowa III. Umowa jurysdykcyjna IV. Zwolnienie spod jurysdykcji krajowej Wykonalność i uznanie orzeczenia sądu zagranicznego Międzynarodowa pomoc prawna Międzynarodowy arbitraż handlowy Stanowisko cudzoziemca w procesie cywilnym I. Zdolność sądowa i zdolność procesowa II. Zabezpieczenie kosztów procesu III. Zwolnienie cudzoziemca od kosztów sądowych Europejskie międzynarodowe postępowanie cywilne I. Rozporządzenie Nr 44/2001 z r. w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych ( Bruksela I ) Zakres przedmiotowy Zakres terytorialny i czasowy Jurysdykcja ogólna

8 Spis treści VII Str. Nb. 4. Jurysdykcja szczególna Jurysdykcja w sprawach ubezpieczeniowych Jurysdykcja w sprawach konsumenckich Jurysdykcja wyłączna Uznanie i stwierdzenie wykonalności II. Rozporządzenie Nr 2201/2003 o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń w sprawach małżeńskich i dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej uchylające rozporządzenie Nr 1347/2000 ( Bruksela II bis ) Zakres zastosowania Terytorialny i czasowy zakres zastosowania Jurysdykcja w sprawach dotyczących rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa Jurysdykcja w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej Jurysdykcja w odniesieniu do środków tymczasowych i zabezpieczających Badanie jurysdykcji Badanie dopuszczalności postępowania Uznanie i stwierdzenie wykonalności Tryb uznania orzeczeń Postępowanie o stwierdzenie wykonalności Postępowanie odwoławcze Zniesienie exequatur III. Europejski Tytuł Egzekucyjny dla roszczeń bezspornych Zakres stosowania rozporządzenia Zakres terytorialny Czasowy zakres obowiązywania Zakres terytorialny zastosowania Czasowy zakres zastosowania Europejski Tytuł Egzekucyjny Skutki wydania zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego Egzekucja w państwie członkowskim wykonania Odmowa wykonania egzekucji Stosunek do innych regulacji IV. Postępowanie w sprawie Europejskiego Nakazu Zapłaty Zakres przedmiotowy Rozpoznanie sprawy Europejski Nakaz Zapłaty Wykonalność Europejskiego Nakazu Zapłaty Wniosek o ponowne zbadanie Europejskiego Nakazu Zapłaty V. Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń Zakres przedmiotowy Rozpoznanie sprawy Środki odwoławcze Wykonalność orzeczenia Wniosek o ponowne zbadanie orzeczenia VI. Pomoc prawna po wejściu Polski do Unii Europejskiej

9 VIII Spis treści Str. Nb. Rozdział VI. Rys historyczny prawa prywatnego międzynarodowego Zasada personalizmu i terytorializmu Prawo rzymskie Wczesne średniowiecze Szkoła statutowa Krytyka szkoły statutowej Nowa szkoła włoska Współczesna nauka prawa prywatnego międzynarodowego Polska nauka prawa prywatnego międzynarodowego Rozdział VII. Osoby fizyczne, osoby prawne Osoby fizyczne I. Uwagi ogólne II. Zdolność prawna osób fizycznych III. Zdolność prawna cudzoziemców IV. Uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu V. Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych VI. Zdolność wekslowa i czekowa Osoby prawne I. Uwagi ogólne II. Zakres zastosowania statutu personalnego Zakres podmiotowy dyrektywy (zdolność do transgranicznego łączenia) Zasada stosowania do transgranicznego łączenia prawa właściwego dla każdej z łączących się spółek III. Zmiana statutu IV. Właściwość prawa siedziby przedsiębiorstwa V. Ułomne osoby prawne VI. Międzynarodowe osoby prawne Dobra osobiste osoby fizycznej i prawnej I. Uwagi ogólne II. Nazwisko osoby fizycznej i jego ochrona III. Nazwa osoby prawnej i jej ochrona Rozdział VIII. Czynności prawne, przedstawicielstwo, przedawnienie Czynności prawne I. Uwagi ogólne II. Forma czynności prawnych III. Zakres prawa właściwego dla formy czynności prawnej Przedstawicielstwo I. Uwagi ogólne II. Przedstawicielstwo ustawowe III. Pełnomocnictwo Przedawnienie I. Prawo właściwe dla przedawnienia II. Zakres prawa właściwego dla przedawnienia

10 Spis treści IX Str. Nb. III. Konwencja o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów a Rozdział IX. Zobowiązania Zobowiązania umowne I. Pojęcie autonomii woli w prawie prywatnym międzynarodowym Uwagi ogólne Wybór prawa jako łącznika normy kolizyjnej Charakter prawny wyboru Sposób i chwila dokonania wyboru prawa Przedmiot wyboru Dopuszczalność i ograniczenia wyboru prawa Ważność wyboru prawa Wybór częściowy i złożony Wybór prawa pod warunkiem i z zastrzeżeniem terminu Klauzule usztywniające właściwość prawa Zmiana statutu zobowiązaniowego w drodze wyboru prawa Dopuszczalność i ważność wyboru w prawie polskim Stosowanie prawa wybranego Statut kontraktowy w przypadku niedokonania przez strony wyboru prawa według stanu prawnego pod rządami ustawy z r. Prawo prywatne międzynarodowe I. Uwagi ogólne II. Zobowiązania dotyczące nieruchomości III. Regulacja ustawowa zobowiązań niedotyczących nieruchomości IV. Poszczególne łączniki Chwila zawarcia umowy Miejsce zawarcia umowy Miejsce zamieszkania i siedziba strony V. Umowy mieszane i nienazwane Prawo właściwe dla zobowiązań umownych według konwencji rzymskiej i rozporządzenia Rzym I I. Informacje ogólne o konwencji II. Zakres stosowania konwencji i rozporządzenia III. Wybór prawa IV. Prawo właściwe w razie braku wyboru prawa V. Regulacje szczególne Nieruchomości Umowy przewozu towarów Umowy konsumenckie Indywidualne umowy o pracę Przelew wierzytelności Przejście wierzytelności z mocy prawa VI. Przepisy wymuszające swoje zastosowanie VII. Ważność oświadczeń woli co do wyboru prawa VIII. Zakres statutu kontraktowego IX. Wyłączenie odesłania X. Dowody

11 X Spis treści Str. Nb. XI. Porządek publiczny XII. Wykładnia konwencji XIII. Państwa nieposiadające jednolitego systemu prawnego Zobowiązania wynikające ze zdarzeń niebędących czynnościami prawnymi I. Uwagi ogólne II. Czyny niedozwolone Prawo właściwe dla deliktów Zakres prawa właściwego dla deliktów Prawo właściwe dla zobowiązań pozaumownych według rozporządzenia Rzym II I. Uwagi ogólne II. Pojęcie zobowiązania pozaumownego III. Zakres zastosowania IV. Zakres prawa właściwego V. Czyny niedozwolone VI. Przepisy właściwe dla poszczególnych typów czynów niedozwolonych Odpowiedzialność za produkt Nieuczciwa konkurencja i praktyki ograniczające wolną konkurencję Szkody w środowisku naturalnym Naruszenie praw własności intelektualnej Spory zbiorowe VII. Prawo właściwe dla zobowiązań pozaumownych innych niż czyn niedozwolony Bezpodstawne wzbogacenie Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia Culpa in contrahendo VIII. Swoboda wyboru prawa IX. Zasady wspólne dla czynów niedozwolonych i zobowiązań pozaumownych niebędących czynami niedozwolonymi Przepisy wymuszające swoje zastosowanie Zasady bezpieczeństwa i postępowania Bezpośrednie powództwo przeciwko ubezpieczycielowi osoby odpowiedzialnej Subrogacja Odpowiedzialność kilku osób Ważność ze względu na formę Ciężar dowodu Wyłączenie odesłania Państwa posiadające niejednolity system prawny Porządek publiczny państwa siedziby sądu Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia Bezpodstawne wzbogacenie Zbieg roszczeń kolizyjnych dotyczących odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej

12 Spis treści XI Str. Nb. Rozdział X. Prawo rzeczowe Statut rzeczowy I. Uwagi ogólne II. Łącznik położenia rzeczy III. Pojęcie praw rzeczowych IV. Zakres statutu rzeczowego V. Zmiana statutu rzeczowego Statut praw na dobrach niematerialnych I. Uwagi ogólne II. Prawo na dobrach niematerialnych w konwencjach Rozdział XI. Prawo rodzinne i opiekuńcze Uwagi ogólne Zawarcie małżeństwa I. Materialne wymogi zawarcia małżeństwa II. Formalne wymogi zawarcia małżeństwa Unieważnienie małżeństwa Stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami Rozwód i separacja I. Rozwód II. Separacja Pochodzenie dziecka Stosunki prawne między rodzicami a dzieckiem Przysposobienie I. Prawo właściwe II. Stosunek normy z art do normy z art PrPrywM z 1965 r III. Zakres statutu adopcyjnego Alimentacja I. Prawo właściwe II. Zakres stosowania prawa właściwego według ustawy z r. Prawa prywatnego międzynarodowego Opieka i kuratela I. Prawo właściwe II. Zakres statutu opieki i kurateli Rozdział XII. Sprawy spadkowe Prawo właściwe Zakres statutu spadkowego I. Przesłanki dziedziczenia II. Ustalenie zawartości spadku Powołanie do dziedziczenia Nabycie spadku I. Sposób dziedziczenia II. Przyjęcie lub odrzucenie spadku III. Stosunki między współspadkobiercami odpowiedzialność za długi spadkowe

13 XII Spis treści Str. Nb. IV. Ochrona dziedziczenia V. Rezerwa lub zachowek VI. Zapis testamentowy VII. Wykonawca testamentu Dział spadku Statut czynności prawnych na wypadek śmierci I. Prawo właściwe II. Zakres statutu czynności prawnych na wypadek śmierci Dziedziczenie gospodarstwa rolnego położonego w Polsce Rozdział XIII. Stosunki pracy Prawo właściwe I. Uwagi ogólne II. Wybór prawa III. Prawo właściwe w wypadku braku wyboru Zakres stosowania statutu stosunku pracy Aneks Indeks rzeczowy

14 Wykaz skrótów 1. Akty prawne CudzU... ustawa z r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 234, poz ze zm.) KC... Kodeks cywilny Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.) KP... Kodeks pracy KPC... Kodeks postępowania cywilnego KSH... Kodeks spółek handlowych PrCzek... ustawa z r. Prawo czekowe (Dz.U. Nr 37, poz. 283 ze zm.) PrLot... ustawa z r. Prawo lotnicze (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 100, poz. 696 ze zm.) PrPrywM... ustawa z r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432) PrPrywM z 1965 r.... ustawa z r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 46, poz. 290 ze zm.) PrWeksl... ustawa z r. Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.) TofUE... Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana, Dz.Urz. UE C 83/2010, s. 4) TWE... Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z r. (Dz.Urz. UE C 321E/2006, s. 1) ZNKU... ustawa z r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 152, poz ze zm.) 2. Czasopisma i publikatory AICr... Archivum Iuridicum Cracoviense Dz.U.... Dziennik Ustaw Dz.Urz.... Dziennik Urzędowy EPS... Europejski Przegląd Sądowy FI... Folia Iuridica KPP... Kwartalnik Prawa Prywatnego KSP... Krakowskie Studia Prawnicze MoP... Monitor Prawniczy M.P.... Monitor Polski

15 XIV Wykaz skrótów NP.... Nowe Prawo OSNC... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSP... Orzecznictwo Sądów Polskich Pal.... Palestra PiP... Państwo i Prawo PiZS... Praca i Zabezpieczenia Społeczne PN UŚl... Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego PPH... Przegląd Prawa Handlowego PPHZ... Problemy Prawne Handlu Zagranicznego Pr. Gosp.... Prawo Gospodarcze PS... Przegląd Sejmowy PSM... Przegląd Stosunków Międzynarodowych Rej.... Rejent RPEiS... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny R.Pr... Radca Prawny Rzeczp.... Rzeczpospolita SC... Studia Cywilistyczne SI... Studia Iuridica SIS... Studia Iuridica Silesiana SP... Studia Prawnicze SPE... Studia Prawno-Ekonomiczne St. et Doc.... Studia of Documenta Zb.Orz.... Zbiór Orzeczeń ZNUAM... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ZNUJ... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego ZP UKSW... Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie 3. Inne skróty ENZ... Europejski Nakaz Zapłaty ETE... Europejski Tytuł Egzekucyjny CFR... Wspólne Ramy Odniesień (ang. Common Frame of References) uchwała (7)... uchwała w składzie 7 sędziów UE... Unia Europejska

16 Wykaz literatury K. Bagan-Kurluta, Prawo prywatne międzynarodowe, Warszawa 2011 J. Gilas, Prawo międzynarodowe prywatne, Warszawa 2002 J. Gołaczyński, Współpraca sądowa w sprawach cywilnych i handlowych w Unii Europejskiej, Warszawa 2007 J. Jakubowski, Prawo międzynarodowe prywatne. Zarys wykładu, Warszawa 1984 J. Jakubowski, M. Tomaszewski, A. Tynel, A. W. Wiśniewski, Zarys międzynarodowego prawa prywatnego, Warszawa 1983 K. Kruczalak, Zarys międzynarodowego prawa prywatnego, Gdańsk 2001 W. Ludwiczak, Międzynarodowe prawo prywatne, Warszawa 1990 (Poz nań 1996 oprac. K. Kruczalak) M. Pazdan, Prawo prywatne międzynarodowe, Warszawa 2010 M. Pazdan (red.), Międzynarodowe prawo handlowe, Warszawa 2007 M. Sośniak, Prawo prywatne międzynarodowe, Katowice 1991 M. Sośniak, B. Walaszek, E. Wierzbowski, Międzynarodowe prawo rodzinne, Wrocław Warszawa 1969 B. Walaszek, M. Sośniak, Zarys prawa międzynarodowego, Warszawa 1973 E. Wierzbowski, Międzynarodowy obrót prawny w sprawach cywilnych, Warszawa 1971 A. Wróbel (red.), Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, Warszawa 2004

17

18 Wstęp Podręcznik ten stanowi omówienie zagadnień prawa prywatnego międzynarodowego oraz wybranych zagadnień międzynarodowego postępowania cywilnego. Jest on adresowany do studentów prawa oraz aplikantów i zawiera podstawowe informacje dotyczące przepisów prawa prywatnego międzynarodowego: kolizyjnego i merytorycznego, a także wybrane poglądy doktryny i judykatury. Podręcznik składa się z 13 rozdziałów, zawierających omówienie zagadnień ogólnych oraz szczegółowych. Ustawa z r. oraz ustawa z r. Prawo prywatne międzynarodowe zostały zaprezentowane wyczerpująco. Natomiast konwencje międzynarodowe, ze względu na ich liczbę i niekiedy szczegółową materię, zostały omówione skrótowo. Każdy rozdział zawiera także krótki wykaz literatury, który może służyć jako pomoc w poszukiwaniu dalszych informacji dotyczących omawianej kwestii. Trzecie wydanie podręcznika zostało wzbogacone o omówienie unormowań Unii Europejskiej dotyczących międzynarodowego postępowania cywilnego oraz prawa prywatnego międzynarodowego, ale przede wszystkim omówienie nowej ustawy z r. Prawo prywatne międzynarodowe. W tym zakresie podręcznik został wzbogacony o dość licznie cytowane przypisy, co ma ułatwić Czytelnikowi lekturę. Chciałbym podziękować doktorantom Studium Doktoranckiego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego Magdalenie Wasylkowskiej i Łukaszowi Goździaszkowi za pomoc w zebraniu materiałów do części podręcznika poświęconej prawu unijnemu. Wrocław, wrzesień 2011 r. Jacek Gołaczyński

19

20 Rozdział I. Pojęcie prawa prywatnego międzynarodowego Literatura: J. Gilas, Prawo międzynarodowe prywatne, Warszawa 2002; J. Jakubowski, Funkcje i zakres prawa prywatnego międzynarodowego, PiP 1966, z. 11; tenże, Nowe drogi rozwoju międzynarodowego prawa prywatnego, PiP 1975, z. 12; K. Kruczalak, Zarys międzynarodowego prawa prywatnego. Część ogólna, Gdańsk 2001; W. Ludwiczak, Między normą kolizyjną a prawem jednolitym, RPEiS 1958, z. 1; M. Pazdan, Prawo prywatne międzynarodowe, Warszawa 2001; K. Przybyłowski, Prawo prywatne międzynarodowe. Część ogólna, Lwów 1935; H. Trammer, Zasięg obowiązywania prawa prywatnego międzynarodowego, PiP 1966, z Definicja W sytuacji, gdy obywatel polski nawiązuje pewien stosunek cywilnoprawny z obywatelem innego państwa lub gdy osoba prawna mająca siedzibę w Polsce zawiera umowę z osobą prawną mającą siedzibę za granicą, wtedy powstaje zagadnienie kolizji między systemami prawnymi różnych państw. Ta kolizja jest rozstrzygana za pomocą norm prawa prywatnego międzynarodowego. Nikogo nie trzeba już dzisiaj przekonywać, że znaczenie prawa prywatnego międzynarodowego stale rośnie, co jest następstwem zwiększającego się obrotu międzynarodowego zarówno prywatnego (np. ruch turystyczny), jak i gospodarczego (profesjonalnego). Już od dawna socjologowie nazywają współczesny świat globalną wioską. Istotnie, zmniejszają się wszelkie odległości i bariery między ludźmi poprzez wykorzystanie nowoczesnych środków transportu oraz a może przede wszystkim poprzez rozwój komunikacji elektronicznej (Internetu, telefonii komórkowej, stacjonarnej, środków porozumiewania się na odległość, takich jak faksy, telefaksy, telewizję satelitarną, interaktywną itp.). Te wszystkie zjawiska dzisiejszego świata powodują także ujednolicanie naszych przyzwyczajeń, mód, sposobów spędzania czasu, a także prawa. Trudno jednak przypuszczać, aby kiedykolwiek nastąpiło ujednolicenie prawa, nawet na ograniczonym obszarze, jakim jest Europa czy Stany Zjednoczone Ameryki. Jeżeli zatem pojawi się sytuacja prawna (stosunek prawny), w którym będą istniały wątpliwości, jakie prawo materialne należy stosować dla jego oce- Nb. 1 1