Spis treści 1 STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM... 2

Transkrypt

1 Spis treści 1 STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM WPROWADZENIE ANALIZA WARIANTÓW TECHNOLOGICZNYCH PRZETWARZANIA ODPADÓW ANALIZA TECHNOLOGII MECHANICZNO BIOLOGICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW ANALIZA TECHNOLOGII TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW ANALIZA OPCJI PRZETWARZANIA STRUMIENIA RESZTKOWEGO ODPADÓW ANALIZA WARIANTÓW LOKALIZACYJNYCH DLA INSTALACJI CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĘWZIĘCIA I TECHNOLOGII CHARAKTERYSTYKA TECHNOLOGII TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW CHARAKTERYSTYKA TECHNOLOGII - INSTALACJA DO WALORYZACJI śuśli WRAZ Z ODZYSKIEM METALI CHARAKTERYSTYKA TECHNOLOGII - INSTALACJA DO ZESTALANIA I CHEMICZNEJ STABILIZACJI METODY PROGNOZOWANIA PRZEWIDYWANE EMISJE ETAP REALIZACJI I LIKWIDACJI INWESTYCJI ETAP EKSPLOATACJI AWARIE PRZEMYSŁOWE MONITORING CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW ŚRODOWISKA W OTOCZENIU PROJEKTOWANEJ INWESTYCJI. OCENA ODDZIAŁYWANIA INWESTYCJI NA WYSZCZEGÓLNIONE ELEMENTY OCENA GLOBALNEGO ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI DZIAŁANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, ZMNIEJSZANIE LUB KOMPENSOWANIE SZKODLIWYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO ETAP REALIZACJI I LIKWIDACJI INWESTYCJI ETAP EKSPLOATACJI UWARUNKOWANIA DECYZJI O ŚRODOWISKOWYCH UWARUNKOWANIACH ZGODY NA REALIZACJĘ PRZEDSIĘWZIĘCIA PODSUMOWANIE...34 Socotec Polska Sp. z o. o. Strona 1

2 1 STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM 1.1 Wprowadzenie W związku z faktem, iŝ funkcjonujący system gospodarki odpadami nie zapewnia działań zgodnych z prawem, którego przepisy wejdą w Ŝycie w nieodległej przyszłości, Miasto Białystok przystąpiło do realizacji projektu budowy nowoczesnego, spełniającego prawne, techniczne i środowiskowe standardy polskie oraz UE systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Nowa Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy z dnia 19 listopada 2008r. zakłada promowanie wysokiej jakości recyklingu i wszędzie tam, gdzie jest to stosowne i moŝliwe z technicznego, środowiskowego i gospodarczego punktu widzenia (art. 11), przyjęcie w tym celu systemów selektywnej zbiórki, tak aby spełnić niezbędne normy jakości dla właściwych sektorów recyklingu. Dyrektywa zakłada, Ŝe do roku 2020 państwa członkowskie podejmą niezbędne środki słuŝące realizacji następujących celów: przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, plastik i szkło z gospodarstw domowych i w miarę moŝliwości innego pochodzenia, pod warunkiem Ŝe te strumienie odpadów są podobne do odpadów z gospodarstw domowych, zostanie zwiększone wagowo do minimum 50%; przygotowanie do ponownego wykorzystania, recyklingu i innych sposobów odzyskiwania materiałów ( ), w odniesieniu do innych niŝ niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych (kod odpadu: ) zostanie zwiększone do minimum 70%. Projekt pn. Zintegrowany system gospodarki odpadami dla aglomeracji białostockiej obejmuje budowę lub modernizację instalacji, rozwój działań w zakresie selektywnego zbierania odpadów i edukacji ekologicznej mieszkańców oraz działania w sferze organizacyjno-instytucjonalnej. Przedsięwzięcie Budowa Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Białymstoku, będące jednym z przewidzianych elementów systemu, będzie realizowane w oparciu o fundusze unijne z programu operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Projekt umoŝliwi spełnienie obowiązujących i przewidywanych do wprowadzenia wymagań prawnych, osiągnięcie wysokich standardów ekologicznych oraz rozwój gospodarczy miasta i regionu, który bez stworzenia nowoczesnego systemu gospodarki odpadami byłby ograniczony. Przedsięwzięcie pn. Budowa Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Białymstoku obejmie obszar następujących miast i gmin: miasto Białystok miasto i gmina Choroszcz miasto i gmina Czarna Białostocka gmina Dobrzyniewo DuŜe gmina Gródek gmina Juchnowiec Kościelny gmina i miasto Michałowo miasto i gmina Supraśl miasto i gmina Wasilków miasto i gmina Zabłudów Socotec Polska Sp. z o. o. Strona 2

3 W ramach przedsięwzięcia przewiduje się uzupełnienie systemu gospodarki odpadami Białegostoku i gmin biorących udział w przedsięwzięciu o następujące instalacje: instalację termicznego przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych, instalację do zestalania i chemicznej stabilizacji odpadów poprocesowych, instalację do waloryzacji ŜuŜli. Według Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. (Dz. U. 2004, Nr 257, poz ze zm.) w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko instalacje te są klasyfikowane w następujący sposób: instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów innych niŝ niebezpieczne przy zastosowaniu procesów termicznych lub chemicznych ( 2 ust. 1 pkt 40), wymagające sporządzenia raportu, instalacja do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych ( 2 ust.1, pkt. 39) wymagająca sporządzenia raportu, instalacje związane z odzyskiem lub unieszkodliwianiem odpadów, nie wymienione w 2 ust. 1 pkt ( 3 ust. 1, pkt 73), dla których sporządzenie raportu moŝe być wymagane. Inwestorem przedsięwzięcia omawianego w niniejszym opracowaniu jest Urząd Miasta Białystok 1.2 Analiza wariantów technologicznych przetwarzania odpadów Pod względem technologicznym zostały rozpatrzone dwie główne metody unieszkodliwiania odpadów: mechaniczno biologiczne przetwarzanie odpadów oraz metoda termicznego przekształcania odpadów z odzyskiem energii. Dla kaŝdej z technologii istnieją róŝne rozwiązania. Dla technologii termicznego przekształcania odpadów rozwaŝano cztery róŝne propozycje rozwiązań, analizując równieŝ moŝliwość współspalania odpadów w cementowniach. W technologii mechaniczno biologicznego przekształcania porównane zostały metody beztlenowe i tlenowe. W analizie wstępnej oceniono poszczególne rozwiązania zarówno pod względem spełnienia standardów środowiskowych, jak i spełnienia standardów najlepszych dostępnych technik (BAT). Wynikiem przeprowadzonej analizy jest wybór konkretnych rozwiązań, optymalnych dla planowanego systemu gospodarki odpadami Analiza technologii mechaniczno biologicznego przekształcania odpadów Mechaniczno biologiczne przekształcanie (MBP) polega na przetwarzaniu odpadów komunalnych poprzez obróbkę mechaniczną (tj. procesy rozdrabniania, przesiewania, sortowania, homogenizacji, separacji metali Ŝelaznych i nieŝelaznych, wydzielania frakcji palnej) na frakcje dające się w całości lub częściowo wykorzystać materiałowo lub/i na frakcję ulegającą biodegradacji przeznaczoną do biologicznej stabilizacji. WyróŜnia się dwa kierunkowe rozwiązania mechaniczno biologicznego przekształcania odpadów: mechaniczno biologiczne przekształcanie odpadów jako technologia ich przygotowania do składowania lub wykorzystania przyrodniczego; celem tej technologii jest osiągnięcie wysokiego stopnia rozkładu związków organicznych. mechaniczno biologiczne przetwarzanie odpadów przed właściwym przetworzeniem termicznym; celem tej technologii jest obniŝenie zawartości wody w odpadach i przekazanie ich do zakładów termicznej obróbki. Socotec Polska Sp. z o. o. Strona 3

4 Przygotowane odpady, po części mechanicznej podawane są procesom biologicznym tlenowym (kompostowanie) lub beztlenowym (metanizacja, fermentacja). W zaleŝności od uŝytej techniki otrzymywane są nowe produkty: kompost, biogaz, paliwo alternatywne, surowce wtórne do recyklingu, części stabilizowane biologicznie (kompost), nawóz organiczny, wreszcie balast przeznaczony do składowania. W znaczeniu prawnym produkty te częściowo zachowują swój status odpadów. Niesie to za sobą problem z zagospodarowaniem powstałych produktów, a więc konieczne jest przewidzenie w planach inwestycyjnych stałych rynków zbytu dla produktów otrzymanych z MBP. Technologie MBP nie stanowią równieŝ ostatecznego rozwiązania dla przetwarzania odpadów. Pozostający odpad balastowy musi być składowany. Ilość zagospodarowanej materii organicznej zmniejsza się tylko częściowo, więc korzyści dla środowiska są takŝe ograniczone. Jako elementy ryzyka inwestycji instalacji biologicznego unieszkodliwiania odpadów, zarówno w przypadku kompostowania, jak i metanizacji, naleŝy wymienić: brak jasno sprecyzowanych zaleceń w celu poprawnego zarządzania odpadami ulegającymi biodegradacji, metod ich zbierania, standardów przetwarzania oraz wykorzystania powstałych produktów, ciągła dbałość o materiał wsadowy, ograniczony i niepewny rynek dla produktów procesu. Praktyczne zastosowanie metod MBP powinno być jednak poprzedzone refleksją w kontekście miejsca, a zwłaszcza moŝliwych rynków zbytu dla produktów końcowych. NaleŜy jednak wskazać na pewne korzyści stosowania metod MBP, które odnoszą się generalnie do globalnego systemu zarządzania odpadami. Polegają one na zmniejszeniu negatywnego wpływu na środowisko poprzez: ogólne zmniejszenie ilości składowanych odpadów moŝliwości ostatecznego przeznaczenia powstałych produktów końcowych poprzez zmianę ich statutu z odpadów na surowce (nie w sensie prawnym) moŝliwych do dalszego wykorzystania. Polega to na dodaniu wartości początkowemu odpadowi dzięki oddzieleniu zawartej w nim energii i materiałów. PoniŜej przedstawiono syntetyczne porównanie technologii mechaniczno biologicznego przekształcania odpadów. Wyszczególnienie Metoda tlenowa Metoda beztlenowa Emisje do powietrza, odcieki Regulowane, biofiltry do oczyszczania NieduŜa objętość powietrza, powietrze jest powietrza, zawracanie odcieków do obiegu oczyszczane, duŝa ilość odcieków Zapotrzebowanie miejsca DuŜe, ok. 4ha dla obiektu Mg/rok NieduŜe, przy dojrzewaniu w pryzmach ok. 2ha dla obiektu Mg/rok Jakość kompostu Dobra, zaleŝy od wsadu Często problematyczna jakość wsadu, róŝna jakość kompostu Higienizacja Temperatura ponad 65 o Faza termofilna wymaga doprowadzenia energii z C, dobre efekty zewnątrz, najczęściej konieczne dojrzewanie w higienizacji pryzmach Bilans energetyczny Produkowane ciepło nie znajduje Uzysk metanu, wykorzystanie w elektrociepłowniach, zastosowania produkcja prądu Źródło: Wewetzer D.: "Biotechnologiczny" pomysł dla Łodzi. Przegląd Komunalny. Gospodarka Odpadami 10(109)/2000, s Socotec Polska Sp. z o. o. Strona 4

5 W świetle przytoczonych cech charakteryzujących technologie, do dalszej analizy wzięto pod uwagę wariant polegający na realizacji instalacji do unieszkodliwiania odpadów metodą beztlenową z termicznym unieszkodliwianiem frakcji energetycznej Analiza technologii termicznego przekształcania odpadów W zakresie termicznego przekształcania odpadów ocenie podlegały następujące rozwiązania: technologia termicznego przekształcania odpadów w piecach rusztowych, technologia termicznego przekształcania odpadów w kotłach fluidalnych, technologia termicznego przekształcania odpadów z wykorzystaniem procesu pirolizy, technologia termicznego przekształcania odpadów z wykorzystaniem procesu zgazowania. Technologie te zostały ocenione pod kątem oddziaływania na środowisko. W raporcie przeanalizowano, w jaki sposób mogą wpływać na środowisko oraz jakie korzyści i zagroŝenia mogą wynikać z ich funkcjonowania. Ogólne porównanie technologii termicznego unieszkodliwiania odpadów pod kątem oddziaływania na środowisko i wykorzystywania zasobów środowiska zestawiono poniŝej. Strumień spalin do oczyszczenia Szkodliwe związki / substancje, z których naleŝy oczyścić spaliny Jakość powietrza po oczyszczeniu spalin Ilość wartościowych frakcji do odzysku (odzysk w % masy dostarczanych odpadów) Jakość pozostałości stałych (zawartość TOC i VOC) Ilość pozostałości stałych do składowania lub wymagających dalszego zagospodarowania (w % masy dostarczanych odpadów) Ilość pozostałości ciekłych Zawartość węgla organicznego (% masowy) w pozostałościach stałych Spalanie w piecach rusztowych i fluidalnych DuŜy 4-7 tys. m 3 /Mg odpadów NOx dioksyny, furany Piroliza Brak lub mały (tylko gdy jest spalany gaz pirolityczny i koks) NOx (emisja gdy spalany jest gaz pirolityczny) Praktycznie brak formowania dioksyn i furanów Wysoka Wysoka Wysoka DuŜa 20-30% ŜuŜel (w piecu rusztowym), 10-15% ŜuŜel (w kotle fluidalnym) 3% metale Mała 3% metale Zgazowanie Brak lub mały (tylko gdy jest spalany gaz syntetyczny) NOx (emisja gdy spalany jest gaz syntetyczny) Niewielka ilość dioksyn i furanów Średnia 15-25% ŜuŜel 3% metale Wysoka Niska Średnia Mała / średnia 2-3% pył (w piecu rusztowym), 15% pył + popiół (w kotle fluidalnym) 2% pozostałości po oczyszczaniu spalin Brak / średnia (opcjonalnie, gdy mokry system oczyszczania spalin; woda do ponownego uŝycia w systemie po oczyszczeniu) Niska 0,5 3 %, reszta do powietrza głównie w postaci neutralnego DuŜa 30-40% koks pirolityczny o duŝej zawartości węgla 2% pozostałości po oczyszczaniu spalin DuŜa 40-60% woda, 15% oleje i smoły DuŜa Do 40 % (koks) wymaga dalszej obróbki np. spalenia jako odpad Mała 2% pył, CO2 Porównywalny (moŝliwe Porównywalny (moŝliwe Hałas zapewnienie spełnienia norm dot. zapewnienie spełnienia norm dot. emisji hałasu) emisji hałasu) Kontrola emisji odorów Dobra Dobra Dobra Środowisko pracy Dobre Dobre Dobre 2% pozostałości po oczyszczaniu spalin Brak / średnia (opcjonalnie, gdy mokry system oczyszczania spalin; woda do ponownego uŝycia w systemie po oczyszczeniu) Niska ok. 3 %, reszta do powietrza głównie w postaci neutralnego CO2 Porównywalny (moŝliwe zapewnienie spełnienia norm dot. emisji hałasu) Socotec Polska Sp. z o. o. Strona 5

6 Bezawaryjność, rozpoznanie i zweryfikowanie technologii itp., co moŝe wpłynąć na pojawienie się oddziaływań na środowisko Zapotrzebowanie na energię Odzysk energii Źródło: opracowanie własne Spalanie w piecach rusztowych i fluidalnych Bardzo dobra Technologia od dawna sprawdzona, łącznie z systemem zabezpieczeń i oczyszczania, szczególnie spalanie w piecu rusztowym Brak Proces autotermiczny DuŜy do 85% przy pracy instalacji w trybie skojarzonym Piroliza Niepewna Technologia na etapie pilotaŝu, brak długo eksploatowanych instalacji. Proces złoŝony chemicznie, co zwiększa ryzyko awaryjności Konieczne dostarczanie energii w postaci ciepła. Proces autotermiczny, o ile ciepło pochodzi ze spalania gazu syntetycznego Średni ok. 70% spalanej masy + produkt o potencjale energetycznym Zgazowanie Niepewna Brak długo eksploatowanych instalacji o duŝej wydajności wykorzystujących jako paliwo odpady Brak Proces autotermiczny Średni ok. 50% spalanej masy Jak wynika z powyŝszego zestawienia, na etapie eksploatacji kaŝdej z instalacji wystąpi kilka rodzajów oddziaływań. Będzie to emisja do powietrza zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, emisja hałasu, wytwarzane będą ścieki i odcieki (pozostałości ciekłe), powstaną odpady technologiczne i eksploatacyjne (pozostałości stałe). Jako oddziaływanie na środowisko naleŝy równieŝ rozpatrzeć zapotrzebowanie na wodę i energię (w tym energię do przygotowania odpadów) oraz pośrednio - ilość wytwarzanej energii, która umoŝliwi ograniczenie wykorzystania zasobów klasycznych surowców energetycznych. Podsumowując przeprowadzoną analizę porównawczą, konsekwencje zastosowania poszczególnych technologii są następujące: termicznego przekształcania odpadów (spalania) jest powstawanie duŝego strumienia spalin (które naleŝy oczyścić), przy braku ścieków (opcjonalnie), duŝej ilości materiałów do odzysku o wysokiej jakości i duŝej ilości wytwarzanej energii, pirolizy jest powstawanie niewielkiego strumienia spalin lub jego brak, duŝej ilości odpadów stałych i ciekłych wymagających dalszego zagospodarowania, symbolicznej ilości materiałów do odzysku i średniej ilości wytwarzanej energii, zgazowania jest powstawanie niewielkiego strumienia spalin lub jego brak, niewielkiej ilości odpadów stałych wymagających dalszego zagospodarowania, średniej ilości materiałów do odzysku o średniej jakości i średniej ilości wytwarzanej energii, brak ścieków (opcjonalnie). Przy zastosowaniu spalania w piecu fluidalnym, pirolizy czy zgazowania, na sumaryczne oddziaływanie instalacji na środowisko będzie równieŝ wpływać konieczność specjalnego przygotowania odpadów do procesu spalania (emisje odcieków, odorów i pyłów). Przy analizie brano takŝe po uwagę moŝliwość współspalania odpadów komunalnych w cementowniach. Aby odpady z Białegostoku spełniały wymagania stawiane przez cementownie co do ich składu fizyko-chemicznego i wartości opałowej, konieczna byłaby budowa instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów (MBP). W instalacji tej wydzielana byłaby frakcja energetyczna, która następnie byłaby przetwarzana w instalacji do przeróbki paliwa alternatywnego. Część wytwarzanego paliwa alternatywnego mogłaby zasilać zakłady cementowe. Jednak konieczność wybudowania dodatkowej instalacji przygotowującej paliwo z odpadów znacząco podnoszącej koszty systemu gospodarki odpadami wobec braku pewności, Ŝe zakłady cementowe będą odbierać odpady, nie jest na chwilę obecną korzystnym rozwiązaniem. Socotec Polska Sp. z o. o. Strona 6

7 Jako najbardziej optymalną technologię z rozwaŝanych termicznych wybrano termiczne przekształcanie odpadów w piecach rusztowych Analiza opcji przetwarzania strumienia resztkowego odpadów Biorąc powyŝsze pod uwagę dla systemu gospodarki odpadami rozpatrzone zostały cztery warianty inwestycyjne prezentujące róŝne rodzaje obróbki odpadów w rozumieniu procesów podstawowych oraz wariant polegający na niepodejmowaniu działań inwestycyjnych (Wariant 0): Wariant I rozbudowa systemu selektywnego zbierania i odzysku odpadów oraz rozbudowa istniejącego układu technologicznego na terenie ZUOK Hryniewicze proces mechaniczno biologicznego przekształcania odpadów z tlenową stabilizacją Wariant II rozbudowa systemu selektywnego zbierania i odzysku odpadów oraz proces mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów wraz z termicznym przekształcaniem frakcji palnej Wariant III rozbudowa systemu selektywnego zbierania i odzysku odpadów oraz termiczne przekształcanie odpadów bez ich wstępnego przetwarzania Wariant IV rozbudowa systemu selektywnego zbierania i odzysku odpadów oraz mechaniczno biologiczne przekształcanie odpadów z beztlenową stabilizacją biologiczną. Na podstawie przeprowadzonej analizy oraz biorąc pod uwagę: prognozowane ilości odpadów, wymogi prawne i tendencje przewidujące zakaz składowania odpadów nieprzetworzonych lub o określonej wartości opałowej, brak miejsc pod lokalizację nowych składowisk odpadów, brak stałych rynków zbytu dla odpadów przetworzonych na drodze biologicznej. Najbardziej racjonalny dla Białegostoku i gmin biorących udział w projekcie jest wybór opcji zakładającej rozwój selektywnego zbierania odpadów z wiodącą technologią termicznego przekształcania pozostałych odpadów zmieszanych z odzyskiem energii. Wybór technologii termicznego przekształcania odpadów jako wiodącej, zapewnia prawie całkowite zagospodarowanie odpadów i zminimalizowanie ilości odpadów przeznaczonych do składowania wraz z produkcją znaczących ilości energii cieplej i elektrycznej na potrzeby mieszkańców. W tabeli poniŝej przedstawiono bilans masowy odpadów trafiających do systemu w ramach Wariantu III z uwzględnieniem redukcji ilości odpadów ulegających biodegradacji trafiających na składowisko odpadów. Wyszczególnienie Ilość odpadów (Mg/rok) Odpady komunalne wytworzone [Mg] Odpady komunalne przywiezione do instalacji naleŝących do systemu gospodarki odpadami miasta Białystok oraz gmin biorących udział w przedsięwzięciu oraz odpady surowcowe zbierane selektywnie i zagospodarowywane przez prywatnych przedsiębiorców razem [Mg] Odpady surowcowe z selektywnego zbierania razem [Mg], w tym: - 30 % odpadów surowcowych będzie dowoŝonych do ZUOK w Hryniewiczach - 70% będzie zagospodarowanych przez prywatne przedsiębiorstwa Odpady wielkogabarytowe kierowane do instalacji demontaŝu odpadów wielkogabarytowych Odpady gruzu i odpady poremontowe kierowane do instalacji odzysku gruzu Odpady kierowane do tlenowej stabilizacji [Mg] Socotec Polska Sp. z o. o. Strona 7

8 Wyszczególnienie Odpady kierowane do instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych (ZUOK) w Białymstoku w odniesieniu do odpadów powstających na terenie objętym przedsięwzięciem z uwzględnieniem frakcji energetycznej Ilość odpadów (Mg/rok) Odpady z całego systemu przeznaczone do składowania [Mg] - nieprzetworzone odpady do składowania [Mg] - odpady do składowania po procesach ich przetwarzania [Mg] - odpady kompostu niespełniającego norm oraz odpady z przesiewania kompostu [Mg] - odpady po procesie termicznego unieszkodliwiania odpadów [Mg] Redukcja masy odpadów trafiających do ostatecznego unieszkodliwienia poprzez składowanie (%) w odniesieniu do odpadów wytwarzanych na terenie objętym przedsięwzięciem Odpady ulegające biodegradacji*: Redukcja masy odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do składowania Wymagana redukcja masy odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do składowania (Mg/rok) NadwyŜka w systemie w stosunku do wymagań dotyczących odpadów ulegających biodegradacji (Mg/rok) NadwyŜka w systemie w stosunku do wymagań dotyczących odpadów ulegających 24,0% biodegradacji (%) *obliczenia redukcji masy odpadów oraz masy odpadów ulegających biodegradacji zostały wyliczone w odniesieniu do odpadów z terenu przedsięwzięcia Źródło: opracowanie własne oraz Studium Wykonalności dla realizacji przedsięwzięcia Słuszność tego wyboru potwierdzają takŝe wieloletnie doświadczenia krajów zachodnioeuropejskich, w których systemy termicznego przekształcania odpadów z odzyskiem energii stanowią podstawę całego systemu gospodarki odpadami. Instalacje termiczne stwarzają moŝliwość zapewnienia właściwych poziomów odzysku dla odpadów opakowaniowych, które, nawet po zakładanym znaczącym wzroście poziomu selektywnego zbierania, stanowić będą co najmniej 50-60% masy odpadów niesegregowanych. Trzeba takŝe mieć na uwadze, Ŝe część odpadów opakowaniowych, znajdujących się w strumieniu odpadów komunalnych, z uwagi na niską jakość nadaje się wyłącznie do odzysku energetycznego. Rekomendowana opcja przez zakładany wysoki poziom selektywnego zbierania odpadów pozwoli na zdecydowanie większy odzysk i recykling materiałowy. Metoda termicznego przekształcania odpadów z odzyskiem energii pozwoli na: unieszkodliwienie w sumie około 120 tys. Mg odpadów komunalnych redukcję masy odpadów przeznaczonych do składowania po termicznym przekształcaniu odpadów do około 90%, zachowanie najwyŝszych standardów ochrony środowiska, spełnienie warunków dyrektywy UE 1999/31/WE dotyczącej ograniczania składowania odpadów ulegających biodegradacji, spełnienie warunków dyrektywy 94/62/WE i jej nowelizacji, dotyczącej odpadów opakowaniowych i określającej poziom 60 % odzysku rocznie, produkcję energii ze źródeł odnawialnych i w przyszłości na uzyskanie tzw. zielonych certyfikatów, produkcję energii w kogeneracji zgodnie z warunkami dyrektywy 2004/8/WE, uzyskanie kosztu przekształcania odpadów porównywalnego z innymi metodami, ponowne wykorzystania odpadów poprocesowych tj. ŜuŜli, odzyskania metali, rozwiązanie problemu zagroŝenia sanitarnego środowiska przez odpady ,4% Socotec Polska Sp. z o. o. Strona 8

9 1.3 Analiza wariantów lokalizacyjnych dla instalacji Miasto Białystok przystępując do projektu budowy zakładu termicznego dokonało wstępnej selekcji potencjalnych lokalizacji. Wykorzystując słuŝby miejskie, głównie urbanistyczne i planistyczne, wytypowano kilka potencjalnych lokalizacji: teren w rejonie ul. Elewatorskiej, teren w rejonie ul. Starosielce, teren w rejonie ul. Przędzialnianej, teren w rejonie ul. Produkcyjnej, teren w rejonie ul. Andersa, teren w rejonie ul. Paderewskiego. Dla potrzeb wstępnej selekcji w raporcie przeprowadzono uproszczoną analizę porównawczą, bez całego procesu wyznaczania wag kryteriów, ich oceny i waloryzacji, gdyŝ jest to pierwsze podejście do procesu selekcji i w tej fazie naleŝy wyeliminować potencjalne lokalizacje, które nie spełniają wymagań brzegowych. Na tej podstawie wyłoniono 3 lokalizacje z terenu miasta Białystok, które zostały poddane ostatecznej analizie jakościowej: w rejonie ulicy Produkcyjnej, w rejonie ulicy Gen. W. Andersa, w rejonie ulicy Paderewskiego. Stosując technikę analizy SWOT (porównanie słabych i mocnych stron, moŝliwości i ograniczeń), posegregowano posiadane informacji o poszczególnych lokalizacjach na dwie grupy (kategorie) czynników strategicznych: mocne strony: wszystko to co stanowi atut, przewagę, zaletę analizowanego terenu, słabe strony: wszystko to co stanowi słabość, barierę, wadę analizowanego terenu. W celu analizy zasadności, przydatności i dostępności w/w lokalizacji przeprowadzono takŝe badanie oparte na metodzie analizy wielokryterialnej, która pozwala na zastosowanie wymiernego matematycznego modelu porównawczego, wspierającego proces decyzyjny. Do analizy przyjęto warunki brzegowe, które usystematyzowano wg podziału na warunki: techniczne, ekonomiczne, społeczne, środowiskowe. W ramach poszczególnych warunków brzegowych wyszczególniono odpowiednie kryteria opisujące te warunki i przyporządkowano im określoną wagę. Podstawą przeprowadzenia modelowania matematycznego jest załoŝenie, Ŝe wyboru rozwiązania najlepszego moŝna dokonać poprzez działanie matematyczne polegające na obliczeniu sumy waŝonej oceny kryteriów dla danej lokalizacji i wagi kryteriów. W celu ostatecznego wykonania modelowania procesu decyzyjnego, analizę wielokryterialną przeprowadzono stosując transponowane wagi kryteriów cząstkowych oceniających poszczególne lokalizacje. Obliczenia przeprowadzono dla poszczególnych modeli preferencji wyboru czyli w ujęciu róŝnych zainteresowanych stron procesu decyzyjnego. Ostateczny wynik modelowania przedstawiono w poniŝszej tabeli. Wynika z niego, Ŝe najkorzystniejszą lokalizacją jest lokalizacja w rejonie ul. Andersa. Socotec Polska Sp. z o. o. Strona 9

10 Ranking zbiorczy dla rozpatrywanych lokalizacji. Wyszczególnienie Produkcyjna Andersa Paderewskiego Ranking wg modelu technologicznego 100,0 95,5 98,7 Ranking wg modelu ekonomicznego 100,0 95,8 97,8 Ranking wg modelu ekologicznego 87,7 100,0 83,9 Ranking wg modelu eksperckiego 96,2 100,0 93,7 Źródło: opracowanie własne Przewaga lokalizacji planowanego przedsięwzięcia na terenie przy ul. Andersa jest warunkowana w szczególności następującymi parametrami: połoŝenie w strefie o charakterze produkcyjno-usługowym; brak bezpośredniego / bliskiego sąsiedztwa zabudowy mieszkaniowej, co daje wyraźną przewagę w porównaniu z pozostałymi proponowanymi lokalizacjami, brak przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu na terenach zabudowy mieszkalnej (w odróŝnieniu od pozostałych lokalizacji) połoŝenie w pobliŝu duŝych ciągów komunikacyjnych, moŝliwość zmian w istniejącym układzie drogowym usprawniających dojazd do instalacji. Największy problem natury technicznej i eksploatacyjnej związany z tą lokalizacją stanowi konieczność pracy dwu źródeł ciepła na wspólną sieć (w odległości ok. 1 km od planowanej lokalizacji pod ZUOK znajduje się największe źródło wytwórcze ciepła w mieście - Elektrociepłownia Białystok). Podsumowując analizę lokalizacyjną naleŝy jednak podkreślić, Ŝe otrzymane wyniki analizy wielokryterialnej w Ŝadnej mierze nie mogą być traktowane jako ostateczne rozwiązania. Zastosowany system wspomagania decyzji miał za zadanie jedynie ukazać podejmującemu decyzję róŝnorakie aspekty poszczególnych wariantów lokalizacyjnych i wskazać rozwiązanie optymalne. Równie istotna jest dogłębna analiza kryteriów pozaparametrycznych, czyli takich, które w analizie matematycznej mogą nie być brane pod uwagę lub mogą osiągać niską ocenę (znaczenie), ale ze względu na subiektywną ocenę decydenta mogą odgrywać najwaŝniejszą rolę. Do takich kryteriów naleŝą chociaŝby względy społeczne i polityczne. 1.4 Charakterystyka przedsięwzięcia i technologii Jak wykazała wielokryterialna analiza wariantów lokalizacji Zakładu Utylizacji Odpadów Komunalnych (ZUOK), najlepszym miejscem dla jego wybudowania jest rejon ul. Andersa. Teren pod planowaną inwestycję połoŝony jest na tyłach giełdy rolnej. Od północy sąsiaduje on z duŝym kompleksem leśnym (Las Pietrasze), od południowego zachodu z terenami produkcyjno-usługowymi, a od wschodu w odległości ok. 800 znajduje się osiedle domków jednorodzinnych, częściowo odizolowane terenem leśnym. Na działkach o łącznej powierzchni 7,3 ha, których właścicielem Gmina Białystok, przewidzianych pod lokalizację ZUOK nie istnieje Ŝadna infrastruktura sieciowa. MoŜliwe jest podłączenie do najbliŝszej istniejącej bądź planowanej infrastruktury sieci ciepłowniczej, elektroenergetycznej i wodno kanalizacyjnej zlokalizowanej w okolicy. Socotec Polska Sp. z o. o. Strona 10

11 Istnieje moŝliwość przyłączenia projektowanej instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych do stacji 110/15kV EC. W odległości ok. 1 km od planowanej lokalizacji pod ZUOK znajduje się największe źródło wytwórcze ciepła w mieście - Elektrociepłownia Białystok. Brak jest moŝliwości ustalenia obszaru zasilania odpowiednio do szacowanych zdolności produkcyjnych ZUOK. Największy problem stanowi konieczność pracy dwu źródeł na wspólną sieć (komplikacje natury technicznej i eksploatacyjnej, tym większe, Ŝe byłoby dwóch róŝnych właścicieli obu źródeł). Planowany dojazd do instalacji od ul. Andersa przebiegać będzie po działce ewidencyjnej 190/7, co wymaga budowy nawierzchni drogowej wraz z uzbrojeniem w kanalizację deszczową, sanitarną i sieć wodociągową, przewidzianej do realizacji przez Miasto Białystok. Od tej sieci trzeba będzie wykonać przyłącze wodociągowe i kanalizacyjne do nieruchomości. Lokalizacja Zakładu jest korzystna biorąc pod uwagę połoŝenie w obrębie miasta. Znajduje się ona w oddaleniu od zabudowań mieszkalnych, w tym szczególnie od zwartej zabudowy, na terenie o charakterze przemysłowo-usługowym, a takŝe w oddaleniu od obszarów podlegających ochronie ze względów na walory przyrodnicze oraz zabytków i dóbr kultury. Proponowaną lokalizację Zakładu przedstawia mapka poniŝej. W analizowanej koncepcji wzorowano się na doświadczeniach europejskich w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, dotyczących w szczególności termicznego unieszkodliwiania stałych odpadów komunalnych. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010 równieŝ wskazuje, iŝ dla aglomeracji lub regionów zamieszkałych przez więcej niŝ mieszkańców preferowaną metodą zagospodarowania zmieszanych odpadów komunalnych jest ich przekształcenie termiczne. ZałoŜenia analizowanych rozwiązań wskazują na konieczność takiego wyboru ciągu technologicznego, aby zwiększyć ilość unieszkodliwianych odpadów przy lepszej efektywności ekonomicznej i jednoczesnym nacisku na poprawę efektów ekologicznych w gospodarce odpadami. Osiągnięte to zostanie przede wszystkim przez odzysk energii w układzie kogeneracyjnym (energia zawarta w paliwie zamieniana jest w jednym procesie technologicznym w energię elektryczną i cieplną) oraz gospodarcze wykorzystanie ŜuŜli poprocesowych. Socotec Polska Sp. z o. o. Strona 11