ZINTEGROWANY MONITORING ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ZINTEGROWANY MONITORING ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO"

Transkrypt

1 ZINTEGROWANY MONITORING ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Zasady organizacji, system pomiarowy, wybrane metody badań Redaktorzy naukowi: Andrzej Kostrzewski Robert Kruszyk Robert Kolander Wydanie drugie, poprawione 2006 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań Dzięgielowa 27, Poznań Redakcja techniczna: Grażyna Gałążewska, Robert Kolander, Robert Kruszyk Poznań 2006

2 SPIS TREŚCI Wprowadzenie 1 Programy pomiarowe ZMŚP wytyczne organizacji sieci pomiarowej 1.1 Program pomiarowy A1: meteorologia 1.2 Program pomiarowy B1: zanieczyszczenie powietrza 1.3 Program pomiarowy C1: chemizm opadów atmosferycznych 1.4 Program pomiarowy C2: chemizm opadu podkoronowego 1.5 Program pomiarowy C3: chemizm spływu po pniach 1.6 Program pomiarowy D1: metale ciężkie i siarka w porostach 1.7 Program pomiarowy E1: gleby 1.8 Program pomiarowy F1: chemizm roztworów glebowych 1.9 Program pomiarowy F2: wody podziemne 1.10 Program pomiarowy G2: chemizm opadu organicznego 1.11 Program pomiarowy H1: wody powierzchniowe - rzeki 1.12 Program pomiarowy H2: wody powierzchniowe - jeziora 1.13 Program pomiarowy J1: flora i roślinność zlewni reprezentatywnej 1.14 Program pomiarowy J2: struktura i dynamika szaty roślinnej (powierzchnie stałe) 1.15 Program pomiarowy K1: uszkodzenia drzew i drzewostanów 1.16 Program pomiarowy M1: epifity nadrzewne 1.17.Program pomiarowy O1: fauna epigeiczna 1.18 Program pomiarowy P1: pokrycie terenu i użytkowanie ziemi 2. Zasady gromadzenia i przekazywania danych do bazy danych Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego 3. Aneksy 1. Zasady obliczeń przeliczeń danych 2. Zalecane metody analiz chemicznych wody, pobieranie, przechowywanie i utrwalanie próbek 3. Lista kodowa metod analitycznych 4. Lista kodowa metod wstępnego przygotowanie próby 5. Ocena poprawności analiz próbek wody 6. Systematyka gleb Polski i

3 7. Wykaz gatunków biegaczowatych monitorowanych w ramach ZMŚP 8. Wykaz wybranych gatunków porostów (Lista kodowa L2) 9. Kody najbardziej pospolitych gatunków drzew europejskich (lista kodowa B4) 10. Kody typów danych 11. Kody jakości danych 12. Kodowanie daty 13. Lista parametrów pomiarowych ii

4 Wprowadzenie Gromadzone dane pomiarowe w ramach Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego muszą spełniać standardy i normy oraz opierać się na sprawdzonych i porównywalnych metodach badań terenowych i analiz laboratoryjnych. W celu realizacji powyższego założenia w roku 1995 zostały opublikowane Zasady organizacji, system pomiarowy, wybrane metody badań pod redakcją A.Kostrzewskiego, A.Stacha i M.Mazurek w serii wydawniczej Biblioteka Monitoringu Środowiska. Opracowanie to zawiera zarówno podstawowe cele i założenia metodologiczne ZMŚP oraz zestawienia systemu pomiarowego, metod analityki laboratoryjnej, zasady gromadzenia i opracowania uzyskiwanych wyników badań. Ponad 10-letnie działanie sieci Stacji Bazowych ZMŚP i dotychczas zgromadzone doświadczenia stały się impulsem do przeprowadzenia weryfikacji zakresu pomiarowego oraz stosowanych metod badawczych. Zasadniczym założeniem przeprowadzonej weryfikacji było umożliwienie w dalszym ciągu wypełnianie podstawowego celu ZMŚP długofalowego monitoringu tendencji zmian głównych typów geoekosystemów Polski. Weryfikacja zakresu pomiarowego i metod badawczych miała także na celu osiągniecie zgodności z metodykami badań monitoringów specjalistycznych, oraz uwzględnienie zmian legislacyjnych w prawie polskim i zaleceń Unii Europejskiej. Dyskusja nad weryfikacją nie dotyczyła wyłącznie zakresu pomiarowego wykonywanych pomiarów i analiz, ale również ilości stanowisk pomiarowych oraz frekwencji pomiarów niezbędnych do otrzymania pełno wartościowych danych. Czynnikiem, który w znacznej mierze zadecydował o zmianach w systemie pomiarowym ZMŚP była automatyzacja i standaryzacja systemu pomiarowego wprowadzenie automatycznych stacji meteorologicznych, ciągła rejestracja poziomu wód podziemnych i powierzchniowych, wprowadzenie metody pasywnej analizy zanieczyszczeń powietrza czy pomiaru depozycji mokrej zanieczyszczeń. Weryfikację zakresu pomiarowego oparto na konsultacjach przeprowadzanych w zespole Specjalistów ZMŚP i Kierowników Stacji Bazowych, a także uwzględniono zarówno zalecenia monitoringu krajowego jak i europejskiego. Nowa edycja zweryfikowanego programu pomiarowo-badawczego ZMŚP obok zestawień tabelarycznych zakresów pomiarowych poszczególnych programów, zawiera w postaci załączników zasady kodowania i gromadzenia danych pomiarowych, oraz przygotowane standardy tabel i wykresów, które pozwolą na ujednolicenie raportów przygotowywanych corocznie przez Stacje Bazowe. Zamieszczone zestawienia zakresów pomiarowych zostały poszerzone o komentarze, które zawierają informacje zarówno o zasadach lokalizacji stanowisk pomiarowych, frekwencji pomiarów oraz wskazania zalecanych procedur analitycznych metod badań terenowych. Koordynator Programu ZMŚP Prof. dr habil. Andrzej Kostrzewski

5 1 PROGRAMY POMIAROWE ZMŚP - wytyczne organizacji sieci pomiarowej 1.1 PROGRAM POMIAROWY A1: METEOROLOGIA Halina Lorenc (Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie) Zdzisław Prządka (Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie) CEL POMIARÓW: Warunki klimatyczne mają bardzo istotny wpływ na funkcjonowanie i przemiany ekosystemów. Zmienność dobowa i sezonowa większości procesów abiotycznych i biotycznych uwarunkowana jest czynnikami klimatycznymi. Regulują one również atmosferyczny dopływ materii z zewnątrz. Dane z obserwacji meteorologicznych są niezbędne do porównań z przeciętnymi warunkami dla wielolecia, określenia powtarzalności ekstremalnych zjawisk klimatycznych i związanych z nimi reakcji ekosystemów. ZALECANA METODYKA: Wybierając miejsce na lokalizację pomiarów meteorologicznych należy zwrócić uwagę, aby teren był reprezentatywny pod względem warunków mezoklimatycznych dla całego monitorowanego obszaru ZMŚP (zlewni). Wskazane jest, aby stanowisko pomiarów meteorologicznych znajdowało się w jego obrębie. Unikać należy miejsc o specyficznym mikroklimacie np.: zaklęsłości czy też odsłoniętych wierzchowin. Pomiary meteorologiczne wykonuje się na terenie tzw. poletka (ogródka) meteorologicznego. Lokalizacja ogródka ma zasadnicze znaczenie dla uzyskiwania poprawnych wyników pomiarów. Powierzchnia terenu powinna być w miarę "otwarta", niezakłócająca swobodnego przepływu strug powietrza, bez znacznych deniwelacji, porośnięta trawą do wysokości cm. W okresie zimy śnieg zalega tu w sposób naturalny od czasu pojawienia się aż do zaniku. Szczegółowy opis lokalizacji i zasady obserwacji poszczególnych elementów meteorologicznych zawarte są w publikacji IMGW (Janiszewski 1988). Zawarte są w niej jednocześnie wytyczne co do metod obserwacji uwzględniające standardy Światowej Organizacji Meteorologicznej. Algorytmy dla obliczeń parametrów meteorologicznych W celu zachowania pełnej porównywalności danych z siecią IMGW Stacje Bazowe ZMŚP winny przyjąć wymienione niżej algorytmy obliczania wartości średnich temperatury powietrza, wilgotności względnej i prędkości wiatru. Algorytmy te dotyczą pomiarów wykonywanych 24 (lub 8) razy na dobę. Wielolecie obejmuje dostępne lata obserwacyjne wraz z bieżącym rokiem pomiarowym. Kierunek i prędkość wiatru mierzona jest na podstawie wartości uśrednionych za 10 minut poprzedzających termin pomiaru. Np. wartość kierunku i prędkości wiatru dla godziny UTC określamy na podstawie wartości uśrednionych za okres UTC. Jeżeli mamy do czynienia z wiatrem zmiennym, a tym samym uśrednienie kierunku wiatru nie oddaje sytuacji rzeczywistej, podajemy kierunek przeważający. Obok wartości kierunku wiatru podajemy wtedy kod PR. W sytuacji, gdy zmienność wiatru jest na tyle duża, że nie można określić kierunku przeważającego podajemy kierunek wiatru, który wystąpił ostatni raz podczas obserwacji i dodatkowo poza wartością kierunku wiatru podajemy kod ZM. - A1-1

6 1. Średnia dobowa jest to średnia arytmetyczna obliczona ze średnich godzinnych temperatury, (lub wilgotności względnej, lub prędkości wiatru) obserwowanej 24 razy w ciągu doby w godzinach: 00, 01, 02, 03, 04, 05, 06, 07, 08, 09, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23 UTC: T śr. dob. t ( t00 t01 t02... t21 t22 23 ) lub obserwowanej co 3 godziny i dzielonej przez 8. : Średnia miesięczna jest to średnia arytmetyczna obliczona ze średnich godzinnych wartości temperatury (lub wilgotności względnej, lub prędkości wiatru) rejestrowanej w 24 (lub 8) terminach obserwacyjnych w ciągu wszystkich dni miesiąca (31, 30, 29 lub28): n Tśr. mies. ( tn00 tn01 tn02... tn21 tn22 tn23) : 24n 1 n liczba dni w miesiącu lub obserwowanej co 3 godziny i dzielonej przez Średnia roczna jest to średnia arytmetyczna obliczona z wartości średnich miesięcznych temperatury (lub wilgotności względnej, lub prędkości wiatru): Tśr. rocz. ( tśr. I... t śr. XII ) :12 t śr.i średnia temperatura stycznia t śr.xii średnia temperatura grudnia 4. Średnie wieloletnie wartości temperatury powietrza (lub wilgotności względnej, lub prędkości wiatru) obliczamy z wartości średnich rocznych. Wielolecie obejmuje dostępne lata obserwacyjne wraz z bieżącym rokiem pomiarowym: Tśr. wiel. ( t śr. R1... t śr. RN ) : N t śr.r1 średnia temperatura pierwszego roku N liczba lat 5. Kierunek wiatru podajemy w podziale na osiem sektorów o szerokości ,5 N 22, 5, 22,5 NE 67, 5, 67,5 E 112, 5, 112,5 SE 157, 5, 157,5 S 202, 5, 202,5 SW 247, 5, 247,5 N 292, 5, 292,5 NW 337, 5. Za ciszę przyjmuje się wiatr o prędkości poniższej progu detekcji anemometru (np. poniżej U z =0.4m/s). Należy podawać informację o progu detekcji używanego anemometru. Wielolecie obejmuje dostępne lata obserwacyjne wraz z bieżącym rokiem pomiarowym. 6. Wysokość opadów atmosferycznych podajemy na podstawie pomiarów deszczomierzem Hellmanna raz w ciągu doby o godzinie 6 UTC (tzw. opad dobowy). Czas trwania opadów w ciągu doby mierzymy deszczomierzem rejestrującym (np. korytkowym) z rozdzielczością godzinową. Wielolecie obejmuje dostępne lata obserwacyjne wraz z bieżącym rokiem pomiarowym. 7. Promieniowanie całkowite rejestrujemy za pomocą wypoziomowanego pyranometru. Wartości średnie mierzy i podaje się z rozdzielczością godzinową w W/m 2 mówimy wtedy - A1-2

7 o natężeniu promieniowania całkowitego. Energię promieniowania całkowitego oblicza się sumując średnie godzinne wartości natężenia promieniowania i podaje się w kwh/m 2. 1J = 1 Ws, 1 W=J/s, 1kWh = 11000W6060s = Ws = J, 1kWh/ m 2 = 3 600kJ/ m 2. Kontrola i weryfikacja danych: Osoba archiwizująca dane z pomiarów meteorologicznych zobowiązana jest po zakończeniu miesiąca dokonać ich zestawienia i przeprowadzić kontrolę logiczną i rachunkową. Po przeprowadzeniu archiwizacji na magnetycznych nośnikach informacji powinna być zastosowana automatyczna kontrola danych. Celem tego rodzaju kontroli jest przede wszystkim wyodrębnienie z całości materiału wartości wątpliwych: błędnych lub mało prawdopodobnych. Zasygnalizowane wartości powinny być przedmiotem analizy szczegółowej. Zasady kontroli źródłowych danych meteorologicznych podane są w opracowaniach Janiszewskiego (1988) i Pruchnickiego (1987). - A1-3

8 PARAMETRY POMIAROWE: program podstawowy Jednostka - Parametr Kod Lista dokładność Częstotliwość parametru kodowa (ilość miejsc pomiarów dziesiętnych) temperatura powietrza na 2 m TA_D ZM C /dobę minimalna temperatura TA_N ZM C...1 1/dobę powietrza maksymalna temperatura TA_X ZM C...1 1/dobę powietrza temperatura minimalna TA_G ZM C...1 1/dobę powietrza przy powierzchni gruntu (na 5 cm) temperatura gruntu na T_S ZM C /dobę głębokościach 5, 20 i 50 cm wilgotność względna HH DB % /dobę powietrza na 2 m wysokość opadów na 1 m RR_T ZM mm...1 1/dobę czas trwania opadów w ciągu RR_P ZM H...0 rejestracja doby ciągła prędkość wiatru na 10 m WIV DB m/s /dobę kierunek wiatru na 10 m WID DB [-] /dobę wysokość pokrywy śnieżnej SC_H ZM cm...0 1/dobę usłonecznienie SOL_P ZM min...0 rejestracja ciągła Promieniowanie całkowite SOL_T ZM W/m /dobę (natężenie) Promieniowanie całkowite (energia) SOL_E ZM kwh/m /dobę program rozszerzony Parametr Kod parametru Lista kodowa Jednostka - dokładność (ilość miejsc dziesiętnych) Częstotliwość pomiarów gęstość śniegu SC_WC ZM g/cm /dobę lub 5/dobę (podczas intensywnych opadów śniegu i w czasie intensywnego topnienia) promieniowanie UV-B SOL_UVB IM W/m /dobę ciśnienie atmosferyczne PRES ZM hpa /dobę - A1-4

9 ZAPIS DANYCH W RAPORCIE ROCZNYM: Zestawienia tabelaryczne i opracowanie graficzne należy wykonać oddzielnie dla roku kalendarzowego i hydrologicznego 1. Promieniowanie całkowite Należy przedstawić sumy miesięczne promieniowania całkowitego a jeśli jest mierzone promieniowanie odbite (albedo) to także bilansu promieniowania. Promieniowanie bezpośrednie jest częścią energii promienistej, która przez atmosferę dociera do powierzchni ziemskiej bezpośrednio od Słońca pod postacią promieni równoległych (bez rozproszonych). Promieniowanie rozproszone to ta część promieni, która ulega odchyleniu (zmianie kierunku) na skutek niejednorodności optycznej atmosfery. Promieniowanie całkowite jest sumą promieniowania bezpośredniego i rozproszonego. Bilans promieniowania (saldo radiacyjne) jest różnicą pomiędzy przychodem i rozchodem ciepła drogą promieniowania. Tabela. Sumy miesięczne promieniowania całkowitego [kwh/m 2 ] i bilansu promieniowania [kwh/m 2 ] (osobno dla roku kalendarzowego i osobno dla roku hydrologicznego). I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok T Q s 2. Warunki termiczno-opadowe Sumę roczną wysokość opadów atmosferycznych i średnią roczną temperaturę powietrza na wysokości 2 m należy przedstawić za pomocą wykresu (osobno dla roku kalendarzowego i osobno dla roku hydrologicznego). Sumy roczne opadów atmosferycznych [mm] odpowiadają osi rzędnych a średnia temperatura powietrza [C] osi odciętych. Wykres należy uzupełnić granicami klas przedziałów zgodnie z klasyfikacją termiczno-opadową zaproponowaną przez Lorenc (1998). Poza danymi z bieżącego roku pomiarowego wykres powinien zawierać także wartości przynajmniej od roku Poniżej zasady klasyfikacji opadowej i termicznej. Nr klasy Norma roczna opadu [%] Ocena roku 1. poniżej 50 skrajnie suchy bardzo suchy suchy normalny wilgotny bardzo wilgotny 7. powyżej 150 skrajnie wilgotny Normową wartość roczną opadu należy obliczać na podstawie możliwie długich serii danych (przynajmniej ostatnie dziesięciolecie). - A1-5

10 Nr klasy Przedział wartości obliczony wg T śr.wiel. Ocena roku 1. T T 2, SD ekstremalnie ciepły śr. rocz. śr. wiel T,0SD T T 2, SD anomalnie ciepły śr. wiel. 2 śr. rocz. śr. wiel T,5SD T T 2, SD bardzo ciepły śr. wiel. 1 śr. rocz. śr. wiel T,0SD T T 1, SD ciepły śr. wiel. 1 śr. rocz. śr. wiel T,5SD T T 1, SD lekko ciepły śr. wiel. 0 śr. rocz. śr. wiel T,5SD T T 0, SD normalny śr. wiel. 0 śr. rocz. śr. wiel T,0SD T T 0, SD lekko chłodny śr. wiel. 1 śr. rocz. śr. wiel T,5SD T T 1, SD chłodny śr. wiel. 1 śr. rocz. śr. wiel T,0SD T T 1, SD bardzo chłodny śr. wiel. 2 śr. rocz. śr. wiel T,5SD T T 2, SD anomalnie chłodny śr. wiel. 2 śr. rocz. śr. wiel T T 2, SD ekstremalnie chłodny śr. rocz. śr. wiel. 5 T śr.wiel. temperatura średnia wieloletnia (normowa). Wartość normową temperatury należy obliczać na podstawie możliwie długich serii danych (przynajmniej ostatnie dziesięciolecie). T śr.rocz. temperatura średnia roczna SD odchylenie standardowe Tabela. Średnie roczne temperatury powietrza [C] i sumy roczne opadów [mm] w latach (osobno dla roku kalendarzowego i osobno dla roku hydrologicznego). [ ] [ ] T śr.rocz. Op Powyższa tabela powinna zawierać średnie roczne temperatury powietrza i sumy roczne opadów dla wszystkich dostępnych lat. 3. Temperatura powietrza Tabela. Średnia miesięczna temperatura powietrza [C] w Stacji Bazowej (osobno dla roku kalendarzowego i osobno dla roku hydrologicznego). I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok T śr.mies. Należy wykonać wykres kolumnowy grupowany zestawiający średnie miesięczne temperatury powietrza w Stacji Bazowej (osobno dla roku kalendarzowego i osobno dla roku hydrologicznego) na tle średnich wartości miesięcznych dla dostępnego wielolecia. - A1-6

11 4. Opady atmosferyczne Tabela. Parametry opadowe (osobno dla roku kalendarzowego i osobno dla roku hydrologicznego). miesiąc I... opad całkowity wysokość [mm] opad śniegu wysokość [mm] Opad maksymalny dobowy [mm] ilość dni z opadem (w tym z opadem śniegu) ilość dni z opadem śniegu ilość dni z pokrywą śnieżną XII Suma roczna SD X Należy wykonać wykres kolumnowy grupowany zestawiający rozkład miesięcznych sum opadów mierzonych w Stacji Bazowej na tle średnich wartości miesięcznych dla dostępnego wielolecia (osobno dla roku kalendarzowego i osobno dla roku hydrologicznego). W formie wykresu kolumnowego przedstawić należy także miesięczny rozkład współczynnika pluwiometrycznego (osobno dla roku kalendarzowego i osobno dla roku hydrologicznego). Współczynnik oblicza się według poniższego wzoru: WP współczynnik pluwiometryczny P i suma opadu w danym miesiącu, P r suma opadu rocznego WP Pi 12 P r 5. Temperatury gruntu Tabela. Średnie miesięczne temperatura gruntu na głębokości 5, 20 i 50 cm [C] w Stacji Bazowej (osobno dla roku kalendarzowego i osobno dla roku hydrologicznego). I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok T 5 cm T 20 cm T 50 cm Należy wykonać jeden wykres liniowy przedstawiający trzy krzywe temperatur (5, 20 i 50 cm) w Stacji Bazowej (osobno dla roku kalendarzowego i osobno dla roku hydrologicznego). 6. Warunki anemometryczne Tabela. Prędkość średnia miesięczna i maksymalna wiatru [m/s] w Stacji Bazowej (osobno dla roku kalendarzowego i osobno dla roku hydrologicznego). I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok V śr V max - A1-7

12 Należy sporządzić wykres radarowy, przedstawiający częstotliwości kierunków wiatru w podziale na 8 sektorów (osobno dla roku kalendarzowego i osobno dla roku hydrologicznego) na tle dostępnego wielolecia. 337,5 N 22, 5, 22,5 NE 67, 5, 67,5 E 112, 5, 112,5 SE 157, 5, 157,5 S 202, 5, 202,5 SW 247, 5, 247,5 N 292, 5, 292,5 NW 337, 5. Wielolecie obejmuje dostępne lata obserwacyjne wraz z bieżącym rokiem pomiarowym. Uzupełnienie wykresu stanową informacje o udziale procentowym cisz w analizowanym roku pomiarowym i w wieloleciu przy jednoczesnym podaniu progu detekcji używanego anemometru. - A1-8

13 ZAPIS DANYCH W BAZIE DANYCH: podprogram: A1 - Meteorologia (wybrane parametry) obszar instytucja stanowisko kod medium lista medium poziom data Skala parametr lista parametru wartość wsk. jakości danych wsk. typu danych kod metody wstępnego przyg. próby lista metod wstępnego przyg.próby tekst tekst tekst tekst tekst tekst liczba (cm) tekst Liczba tekst tekst liczba tekst tekst tekst tekst tekst tekst tekst A1 09ZM SW TA_D ZM 7.5 X oc A1 09ZM SW T_S ZM 6.5 X oc A1 09ZM SW T_S ZM 7.6 X oc A1 09ZM SW HH DB 85 X % A1 09ZM SW RR_T ZM 0.5 S mm podprogram (kolumny 1-2) zawiera kod podprogramu obszar (kolumny 3-6) kod Stacji Bazowej instytucja (kolumny 7-8) kod instytucji wykonującej pomiar stanowisko (kolumny 9-11) kod stanowiska kod medium (kolumny 12-19) kod medium pole pozostaje puste lista kodowa medium (kolumny 20-21) kod listy pole pozostaje puste poziom (kolumny 22-25) wysokość w cm umieszczenia przyrządu pomiarowego nad powierzchnią terenu data (kolumny 26-35) - format RRRR-MM-DD skala (kolumny(36-38) liczba przyrządów do pomiaru danego parametru parametr (kolumny 39-48) lista kodowa parametru (kolumny 49-50) kod listy, która zawiera dany parametr (DB, ZM, IM) wartość (kolumny 51-57) wskaźnik jakości danych (kolumna 58) patrz aneks 11 wskaźnik typu danych (kolumna 59) patrz aneks 10, W bazie podawana jest wartość kierunku wiatru (wskaźnik M - moda) w formie kodu 8 kierunkowej róży wiatrów (od 0 do 7, począwszy od N zgodnie z ruchem wskazówek zegara). Wartość 8 przyjmuje się dla cisz, tj. dla wiatrów poniżej 0,2 m/s. Przy standardowej frekwencji pomiarów (3 na dobę) parametr ten jest w raporcie pomijany. Kod kierunku wiatru jest uzupełniany o kod PR (wpisujemy w pole dodatkowe info) w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z wiatrem zmiennym i podajemy jedynie kierunek przeważający. W sytuacji, gdy zmienność wiatru jest na tyle duża, że nie można określić kierunku przeważającego podajemy kierunek wiatru, który wystąpił ostatni raz podczas obserwacji poza wartością kierunku wiatru podajemy kod ZM (wpisujemy w pole dodatkowe in fo). kod metody wstępnego przygotowania próby (kolumny 60-65) - pole pozostaje puste lista kodowa metod wstępnego przygotowania próby (kolumny 66-67) - pole pozostaje puste kod metody analitycznej (kolumny 68-70) pole pozostaje puste lista kodowa metod analitycznych (kolumny 71-72) - pole pozostaje puste jednostka (kolumny ) A kod metody analitycz nej lista metod analitycz nych podprogram jednostka

14 LITERATURA CLINO, 1972: CLINO. WMO/OMM, No 117,TP.52. Geneva. Guidance, 1992: Guidance for the Preparation of Climatological Standard Normals (Surface Data) for the Period for Publicatin by WMO. Maszynopis dołączony do pisma WMO z dn r., Geneva. Guide, 1983: Guide to Climatological Practices, WMO-No100, Geneva International, 1984: International Meteorological Vocabulary, WMO-No.182, Geneva. Janiszewski, F., 1988: Wskazówki dla posterunków meteorologicznych. Wydanie II uaktualnione. IMGW, Warszawa. Lorenc H., Suwalska-Bogucka M., 1993: Dlaczego nie można zrezygnować z nocnych obserwacji temperatury i wilgotności względnej powietrza na posterunkach meteorologicznych w Polsce?. Gazeta Obserwatora IMGW, 6. Lorenc H., 1998: Ocena stopnia realizacji programu obserwacje meteorologiczne i badania klimatyczne systemie Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego oraz synteza uzyskanych wyników badań za okres ZMŚP. [w:] Kostrzewski, A. (red.), Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego, Funkcjonowanie i tendencje rozwoju geoekosystemów Polski, Materiały z IX Sympozjum ZMŚP, Storkowo, 2 4 września 1998, Bib. Monit. Środ., W-wa. Lorenc H., Suwalska-Bogucka M., 1995: Metody obliczania średniej dobowej temperatury i wilgotności względnej powietrza. Materiały Badawcze IMGW, Seria: Meteorologia -24. Maciążek, A., 1995: Pomiary meteorologiczne i hydrologiczne w Zintegrowanym Monitoringu Środowiska Przyrodniczego. [w:] Kostrzewski, A. (red.), Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Propozycje programowe, Bib. Monit. Środ., W-wa. Pruchnicki, J., 1987: Metody opracowań klimatologicznych. PWN, Warszawa. - A

15 1.2 PROGRAM POMIAROWY B1: ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA Tomasz Śnieżek, Anna Degórska (Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie) CEL POMIARÓW: Pomiary stężenia gazów, aerozoli i pyłu w powietrzu umożliwiają ocenę bezpośredniego wpływu zanieczyszczeń powietrza na rośliny i zdrowie ludzi, jak również służą do oszacowania suchej depozycji tych zanieczyszczeń. ZALECANA METODYKA: Uwagi ogólne Przy lokalizowaniu miejsca pomiarów należy stosować się do następujących kryteriów: Stanowisko pomiarów zanieczyszczenia atmosfery powinno być dostatecznie oddalone od lokalnych źródeł zanieczyszczeń (szlaków komunikacyjnych, obszarów zurbanizowanych i przemysłowych, ferm hodowlanych itp.), i znajdować się poza strefą wpływu najbliższego punktu osadniczego (co najmniej o 100 m). Dotyczy to również obiektów samej Stacji Bazowej, które nie mogą stanowić źródła emisji zanieczyszczeń. W rejonie stanowiska pomiarowego w ciągu najbliższych dziesięcioleci nie może być zaplanowana budowa dużych obiektów przemysłowych, tras komunikacyjnych i osiedli. Należy ograniczać czynniki wpływające na lokalne zróżnicowanie warunków rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w stosunku do warunków typowych dla rozważanego rejonu, a więc unikać lokalnych zagłębień terenu, wzniesień i stromych skarp, otoczenia wilgotnych łąk, bagien i dużych zbiorników wody. Właściwa lokalizacja stanowiska pozwoli osiągać wyniki reprezentatywne dla dużych obszarów. W ramach programu B1 (zakres podstawowy) do pomiarów zanieczyszczeń powietrza powinna być wykorzystywana metoda pasywna. Można również wykorzystywać wyniki pomiarów stężeń zanieczyszczeń powietrza prowadzonych metodami manualnymi lub automatycznymi, uzyskiwane w ramach innych programów badawczych. Metoda pasywna Na stacjach zalecane są pomiary stężenia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w powietrzu metodą pasywną z miesięcznym okresem ekspozycji próbnika (od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca). Na każdym stanowisku pomiarowym powinny być zainstalowane co najmniej trzy próbniki pasywne pochodzące od jednego producenta. Powinny być zawieszone swobodnie na nitkach, pod daszkiem chroniącym je od dostępu opadu oraz od promieniowania słonecznego. Powinny być umieszczone w miejscach dobrze przewietrzanych. Odległość między próbnikami nie jest krytyczna. Należy je rozmieścić w odległości od kilku do kilkudziesięciu metrów jeden od drugiego, na wysokości od jednego do dziesięciu metrów nad powierzchnią terenu, zgodnie z zaleceniami producenta. Teren powinien być pokryty zwartą, niską roślinnością (najlepiej trawą). Próbniki po ekspozycji wysyła się do analizy do ich producenta. Należy stosować się do wymagań producenta dotyczących okresów przesyłania próbników do analizy oraz zakresu informacji o warunkach meteorologicznych panujących w okresie ekspozycji. Inne metody Aparatura pomiarowa powinna być umieszczona w specjalnie do tego celu przygotowanym kontenerze lub w budynku stacji. Czerpnię do poboru próbek powietrza należy usytuować nad B1-1

16 dachem lub przy zewnętrznej ścianie budynku. W przypadku umiejscowienia czerpni nad dachem wyklucza się pokrycie go materiałem, z którego wydzielają się zanieczyszczenia - np. po rozgrzaniu jego powierzchni. Dlatego wyklucza się pokrycie dachu papą. Określenie zasad szczegółowej lokalizacji czerpni próbek powietrza wiąże się z koniecznością wyeliminowania lokalnych zaburzeń przepływu w miejscu poboru próbki i zapewnieniem swobodnego dopływu powietrza do czerpni. Właściwe umiejscowienie czerpni powinno spełniać następujące warunki: wysokość poboru próbki: 3-10 m nad powierzchnią ziemi. Dopuszcza się odstępstwa od tej zasady na niektórych stacjach. Wyniki pomiarów wykonywanych w warunkach odstępstwa od tej zasady powinny być wyraźnie oznaczone zarówno w rocznym raporcie jak i w zestawieniu danych przesyłanych do bazy danych, odległość wlotu czerpni od konstrukcji poziomych i pionowych (dach, ściany budynku, parapety) - powyżej 1 m, odległość od sąsiadujących budynków wchodzących w skład stacji nie powinna być mniejsza niż 2-krotna różnica wysokości przeszkody i wysokości umieszczenia czerpni, oddalenie od zwartej grupy drzew nie może być mniejsze niż 20 m a od pojedynczych drzew powinno być większe niż 2-krotna różnica wysokości drzewa i umieszczenia czerpni, wokół czerpni musi być zapewniony niezakłócony przepływ powietrza, co najmniej w obrębie łuku 270 lub 180 (dla czerpni umieszczonej przy ścianie budynku) od strony nawietrznej dla przeważających kierunków wiatru, na dachu i w najbliższym otoczeniu budynku, gdzie zlokalizowana jest czerpnia wykluczone jest istnienie źródeł emisji mierzonych substancji - kominów, otworów wentylacyjnych itp. Aby pomiary były pełnowartościowe powinny być spełnione następujące warunki dodatkowe: budynek pomiarowy musi mieć zapewnione ogrzewanie w sezonie zimowym; dopuszczalne jest jedynie ogrzewanie elektryczne, w zabudowaniach stacji nie może istnieć jakiekolwiek źródło emisji gazów pochodzących z procesów spalania bądź wyciągów i odciągów laboratoryjnych itp., w bezpośredniej bliskości punktu pomiarów zanieczyszczeń powietrza (100 m) nie może przebiegać droga, na której odbywa się regularny ruch pojazdów z silnikami spalinowymi. B1-2

17 PARAMETRY POMIAROWE: program podstawowy Parametr siarka w dwutlenku siarki S-SO 2 (oznaczana metodą manualną, automatyczną) azot w dwutlenku azotu N-NO 2 (oznaczany metodą manualną, automatyczną) siarka w dwutlenku siarki S-SO 2 (oznaczana pasywną) azot w dwutlenku azotu N-NO 2 (oznaczany metodą pasywną) program rozszerzony Kod parametru GAZY Lista kodowa Jednostka dokładność (ilość miejsc dziesiętnych) SO2S DB ug/m /dobę NDON DB ug/m /dobę Częstotliwość pomiarów SO2S_P ZM ug/m /miesiąc NDON_P ZM ug/m /miesiąc GAZY dwutlenek węgla CO 2 CO2 DB ug/m /dobę 2 ozon O 3 O3 DB ug/m /dobę 2 GAZY + AEROZOLE azot azotanowy [HNO 3 (g)+no 3 (a)] NO3N_T IM ug/m /dobę 3 azot amonowy [NH 3 (g)+nh 4 (a)] NH4N_T IM ug/m /dobę 3 AEROZOLE I PYŁ siarka siarczanowa S-SO 4 SO4S DB ug/m /dobę 3 pył zawieszony PM10 ZM ug/m /dobę 3 2 średnie wartości dobowe z pomiarów ciągłych 3 próbki dobowe B1-3

18 ZAPIS DANYCH W RAPORCIE ROCZNYM W przypadku związków SO 2, NO 2, SO 4, NO 3, NH 4 zarówno w raporcie rocznym jak i w danych przekazywanych do bazy danych podaje się stężenia form pierwiastkowych, poza przypadkami kiedy wymagana jest inna postać zapisu. Średnie stężenia zanieczyszczeń powietrza powinny być obliczane jako średnie arytmetyczne wyników pomiarów jednostkowych. W rocznym raporcie z realizacji podprogramu zanieczyszczenie powietrza należy zamieścić następujące informacje, zestawienia tabelaryczne oraz wykresy. Tabela. Metodyki poboru prób i oznaczeń zanieczyszczeń powietrza. (dane przykładowe) Składnik Metoda poboru Objętość powietrza Czas poboru próbki Metoda oznaczania SO 2 pasywna próbka miesięczna chromatografia jonowa NO 2 pasywna próbka miesięczna chromatografia jonowa O 3 analizator pomiar ciągły, czas fotometria automatyczny uśredniania 1 godzina Tabela Zanieczyszczenie powietrza (program podstawowy). Metoda... miesiąc S-SO 2 SO 2 N-NO 2 NO 2 XI... XII rok hydrologiczny kompletność [%] średnia arytm. SD MAX MIN ilość wyników < próg wykrywalności rok kalendarzowy kompletność [%] średnia arytm. SD MAX MIN wielolecie (...) 1 średnia arytm. SD MAX MIN ilość wyników < próg wykrywalności 1 na podstawie lat hydrologicznych m/m 3 B1-4

19 Tabela Zanieczyszczenie powietrza program rozszerzony. miesiąc: S-SO4 N- (NH 3 +NH 4 ) N- (HNO 3 +NO 3 ) µg/m 3 XI... XII rok hydrologiczny kompletność [%]średnia arytm. SD MAX MIN ilość wyników < próg wykrywalności rok kalendarzowy kompletność [%] średnia arytm. SD MAX MIN ilość wyników < próg wykrywalności wielolecie (...) 1 średnia arytm. SD MAX MIN O 3 CO 2 PM 10 1 na podstawie lat hydrologicznych; wielolecie obejmuje okres dostępnych pełnych lat obserwacyjnych z uwzględnieniem roku raportowania Tabela. Zanieczyszczenia powietrza - średnie roczne dla dostępnych lat obserwacji (program podstawowy) Tabela. Zanieczyszczenia powietrza - średnie roczne dla dostępnych lat obserwacji (program rozszerzony) S-SO 4 N(NH 3 + N(NO 3 + O 3 CO 2 PM 10 rok S-SO 2 N-NO 2 NH 4 ) HNO 3 ) µg/m 3 µg/m 3 rok hydrologiczny rok kalendarzowy Podać metodę pomiaru (dotyczy S-SO 2 i N-NO 2 ) B1-5

20 Uzyskane wyniki dla NO 2, SO 2, O 3 i PM 10 należy odnieść do wartości kryterialnych ustalonych zarówno dla ochrony zdrowia ludzi oraz roślin określonych w Rozporządzeniu MŚ z dn. 6 czerwca 2002r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz.U.87/2002 z dn ). Wyciąg z Rozporządzenia MŚ z dn. 6 czerwca 2002r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz.U.87/2002 z dn ). Stężenie zanieczyszczeń powietrza na tle wartości dopuszczalnych Kryterium: ochrona zdrowia ludzi zanieczyszczenie czas uśredniania poziom dopuszczalna częstość jednostka dopuszczalny przekroczeń dwutlenek azotu rok kalendarzowy 40 - g/m 3 dwutlenek azotu *** 1 godzina razy g/m 3 dwutlenek siarki *** 24 godziny 150/125* 3 razy g/m 3 pył zawieszony PM 10 rok kalendarzowy 40 - g/m 3 pył zawieszony PM godziny razy g/m 3 ozon 8 godzin** 60/25* dni ponad 120 g/m 3 dni * od , **maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród średnich kroczących, obliczanych ze średnich jednogodzinnych w ciągu doby; każdą tak obliczoną średnią 8-godzinną przypisuje się dobie, w której się ona kończy; pierwszym okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny dnia poprzedniego do godziny danego dnia; ostatnim okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny do tego dnia, *** metoda pomiaru inna niż pasywna. Stężenie zanieczyszczeń powietrza na tle wartości dopuszczalnych Kryterium: ochrona roślin zanieczyszczenie czas uśredniania poziom dopuszczalny jednostka tlenki azotu rok kalendarzowy 30 / 20* g/m 3 dwutlenek siarki rok kalendarzowy 20 / 15* g/m 3 ozon** okres wegetacyjny (1V-31VII) 24000/18000*** g/m 3. h * poziom dopuszczalny na obszarach parków narodowych, ** wyrażony jako AOT 40, które oznacza sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym wyrażonym w µg/m3 a wartością 80 µg/m3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8.00 a czasu środkowoeuropejskiego, dla której stężenie jest większe niż 80 µg/m3; wartość tę uznaje się za dotrzymaną, jeżeli nie przekracza jej średnia z takich sum obliczona dla okresów wegetacyjnych z pięciu kolejnych lat; w przypadku braku danych pomiarowych z pięciu lat dotrzymanie tej wartości sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej trzech lat, *** od B1-6

21 Wykresy Średnie roczne stężenia zanieczyszczeń powietrza ze wszystkich dostępnych lat wstecz dla roku kalendarzowego oraz dla roku hydrologicznego (wykres liniowy), Średnie miesięczne (dla okresu od listopada do grudnia roku następnego) stężenie zanieczyszczeń powietrza (wykres liniowy) B1-7

22 ZAPIS DANYCH W BAZIE DANYCH ZMŚP podprogram: B1 chemizm powietrza (wybrane parametry) obszar instytucja stanowisko kod medium lista medium poziom data skala parametr B1-8 lista parametru wartość wsk. jakości danych wsk. typu danych kod metody wstępnego przyg. próby lista metod wstępnego przyg.próby tekst tekst tekst tekst tekst tekst liczba tekst liczba tekst tekst liczba tekst tekst tekst tekst tekst tekst tekst B1 01ZM PB 001 GAS IM SO2S DB 0.4 AUT ZM EK ZM ug/m3 B1 01ZM PB 001 GAS IM NDON DB 0.5 AUT ZM SP DB ug/m3 B1 01ZM PB 001 GASPA IM NO3N_T IM 2.17 AUT ZM EK ZM ug/m3 RT B1 01ZM PB 001 GASPA IM NH4N_T IM 5.24 AUT ZM SP DB ug/m3 RT B1 01ZM PB 001 GAS IM O3 DB 28.0 X AUT ZM ug/m3 W przypadku wykonywania pomiaru stężeń NO 2 i SO 2 zarówno metodą pasywną jak i innymi metodami należy przesłać wyniki pomiarów obu metod, z podaniem odpowiedniego kodu w polu metoda wstępnego przygotowania próby. Dla metody pasywnej kod PAS, manualnej MAN i automatycznej AUT W przypadku związków SO 2, NO 2, SO 4, NO 3, NH 4 zarówno w raporcie rocznym jak i w danych przekazywanych do bazy danych podaje się stężenia form pierwiastkowych, poza przypadkami kiedy wymagana jest inna postać zapisu (aneks 1) podprogram (kolumny 1-2) zawiera kod podprogramu, obszar (kolumny 3-6) kod Stacji Bazowej, instytucja (kolumny 7-8) kod instytucji wykonującej pomiar, stanowisko (kolumny 9-11) kod stanowiska, kod medium (kolumny 12-19) kod medium (GAS zanieczyszczenia gazowe, PARTICLE zan. w postaci aerozolu, zan. w zarówno w postaci gazowej i aerozolu GASPART), lista kodowa medium (kolumny 20-21) kod listy (IM), poziom (kolumny 22-25) wysokość w cm umieszczenia przyrządu pomiarowego nad powierzchnią terenu, data (kolumny 26-35) data dla danych dobowych (RRRR-MM-DD), miesięcznych (RRRR-MM-00), skala (kolumny(36-38) liczba przyrządów do pomiaru danego parametru, parametr (kolumny 39-48), lista kodowa parametru (kolumny 49-50) kod listy, która zawiera dany parametr (DB, ZM, IM), wartość (kolumny 51-57), kod metody analitycz nej lista metod analitycz nych podprogram jednostka

23 wskaźnik jakości danych (kolumna 58) Aneks 11, wskaźnik typu danych (kolumna 59) Aneks 10, dla parametrów mierzonych z częstotliwością raz na miesiąc lub raz na dobę pole pozostaje puste, w innych przypadkach należy podać wartość średnią arytmetyczna (kod X), kod metody wstępnego przygotowania próby (kolumny 60-65) W przypadku metody pasywnej kod PAS, manualnej MAN, automatycznej AUT Aneks 3, lista kodowa metod wstępnego przygotowania próby (kolumny 66-67) (lista ZM), kod metody analitycznej (kolumny 68-70) - Aneks 2, lista kodowa metod analitycznych (kolumny 71-72) (DB, ZM), jednostka (kolumny ). B1-9

24 1.3. PROGRAM POMIAROWY C1: CHEMIZM OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH Tomasz Śnieżek, Anna Degórska (Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie) CEL POMIARÓW: Opady atmosferyczne są istotnym elementem dopływu składników wymywanych z atmosfery do ekosystemów. Opad mokry jest to woda opadająca z atmosfery w postaci ciekłej (deszcz) bądź stałej (śnieg/lód). (PN-ISO : 2003 Jakość wody, pobieranie próbek, część8: Wytyczne dotyczące pobierania opadu mokrego). Opad mokry jest pobierany do kolektora opadu mokrego. Opad suchy są to wszystkie, oprócz wody, związki występujące w stanie stałym, ciekłym lub gazowym, w cząstkach odkładających się na podłożu w wyniku procesów grawitacji i turbulencji. Suchy opad szacuje się na podstawie stężenia gazów i aerozoli oraz ich prędkości osiadania. Całkowity opad wnoszący zanieczyszczenia z atmosfery do podłoża składa się z suchego i mokrego opadu. Natomiast ładunki wnoszone do ekosystemów przez opady atmosferyczne oblicza się na podstawie stężenia składników zawartych w zebranych próbkach opadu mokrego i wysokości opadu. Na stacjach można pobierać próbki opadu mokrego (wet only) lub opadu całkowitego (bulk). Opad całkowity pobierany metodą bulk różni się jednak od wyżej zdefiniowanego całkowitego opadu. W okresach, w których wystąpił opad mokry w kolektorze opadu całkowitego zbierany jest opad mokry i opad suchy. Natomiast w okresach, w których opad mokry nie wystąpił, opad suchy nie jest zbierany. ZALECANA METODYKA: Na Stacjach Bazowych powinny być pobierane próbki opadu mokrego (wet only). Dopuszcza się pobieranie próbek opadu całkowitego (bulk), lecz wyniki analiz tak pobieranych próbek powinny być wyraźnie oznakowane. Zarówno lokalizacja kolektorów opadu, jaki i szczegółowy tok postępowania z próbkami powinien być zgodny z wymaganiami normy PN-ISO : 2003 Jakość wody, pobieranie próbek, część8: Wytyczne dotyczące pobierania opadu mokrego. Lokalizacja i użytkowania kolektora opadów Szczegółowa lokalizacja kolektora powinna odpowiadać poniższym wymaganiom: Kolektor powinien być zainstalowany na płaskim, otwartym terenie; Powierzchnia odbiorcza kolektora powinna znajdować się na wysokości 1,5 m npg; Teren w bezpośrednim sąsiedztwie kolektora powinien być porośnięty trawą i najlepiej otoczony drzewami, które nie powinny rosnąć w odległości mniejszej niż 5 do (lepiej) 10-krotnej ich wysokości. W obszarze tym nie powinny się znajdować pola uprawne lub nieutwardzone drogi, z których wiatr może porywać i przynosić pył i inne zanieczyszczenia (tj. tereny nie pokryte roślinnością); Kolektor powinien być umieszczany najdalej, jak to możliwe, od przeszkód wyższych niż on sam. Jako zasadę ogólną przyjmuje się, że żaden obiekt nie powinien znajdować się bliżej kolektora niż w odległości 5 lub (lepiej) 10 razy większej od różnicy ich C

25 wysokości. Lokalne warunki topograficzne mają zazwyczaj większe znaczenie przypadku zbierania próbek śniegu niż deszczu. Wybrane miejsce powinno być chronione przed aktami wandalizmu za pomocą właściwych środków zapobiegawczych; Kolektor powinien być przytwierdzony do trwale posadowionej w gruncie podstawy. Pobieranie próbek do oznaczania zawartości metali ciężkich w opadzie powinno być wykonywane przy użyciu osobnego kolektora, w którym lejek i butelki do zbierania próbek wykonane są ze szkła a próbki wstępnie lub po zebraniu zakwaszane kwasem azotowym o stężeniu ok. 0,5%. Niskie stężenia większości badanych składników wód opadowych wymuszają stosowanie bardzo rygorystycznych zasad czystości. Cały sprzęt (lejek i pojemniki na opady, butelki do transportu itp.) powinien być starannie myty, a wszystkie manipulacje nim wykonywane tak aby uniknąć zanieczyszczenia. Sprzęt płucze się w wodzie dejonizowanej (pojemniki do próbek przeznaczonych do analiz metali ciężkich - w 0,5% HNO 3 ) a następnie suszy i przechowuje w atmosferze pozbawionej pyłów. Należy zwracać baczną uwagę, aby nie dotykać gołymi dłońmi powierzchni stykających się z próbką opadu. Zalecane jest używanie jednorazowych rękawiczek (z obojętnego tworzywa sztucznego). Zasady pobierania próbek opadów atmosferycznych Próbki opadu powinny być pobierane jako tygodniowe i analizowane po pobraniu lub zlewane do miesięcznych. Okresy tygodniowe na przełomie miesiąca ulegają wydłużeniu lub skróceniu, tak by było możliwe zamknięcie okresu pomiarowego w miesiącu kalendarzowym. Dopuszcza się pobieranie próbek dobowych i zlewanie ich do tygodniowych, bądź analizowanie próbek dobowych i uśrednianie uzyskanych wyników. Nie jest dopuszczalne pobieranie próbek po miesięcznej ekspozycji kolektora, ze względu na zachodzące w wodzie opadowej nieodwracalne zmiany fizyko - chemiczne, dające fałszywy obraz składu chemicznego opadów. Próbki tygodniowe należy zbierać od godziny UTC (7.00 w okresie obowiązywania czasu zimowego, 8.00 w okresie obowiązywania czasu letniego) w poniedziałek do godziny UTC w następny poniedziałek (a na przełomie miesiąca do godziny 6.00 czasu UTC pierwszego dnia miesiąca). Próbki dobowe zbierane powinny być w tzw. dobach opadowych czyli od godz do następnej doby wg czasu UTC. Po upływie okresu pobierania próbki należy wymienić eksponowane naczynie kolektora na drugie, przygotowane w sposób opisany w dalszej części metodyki. Gdyby nastąpiło przelanie naczynia wskutek znaczącego opadu, należy ten fakt zapisać w dokumentacji pobierania próbek, a dane z tego miesiąca odpowiednio oznakować w bazie danych. Sprawdzić, czy w zebranej próbce nie pływają jakieś zanieczyszczenia (liść, owad, odchody ptaków itp.). Jeśli stwierdzi się ich obecność, to należy ten fakt odnotować. Próbek zanieczyszczonych przez ptaki nie należy dolewać do innych próbek należy je wylać notując uprzednio ich wielkość. Po pobraniu próbki należy określić jej wielkość zaleca się ważenie a dopuszcza metodę pomiaru objętości próbki. Pobranych próbek opadów atmosferycznych nie należy przesączać. W przypadku obecności zanieczyszczeń takich, jak np. liście lub owady, należy je usunąć zachowując odpowiednie środki ostrożności. w C

26 Próbki przed wysłaniem do analizy do laboratorium bądź wykonaniem analizy na miejscu powinny być zlewane z kolektora opadu i właściwie przechowywane w niskiej temperaturze i bez możliwości ich zanieczyszczenia. Właściwym i jedynym miejscem przechowywania próbek opadu na stacji jest chłodziarka o temperaturze wnętrza nie przekraczającej 4 o C, bez dostępu światła. Jeżeli próbki z kolektora zbierane są częściej niż wykonywane później analizy chemiczne (np. analizuje się próbki miesięczne z tygodniowych lub tygodniowe z dobowych), należy je zlewać do dużego, zamykanego, wspólnego naczynia, przechowywanego we właściwych warunkach (patrz wyżej). Wskazane jest (o ile to możliwe) jednoczesne wykonanie pomiaru odczynu ph i przewodności elektrolitycznej właściwej w odlanej do tego celu części próbki (objętość odlewanej próbki powinna być zawsze proporcjonalna do zebranej próbki). Próbki, w których wartość ph/przewodności przekracza wartość potrójnego odchylenia standardowego wyników dla tych wielkości z roku ubiegłego należy wylać, zapisując uprzednio informację o objętości tych próbek. Jeżeli objętość próbki w okresie zlewania przekroczy objętość jednego naczynia należy wykorzystać następne naczynie a po upływie pełnego okresu pomiarowego (tygodnia lub miesiąca) dokonać właściwego wymieszania całej próbki lub wymieszać próbki z kolejnych naczyń w proporcjach odpowiadających objętości próbek w tych naczyniach. Możliwe jest także zlewanie części próbek w proporcjach odpowiadających wielkości zebranych w każdym okresie próbek. Po upływie okresu pomiarowego należy dokładnie wymieszać zawartość zbiorczego naczynia i odlać do butelki ilość wody niezbędną do wykonania analizy w laboratorium. Należy wykorzystywać butelki przygotowane przez laboratorium. Jeżeli późniejsze analizy zawartości substancji będą dokonywane w próbkach dobowych lub tygodniowych (bez zlewania) zebrana z kolektora woda opadowa powinna być przelana bezpośrednio do butelek laboratoryjnych. Należy to zrobić po dokładnym wymieszaniu próbki w naczyniu kolektora opadu. Próbek przeznaczonych do oznaczania zawartości metali ciężkich nie powinno się przelewać z naczynia kolektora do butelek transportowych. Powinny one być przesyłane w tych samych naczyniach, do których zostały zebrane (zakwaszane na miejscu w stacji lub w laboratorium przed wykonaniem analizy). Po przelaniu próbek opadu opróżnione naczynie kolektora (oraz naczynie zbiorcze na próbki zlewane) opłukać wodą dejonizowaną, intensywnie nim poruszając. Odstawić do wyschnięcia dnem do góry na bibule, tak by umożliwić wypłynięcie resztek wody. Umyte naczynia przechowywać w taki sposób, by nie uległy one zanieczyszczeniu. Przynajmniej raz w miesiącu (na przełomie miesięcy) umyć lejek kolektora - ścianki lejka opłukać strumieniem wody dejonizowanej, wytrzeć bibułą, jeszcze raz opłukać. Jeśli lejek w międzyczasie został zanieczyszczony przez ptaki należy go każdorazowo umyć szczególnie dokładnie! Jeżeli pobierane są próbki opadu całkowitego, to należy wykorzystywać odpowiednie kolektory. W ciepłym półroczu próbki opadów należy pobierać do kolektorów składających się z butelki i lejka, a w okresie gdy spodziewane są opady śniegu (na ogół od listopada do kwietnia) naczynie cylindryczne o głębokości uniemożliwiającej wywiewanie przez wiatr zebranego śniegu. Po tygodniowym (lub dobowym) okresie pobierania próbki należy wymienić (niezależnie od tego, czy zebrano w nim próbkę czy nie) kolektor na drugi, przygotowany tak, jak opisano w punkcie dotyczącym opadów mokrych. Sposób postępowania z pobranymi próbkami ciekłymi jest taki sam, jak w przypadku mokrych opadów. Jeśli w kolektorze zebrano próbkę śniegu lub próbka w kolektorze zamarzła, należy przenieść cały kolektor do pomieszczenia i stopić zebraną próbkę. Czynność tę należy wykonać w temperaturze pokojowej. Unikać topienia próbek na grzejnikach C

27 powodujących nadmierne skoki temperatury, parowanie próbek i zmiany ich składu chemicznego. Po stopieniu się śniegu lub lodu należy postępować z zebraną próbką tak, jak opisano dla próbek opadów mokrych. Wszystkie informacje związane z pobieraniem próbek i warunkami w jakich ono się odbywało powinny być notowane. Zalecane metody analityczne zostały zamieszczone w aneksie nr 2 Algorytmy obliczeń parametrów W przypadku opadów średnie wartości stężenia badanych składników oraz średni odczyn i przewodność elektrolityczna wyrażane są jako średnie ważone. Metodyka obliczeń wymienionych statystyk oraz wielkości depozycji zawarta jest w Aneksie 1. Kontrola jakości badań Wielkość zebranej w kolektorze próbki opadu powinna być na bieżąco porównywana z wysokością opadu zmierzoną deszczomierzem. Stanowi to podstawę do oceny efektywności pracy kolektora opadu i ewentualnego podejmowania działań korygujących w przypadku dużych różnic pomiaru wysokości opadu deszczomierzem i kolektorem (np. zmiana lokalizacji kolektora opadowego). Procedury kontroli jakości wyników analiz chemicznych opadów atmosferycznych zamieszczono w Aneksie nr 5. C

28 PARAMETRY POMIAROWE: program podstawowy Parametr przewodność elektrolityczna właściwa Kod parametru COND Lista kodowa DB Jednostka dokładność (ilość miejsc dziesiętnych) ms/m... 1 Częstotliwość pomiarów 12/rok z próbek dobowych lub tygodniowych odczyn (ph) PH DB [ - ] siarka siarczanowa S-SO 4 SO4S DB mg/dm azot azotanowy N-NO 3 NO3N DB mg/dm azot amonowy N-NH 4 NH4N DB mg/dm chlorki Cl CL DB mg/dm sód Na NA DB mg/dm potas K K DB mg/dm wapń Ca CA DB mg/dm magnez Mg MG DB mg/dm program rozszerzony fosfor ogólny P ogól. Parametr Kod parametru PTOT Lista kodowa DB Jednostka dokładność (ilość miejsc dziesiętnych) ug/dm Częstotliwość pomiarów 12/rok z próbek dobowych lub tygodniowych kadm Cd CD DB ug/dm miedź Cu CU DB ug/dm ołów Pb PB DB ug/dm mangan Mn MN DB ug/dm żelazo Fe FE DB ug/dm cynk Zn ZN DB ug/dm nikiel Ni NI DB ug/dm arsen As AS DB ug/dm chrom Cr CR DB ug/dm glin Al AL DB ug/dm C

29 ZAPIS DANYCH W RAPORCIE ROCZNYM W przypadku SO 4, NO 3, NH 4 zarówno w raporcie rocznym jak i w danych przekazywanych do bazy danych podaje się stężenia form pierwiastkowych, poza przypadkami kiedy wymagana jest inna postać zapisu. W każdym raporcie powinna znaleźć się następująca informacja: Liczba próbek opadów poddanych kontroli bilansu jonowego i wynik tej kontroli: ile próbek nie spełniło kryteriów bilansu jonowego. Oszacowanie niepewności poboru próbek (jeśli to możliwe) i oznaczeń laboratoryjnych dla każdego zanieczyszczenia. Udział w międzylaboratoryjnych badaniach porównawczych i wyniki tych akcji. Tabela Metody poboru prób i oznaczeń zanieczyszczeń opadów (dane przykładowe). Składnik Metoda poboru Czas poboru próby Metoda oznaczania SO 4 opad całkowity/mokry próba tygodniowa/dobowa NO 3 opad całkowity/mokry próba tygodniowa/dobowa Cl opad całkowity/mokry próba tygodniowa/dobowa NH 4 Na K Mg Ca ph przewodność el. chromatografia jonowa chromatografia jonowa chromatografia jonowa spektrofotometria ICP-AES C

1 PROGRAMY POMIAROWE ZMŚP - wytyczne organizacji sieci pomiarowej 1.1 PROGRAM POMIAROWY A1: METEOROLOGIA

1 PROGRAMY POMIAROWE ZMŚP - wytyczne organizacji sieci pomiarowej 1.1 PROGRAM POMIAROWY A1: METEOROLOGIA 1 PROGRAMY POMIAROWE ZMŚP wytyczne organizacji sieci pomiarowej 1.1 PROGRAM POMIAROWY A1: METEOROLOGIA Halina Lorenc (Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie) Zdzisław Prządka (Instytut Ochrony

Bardziej szczegółowo

1.2 PROGRAM POMIAROWY B1: ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA

1.2 PROGRAM POMIAROWY B1: ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA 12 PROGRAM POMIAROWY B1: ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA Tomasz ŚnieŜek, Anna Degórska (Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie) CEL POMIARÓW: Pomiary stęŝenia gazów, aerozoli i pyłu w powietrzu umoŝliwiają

Bardziej szczegółowo

1.3. PROGRAM POMIAROWY C1: CHEMIZM OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH CEL POMIARÓW: ZALECANA METODYKA:

1.3. PROGRAM POMIAROWY C1: CHEMIZM OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH CEL POMIARÓW: ZALECANA METODYKA: 1.3. PROGRAM POMIAROWY C1: CHEMIZM OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH Tomasz ŚnieŜek, Anna Degórska (Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie) CEL POMIARÓW: Opady atmosferyczne są istotnym elementem dopływu składników

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie z badań jakości powietrza wykonanych ambulansem pomiarowym w Tarnowskich Górach w dzielnicy Osada Jana w dniach

Sprawozdanie z badań jakości powietrza wykonanych ambulansem pomiarowym w Tarnowskich Górach w dzielnicy Osada Jana w dniach WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W KATOWICACH DELEGATURA W CZĘSTOCHOWIE ul. Rząsawska 24/28 tel. (34) 369 41 20, (34) 364-35-12 42-200 Częstochowa tel./fax (34) 360-42-80 e-mail: czestochowa@katowice.wios.gov.pl

Bardziej szczegółowo

4. Depozycja atmosferyczna

4. Depozycja atmosferyczna 4. DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA Jednym z podstawowych czynników, które mają wpływ na obieg materii w geoekosystemie jest depozycja atmosferyczna. Powietrze ulega silnemu zanieczyszczeniu. Związki powodujące

Bardziej szczegółowo

1.12. PROGRAM POMIAROWY H2: WODY POWIERZCHNIOWE - JEZIORA

1.12. PROGRAM POMIAROWY H2: WODY POWIERZCHNIOWE - JEZIORA 1.12. PROGRAM POMIAROWY : WODY POWIERZCHNIOWE - JEZIORA Janusz Ostrowski (Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie) CEL POMIARÓW: Chemizm wód jeziornych jest efektem zintegrowanego oddziaływania

Bardziej szczegółowo

STAN GEOEKOSYSTEMÓW POLSKI

STAN GEOEKOSYSTEMÓW POLSKI Dr Robert Kruszyk Instytut Badań Czwartorzędu i Geoekologii, WNGiG Uniwersytet im. A. Mickiewicza Fredry 10, 61-701 Poznań rlk@main.amu.edu.pl STAN GEOEKOSYSTEMÓW POLSKI W 2002 ROKU CHEMIZM POWIETRZA PROGRAM

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE Z MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA W 2009 ROKU

SPRAWOZDANIE Z MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA W 2009 ROKU WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W RZESZOWIE DELEGATURA W JAŚLE SPRAWOZDANIE Z MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA W 2009 ROKU Stanowisko pomiarowe: ŻYDOWSKIE Jasło, luty 2010 r. 1. Położenie i najbliższe

Bardziej szczegółowo

w ramach realizacji V etapu umowy nr 48/2009/F pt.

w ramach realizacji V etapu umowy nr 48/2009/F pt. Sprawozdanie z realizacji zadania nr 4 w ramach realizacji V etapu umowy nr 48/2009/F pt. Realizacja programu Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego nadzór merytoryczny oraz prowadzenie pomiarów

Bardziej szczegółowo

3. Warunki hydrometeorologiczne

3. Warunki hydrometeorologiczne 3. WARUNKI HYDROMETEOROLOGICZNE Monitoring zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych jest jednym z najważniejszych zadań realizowanych w ramach ZMŚP. Właściwe rozpoznanie warunków hydrometeorologicznych

Bardziej szczegółowo

ROK Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny. Borucino. Nr 44 (93) ISSN X

ROK Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny. Borucino. Nr 44 (93) ISSN X Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino ROK 213 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 44 (93) ISSN 281-884X Od Redakcji: Opracowanie i publikację warunków

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 18 września 2012 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 24 sierpnia 2012 r.

Warszawa, dnia 18 września 2012 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 24 sierpnia 2012 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 18 września 2012 r. Poz. 1031 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych 2) Na podstawie art.

Bardziej szczegółowo

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM Renata Rewaj Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie Międzyzdroje, 6.09 7.09. 2007 r. Ocena jakości powietrza w strefach według

Bardziej szczegółowo

VII. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA

VII. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA VII. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA Monitoring of rainfall chemistry and of the deposition of pollutants to the ground Przygotowano na podstawie zleconych

Bardziej szczegółowo

ZADANIA INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA W ZAKRESIE MONITOROWANIA JAKOŚCI POWITRZA

ZADANIA INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA W ZAKRESIE MONITOROWANIA JAKOŚCI POWITRZA ZADANIA INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA W ZAKRESIE MONITOROWANIA JAKOŚCI POWITRZA Beata Michalak Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie Model systemu zarządzania jakością powietrza Obowiązkowy

Bardziej szczegółowo

Stacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska Puszcza Borecka

Stacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska Puszcza Borecka Stacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska Puszcza Borecka IOŚ PIB Raport U Thanta potoczna nazwa dokumentu Rady Ekonomiczno-Społecznej Organizacji Narodów Zjednoczonych pt. The problems of human environment

Bardziej szczegółowo

ANALIZA STANU JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM NA TLE KRAJU WG OCENY JAKOŚCI POWIETRZA ZA 2015 ROK

ANALIZA STANU JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM NA TLE KRAJU WG OCENY JAKOŚCI POWIETRZA ZA 2015 ROK ANALIZA STANU JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM NA TLE KRAJU WG OCENY JAKOŚCI POWIETRZA ZA 2015 ROK Renata Pałyska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie 1. 2. 3. 4. 5.

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU

WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU PIĘCIOLETNIA OCENA JAKOŚCI POWIETRZA POD KĄTEM JEGO ZANIECZYSZCZENIA: SO 2, NO 2, NO x, CO, C 6 H 6, O 3, pyłem PM, pyłem PM2,5 oraz As, Cd, Ni, Pb i B(a)P

Bardziej szczegółowo

VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA

VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA Monitoring of rainfall chemistry and of the deposition of pollutants to the ground Przygotowano w oparciu o zlecone

Bardziej szczegółowo

VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA

VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA Monitoring of rainfall chemistry and of the deposition of pollutants to the ground Przygotowano w oparciu o zlecone

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 2 do uchwały nr 94/17 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 20 czerwca 2017 r.

Załącznik nr 2 do uchwały nr 94/17 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 20 czerwca 2017 r. Załącznik nr 2 do uchwały nr 94/17 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 20 czerwca 2017 r. Opis stanu jakości powietrza w strefie miasto Radom dotyczy roku 2015 1. Lista substancji w powietrzu, ze

Bardziej szczegółowo

Walory klimatyczne Kościerzyny i powiatu kościerskiego na tle uwarunkowań prawnych dotyczących gmin uzdrowiskowych

Walory klimatyczne Kościerzyny i powiatu kościerskiego na tle uwarunkowań prawnych dotyczących gmin uzdrowiskowych Walory klimatyczne Kościerzyny i powiatu kościerskiego na tle uwarunkowań prawnych dotyczących gmin uzdrowiskowych Leszek Ośródka Kościerzyna, 13 stycznia 214 r. Uzdrowiska w Polsce 2 Lokalizacja miejscowości

Bardziej szczegółowo

ANEKS 5 Ocena poprawności analiz próbek wody

ANEKS 5 Ocena poprawności analiz próbek wody ANEKS 5 Ocena poprawności analiz próbek wody Bilans jonów Zasady ogólne Kontroli jakości danych dokonuje się wykonując bilans jonów. Bilans jonów jest podstawowym testem poprawności wyników analiz chemicznych

Bardziej szczegółowo

ROK Borucino. Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny. Nr 84 (132) ISSN X

ROK Borucino. Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny. Nr 84 (132) ISSN X Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino ROK 216 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 84 (132) ISSN 281-884X Od Redakcji: Opracowanie i publikację warunków

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 47 (96) MAJ 2014 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 45 (94) MARZEC 214 ISSN 281-884X Od Redakcji: Opracowanie

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 37 (86) CZERWIEC 2013 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie

Bardziej szczegółowo

Borucino ROK Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny. Nr 109 (158) KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański

Borucino ROK Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny. Nr 109 (158) KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino ROK 218 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 19 (158) ISSN 281-884X Od Redakcji: Opracowanie i publikację warunków

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 43 (92) STYCZEŃ 2014 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie

Bardziej szczegółowo

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014 Rzeszów, czerwiec 2015 r. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA W 2014 ROKU Pomiary wykonywane

Bardziej szczegółowo

Pomiary jakości powietrza w Mielcu

Pomiary jakości powietrza w Mielcu Pomiary jakości powietrza w Mielcu Beata Michalak Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska w Rzeszowie Tomasz Frączkowski Krajowe Laboratorium Referencyjne do spraw jakości powietrza atmosferycznego Podstawy

Bardziej szczegółowo

Wyniki pomiarów jakości powietrza prowadzonych metodą pasywną w Kolonowskiem w 2014 roku

Wyniki pomiarów jakości powietrza prowadzonych metodą pasywną w Kolonowskiem w 2014 roku WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU Wyniki pomiarów jakości powietrza prowadzonych metodą pasywną w Kolonowskiem w 2014 roku Opole, luty 2015 r. 1. Podstawy formalne Niniejsze opracowanie

Bardziej szczegółowo

Roczne oceny jakości powietrza w woj. mazowieckim Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie

Roczne oceny jakości powietrza w woj. mazowieckim Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Roczne oceny jakości powietrza w woj. mazowieckim Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Warszawa 2013 r. Roczna Ocena Jakości Powietrza Cele przeprowadzania rocznej oceny: klasyfikacja

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE

JAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE JAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE Badania przeprowadzone w Warszawie wykazały, że w latach 1990-2007 w mieście stołecznym nastąpił wzrost emisji całkowitej gazów cieplarnianych o około 18%, co przekłada się

Bardziej szczegółowo

DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA

DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA Do podstawowych czynników które decydują o obiegu materii w geoekosystemie należy zaliczyć ilość i jakość depozycji atmosferycznej. Powietrze jest jednym z elementów środowiska

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 19 (68) STYCZEŃ 2012 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA. Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA. Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2018 Nazwa kwalifikacji: Ocena stanu środowiska Oznaczenie kwalifikacji: R.07 Numer zadania: 01 R.07-01-18.06

Bardziej szczegółowo

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM ZA ROK 2011

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM ZA ROK 2011 WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM ZA ROK 2011 wykonana zgodnie z art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska z uwzględnieniem

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 08 Nazwa kwalifikacji: Ocena stanu środowiska Oznaczenie kwalifikacji: R.07 Numer zadania: 0 Wypełnia zdający

Bardziej szczegółowo

Jakość powietrza na obszarze podkarpackich uzdrowisk w 2016 roku w zakresie SO 2, NO 2, PM10, PM2,5, b(a)p i ozonu SPIS TREŚCI WPROWADZENIE...

Jakość powietrza na obszarze podkarpackich uzdrowisk w 2016 roku w zakresie SO 2, NO 2, PM10, PM2,5, b(a)p i ozonu SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... Jakość powietrza na obszarze podkarpackich uzdrowisk w 216 roku w zakresie SO 2, NO 2, PM1, PM2,5, b(a)p i ozonu SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 1 1. OCENA JAKOŚCI POWIETRZA NA OBSZARZE PODKARPACKICH UZDROWISK...

Bardziej szczegółowo

ANEKS 2 Zalecane metody analiz chemicznych wody, pobieranie, przechowywanie i utrwalanie próbek

ANEKS 2 Zalecane metody analiz chemicznych wody, pobieranie, przechowywanie i utrwalanie próbek ANEKS 2 Zalecane metody analiz chemicznych wody, pobieranie, przechowywanie i utrwalanie próbek Tabela 1. Zalecane metody analiz chemicznych wody parametr metoda podstawowa metoda alternatywna ph metoda

Bardziej szczegółowo

Państwowy Monitoring Środowiska w Roztoczańskim Parku Narodowym

Państwowy Monitoring Środowiska w Roztoczańskim Parku Narodowym Państwowy Monitoring Środowiska w Roztoczańskim Parku Narodowym Przemysław Stachyra Roztoczański Park Narodowy, Stacja Bazowa ZMŚP Roztocze Tadeusz Grabowski Roztoczański Park Narodowy Andrzej Kostrzewski

Bardziej szczegółowo

Monitoring i ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie

Monitoring i ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie Monitoring i ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie KROSNO listopad 2016 Monitoring jakości powietrza Wojewódzki inspektor ochrony środowiska

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 44 (93) LUTY 2014 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie

Bardziej szczegółowo

Monitoring jakości powietrza. Włodarczyk Natalia

Monitoring jakości powietrza. Włodarczyk Natalia Monitoring jakości powietrza Włodarczyk Natalia Łódź 2014 2 Plan Prezentacji Uregulowania prawne systemu oceny jakości powietrza Rozporządzenie MŚ z 24.08.2012r. Poziomy dopuszczalne Poziomy docelowe Poziomy

Bardziej szczegółowo

3. Warunki hydrometeorologiczne

3. Warunki hydrometeorologiczne 3. WARUNKI HYDROMETEOROLOGICZNE Monitoring zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych jest jednym z najważniejszych zadań realizowanych w ramach ZMŚP. Właściwe rozpoznanie warunków hydrometeorologicznych

Bardziej szczegółowo

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014 Rzeszów, wrzesień 2015 r. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA W 2014 ROKU Pomiary wykonywane

Bardziej szczegółowo

TOM I Aglomeracja warszawska

TOM I Aglomeracja warszawska Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o. 80-299 Gdańsk, ul. Orfeusza 2 tel. (058) 30-42-53, fax (058) 30-42-52 Informacje uzupełniające do PROGRAMÓW OCHRONY POWIETRZA dla stref województwa

Bardziej szczegółowo

TARGI POL-ECO-SYSTEM 2015 strefa ograniczania niskiej emisji 27-29 października 2015 r., Poznań

TARGI POL-ECO-SYSTEM 2015 strefa ograniczania niskiej emisji 27-29 października 2015 r., Poznań Anna Chlebowska-Styś Wydział Monitoringu Środowiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu 1. Struktura Państwowego Monitoringu Środowiska. 2. Podstawy prawne monitoringu powietrza w Polsce.

Bardziej szczegółowo

5.3. Sporządzenie modelu rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń.

5.3. Sporządzenie modelu rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. 5.3. Sporządzenie modelu rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. 5.3.1. Opis stosowanego modelu Obliczenia stanu jakości powietrza, przeprowadzono z uwzględnieniem referencyjnych metodyk modelowania, zgodnie

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdaoski Nr 9 (58) MARZEC 2010 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie

Bardziej szczegółowo

ZAPROSZENIE DO ZŁOŻENIA OFERTY

ZAPROSZENIE DO ZŁOŻENIA OFERTY Ostrołęka, 03.03.2016 r. ZAPROSZENIE DO ZŁOŻENIA OFERTY 1. Zamawiający: Ostrołęckie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Spółka z o.o. adres: ul. Berka Joselewicza 1, 07-410 Ostrołęka, tel. (029) 765-05-00,

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdaoski Nr 11 (60) MAJ 2011 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdaoski Nr 10 (59) KWIECIEO 2010 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie

Bardziej szczegółowo

Ocena roczna jakości powietrza w województwie pomorskim - stan w 2014 roku

Ocena roczna jakości powietrza w województwie pomorskim - stan w 2014 roku Ocena roczna jakości powietrza w województwie pomorskim - stan w 2014 roku Adam Zarembski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku WYDZIAŁ MONITORINGU www.gdansk.wios.gov.pl Pomorski Wojewódzki

Bardziej szczegółowo

KIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE

KIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE KIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE OCENA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA W KIELCACH W 2011 ROKU NA PODSTAWIE BIOMONITORINGU JAKO ELEMENTU MONITORINGU PRZYRODNICZEGO W REALIZACJI EKOROZWOJU ORAZ ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino Kościerzyna Ostrzyce Nr 2 (151) CZERWIEC 2018 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN 2081-884X fot. M.Owczarek

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino Kościerzyna Ostrzyce Nr (155) PAŹDZIERNIK 018 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN 081-88X fot. M.Owczarek 0

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE Z MONITORINGU SKŁADOWISKA W GDAŃSKU SZADÓŁKACH W ROKU 2009

SPRAWOZDANIE Z MONITORINGU SKŁADOWISKA W GDAŃSKU SZADÓŁKACH W ROKU 2009 SPRAWOZDANIE Z MONITORINGU SKŁADOWISKA W GDAŃSKU SZADÓŁKACH W ROKU 2009 Gdańsk, dnia 2.0.2010r. 1 SPIS TREŚCI 1. Podstawa prawna... 2. Zakres prowadzenia monitoringu... 2.1. Wody... 2.1.1. Wody powierzchniowe...

Bardziej szczegółowo

Zanieczyszczenie: PYŁ ZAWIESZONY PM2,5 pomiary automatyczne i manualne

Zanieczyszczenie: PYŁ ZAWIESZONY PM2,5 pomiary automatyczne i manualne ZŁĄCZNIK NR 1 LIST STCJI I STNOWISK ORZ WYNIKI POMIRÓW, WYKORZYSTNYCH N POTRZEBY ROCZNEJ OCENY JKOŚCI POWIETRZ W WOJEWÓDZTWIE ZCHODNIOPOMORSKIM Z 2012 ROK Tabela 1 Tabela 1a Tabela 2 Tabela 2a Tabela

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino Kościerzyna Ostrzyce Nr 18 (157) GRUDZIEŃ 18 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN 81-884X fot. M.Owczarek Od

Bardziej szczegółowo

Opłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych

Opłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych Opłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych Podstawa prawna: 1. Rozporządzenie Ministra Budownictwa z dnia 28 czerwca 2006 roku w sprawie określenia

Bardziej szczegółowo

Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego 79

Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego 79 7 Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego 79 Stacja Bazowa Różany Strumień 7.1. Położenie stacji 7.. Stan geoekosystemu zlewni Różanego Strumienia w roku hydrologicznym 17 81 81 7..1. Realizowane

Bardziej szczegółowo

Obieg materii w skali zlewni rzecznej

Obieg materii w skali zlewni rzecznej WODY PODZIEMNE Wody podziemne stanowią nie tylko formę retencji wody w zlewni, ale równocześnie uczestniczą w procesach przemieszczania rozpuszczonej materii w zlewni. W ramach ZMŚP na Stacjach Bazowych

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino Kościerzyna Ostrzyce Nr 88 (136) Lipiec 2017 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN 2081-884X fot. M.Owczarek 1

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdaoski Nr 4 (53) PAŹDZIERNIK 2010 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie

Bardziej szczegółowo

Czym oddychamy? Adam Ludwikowski Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska

Czym oddychamy? Adam Ludwikowski Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Czym oddychamy? Adam Ludwikowski Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Warszawa, maj 2015 r. Jak oceniamy jakość powietrza? Strefy Substancje ochrona zdrowia: dwutlenek siarki - SO 2, dwutlenek

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino Kościerzyna Ostrzyce Nr 115 (13) MAJ 19 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN 81-88X fot. M.Owczarek Od Redakcji:

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 stycznia 2003 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 stycznia 2003 r. Dz.U.03.18.164 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 stycznia 2003 r. w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk

Bardziej szczegółowo

Stan czystości powietrza wg pomiarów Agencji Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej.

Stan czystości powietrza wg pomiarów Agencji Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej. 5.2.2. Stan czystości powietrza wg pomiarów Agencji Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej. I. Charakterystyka stacji pomiarowych W roku 27, w ramach Regionalnego Monitoringu Atmosfery

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI PROGRAM MONITORINGU ŚRODOWISKA NA ROK 2008

WOJEWÓDZKI PROGRAM MONITORINGU ŚRODOWISKA NA ROK 2008 WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI 90-006 Łódź, ul. Piotrkowska 120 WOJEWÓDZKI PROGRAM MONITORINGU ŚRODOWISKA NA ROK 2008 Opracowali: Włodzimierz Andrzejczak Barbara Witaszczyk Monika Krajewska

Bardziej szczegółowo

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Źródło: http://wios.warszawa.pl/pl/aktualnosci-i-komunika/aktualnosci/1176,aktualnosci-z-31032016-r-informacja-dot-zakupu-przez-s amorzady-nowych-stacji-pom.html

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino Kościerzyna Ostrzyce Nr 82 (130) Styczeń 2017 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN 2081-884X fot. M.Owczarek

Bardziej szczegółowo

SPITSBERGEN HORNSUND

SPITSBERGEN HORNSUND Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino Kościerzyna Ostrzyce Nr 11 (11) MARZEC 19 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN 81-88X fot. M.Owczarek Od Redakcji:

Bardziej szczegółowo

Borucino Kościerzyna Ostrzyce. Nr 82 (130) Styczeń KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN X

Borucino Kościerzyna Ostrzyce. Nr 82 (130) Styczeń KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN X Uniwersytecki BiuletynMeteorologiczny Borucino Kościerzyna Ostrzyce Nr 82 (130) Styczeń 2017 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN 2081-884X fot. M.Owczarek 1

Bardziej szczegółowo

Dominika Jezierska. Łódź, dn r.

Dominika Jezierska. Łódź, dn r. Badania i ocena jakości środowiska morskiego Bałtyku rozporządzenie MŚ z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać morskie wody wewnętrzne i wody przybrzeżne będące środowiskiem

Bardziej szczegółowo

DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA

DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA Powietrze jest jednym z elementów środowiska przyrodniczego, który podlega silnej antropopresji. Zawarte w nim substancje i związki wskutek depozycji mokrej i suchej są wchłaniane

Bardziej szczegółowo

Monitoring powietrza w Szczecinie

Monitoring powietrza w Szczecinie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie Monitoring powietrza w Szczecinie Marta Bursztynowicz Szczecin, 15 luty 2018 r. Roczna ocena jakości powietrza Substancje podlegające ocenie Ocena

Bardziej szczegółowo

Opłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych

Opłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych Opłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych Podstawa prawna: 1. rozporządzenie Ministra Budownictwa z dnia 28 czerwca 2006 roku w sprawie określenia

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino Kościerzyna Ostrzyce Nr 103 (152) LIPIEC 2018 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN 2081-884X fot. M.Owczarek

Bardziej szczegółowo

Dane pomiarowo-obserwacyjne pozyskiwane z sieci stacji hydrologicznych i meteorologicznych państwowej służby hydrologicznometeorologicznej

Dane pomiarowo-obserwacyjne pozyskiwane z sieci stacji hydrologicznych i meteorologicznych państwowej służby hydrologicznometeorologicznej Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy Dane pomiarowo-obserwacyjne pozyskiwane z sieci stacji hydrologicznych i meteorologicznych państwowej służby hydrologicznometeorologicznej

Bardziej szczegółowo

SPITSBERGEN HORNSUND

SPITSBERGEN HORNSUND Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino Kościerzyna Ostrzyce Nr 83 (131) Luty 2017 KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański ISSN 2081-884X fot. M.Owczarek 1 Od

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdaoski Nr 1 (50) Lipiec 2010 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA O POMIARACH ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO w Rumi Październik Grudzień 2015

INFORMACJA O POMIARACH ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO w Rumi Październik Grudzień 2015 FUNDACJA AGENCJA REGIONALNEGO MONITORINGU ATMOSFERY AGLOMERACJI GDAŃSKIEJ 80-243 Gdańsk ul. Brzozowa 15 A tel.+58 301 48 84, fax +58 301 48 84 (wewn.33) e-mail: info@armaag.gda.pl; www.armaag.gda.pl INFORMACJA

Bardziej szczegółowo

Spis treści 1. Wstęp Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości

Spis treści 1. Wstęp Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości Spis treści 1. Wstęp... 1 2. Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza... 3 3. Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości powietrza... 4 3.1. Kryteria dla SO 2, NO 2, CO, benzenu, pyłu

Bardziej szczegółowo

AM1 85,1 98, ,2 AM2 97,8 97, ,3 AM3 97,3 98,7-96,0 97,0 98,6 AM5 96,5 92,2 96,0-95,5 96,2 AM8 98,5 97,8 98,4-96,1 98,7

AM1 85,1 98, ,2 AM2 97,8 97, ,3 AM3 97,3 98,7-96,0 97,0 98,6 AM5 96,5 92,2 96,0-95,5 96,2 AM8 98,5 97,8 98,4-96,1 98,7 5.2.2. Stan czystości powietrza wg pomiarów Agencji Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej. I. Charakterystyka stacji pomiarowych W roku 26 w ramach Regionalnego Monitoringu Atmosfery

Bardziej szczegółowo

Międzynarodowa Konferencja Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, Drezno, 23.09.2013 r.

Międzynarodowa Konferencja Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, Drezno, 23.09.2013 r. Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, dr inż. Agnieszka Kolanek mgr inż. Barbara Marchlewska-Knych dr inż. Mariusz Adynkiewicz-Piragas Założenia projektu w zakresie

Bardziej szczegółowo

Czym oddychamy? Adam Ludwikowski Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska

Czym oddychamy? Adam Ludwikowski Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Czym oddychamy? Adam Ludwikowski Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Warszawa, maj 2015 r. Jak oceniamy jakość powietrza? Strefy Substancje ochrona zdrowia: dwutlenek siarki - SO 2, dwutlenek

Bardziej szczegółowo

SPITSBERGEN HORNSUND

SPITSBERGEN HORNSUND Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ POWIETRZA W MIEŚCIE RZESZÓW W ASPEKCIE WPŁYWU WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH NA ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ ZANIECZYSZCZEŃ

JAKOŚĆ POWIETRZA W MIEŚCIE RZESZÓW W ASPEKCIE WPŁYWU WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH NA ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ ZANIECZYSZCZEŃ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie JAKOŚĆ POWIETRZA W MIEŚCIE RZESZÓW W ASPEKCIE WPŁYWU WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH NA ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ ZANIECZYSZCZEŃ Rzeszów, październik 217 r.

Bardziej szczegółowo

Monitoring i ocena środowiska

Monitoring i ocena środowiska Monitoring i ocena środowiska Monika Roszkowska Łódź, dn. 12. 03. 2014r. Plan prezentacji: Źródła zanieczyszczeń Poziomy dopuszczalne Ocena jakości powietrza w Gdańsku, Gdyni i Sopocie Parametry normowane

Bardziej szczegółowo

Druga pięcioletnia ocena jakości powietrza z określeniem wymagań w zakresie systemu ocen rocznych dla SO 2, NO 2, NO x, PM10, Pb, CO, C 6 H 6 i O 3

Druga pięcioletnia ocena jakości powietrza z określeniem wymagań w zakresie systemu ocen rocznych dla SO 2, NO 2, NO x, PM10, Pb, CO, C 6 H 6 i O 3 Druga pięcioletnia ocena jakości powietrza z określeniem wymagań w zakresie systemu ocen rocznych dla SO 2, NO 2, NO x, PM10, Pb, CO, C 6 H 6 i O 3 Poznań 2007 1. Wstęp Na mocy art. 88 ustawy Prawo ochrony

Bardziej szczegółowo

Jakość danych pomiarowych. Michalina Bielawska, Michał Sarafin Szkoła Letnia Gdańsk

Jakość danych pomiarowych. Michalina Bielawska, Michał Sarafin Szkoła Letnia Gdańsk Jakość danych pomiarowych Michalina Bielawska, Michał Sarafin Szkoła Letnia 22.09.2011 Gdańsk Weryfikacja wyników pomiarowych Celem weryfikacji wyników jest potwierdzenie poprawności wyników pomiarów.

Bardziej szczegółowo

5.3. Wyniki klasyfikacji stref na potrzeby ustalenia sposobu oceny jakości powietrza dla kryterium ochrony roślin R1 R1 R1 R1 R1 R1 R1 R1 R1 R1

5.3. Wyniki klasyfikacji stref na potrzeby ustalenia sposobu oceny jakości powietrza dla kryterium ochrony roślin R1 R1 R1 R1 R1 R1 R1 R1 R1 R1 5.3. Wyniki klasyfikacji stref na potrzeby ustalenia sposobu oceny jakości powietrza dla kryterium ochrony roślin Wyniki klasyfikacji - listę stref objętych oceną z uwzględnieniem kryteriów dla celu ochrona

Bardziej szczegółowo

POWIETRZE. 1. Presja POWIETRZE

POWIETRZE. 1. Presja POWIETRZE 9 1. Presja Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest emisja antropogeniczna, na którą składa się emisja z działalności przemysłowej, z sektora bytowego oraz emisja komunikacyjna. W strukturze całkowitej

Bardziej szczegółowo

Warunki meteorologiczne w Bydgoszczy oraz prognozowane zmiany dr inż. Wiesława Kasperska Wołowicz, dr inż. Ewa Kanecka-Geszke

Warunki meteorologiczne w Bydgoszczy oraz prognozowane zmiany dr inż. Wiesława Kasperska Wołowicz, dr inż. Ewa Kanecka-Geszke Warunki meteorologiczne w Bydgoszczy oraz prognozowane zmiany dr inż. Wiesława Kasperska Wołowicz, dr inż. Ewa Kanecka-Geszke XI KLIMATYCZNE FORUM METROPOLITALNE Adaptacja do zmian klimatu: rozwiązania

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdaoski Nr 8 (57) LUTY 2011 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie

Bardziej szczegółowo