Mosina, luty 2005 rok

Transkrypt

1 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO MIASTA I GMINY MOSINA WRAZ Z WIELOLETNIM PLANEM INWESTYCYJNYM NA LATA Mosina, luty 2005 rok

2 SPIS TREŚCI Wstęp 3 Załączniki Obszar i czas realizacji Planu Rozwoju Lokalnego Aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza na obszarze objętym wdrażaniem planu Raport o stanie Miasta i Gminy Mosina Identyfikacja problemów na podstawie analizy SWOT Zadania polegające na poprawie sytuacji na danym obszarze Cele, programy i projekty Wybrany wariant rozwoju [lista zadań (celów) do zrealizowania wynikających z hierarchii ważności] Realizacja zadań i projektów Programy Operacyjne i ich oznaczenie Planowane projekty i zadania w okresie Wieloletni Plan Inwestycyjny (zintegrowana tabela zadań) Powiązania projektów z innymi działaniami na terenie powiatu i województwa Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Planu Rozwoju Lokalnego Plan finansowy na lata Ocena sytuacji finansowej Miasta i Gminy Mosina w latach z uwzględnieniem planu budżetu na 2004r Analiza struktury dochodów Analiza struktury wydatków Projekcja wolnych środków na inwestycje Podział na źródła finansowania System wdrażania Sposoby monitorowania i oceny komunikacji społecznej Sposoby oceny realizacji Planu Rozwoju Lokalnego Podział potencjału inwestycyjnego na poszczególne cele strategiczne i inne cele Public Relations Planu Rozwoju Lokalnego 158 2

3 WSTĘP Plan Rozwoju Lokalnego to dokument o charakterze strategicznym stanowiący integralną część Strategii Rozwoju Gminy Mosina. Obowiązek opracowania planu wynika z zapisów Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego i dotyczy przede wszystkim inwestycji, których wykonanie może być dofinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz innych środków zewnętrznych. Zapisy Planu Rozwoju Lokalnego są spójne z Narodowym Planem Rozwoju, ze Strategią Rozwoju Województwa Wielkopolskiego oraz z Planem Rozwoju Lokalnego Powiatu Poznańskiego. Priorytetowe inwestycje miasta i gminy przeznaczone do realizacji na najbliższe lata wskazali członkowie zespołu zadaniowego powołanego przez Burmistrza Gminy na podstawie Wniosków Przedsięwzięć Inwestycyjnych. Plan Rozwoju Lokalnego opracowano według zaproponowanej w podręczniku wdrażania ZPORR struktury, nieco zmodyfikowanej ze względu na specyfikę wcześniej opracowanego dokumentu tj. Strategii Rozwoju Gminy Mosina. Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Mosina zawiera zidentyfikowane zadania w Programach Operacyjnych oraz elementy Wieloletniego Planu Inwestycyjnego. Komisja ds. wdrażania WPI pełni jednocześnie funkcję Komisji ds. Planu Rozwoju Lokalnego, ponieważ zmiany w PRL-u w przeciągu najbliższych lat dokonywane będą w obrębie przejścia zadań z Programów Operacyjnych do Zintegrowanej Tabeli Wieloletniego Planu Inwestycyjnego. 3

4 ZAŁĄCZNIKI ZARZĄDZENIE nr 19/04 Burmistrza Gminy Mosina z dnia 17 marca 2004 r. w sprawie: procedury opracowania Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Gminy Mosina na lata Na podstawie Ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. Nr 142, póz. 1591), podejmując działania mające na celu opracowanie pierwszej edycji Wieloletniego Planu Inwestycji na lata , optymalnie dobranego zarówno pod względem potrzeb strategicznych jak i możliwości finansowych gminy zarządzam, co następuje: 1 1. Powołuję Komisję Koordynacyjną d.s. Wieloletniego Planu Inwestycyjnego na lata (zwaną dalej Komisją"), w skład której wchodzą osoby wymienione w załączniku nr 1 do niniejszego zarządzenia. 2. Na Przewodniczącego Komisji Koordynacyjnej ds. Wieloletniego Planu Inwestycyjnego powołuję Zastępcę Burmistrza - Bogdana Robakowskiego. 3. Na Wiceprzewodniczącego Komisji Koordynacyjnej d.s. Wieloletniego Planu Inwestycyjnego powołuję kierownika Referatu Inwestycji Komunalnych - Marię Wyzuj. 4. Celem opracowania Wieloletniego Planu Inwestycyjnego na lata jest: 1) Stworzenie dokumentu pomocniczego w negocjacjach o uzyskanie dofinansowania z zewnętrznych środków finansowych, na przedsięwzięcia inwestycyjne realizowane przez Gminę, 2) komunikacja władz samorządowych z mieszkańcami w zakresie długookresowych zamierzeń inwestycyjnych, uwzględniających także wnioski/postulaty składane przez mieszkańców, 3) przedstawienie przyszłym partnerom przedsięwzięć publiczno-prywatnych długookresowych planów przedsięwzięć inwestycyjnych, 4) utworzenie bazy danych o wszystkich potrzebach inwestycyjnych Gminy, 5) zgromadzenie danych o wszystkich rozpoczętych inwestycjach (koncepcje, dokumentacje techniczne, itp.), 6) konfrontacja potrzeb inwestycyjnych z możliwościami inwestycyjnymi, 7) uniknięcie jednoczesnego otwierania zbyt wielu frontów inwestycyjnych w stosunku do zdolności finansowania Gminy, 8) określenie w okresie wieloletnim poziomu wydatków planowanych do poniesienia z budżetów Gminy i przeznaczonych na przedsięwzięcia inwestycyjne Gminy Prace nad Wieloletnim Planem Inwestycyjnym (WPI) przebiegać będą według harmonogramu zatwierdzonego przez mnie w dniu 17 marca 2004 r., który stanowi załącznik nr 2 do niniejszego zarządzenia. 2. Wieloletni Plan Inwestycyjny opracowany przez Komisję na lata posiadać będzie formułę planu kroczącego, tj. aktualizowanego corocznie z uzasadnionych powodów obejmujących m.in.: 1) zmiany w źródłach finansowania WPI (dotyczy sytuacji uzyskania nowych źródeł finansowania inwestycji planowanych w WPI), 4

5 2) zmiany w zakresie przejmowanych zadaniach publicznych, 3) dezaktualizację zadań wprowadzonych do WPI Przedmiotem planowania w WPI będą przedsięwzięcia inwestycyjne obejmujące: 1) Wszelkie nakłady związane z realizacja danego projektu począwszy od prac badawczych dot. tego projektu, wykupu gruntów, itp. do zakończenia prac budowlanych i oddania obiektu/ów do użytku. 2) modernizację istniejącego rzeczowego majątku trwałego i zakupy inwestycyjne, 3) przedsięwzięcia inwestycyjne o wartości jednostkowej powyżej zł (z VAT). 2. Samodzielne przedsięwzięcia inwestycyjne o wartości jednostkowej do zł objęte zostaną prognozą wydatków budżetowych na lata sporządzoną przez Skarbnika Gminy. 3. Wartość remontów odtworzeniowych objęta zostanie prognozą wydatków budżetowych na lata ; sporządzoną przez Skarbnika Gminy Skarbnik Gminy przedstawiając opracowaną prognozę potencjału inwestycyjnego Gminy na lata wraz z dopuszczalnym poziomem zadłużenia Gminy (przy założeniu pozyskania zewnętrznych długoterminowych środków finansowych ze źródeł komercyjnych), przedłoży jednocześnie opis parametrów przyjętych w projekcji dochodów oraz wydatków Gminy. 2. Opracowując projekcję, o której mowa w ust. 1 Skarbnik Gminy zasięga wszelkich niezbędnych konsultacji celem opracowania danych, na wiarygodnym i stabilnym poziomie. 3. W trakcie prac nad WPI Skarbnik Gminy przedłoży Komisji pisemne propozycje (uwzględniające obowiązujące przepisy) dotyczące form i zasad dofinansowania przedsięwzięć inwestycyjnych podejmowanych przez podmioty realizujące usługi publiczne w imieniu Gminy. 4. Przed zakończeniem prac nad WPI, Skarbnik Gminy dokona korekty projekcji dochodów i wydatków z uwzględnieniem zadań inwestycyjnych przyjętych do WPI generujących dodatkowe wydatki lub generujących dodatkowe dochody. Korekty te zostaną uwzględnione przez Referat Inwestycji Komunalnych w ostatecznej wersji pierwszej edycji WPI Wniosek przedsięwzięć inwestycyjnych do WPI (zwany dalej wnioskiem") składany być może wyłącznie na ujednoliconym wzorze stanowiącym załącznik nr 3 do niniejszego zarządzenia. 2. Zasady wypełniania wniosku przedsięwzięć inwestycyjnych do WPI omówione będą na szkoleniu w terminie określonym harmonogramem. 3. Do WPI przyjmowane będą wyłącznie wnioski przedsięwzięć inwestycyjnych kompletnie wypełnione i podpisane. Kompletnie wypełnione i podpisane wnioski przyjmuje od referatów Urzędu Miejskiego w Mosinie, Referat Inwestycji Komunalnych. Wszystkie wnioski winny być zatwierdzone przez właściwego merytorycznie zastępcę Burmistrza oraz przez Burmistrza Gminy Mosina. 4. Wnioskodawcą przedsięwzięć inwestycyjnych mogą być referaty Urzędu Miejskiego, a poprzez nie także jednostki organizacyjne powiązane z budżetem Gminy. Postulaty do WPI oraz wnioski składają także stowarzyszenia i nieformalne grupy mieszkańców, organizacje reprezentujące biznes lokalny i inne zorganizowane grupy społeczne - z uwzględnieniem zapisów ust Wszelkie postulaty i wnioski przedsięwzięć inwestycyjnych do WPI przyjmują referaty merytoryczne właściwe dla charakteru danego wniosku. Złożone wnioski weryfikowane są przez referaty merytoryczne i ewentualnie ujmowane we wnioskach składnych przez te referaty do WPI. Złożone sugestie i postulaty (inicjatywy mieszkańców) stanowić mogą podstawę wniosków 5

6 składanych przez dany referat do WPI. W przypadku nie ujęcia przez referat merytoryczny postulatu/wniosku złożonego przez grupy mieszkańców wymienionych w ust 4, referat merytoryczny informuje wnioskodawcę o przyczynie odstąpienia od wniosku/postulatu. 6. O terminie i trybie rozpoczęciu przyjmowania wniosków/postulatów od mieszkańców wymienionych w ust 4 oraz kryteriach kwalifikacji zadań do WPI, informuje media (zgodnie z harmonogramem) Przewodniczący Komisji Koordynacyjnej ds. Wieloletniego Planu Inwestycyjnego. 6 Okres konsultacji społecznych przewidzianych w harmonogramie prac nad WPI obejmował będzie także konsultacje z podmiotami będącymi dostawcami mediów tj. energii, gazu, itd Przy opracowywaniu Wieloletniego Planu Inwestycyjnego zsynchronizowanego ze Strategią Rozwoju Gminy przyjmuje się zasadę otwartości przyjętego niniejszym zarządzeniem systemu prac nad WPI na ewentualne korekty, o ile usprawnią one przyjęty tryb pracy nad WPI bez wypaczenia jego celu i istoty oraz zachowają ostateczny planowany termin zakończenia prac nad pierwszą edycją WPI. 2. Koordynację prac nad Wieloletnim Planem Inwestycyjnym określoną zatwierdzonym harmonogramem oraz ich dokumentowanie powierzam inspektorowi Referatu Inwestycji Komunalnych - Adamowi Ejchorstowi. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania. 8 Burmistrz Gminy Mosina 6

7 Zał. Nr 1 do zarządzenia Burmistrza Gminy Mosina Nr 19/04 z dnia 17 marca 2004 r. SKŁAD OSOBOWY KOMISJI KOORDYNACYJNEJ DS. WIELOLETNIEGO PLANU INWESTYCYJNEGO NA LATA Przewodniczący Komisji Bogdan Robakowski 2. Wiceprzewodnicząca Maria Wyzuj Członkowie: 1. Ewa Marciniak 2. Sławomir Ambrożewicz 3. Wojciech Górny 4. Bogusław Baraniak 5. Marian Walicki 6. Barbara Małecka 7. Adam Ejchorst 7

8 Zał. Nr 2 do zarządzenia Burmistrza Gminy Mosina Nr 19/04 z dnia 17 marca 2004 r. Harmonogram prac nad WPI L.p. Rodzaj działań Termin Wykonawca 1. Powołanie Komisji Koordynacyjnej Wieloletniego Planu Burmistrz Gminy Mosina Inwestycyjnego wraz z wyznaczeniem wydziałowych koordynatorów w jednostkach powiązanych z budżetem gminy Zarządzenie dotyczące opracowania Wieloletniego Planu Burmistrz Gminy Mosina Finansowego zsynchronizowanego z harmonogramem prac nad WPI (w tym zawierającym obowiązek przygotowania prognozy potencjału inwestycyjnego miasta i gminy na lata ) Warsztaty szkoleniowe dla Komisji Koordynacyjnej Wieloletniego Planu Inwestycyjnego obejmujące m.in Istota i cel WPI 3.2. Omówienie projektu Procedury opracowania WPI 3.3. Zasady wypełniania ujednoliconej karty informacyjnej o wnioskowanym do WPI zadaniu inwestycyjnym BMI Sp. z o.o., Kierownik Referatu Inwestycji Komunalnych Zaproszeni szefowie jednostek organizacyjnych i spółek zależnych gminy 3.4. Wypracowanie projektu kryteriów oceny inwestycji kwalifikującej do WPI i ustalających w konsekwencji hierarchię inwestycji w WPI 4. Zatwierdzenie Procedury opracowania WPI BMI Sp. z o.o., Kierownik Referatu Inwestycji Komunalnych Zaproszeni szefowie jednostek organizacyjnych i spółek 5. Zatwierdzenie projektu kryteriów oceny inwestycji kwalifikującej do WPI i ustalających w konsekwencji hierarchię inwestycji w WPI 6. Wnioskowanie przez wydziały oraz jednostki powiązane z budżetem gminy propozycji zadań inwestycyjnych do WPI na ujednoliconych kartach informacyjnych (ewentualne wnioski mieszkańców opiniuje opiniuje właściwy wydział merytoryczny) 7. Ustalenie możliwości współfinansowania zadań ze środków zewnętrznych i przekazanie informacji (zakładany poziom współfinansowania, termin) do Wydziału Finansowego 8. Przedstawienie prognozowanego potencjału inwestycyjnego miasta i gminy na lata i przekazanie prognoz Kierownikowi Referatu Inwestycji Komunalnych 9. Ustalenie propozycji hierarchii zadań według ustalonych kryteriów 10. Przekazanie WPI do Referatu Finansowego celem dokonania ewentualnych korekt i ustalenia wielkości nakładów inwestycyjnych na poszczególne lata 11. Zakończenie prac nad WPI i przekazanie do konsultacji społecznych Korekty z uwzględnieniem konsultacji społecznych i zakończenie prac nad WPI uchwalenie WPI luty 2005 zależnych gminy Burmistrz Gminy Mosina Kierownicy Referatów i jednostek powiązanych z budżetem gminy Kierownik Referatu Inwestycji Komunalnych Skarbnik Gminy Burmistrz Gminy Mosina Przewodniczący Komisji WPI Przewodniczący Komisji WPI Przewodniczący Komisji WPI, Rada Miejska 8

9 Zał. Nr 3 do zarządzenia Burmistrza Gminy Mosina Nr 19/04 z dnia 17 marca 2004 r. WNIOSEK PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO DO WPI (TERMS OF REFERENCE) Zgodnie z informacjami przekazanymi na warsztatach szkoleniowych dla Komisji Koordynacyjnej WPI z dnia 15 kwietnia 2004 r. NAZWA ZADANIA: W niniejszej pozycji należy, poza nazwą zadania, wpisać numer zadania zgodnie ze wzorem zawartym w zarządzeniu Burmistrza Gminy Mosina z dnia 17 marca 2004 r.) OSOBA ODPOWIEDZIALNA ZA REALIZACJĘ ZADANIA: Osobą odpowiedzialną za realizację zadania jest kierownik referatu Urzędu Miejskiego w Mosinie zgłaszającego wniosek lub osoba przez niego wskazana. BENEFICJENT: Beneficjentem jest grupa mieszkańców gminy, która będzie korzystać z efektów zadania po jego realizacji (np. młodzież miasta, mieszkańcy osiedla, wszyscy mieszkańcy, czytelnicy biblioteki, itp.). KRÓTKI OPIS PROJEKTU: W tym punkcie należy wykazać m.in.: związek funkcjonalny lub techniczny z innymi realizowanymi zadaniami; obowiązek realizacji wynikający z przepisów. W tym punkcie m.in. należy określić czy planowane przedsięwzięcie posiada opracowaną dokumentację techniczną oraz czy posiada pozwolenie na budowę. Jeżeli spełnienie tych warunków nie jest wymagane należy również to zapisać. Należy również opisać aktualne zaawansowanie prac nad realizacja zadania inwestycyjnego. LOKALIZACJA: Określając lokalizację należy umiejscowić planowane przedsięwzięcie, podając adres / numer działki, podać inne dane charakteryzujące nieruchomość, w tym także formę władania gruntem czyja własność, jak dzierżawa to na ile lat zawarta. Należy również określić czy planowane przedsięwzięcie jest zgodne z aktualnym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Jeżeli spełnienie tego warunku nie jest wymagane należy również to zapisać. CZAS REALIZACJI PROJEKTU: W tej pozycji należy określić proponowane ramy czasowe realizacji projektu. EFEKT: Ekonomiczny (mierzalny) będzie generować dodatkowe dochody, czy dodatkowe wydatki. Społeczny zaspokaja potrzeby mieszkańców (dostępność do placówek oświaty, poprawia komunikację, itp.), poprawia aktywność zawodową mieszkańców, stwarza warunki do ożywienia inwestycyjnego wśród podmiotów gospodarczych, itp. Inne efekty. 9

10 KOSZTY: W niniejszej pozycji należy podać jednorazowe nakłady inwestycyjne na zadanie a także roczne koszty eksploatacji, które będą miały wpływ na budżet miasta. ZAANGAŻOWANIE ŚRODKÓW WŁASNYCH: W pozycji tej należy określić udział środków własnych w całkowitych nakładach inwestycyjnych; procentowo i kwotowo. Należy również wskazać, czy realizowany projekt należy do zadań własnych gminy. WPŁYW NA ŚRODOWISKO: W niniejszej pozycji należy określić wpływ planowanego przedsięwzięcia na środowisko: pozytywny / neutralny / negatywny, oraz uzasadnić. PARTNERZY PROJEKTU: W niniejszej pozycji należy wymienić partnerów zaangażowanych w jakikolwiek sposób (pośrednio lub bezpośrednio) w realizację projektu oraz ewentualnie wykazać czy planowane i możliwe jest pozyskanie dodatkowych środków na realizację przedsięwzięcia z: funduszy pomocowych Unii Europejskiej, PPP, i innych. UZASADNIENIE: Uzasadniając proponowane zadanie należy wykazać jego związek z innymi zadaniami zrealizowanymi lub realizowanymi, w stosunku do których posiada ono charakter komplementarny, pozwalający wzmocnić pozytywny całkowity efekt na otoczenie. Data : Podpis Kierownika Podpis Burmistrza Referatu 10

11 ZARZĄDZENIE nr 9/05 Burmistrza Gminy Mosina z dnia 16 lutego 2005r. w sprawie zmiany zarządzenia Nr 19/04 Burmistrza Gminy Mosina z dnia 17 marca 2004 roku w sprawie procedury opracowania Wieloletniego Planu Inwestycyjnego na lata W związku ze zbliżającym się zakończeniem prac nad Wieloletnim Planem Inwestycyjnym zarządzam, co następuje: 1. W zarządzeniu Nr 19/04 Burmistrza Gminy Mosina z dnia 17 marca 2004 r. w sprawie procedury opracowania Wieloletniego Planu Inwestycyjnego na lata wprowadza się następujące zmiany: 1. okres obowiązywania Wieloletniego Planu Inwestycyjnego na lata zastępuje się latami Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania. Burmistrz Gminy Mosina 11

12 1.0. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO 12

13 Misja jest wyrażeniem, które określa główny cel gminy, jej sens życia. Jest wyrazem dążeń i oczekiwań w stosunku do gminy, dla której została sformułowana. Wypracowana, na etapie tworzenia Strategii Rozwoju Gminy Mosina, misja rozwoju gminy poprzez wizję, pokazuje pozytywny obraz Miasta i Gminy Mosina w perspektywie 10 lat. Misja wyraźnie określa charakter gminy i wskazuje jej atuty. Z misji bezpośrednio wynikają obszary, które powinny być rozwijane. Obszary rozwojowe Miasta i Gminy Mosina wzajemnie się uzupełniają. Wiele zadań realizacyjnych wskazanych w celu "rozwój przestrzenny i ochrona zasobów środowiska naturalnego" powiązanych będzie z zadaniami wskazanymi w celu "rozwój społeczno-gospodarczy". I tak np. rozwój małej i średniej przedsiębiorczości będzie zarówno kreował nowe miejsca pracy, jak również będzie wpływał na inwestycje w dziedzinie infrastruktury czy ochrony środowiska naturalnego. W dalszej części dokumentu przedstawiono obszary cele strategiczne, jak i programy oraz projekty przyporządkowane dla każdego z tych obszarów. 13

14 Mosina GMINĄ KORZYSTAJĄCA Z 700 LETNIEJ TRADYCJI ROZWOJU. JEJ MISJĄ JEST DBAŁOŚĆ O JAKOŚĆ ŚRODOWISKA NATURALNEGO I ŻYCIA MIESZKAŃCÓW, STWARZANIE DOGODNYCH WARUNKÓW GOSPODAROWANIA, OSIEDLANIA SIĘ I REKREACJI W OBRĘBIE AGLOMERACJI POZNAŃSKIEJ. 14

15 Obszar Miasta i Gminy Mosina stanowi naturalny obszar realizacji Planu Rozwoju Lokalnego. Plan Rozwoju Lokalnego w Mieście i Gminie Mosina oparty został na następujących obszarach ujętych w celach strategicznych, zamieszczonych w Strategii Rozwoju Gminy Mosina. Na podstawie analizy celu strategicznego pod nazwą Rozwój przestrzenny i ochrona zasobów środowiska naturalnego wyodrębniono następujące obszary realizacji Planu Rozwoju Lokalnego: - obszar gospodarki wodno-ściekowej, - obszar gospodarki energetyki cieplnej, - obszar gospodarki odpadami, - obszar infrastruktury przestrzennej. Na podstawie analizy celu strategicznego pod nazwą Rozwój społecznogospodarczy wyodrębniono następujące obszary: - obszar rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości, - obszar usług turystycznych i rekreacyjnych, - obszar ochrony zdrowotnej i pomocy społecznej, - obszar aktywności oświatowej, kulturalnej i sportowej. Powyższe obszary zapisane w celach strategicznych traktuje się jako obszary rozwoju społeczno-gospodarczego, priorytetowe na lata Powyższe obszary zidentyfikowane na podstawie Strategii Rozwoju Gminy Mosina stanowią o podziale przestrzeni społeczno gospodarczej gminy, w których to obszarach będą realizowane poszczególne przedsięwzięcia zamieszczone w Zintegrowanej Tabeli Wieloletniego Planu Inwestycyjnego. Dotyczy to inwestycji finansowych w oparciu o montaż finansowy środków z budżetu gminy i funduszy strukturalnych, jak i realizowanych tylko w oparciu o środki własne. 15

16 2.0. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO- GOSPODARCZA NA OBSZARZE OBJĘTYM WDRAŻANIEM PLANU 16

17 2.1. RAPORT O STANIE MIASTA I GMINY MOSINA 1 Mosina, jest gminą miejsko wiejską położoną około 18 km na południe od Poznania. Gmina to 21 sołectw i miasto Mosina stanowiące siedzibę władz samorządowych. Miasto leży na styku Poznańskiego Przełomu Warty i Kotliny Śremskiej, nad Kanałem Mosińskim. Oddalone jest od stolicy Wielkopolski - Poznania o 18 km na południe, w kierunku na Wrocław. Atrakcyjność lokalizacyjną miasta podnoszą szlaki komunikacyjne prowadzące stąd do Poznania, Stęszewa, Śremu i Kórnika. Gmina jest miejscem, w którym przewiduje się w najbliższych latach szczególnie intensywny rozwój turystyki. Na terenie Mosiny leżą Wielkopolski Park Narodowy oraz Rogaliński Park Krajobrazowy z okazałym skupiskiem kilkusetletnich dębów i starorzeczami Warty. Koneserzy sztuki nie ominą późnobarokowej rezydencji rodu Raczyńskich w Rogalinie, będącej obecnie oddziałem Muzeum Narodowego w Poznaniu. Na terenie Pałacu działa galeria malarstwa, która prezentuje główne kierunki rozwoju malarstwa polskiego i europejskiego w XIX i na początku XX w. Godny uwagi jest stary, utrzymany w stylu francuskim, ogród pałacowy oraz sąsiadujący z nim park krajobrazowy. To tutaj zobaczymy legendarne, kilkusetletnie dęby, spośród których najbardziej znane są Lech, Czech i Rus o obwodach 670, 740 i 910 cm. Atrakcyjność turystyczną Gminy podnoszą malowniczo położone jeziora usytuowane w sąsiedztwie dużych kompleksów leśnych. W Wielkopolskim Parku Narodowym, najczęściej odwiedzanym Parku Narodowym w Polsce turyści spotkają rzadkie okazy flory i fauny, a także malownicze formy krajobrazu, którego powstanie związane jest z ostatnim okresem zlodowacenia. Na powierzchni ha występuje tu gatunków roślin (w tym: storczyk, goździk siny, zimoziół północny), 45 gatunków ssaków (m.in.: ryjówki, borsuki, kuny, bobry), 220 gatunków ptaków (m.in.: kraski, zimorodki, gile) i gatunków owadów. Najwyższym wzniesieniem Parku jest Osowa Góra 132 m n.p.m, z której rozciąga się malownicza panorama na Mosinę i okolice. Walory turystyczne gminy doceniają przybysze z Polski i ze świata, których tysiące przyjeżdża tu co roku. Region jest znakomicie przygotowany do przyjęcia amatorów wycieczek pieszych i rowerowych, fanów żeglarstwa, wędkowania i grzybobrania. Pośród pięknego krajobrazu możliwa jest również rekreacja konna w ośrodkach w: Bolesławcu, Słowińcu, Rogalinku, Krajkowie i Wiórku. Na wszystkich gości czeka zróżnicowana oferta hotelowa-gastronomiczna. Władze samorządowe szczególnie dbają o rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, które stanowią podstawowy element gospodarki gminy. Inwestorom oferuje się niskie podatki, dobrze rozbudowaną, nowoczesną i łatwo dostępną sieć infrastruktury technicznej oraz życzliwą i profesjonalną obsługę w magistracie. Te ułatwienia jak też bliskość Poznania sprawiają, że Mosina jest atrakcyjnym miejscem dla nowych inwestycji i celem migracji siedliskowej. 1 Na podstawie danych uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Mosinie; danych zawartych w Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Mosina na lata i Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Mosina na lata

18 Syntetyczna charakterystyka Miasta i Gminy Mosina Położenie terenu struktura krajobrazu Miasto i Gmina obejmuje obszar 171,00 km 2, w tym: 63,94 km 2 - lasy i grunty leśne 60,86 km 2 - użytki rolne 46,20 km 2 - pozostałe grunty Gmina miejska Mosina należy administracyjnie do powiatu poznańskiego w województwie wielkopolskim. Według podziału Niziny Wielkopolskiej na jednostki geomorfologiczne B. Krygowskiego obszar gminy Mosina należy do trzech regionów: Wysoczyzny Poznańskiej, Wysoczyzny Gnieźnieńskiej i Pradoliny Warszawsko Berlińskiej. Północno wschodnia część gminy należy do Wysoczyzny Gnieźnieńskiej. Stanowią ją tutaj subregion Równina Średzka wysoczyzna dennomorenowa płaska wyniesiona do rzędnej ca 80 m. n.p.m. oraz równina sandrowa występująca w rejonie Babek i Daszewic na rzędnej ca 70 m. n.p.m. Północno zachodnia część gminy na odcinku Mosina Dymaczewo Stare leży w obrębie subregionu Wysoczyzny Poznańskiej zwanego Pagórkami Stęszewskimi. Oprócz wysoczyzny morenowej rozciętej rynnami jeziornymi występują tu pagórki czołowomorenowe zaburzone działaniami lądolodu. Rzeźba terenu jest tu urozmaicona a deniwelacje terenu dochodzą do 30 m. Pozostałą część gminy zajmuje pradolina Warszawsko Berlińska o charakterze kotlinowatym. Wyróżnić tu można odcinek Obrzański (na zachód od Mosiny) i odcinek Śremski (na wschód od Mosiny) wraz z doliną odcinka przełomowego rzeki Warty (na północ od Mosiny). Od południa pradolina otoczona jest Pojezierzem Krzywińskim (Równiną Kościańską) Budowa geologiczna Budowa geologiczna głębszego podłoża miasta i gminy Mosina tylko w niewielkim stopniu miała wpływ na wykształcenie i miąższość osadów powierzchniowych i charakter współczesnej rzeźby terenu. Najważniejszą jednostką strukturalną podłoża jest monoklina przedsudecka, która obejmuje serie skalne od permu po kredę. Utwory trzeciorzędowe reprezentowane są przez utwory oligocenu, miocenu i pliocenu. Miąższość utworów oligoceńskich jest zróżnicowana i wynosi od kilku do kilkunastu metrów, rzadko powyżej 20 metrów, natomiast w rowie tektonicznym Poznań Gostyń osiąga 100 metrów. Pokłady węgli brunatnych (środkowy oligocen) wynoszą od kilku do kilkunastu metrów, a w rowie tektonicznym metrów. Miąższość utworów mioceńskich osiąga 120 metrów. Pliocen to okres funkcjonowania na znacznej części Niziny Wielkopolsko Kujawskiej wielkiego jeziora o powierzchni około km 2. Efektem osadzania materiałów w jeziorze plioceńskim są iły poznańskie o zmiennej miąższości od kilkunastu do 60 metrów, maksymalnie do 120 m. Na terenie gminy Mosina wychodnie iłów występują w odsłonięciach terenowych, m.. in. na Pożegowie (dzielnica Mosiny) oraz Dymaczewie Starym. Oprócz iłów utwory plioceńskie reprezentowane są przez piaski. Cechą charakterystyczną utworów mioceńskich i plioceńskich jest częste zaburzenie ich pierwotnego, poziomego układu w postaci siodeł, łęków, sięgające do głębokości 100, a nawet 200 metrów. Południowo zachodnia część gminy Mosina położona jest w zasięgu rowu tektonicznego, gdzie miąższość wszystkich serii trzeciorzędowych dochodzi do m. Utwory czwartorzędowe reprezentowane są przez osady plejstoceńskie i holoceńskie, które widoczne są w naturalnych i sztucznych odsłonięciach na terenie gminy Mosina. Serie utworów plejstoceńskich tworzą dwa pokłady glin zwałowych dolny pokład koloru szarego związany ze zlodowaceniem środkowopolskim oraz górny koloru brązowego związany ze zlodowaceniem bałtyckim. Pokłady glin 18

19 zwałowych rozdzielone są warstwą piaszczysto żwirową utworzoną między zlodowaceniami. Miąższość czwartorzędu wynosi od 40 do 50 metrów i wyraźnie uzależniona jest od morfologii powierzchni plioceńskiej, w obniżeniach osiąga miąższość 70 metrów. Ważną formą czwartorzędu są piaski teras rzecznych, które na terenie miasta i gminy Mosina zajmują duże powierzchnie. Terasy Warty zbudowane są z utworów piaszczysto żwirowych, z przewarstwieniami mułkowatymi. Najmłodsze utwory holoceńskie reprezentowane są przez piaski i mułki rzeczne, torfy i piaski wydmowe. Występują one w Pradolinie Warszawsko Berlińskiej, w odcinku przełomowym Warty oraz w dolinach rozcinających wysoczyznę Rzeźba terenu W rozwoju rzeźby terenu okolic Mosiny wyróżnić można trzy cykle glacjalny (lodowcowy), peryglacjalny (ocieplenia) i holoceński (współczesny). Dwa ostatnie zlodowacenia (środkowopolskie i bałtyckie), rozdzielone ociepleniem (interglacjałem eemskim) stanowią cykl glacjalny. Ok lat temu, w okresie zlodowacenia środkowopolskiego cały obszar dzisiejszej gminy Mosina pokryty był lodem. Ocieplenie klimatu w okresie eemskim sprzyjało rozwojowi torfowisk oraz erozji i wypłukiwaniu gleb. Okres zlodowacenia bałtyckiego (ok lat temu) sprzyjał powstawaniu wysoczyzn morenowych, sandrów, rynien jeziornych, form ozowych i kemowych, pradolin i stopni terasowych. Cykl peryglacjalny to okres kiedy obszar gminy wolny był od lodu. Ok lat temu ocieplenie klimatu spowodowało wytopienie się brył lodów zagrzebanych w gruncie, powstawaniu jezior polodowcowych, zanikowi zmarzliny oraz uaktywnieniu procesów wydmotwórczych. Ingerencja w stosunku do rzeźby glacjalnej przejawiała się w złagodzeniu stoków, powstawaniu serii osadów stokowych i podstokowych, oraz modelowaniu den dolin rzecznych. Ostatni z cykli cykl holoceński rozpoczął się ok lat temu i trwa do dnia dzisiejszego. Tutaj nastąpiła całkowita likwidacja wieloletniej zmarzliny, nasiliły się procesy wydmotwórcze, procesy glebotwórcze, proces zarastania jezior, a współcześnie oddziaływanie wód opadowych, rzecznych i działalność człowieka. Współczesna rzeźba terenu gminy Mosina wykształcona jest więc w kilku przedstawionych wyżej cyklach przez cały zespół zmieniających się procesów rzeźbo i glebotworczych Gleby Gleby są efektem wspólnego oddziaływania na siebie skał występujących w podłożu, rzeźby terenu, klimatu, szaty roślinnej i wód gruntowych. Wspólne oddziaływanie na siebie w/w czynników zaowocował wystąpieniem na terenie gminy Mosina następujących typów gleb: gleby płowe, gleby rdzawe, czarne ziemie, gleby murszowate i mady rzeczne. Użytkowanie powierzchni gminy przedstawia się następująco: - grunty orne zajmują 37,8% powierzchni, - użytki zielone - 12,6% powierzchni, - lasy 37,5% powierzchni, - grunty pod wodami 2,4% powierzchni, - nieużytki 1,9% powierzchni, - pozostałe 7,8% powierzchni. Generalnie na terenie gminy stwierdza się małą przydatność rolniczą przestrzeni produkcyjnej: a) Kompleks 2 pszenny dobry oraz 3 pszenny wadliwy zajmuje 0,2% terenu użytków rolnych. b) Kompleks 4 żytni bardzo dobry zajmuje ok. 5,6% terenu użytków rolnych i występuje na gruntach wsi Rogalin, Rogalinek, Mieczewo, Krajkowo, Daszewice. Występują tu gleby płowe o różnym stopniu wykształcenia profilu, wytworzone z glin płytko spiaszczonych oraz z piasków gliniastych naglinowych. 19

20 c) Kompleks 5 żytni dobry zajmuje 21,6% terenu użytków rolnych i występuje na gruntach wsi Dymaczewo Stare, Dymaczewo Nowe, Krajkowo, Mieczewo, Radzewice, Rogalin, Rogalinek, Sowiniec, Świątniki, Mosina. Kompleks ten reprezentowany jest przez gleby płowe (pseudobielicowe i brunatne wyługowane) utworzone z piasków słabogliniastych lub rzadziej gliniastych lekkich zalegających na glinie lekkiej. d) Kompleks 6 żytni słaby zajmuje 33,7% terenu użytków rolnych. Reprezentowany jest przez gleby rdzawe (bielicowe i brunatne wyługowane), powstałe z piasków słabogliniastych całkowitych zalegających na glinie, a także czarne ziemie właściwe utworzone z piasków gliniastych lekkich zalegających na piaskach luźnych oraz gleby murszowe utworzone z piasków gliniastych lekkich zalegających na piaskach luźnych. e) Kompleks 7 żytni bardzo słaby zajmuje 27% terenów użytków rolnych i występuje m.in. w Dymaczewie Nowym, Dymaczewie Starym, Baranówku, Sowinkach, Krosinku, Krajkowie, Mosinie, Radzewicach, Rogalinie, Rogalinku, Świątnikach, Żabinku. Kompleks ten reprezentują gleby rdzawe (bielicowe i brunatne wyługowane) wytworzone z piasków słabogliniastych zalegających na piasku luźnym. f) Kompleks 8 zbożowo pastewny mocny zajmuje 1,4% terenów użytków rolnych (m.in. Rogalinek, Żabinko) i reprezentowany jest przez czarne ziemie właściwe i zdegradowane oraz gleby płowe gruntowo glejowe, położone w obniżeniach terenu o utrudnionym odpływie wód. g) Kompleks 9 zbożowo pastewny słaby zajmuje 10,5% terenów użytków rolnych Gleby trwałych użytków zielonych reprezentowanych przez użytki zielone bardzo dobre, dobre i średnie (wsie Krajkowo, Krosno, Mieczewo, Rogalin) zajmują prawie 13% obszaru Gminy. Występują tu czarne ziemie właściwe, gleby bagienne (torfowe) i pobagienne (murszowo mineralne) i murszowate oraz mady rzeczne. Kompleks trwałych użytków zielonych reprezentowany przez użytki zielone słabe i bardzo słabe zajmuje 83% terenu użytków zielonych gminy (Dymaczewo Stare, Rogalin, Rogalinek, Sowiniec). Ten rodzaj użytków zielonych występuje na glebach bagiennych (torfowych i mułowo torfowych), pobagiennych (murszowo mineralnych i murszowatych) oraz na madach. W użytkach zielonych kompleksu przeważają łęgi rozlewiskowe, łąki pobagienne i grądy przeważająca ich część występuje na terasach zalewowych Warty. Wskaźnik jakości rolniczej powierzchni produkcyjnej na terenie gminy Mosina jest niski i wynosi 50,0, podczas gdy wskaźnik dla województwa wynosi 67,3. Powoduje to, że gmina znajduje się na przedostatnim 56 miejscu w województwie. Na terenie gminy przeważają grunty słabe klasy V i VI, które stanowią ponad 65% gruntów ornych. Gleby klasy IVa i IVb występują głównie na wysoczyźnie i zajmują ok. 30% gruntów ornych. Na terenie gminy nie spotyka się gleb klasy I III ustawowo chronionych. Spotyka się natomiast gleby pochodzenia organicznego gleby murszowe, torfowe, mułowo torfowe, które są ustawowo chronione. Występują one głównie w pradolinie oraz dolinach rzecznych Roślinność Lasy oraz tereny zadrzewione i zakrzewione w gminie Mosina zajmują 37% powierzchni, podczas gdy lesistość woj. poznańskiego wynosi 21%, a Polski 27,9%. Lasy mosińskie przynależą administracyjnie do WPN i jego otuliny; Nadleśnictw: Babki i Konstantynowo, obręb Konstantynowo. Najcenniejszym na terenie Gminy Mosina zbiorowiskiem leśnym jest Wielkopolski Park Narodowy. Główny drzewostan Parku stanowi sosna zwyczajna, której udział w lasach Parku wynosi 70%. Z gatunków środkowoeuropejskich należy wymienić - dąb bezszypułkowy, grab pospolity. Bory sosnowe i sosnowo - dębowe bory mieszane rosną na ubogich glebach bielicowych. Na bogatych glebach brunatnych rosną m.in. kwaśne dąbrowy, lasy dębowo - grabowe (grądy), a na siedliskach cieplejszych - świetliste dąbrowy. Wilgotne i żyzne czarne ziemie w pobliżu jezior i cieków wodnych zajmują łęgi wiązowo - jesionowe. Natomiast tereny zabagnione lasy z panującą olszą czarną (olsy) oraz zarośla łozowe złożone z krzewiastych wierzb i kruszyny. Fauna WPN charakteryzuje się bogactwem gatunków należących do rozmaitych grup systematycznych. Dominują tu gatunki środkowoeuropejskie i europejskie. Najbogatsza jest fauna 20