Europejski Trybunał Praw Człowieka. (kwiecień czerwiec 2013 r.)

Transkrypt

1 Europejski Trybunał Praw Człowieka przegląd orzecznictwa (kwiecień czerwiec 2013 r.) Zakaz tortur (art. 3) Ocena, czy konkretne warunki pozbawienia wolności były niezgodne ze standardami art. 3, musi w przypadku osób chorych psychicznie uwzględniać ich bezbronność i ograniczoną lub całkowitą niezdolność do stawiania spójnych zarzutów w sprawie sposobu ich traktowania. Poczucie niższości i bezsilności, typowe dla osób z zaburzeniami psychicznymi, wymaga wzmożonej czujności przy ocenie przestrzegania wobec nich Konwencji. Przy ocenie, czy zdrowie skarżącego pozwalało na pobyt w więzieniu, należy rozważyć trzy elementy: (a) stan zdrowia, (b) dostępny w więzieniu odpowiedni poziom pomocy i opieki medycznej oraz (c) zasadność utrzymywania środka wiążącego się z pozbawieniem wolności. Wyrok Aswat v. Wielka Brytania, r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 17299/12, 50. Kwestie odnoszące się do właściwego wymiaru kary zasadniczo pozostają w dużym stopniu poza granicami Konwencji, wyrok rażąco nieproporcjonalny może jednak z chwilą jego wydania oznaczać traktowanie sprzeczne z art. 3. Kryterium rażącej nieproporcjonalności jest ścisłe i może do niej dojść wyłącznie w sytuacjach rzadkich i wyjątkowych. Wyrok Aswat v. Wielka Brytania, r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 17299/12, 58. Ochrona w określonych okolicznościach zdrowia i praw osoby albo zapobieżenie aktom kryminalnym może wymagać ingerencji władz w życie prywatne i rodzinne. W państwie musi istnieć i działać odpowiedni system instrumentów prawnych zapewniających ochronę przed przemocą ze strony innych osób. Wyrok Eremia i inni v. Mołdowa, r., Izba (Sekcja III), skarga nr 3564/11, 52. Obowiązki państwa na podstawie art. 3 obejmują stworzenie odpowiedniego systemu instrumentów prawnych umożliwiających zapobieganie i karanie za złe traktowa- 201

2 PALESTRA nie, a kiedy władze wiedzą o bezpośrednim ryzyku takiego traktowania albo gdy już do niego doszło stosowanie wchodzących w grę przepisów w praktyce. W ten sposób państwo zapewnia ochronę ofiarom i ukaranie sprawców. Wyrok Eremia i inni v. Mołdowa, r., Izba (Sekcja III), skarga nr 3564/11, 56. Trybunał nie może zastępować władz krajowych w wyborze konkretnego środka mającego chronić ofiarę przemocy domowej. Wyrok Eremia i inni v. Mołdowa, r., Izba (Sekcja III), skarga nr 3564/11, 58. Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5) Zgodne z prawem na podstawie art. 5 ust. 1 lit. a musi być pozbawienie wolności danej osoby, a nie jej skazanie. W sytuacji gdy celem art. 5 jest ochrona jednostki przed arbitralnością, jeśli nastąpiła jaskrawa odmowa wymiaru sprawiedliwości, wadliwe skazanie w jej rezultacie powoduje niezgodność pozbawienia wolności z prawem. Wyrok Radu v. Niemcy, r., Izba (Sekcja V), skarga nr 20084/07, 88. Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8) Władze są uprawnione do odmowy wydania ciała zabitego terrorysty i poinformowania rodziny o miejscu jego pochówku ze względu na potrzebę zminimalizowania wpływu informacyjnego i psychologicznego aktu terrorystycznego na ludność oraz ochrony uczuć krewnych ofiar aktów terrorystycznych. Wyrok Maskhadova i inni v. Rosja, r., Izba (Sekcja I), skarga nr 18071/05, 232. Prawo do wolności wypowiedzi (art. 10) Jeśli organizacja pozarządowa działa w sposób zwracający uwagę na kwestie interesu publicznego, odgrywa rolę publicznego obserwatora, podobną jak prasa. Wyrok Youth Initiative For Human Rights v. Serbia, r., Izba (Sekcja II), skarga nr 48135/06, 103. Kwestia proporcjonalności środka ogólnego wymaga wcześniejszego zapoznania się z wyborem ustawodawcy, którego jest on rezultatem. W związku z tym szczególne znaczenie ma jakość kontroli parlamentarnej i sądowej jego wprowadzenia, w tym granice swobody władz w tej materii. Istotne jest również uwzględnienie ryzyka nadużyć w przypadku jego złagodzenia i wprowadzenia wyjątków. Ocena w tym zakresie należy w pierwszej kolejności do państwa. Wyrok Animal Defenders International v. Wielka Brytania, r., Wielka Izba, skarga nr 48876/08,

3 9 10/2013 Europejski Trybunał Praw... Ochrona własności (art. 1 Protokołu nr 1) Przy ocenie zgodności z ustawą w sferze podatkowej państwom, w związku z wykonywaniem ich funkcji fiskalnych, przysługuje pewien stopień dodatkowej swobody. Wyrok N.K.M. v. Węgry, r., Izba (Sekcja II), skarga nr 66529/11, 50. Opodatkowanie z mocą wsteczną można stosować w istocie w celu naprawy technicznych braków prawnych, w szczególności jeśli jest to usprawiedliwione względami interesu publicznego. Istnieje oczywisty i nieodparty interes publiczny w tym, aby podmioty prywatne nie skorzystały na nieoczekiwanej okazji wynikającej ze zmiany reżimu opodatkowania. Wyrok N.K.M. v. Węgry, r., Izba (Sekcja II), skarga nr 66529/11, 51. W pierwszej kolejności do władz krajowych w sposób naturalny należą decyzje o rodzaju wprowadzanych podatków i innych wymaganych należności. Zwykle wiążą się one z oceną kwestii politycznych, gospodarczych i społecznych, które Konwencja pozostawia do kompetencji państw, władze krajowe są bowiem w tej materii lepiej przygotowane niż Trybunał. Granice uprawnień państw są więc w takich sprawach szerokie. Wyrok N.K.M. v. Węgry, r., Izba (Sekcja II), skarga nr 66529/11, 57. W sytuacji gdy wchodzi w grę interes ogólny, władze publiczne muszą działać odpowiednio szybko oraz w sposób odpowiedni i spójny. Wyrok N.K.M. v. Węgry, r., Izba (Sekcja II), skarga nr 66529/11, 62. W ustawodawstwie dotyczącym kwestii społecznych i gospodarczych, w tym przepisów podatkowych, państwa mają szeroką swobodę, w ramach której w interesie sprawiedliwości społecznej i dobrobytu gospodarczego mogą w sposób uprawniony podejmować kroki mające korygować, wprowadzać pułapy albo nawet redukować wysokość odpraw zwykle wypłacanych osobom do nich uprawnionym. Muszą one jednak być stosowane w sposób wolny od dyskryminacji i być proporcjonalne. Wyrok N.K.M. v. Węgry, r., Izba (Sekcja II), skarga nr 66529/11, 65. Opodatkowanie znacznie wyższe niż obowiązujące w okresie, w którym powstał dochód, można racjonalnie uznać za nieuzasadnioną ingerencję w oczekiwania chronione w art. 1 Protokołu nr 1. Wyrok N.K.M. v. Węgry, r., Izba (Sekcja II), skarga nr 66529/11, 74. Bez konkretnych i nieodpartych racji nie można odmówić realizacji wynikających z ustawy oczekiwań osób działających w dobrej wierze z powołaniem się na obowiązujące prawo. Wyrok N.K.M. v. Węgry, r., Izba (Sekcja II), skarga nr 66529/11, 75. Z art. 1 Protokołu nr 1 nie można wywodzić prawa do emerytury w określonej wysokości ani prawa do określonego wynagrodzenia. Decyzja Koufaki i ADEDY v. Grecja, r., Izba (Sekcja I), skargi nr 57665/12 i 57657/12,

4 PALESTRA Państwa mają szeroką swobodę regulacji ważnych reform społecznych i gospodarczych, takich jak wprowadzane po upadku komunizmu. Muszą one jednak organizować swoje systemy sądowe i administracyjne w sposób gwarantujący prawa wynikające z Konwencji. Wyrok Nedelcheva i inni v. Bułgaria, r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 5516/05, 78. Trybunał przyjmuje likwidację przywilejów finansowych natury politycznej byłych funkcjonariuszy reżimów totalitarnych przez wyeliminowanie niesprawiedliwych lub nadmiernych świadczeń z ubezpieczeń społecznych otrzymywanych przez członków elity komunistycznej, policji politycznej i sił zbrojnych w krajach postkomunistycznych za uprawniony cel realizowany przez ustawodawcę. Podjęte środki nie mogą być jednak nieproporcjonalne. Osoby korzystające z takich przywilejów nie mogą w sposób uprawniony oczekiwać, że po zmianach w kierunku demokracji zachowają swoją uprzywilejowaną pozycję. i inne, 138 dot. obniżenia emerytur byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa. Przy wprowadzaniu polityki społecznej i ekonomicznej, zwłaszcza w okresie przejściowym od reżimu totalitarnego do państwa demokratycznego, władze państwowe korzystają z szerokiej swobody oceny tego, co leży w interesie publicznym. Działania takie muszą obejmować przepisy dekomunizacyjne, umożliwiające dokonanie rozliczenia z komunistyczną przeszłością i usunięcie jej reliktów również w takich sferach, jak przywileje specjalne i ekonomiczne wcześniej przyznane byłej elicie, siłom mundurowym, w tym zwłaszcza policji politycznej oraz jej tajnym współpracownikom albo innym osobom odgrywającym istotną rolę w ochronie niedemokratycznego reżimu. i inne, 142. Artykuł 1 Protokołu nr 1 zezwala władzy ustawodawczej na obniżanie albo zmianę wysokości świadczeń wypłacanych w ramach ubezpieczeń społecznych. Tym bardziej mogą one usuwać, realizując zasadę sprawiedliwości społecznej, nierówności między uprzywilejowanymi emeryturami przyznanymi określonej grupie i uznanymi za niesprawiedliwe lub nadmiernie wysokie oraz świadczeniami w systemie ogólnym i zwykłymi emeryturami. i inne, 154. Fakt służby w tej instytucji, stworzonej w celu łamania praw człowieka chronionych w Konwencji, musiał być uznany za istotną okoliczność przy definiowaniu i uzasadnianiu kategorii osób, które miały być objęte ograniczeniami świadczeń emerytalnych. i inne,

5 9 10/2013 Europejski Trybunał Praw... Prawo do nauki (art. 2 Protokołu nr 1) Artykuł 2 Protokołu nr 1 w każdej sytuacji zezwala na ograniczenie dostępu do wyższych uczelni wyłącznie dla osób, które we właściwy sposób złożyły wniosek o przyjęcie i zdały egzamin. Wyrok Tarantino i inni v. Włochy, r., Izba (Sekcja II), skargi nr 25851/09, 29284/09 i 64090/09, 46. Ocena kandydatów w drodze odpowiednich testów mających wskazać osoby, które najbardziej zasługują na to, aby studiować, stanowi środek proporcjonalny służący zapewnieniu minimalnego i odpowiedniego poziomu edukacji uniwersyteckiej. Wyrok Tarantino i inni v. Włochy, r., Izba (Sekcja II), skargi nr 25851/09, 29284/09 i 64090/09, 49. Prawo do wolnych wyborów (art. 3 Protokołu nr 1) Przepisy i praktyka państw członkowskich Rady Europy w sferze korzystania przez obywateli mieszkających za granicą z czynnego prawa wyborczego w wyborach krajowych nie osiągnęły stadium wskazującego na istnienie wspólnego podejścia czy zgody w kwestii ich nieograniczonego prawa do głosowania. Poglądy w europejskim społeczeństwie demokratycznym ewoluują, kwestia ta może więc wymagać dalszej obserwacji. Swoboda państwa w tej dziedzinie nadal pozostaje szeroka. Wyrok Shindler v. Wielka Brytania, r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 19840/09, 115. Zakaz dyskryminacji (art. 14) Niezapewnienie przez państwo, nawet w sposób niezamierzony, ochrony kobiet przed przemocą domową narusza ich prawo do równej ochrony prawnej. Wyrok Eremia v. Mołdowa, r., Izba (Sekcja III), skarga nr 3564/11,