Profilowanie przestępców na podstawie modus operandi sprawcy zorganizowani i niezorganizowani

Transkrypt

1 mgr Piotr Misztal, mgr Kamila Majchrzak 1 Profilowanie przestępców na podstawie modus operandi sprawcy zorganizowani i niezorganizowani Miejsce zbrodni jest nie tylko źródłem dowodów popełnionego przestępstwa wskazujących wprost na osobę sprawcy (np. ślady traseologiczne, daktyloskopije, biologicze), ale również dostarcza szeregu informacji przydatnych w procesie profilowania nieznanego sprawcy czynu i w konsekwencji pozwalających na jego wykrycie oraz ujęcie przez organy ścigania, gdy takimi twardymi dowodami nie dysponujemy. Przyjmuje się bowiem, że to jak zostaliśmy ukształtowani, w jakim środowisku wzrastaliśmy, czego doświadczyliśmy i jakie cechy osobowości posiadamy wpływa w sposób bezpośredni na to, jak się zachowujemy, jakich wyborów dokonujemy i jak działamy. Ten wewnętrzny przymus, nawet jeśli chcielibyśmy, jest nie do przezwyciężenia. W związku z tym, także sprawcy przestępstw działają w ściśle określony sposób, ich modus operandi pozwala wyciągnąć szereg wniosków co do tego, kim są i jacy są. Oczywiście, typując sprawcę nie możemy wskazać konkretnej osoby, ale ustalając szereg jego cech jesteśmy w stanie w sposób znaczący ograniczyć listę potencjalnych sprawców danego czynu zabronionego. Analiza dowodów i miejsca zbrodni, informacji o ofierze pozwala na dokonanie podziału sprawców tradycyjnie na dwie grupy: 1. sprawców zorganizowanych oraz 2. sprawców niezorganizowanych. Podział ten zaproponowali amerykanie Robert Ressler, Ann Burgess oraz John Douglas. Jest on w pewnym stopniu uproszczony, gdyż nie sposób przyporządkować wszystkich sprawców stricte do jednej grupy, zdarzają się zabójcy niejako na pograniczu, o cechach mieszanych. Sprawca niezorganizowany Sprawca niezorganizowany dorastał w rodzinie, w której brak było ojca albo ojciec ten nie miał stałej pracy. Jego stosunek do matki był problematyczny. Najczęściej był najmłodszym dzieckiem w rodzinie, często młodszym bratem, rzadziej najstarszym dzieckiem. W hierarchii rodziny zajmował niską pozycję, był poddawany surowej dyscyplinie wychowawczej, zdarzały się nadużycia emocjonalne w rodzinie, przypadki psychicznego znęcania, niestabilność emocjonalna, przypadki alkoholizmu, chorób psychicznych. Wskazuje się, że dorastając sprawca gromadzi w sobie ból, gniew i strach nie jest w stanie wypuścić pary, odreagować, a jednocześnie brakuje mu umiejętności werbalnych i fizycznych, aby wyrazić w sposób właściwy emocje; nie może uzyskać porady, ponieważ nie potrafi opowiedzieć lekarzom czy psychologom o swoich problemach. 1 Doktoranci w Katedrze Postępowania Karnego i Kryminalistyki na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, aplikanci adwokaccy przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Łodzi. 1

2 Sprawca to mężczyzna w wieku od szesnastu do trzydziestu kilku lat. Mieszka sam, jeżeli dzieli z kimś mieszkanie, są to jego rodzice, najprawdopodobniej jedno z nich. W domu ma swoje tajne miejsce. Znajduje się ono w pobliżu miejsca zdarzenia. Sprawca jest samotnikiem, nie ma przyjaciół i nie umawia się na randki, stroni od społeczeństwa. Przez znajomych postrzegany jest jako dziwak. Często prowadzi nocny tryb życia, aby uniknąć kontaktu z innymi ludźmi. Sąsiedzi, dawni nauczyciele i szkolni koledzy określają go jako cichego i spokojnego, uprzejmego chłopca, a najczęściej wręcz będą mieli trudności, żeby w ogóle go sobie przypomnieć. Zdarza mu się prowadzić pamiętnik. Zabójca posiada niższy od średniej poziom inteligencji, w przedziale IQ, brak mu pomysłowości i sprytu. Posiada wykształcenie podstawowe lub średnie. Nie osiąga sukcesów w szkole, a później w pracy. Jego status społeczny, ekonomiczny plasuje się poniżej przeciętnego. Najczęściej sprawca jest bezrobotny, a jeśli pracuje, to wykonuje proste prace fizyczne, niewymagające nawiązywania kontaktów społecznych, np. stróż, zmywacza naczyń, pomocnik magazyniera. Służby wojskowej nie odbył. Osoby takie często uczestniczą we wszelakich programach udoskonalania i wzajemnej pomocy. Zwraca się także uwagę, iż sprawca nie posiada własnego środka transportu albo jest to stary model, bardzo zaniedbany i w złym stanie technicznym. Sprawca sprawia wrażenie niechlujnego jego mieszkanie jest zaniedbane i brudne. Nie dba także o własny wygląd, higiena osobista na niskim poziomie. Postrzegany jest jako nieatrakcyjny, zdarzają się wręcz ułomności fizyczne, których nie akceptują czy wręcz nienawidzą. Sprawca jest nastawiony aspołecznie; odrzuca społeczność, ze strony której doznał również odrzucenia. Seksualnie zahamowany, mógł nigdy nie mieć prawidłowych doświadczeń seksualnych z płcią przeciwną, przejawia awersję seksualną lub zachowania autoerotyczne i substytuujące seks: masturbacja, pornografia, podglądactwo, fantazje sadomasochistyczne, kradzieże fetyszystyczne, ekshibicjonizm. Wszystkie te okoliczności powodują, że osoby takie są sfrustrowane i posiadają bardzo niskie poczucie własnej wartości. Chowają urazę, nie potrafią uzewnętrzniać negatywnych emocji - szczególnie nagromadzonej złości i strachu. Podkreśla się, że osoby takie często mają osobowość psychotyczną czy schizoidalną, przejawiając cechy psychotyczne są silnie zaburzone, doświadczają urojeń, halucynacji oraz innych zakłóceń kontaktu z rzeczywistością. Popełnienie przez nich przestępstwa często bywa wynikiem choroby psychicznej, nie zaś wpływu czynników zewnętrznych (nie doznają stresu sytuacyjnego, czyli ważnego czynnika przed popełnieniem zbrodni). Odnotowuje się w przeszłości sprawcy epizody zaburzeń psychicznych, leczenia w związku ze stanami depresyjnymi, ale nie hospitalizowania. Modus operandi Punktem wyjścia do podjęcia się charakterystyki tak samego sprawcy jak i jego modus operandi jest przyjęcie, że jest on niezorganizowany, działa w sposób niekontrolowany, spontaniczny i chaotyczny. Sprawca ten nie planuje zbrodni, nie obmyśla jak, gdzie, kiedy i kogo zaatakuje oraz jak uniknąć następnie odpowiedzialności karnej za czyn, którego się dopuści. 2

3 Miejsce zbrodni wybiera przypadkowo, jakby nie liczył się z ryzykiem, bardzo często w pobliżu swojego miejsca zamieszkania lub pracy - zabija na "swoim" terenie, nie myśli i nie obawia się konsekwencji swojego działania, tego że ktoś odkryje popełnioną przez niego zbrodnię. Określany jako geograficznie stabilny (działający na tym samym terenie). Ofiara często jest osobą znaną sprawcy. Wybór ofiar bywa nieracjonalny i przypadkowy; mogą to być nawet osoby stwarzające potencjalne zagrożenie dla sprawcy. Zazwyczaj nie posiada samochodu, na miejsce zbrodni dociera pieszo lub za pomocą środków komunikacji miejskiej. Tak też oddala się z miejsca zdarzenia, nie ma możliwości usunięcia zwłok z miejsca zdarzenia. W literaturze wskazuje się, że zaburzenia psychiczne sprawcy często nie pozwalają mu na swobodne prowadzenie pojazdu, szczególnie w stanie bardzo silnego wzburzenia. Morderstwo często popełniają pod naciskiem bodźca wywołującego zmiany w zachowaniu, może to być alkohol, narkotyki, ale też np. nawrót religijności. Do samego aktu przemocy dochodzi nagle i niespodziewanie. Napaść jest spontaniczna, następuje w akcie szału, atak jest błyskawiczny i zmierzający do natychmiastowego uciszenia ofiary. Najpierw sprawca doprowadza ofiarę do utraty przytomności, następnie zakrywa twarz lub w ogóle odcina głowę, deformuje twarz i/lub wydłubuje oczy. Jego zachowanie charakteryzuje nagła przemoc i szybkie następstwo śmierci ofiary. Narzędzie zbrodni jest przypadkowe, sprawca nie przynosi go ze sobą, a po zabójstwie pozostawione na miejscu zdarzenia. Ciosy i cięcia mają charakter niekontrolowany, obrażenia zlokalizowane są głównie w okolicach głowy i twarzy, rany są rozległe odnotowuje się zniekształcenie twarzy, rozczłonkowanie ciała. Wszystkie te zabiegi mają służyć depersonifikacji ofiary, pozbawieniu jej osobowości sprawca nie traktuje jej bowiem jak człowieka i nie chce wiedzieć kim jest. Sprawca nie jest w stanie odbyć stosunku z ofiarą, jeśli już mu się to udaje, to tylko z martwą lub całkowicie nieprzytomną ofiarą. Sprawca może także dokonywać pośmiertnych uszkodzeń ciała. W trakcie popełniania zbrodni sprawca nie zastanawia się nad tym czy pozostawi na miejscu zdarzenia jakieś ślady, nie reżyseruje miejsca zbrodni. Na miejscu zdarzenia pozostawione jest zazwyczaj ciało ofiary oraz narzędzie zbrodni. Miejsce zdarzenia jest chaotyczne, zabałaganione, obficie zalane krwią, nosi ślady paniki, niedojrzałości i bezplanowości działania, pozbawione jest logiki. Zwłoki ofiar często noszą ślady walki i obrony. W związku z powyższym ujawnienie czynu i zwłok zazwyczaj następuje w niedługim czasie po dokonaniu zbrodni. Zdarza się, że zabójca zabiera "pamiątki" zbrodni takie jak np. części ubrania ofiary, bezwartościowe rzeczy należące do niej, a w skrajnych przypadkach - części ciała, które służą sprawcy do przywoływania wspomnień i ożywiania sadystyczno- seksualnych fantazji. Po dokonaniu zbrodni sprawca jest przerażony i zdezorientowany, raczej nie interesuje się pracą policji, ani rozgłosem wokół dokonanej zbrodni i własnej osoby, nie śledzi doniesień medialnych i przebiegu śledztwa. Zdarza się jednak, że wraca do miejsce przestępstwa, czasem uczestniczy w pogrzebie, a nawet kontaktuje się z rodziną ofiary. 3

4 Po dokonaniu zabójstwa może przejawiać szczególne zachowania, odmienne od swoich zwykłych, np. nagłe i nasilone odurzanie się alkoholem lub narkotykami, wzmożone przejawy gorliwości religijnej. Jako przykład sprawcy niezorganizowanego można wskazać Herberta Mullina, Richarda Trentona Chaze czy Davida Berkowitza. Sprawca zorganizowany Niejako w opozycji do sprawcy niezorganizowanego sprawca zorganizowany podejmuje swoje przestępcze aktywności w sposób metodyczny, dokładnie przemyślany. Jest to co do zasady mężczyzna w wieku od 18 do 40 lat. Przykładowo Bogdan Arnold pierwszego zabójstwa dokonał w wieku 33 lat, Gerard John Schaefer w wieku 26 lat. Karol Kot w chwili popełnienia pierwszego czynu miał 18 lat, a Paweł Tuchlin (Skorpion) podczas pierwszego morderstwa 29 lat. Sprawca w dzieciństwie miał często skomplikowane relacje z rodzicami. Rodzice znęcali się nad nim fizycznie i psychicznie. Realizowali własne ambicje, nie licząc się z dobrem i oczekiwaniami dziecka. Najczęściej sprawca jest jedynakiem albo pierwszym dzieckiem. Analiza polskich seryjnych morderców wskazuje, że u zabójców zorganizowanych dokonujących czynów na tle zaburzeń seksualnych w dzieciństwie występują najczęściej następujące zaburzenia: - okrucieństwo w stosunku do zwierząt ( np. Karol Kot), - dokonywanie podpaleń (np. Karol Kot), - moczenie się (np. Karol Kot). Sprawca zorganizowany ma z reguły średnie lub niepełne wyższe wykształcenie (nieukończone studia wyższe). Zwykle miewał problemy w szkole, sprawiał liczne problemy wychowawcze za co był karany dyscyplinarnie. Z reguły posiada własny samochód średniej klasy. Samochód jest zadbany i czysty. Sprawca zorganizowany wykonuje typowo męskie pracę, z uwagi na to, że jest typem macho (np. jest zawodowym kierowcą, górnikiem, policjantem). Stanisław Modzelewski był kierowcą zawodowym. Bogdan Arnold elektrykiem, Paweł Tuchlin pracował w Zakładzie Naprawy Taboru Kolejowego. Gerrard John Shaeffer był funkcjonariuszem Policji. Sprawca zorganizowany nie może utrzymać stałej pracy, jednak nie z powodu braku umiejętności, lecz z uwagi na prowadzony przez siebie styl życia. Jest zwalniany dyscyplinarnie, często przychodzi do pracy pod wpływem alkoholu. Nie stawia się do pracy, nie usprawiedliwia swojej nieobecności albo oszukuje, podając fałszywe przyczyny niestawiennictwa. Często podejmuje prace dorywcze. Znalezienie nowej pracy nie jest dla niego żadnym problemem. Sprawca zorganizowany to osoba, która potrafi bez żadnych problemów odnaleźć się w społeczności lokalnej, do której należy. Charakteryzuje go otwartość, dostosowanie społeczne. Jest więc typem kameleona, potrafi się przystosować do otaczającej go rzeczywistości. Z pozoru wydaje się osobą o dużej wrażliwości społecznej, jednakże w rzeczywistości jest egoistą, który myśli tylko i wyłącznie o własnych profitach. Umiejętnie nawiązuje kontakty interpersonalne. Wśród osób bliskich jest osobą lubianą, wzbudzającą zaufanie. Świetnie to wykorzystuje, dzięki czemu umiejętnie manipuluje ludźmi. Polski seryjny morderca - Bogdan Arnold pochodził z dobrej, majętnej rodziny. Jego ojciec miał 4

5 dobrze prosperującą firmę produkującą fortepiany. Cieszył się bardzo dobrą opinią sąsiadów. W pracy był uznawany za dobrego fachowca. Sprawca zorganizowany często uczęszcza do barów, pubów, restauracji. Nie stroni od rozrywek, alkoholu i środków odurzających. Z reguły jest typem kobieciarza, który posiada wiele partnerek seksualnych. Co do zasady pozostaje w stałym związku (małżeństwo, konkubinat). Bogdan Arnold miał trzy żony. Wszystkie związki rozpadły się z jego winy, tj. z powodu nadużywania przez niego alkoholu i znęcania się fizycznego oraz psychicznego nad żonami. Sprawca jest z reguły dobrze zbudowany, zadbany, podoba się kobietom, co też ułatwia mu nawiązywanie nowych znajomości. Nie ma zaburzeń psychopatycznych, rozpoznaje znaczenie swojego czynu i jest w stanie pokierować swoim postępowaniem. Za wszelkie życiowe niepowodzenia oraz przestępcze aktywności wini inne osoby, społeczeństwo. Sam nie odczuwa w ogóle poczucia winy. Najbliższe otoczenie uznaje go za człowieka o ekstrawertycznym charakterze, znanego z impulsywności oraz wybuchów gniewu. Sprawca zorganizowany patologicznie kłamie. Sprawca zorganizowany ma przeszłość kryminalną. Arnold był karny za przestępstwa przeciwko wolności i obyczajności seksualnej oraz przeciwko mieniu. Został skazany na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu. Kilka razy był karany również za uchylanie się od płacenia alimentów. Stanisław Modzelewski (Wampir z Gałkówka) miewał już wcześniej zatargi z prawem. Odpowiadał za kradzieże, a także za spowodowanie wypadku komunikacyjnego. Również Paweł Tuchlin (Skorpion) był karany za liczne kradzieże. Sprawca zorganizowany interesuje się kryminalistyką, kolekcjonuje broń palną i białą, materiały wybuchowe. Ma liczną kolekcję pornografii. Gerrard John Shaeffer miał dużą ilość zdjęć pornograficznych. W jego mieszkaniu po zatrzymaniu znaleziono zdjęcia zamordowanych kobiet. Karol Kot - Wampir z Krakowa fascynował się bronią, kolekcjonował noże. Znęcał się nad zwierzętami, malował obrazy broni, szubienic, ciał zmarłych. Kot studiował podręczniki anatomiczne, zdobywał wiedzę z zakresu trucizn. Wszystko po to by wiedzieć jak najlepiej zadawać śmierć. Modus operandi Sprawca zorganizowany w sposób przemyślany dobiera nie tylko ofiarę, ale także miejsce swojej przestępczej działalności. Z reguły doskonale zna teren, na którym podejmuje swoje działania. Nie oznacza to jednak, że jest ustabilizowany geograficznie. Często jest typem podróżnika. Jeden z najbardziej znanych morderców Leszek Pękalski podróżował i zabijał na terenie całego kraju. Do popełniania przestępstwa dochodzi w miejscu odosobnionym, np. w lesie, na torowisku kolejowym. Ofiarami sprawcy zorganizowanego są osoby mu nieznane. Selekcja ofiar nie jest jednak przypadkowa. Sprawca dobiera osoby o mniejszej tężyźnie fizycznej, słabe, samotne, o których wie, że nie będą w stanie się mu przeciwstawić (np. kobiety, dzieci). Sprawca zorganizowany musi czuć fizyczną i psychiczną przewagę nad ofiarą. Gerrard John Shaeffer był funkcjonariuszem Policji w Stanach Zjednoczonych. Został oskarżony o zabicie 35 kobiet. Wzbudzał on ich zaufanie dzięki swojej prezencji i autorytetowi władzy przynależnej zawodowi, który wykonywał. Jego ofiarami były młode 5

6 autostopowiczki. Kobiety korzystając z jego uprzejmości wsiadały do jego zadbanego samochodu. Sprawca wywoził je do lasu, wiązał, gwałcił i zabijał. Zakładał kobietom pętle na szyje, potem przerzucał je przez gałąź drzewa, a drugi koniec przywiązywał do haka samochodu. Odjeżdżając powodował ich uduszenie. Gerrard John Shaeffer na miejsce zbrodniczych działań przywoził własną broń, którą zabierał po zabójstwie z powrotem. Miał przy sobie swój zestaw do gwałtu. Przed zabójstwem gwałcił kobiety i torturował. Karol Kot atakował przede wszystkim osoby bezbronne. Na początku starsze kobiety w odosobnionych miejscach, następnie dzieci. Działał z zaskoczenia, atakował zadając silny cios w plecy. Sprawca zorganizowany często wybiera ofiarę, która przypomina wyglądem i sposobem zachowania kobietę, która miała istotne znaczenie w jego życiu prywatnym, np. matkę, dziewczynę, narzeczoną, żonę. Lucjan Staniak wskazywał jako okoliczność usprawiedliwiająca swoją zbrodniczą działalność fakt, że jego rodzice oraz siostra zginęli w wypadku komunikacyjnym. Pierwsza ofiara Czerwonego pająka była łudząco podobna do sprawczyni owego zdarzenia drogowego. W dniu 24 grudnia 1966 r. obok torów kolejowych w Krakowie znaleziono zmasakrowane ciało siedemnastoletniej kobiety. Trzy lata temu w podobnych okolicznościach w Warszawie została zabita jej siostra bliźniaczka. Punktem stycznym przy obydwu ofiarach był fakt, iż obie należały do Krakowskiego Klubu Miłośników Sztuki. Sprawca często na chwilę przed popełnieniem czynu śledzi ofiarę, np. podróżuje z nią środkiem komunikacji publicznej, podąża za ofiarą. Paweł Tuchlin atakował zawsze, gdy na dworze panowała zawierucha, padał deszcz lub śnieg. Atakował w rejonie dworca PKP. Na krótko przed atakiem śledził kobiety, utrzymując bezpieczny dystans. Wymierzał zawsze cios w głowę w celu pozbawienia możności obrony przez ofiarę. Posługiwał się młotkiem pokrytym bandażem. W swoich wyjaśnieniach na pytanie dlaczego młotek owinięty był w bandaż, stwierdził, że metalowa część była za zimna, gdy nosił ją za pasem. Stanisław Modzelewski również śledził swoje ofiary. Napadał na nie znienacka, gwałcił, a następnie zabijał. Ciała ukrywał w krzakach, zaroślach. Gwałty były brutalne. Śmierć zadawał przez uduszenie. Dokonywał penetracji narządów rodnych swoich ofiar. Dopiero mordując osiągał satysfakcję seksualną. Bogdan Arnold został skazany za zabójstwo 4 kobiet - prostytutek. Sposób dokonywania zabójstw był przemyślany. Arnold poznawał kobiety w barach, restauracjach. Częstował alkoholem, a następnie zapraszał do domu. Krępował swoje ofiary, odbywał wymuszone stosunki seksualne, po czym zabijał kobiety. Był typem zabójcy misjonarza, pozbawiał życia z poczucia misji. Uważał, że prostytutki nie zasługują na to by żyć. Traktował je bardzo przedmiotowo. Zabijając kobiety lekkich obyczajów sądził, że swoim zachowaniem ulepsza świat. Z powyższego wynika, że sprawca zorganizowany nierzadko przed śmiercią ofiary dopuszcza się w stosunku do niej aktów przemocy. Zwykle ma swój zestaw do popełniania zbrodni (liny, łańcuchy, noże, młotek). Narzędzia zbrodni są przynoszone i zabierane przez sprawcę po popełnieniu czynu. Ofiara najczęściej jest duszona rękami, sznurem bądź pozbawiana przytomności za pomocą uderzenia tępym narzędziem. Ciosy zadawane są w okolice głowy, pleców. Ich ilość jest znaczna, a rany mają charakter rozległy. Sprawca działa intencjonalnie, ma na celu zdepersonifikować ofiarę, tj. pozbawić ją wszelkich cech ludzkich. Gwałci ofiary przed albo i po śmierci. Niekiedy już sam akt zabójstwa powoduje u 6

7 niego zaspokojenie seksualne. Sprawca dokonuje swojego czynu w stanie odurzenia alkoholowego. Zamach na ofiarę ma charakter dwufazowy. Sprawca ogłusza ofiarę w celu osiągnięcia przewagi, dominacji. Nie zakrywa twarzy ofiary, nie masakruje jej. Sprawca znęca się fizycznie i psychicznie w celu wywołania jak największej ilości cierpienia. Sprawca lubuje się widokiem ludzkiej krwi, a z dokonanych czynów odczuwa zadowolenie oraz osobistą satysfakcję. Po dokonaniu zbrodni sprawca zorganizowany przemieszcza swoje ofiary, ukrywa je w krzakach, zaroślach albo wręcz przeciwnie pozostawia w miejscu ogólnodostępnym. Miejsce zbrodni jest dla niego miejscem szczególnym, które odzwierciedla jego pasję zabijania. Z miejsca zbrodni zbiera tzw. trofea, np. biżuterię, osobiste przedmioty należące do ofiary, które później wręcza ważnym dla siebie kobietom, np. matce, żonie. Trofea mają dla niego podwójne znaczenie, z jednej strony przypominają mu o dokonanej zbrodni, a więc mają wartość sentymentalną, z drugiej zaś stanowią swoisty bodziec do popełniania nowych czynów. Gerrard John Shaeffer kolekcjonował trofea w postaci kobiecych ubrań i biżuterii. Taduesz Ołdak przedmioty zabrane swoim ofiarom sprzedawał później na bazarze. Sprawca zorganizowany przeżywa i interesuje się zbrodnią jeszcze długo po jej popełnieniu. Często prowadzi dyskurs z organami ścigania, wprowadza w błąd bądź nakierowuje podejrzenie na własną osobę, zachęca do dalszych poszukiwań. Lucjan Staniak wysyłał listy pisane czerwonym atramentem do Milicji i prasy. Wskazywał np., że nie ma szczęścia bez łez, ani życia bez śmierci, strzeżcie się, ponieważ dam wam powód do łez". Przyznawał się do 30 zbrodni zabójstwa, z których udowodniono mu jedynie sześć. Po popełnieniu przestępstwa sprawca zbiera informacje o śledztwie, często sam próbuje pomóc organom ścigania w wykryciu sprawcy. Śledzi doniesienia medialne w swojej sprawie. Brak zainteresowania medialnego lub wyraźne osłabienie zainteresowania mediów w jego sprawie powodują złość i agresję. Lucjan Staniak twierdził, że ostatniego morderstwa dokonał z uwagi na strach przed tym, że traci popularność. Był typem zabójcy hedonisty. Bibliografia: Britton P., Profil mordercy, Warszawa Buss D. M., Morderca za ścianą, Gdańsk Całkiewicz M., Modus operandi sprawców zabójstw, Warszawa Czerwiński A., Gradoń K., Seryjni mordercy, Warszawa Douglas J., Olshaker M., Motywy zbrodni, Warszawa 2002 Gierowski J.K., Jaśkiewicz-Obydzińska T., Zabójcy i ich ofiary, Kraków Gołębiowski J., Profilowanie kryminalne, Warszawa Gradoń K., Zabójstwo wielokrotne. Profilowanie kryminalne, Warszawa Hołyst B., Kryminalistyka, Warszawa Hołyst B., Psychologia kryminalistyczna, Warszawa Majchrzyk Z., Zabójczynie i zabójcy, Warszawa Popek A., Seryjni mordercy. Prawdziwe historie XX wieku, Warszawa

8