2010 Polish Dental Society, Czas Stomatol, 2010, 63, 9,
|
|
- Weronika Król
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 2010 Polish Dental Society, Czas Stomatol, 2010, 63, 9, TREŚĆ U. K a c z m a r e k, B. I w a ń c z a k, T. P y t r u s, I. G r z e s i a k - G a s e k : Postawa i wiedza pediatrów oraz lekarzy rodzinnych dotyczące zagadnień zdrowia jamy ustnej pacjentów w wieku rozwojowym... L. J. P y p e ć, G. Ś m i e c h - S ł o m k o w s k a, K. K r a w c z y k : Ocena przepływu krwi w miazdze zęba za pomocą przepływometrii laserowej u pacjentów leczonych z powodu nieprawidłowości zębowych... E. O l e n d e r, A. K a m i ń s k i, I. U h r y n o w s k a - T y s z k i e w i c z, H. W a n y u r a : Aspekty histologiczne i molekularne mechanizmy kontroli naturalnego rozwoju zęba... J. R e y m o n d, M. P o d s i a d ł o, J. R e y m o n d : Przerzuty nowotworów złośliwych do kości i tkanek miękkich jamy ustnej... T. K. R ó ż y ł o, M. K i c i ń s k i, K. K r a w c z y k, I. R ó ż y ł o - K a l i n o w s k a : Gęstość optyczna kości wyrostka zębodołowego w miejscu brakującego zęba oraz odbudowanego protetycznie zależna od płci i wieku... Sprawozdanie
2 Czas. Stomatol., 2010, 63, 9, Polish Dental Society Postawa i wiedza pediatrów oraz lekarzy rodzinnych dotyczące zagadnień zdrowia jamy ustnej pacjentów w wieku rozwojowym Attitude and knowledge of pediatricians and family doctors concerning oral health of patients at developmental age Urszula Kaczmarek 1, Barbara Iwańczak 2, Tomasz Pytrus 2, Iwona Grzesiak-Gasek 2 Z Katedry i Zakładu stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej AM we Wrocławiu 1 Kierownik: prof. dr hab. n. med. U. Kaczmarek Z II Katedry i Kliniki Pediatrii, Gastroeneterologii i Żywienia AM we Wrocławiu 2 Kierownik: prof. dr hab. n. med. B. Iwańczak Summary Introduction: Pediatricians and family doctors, who systematically examine the child s health condition, are in a position to perform a significant role in the promotion of oral health. Aim of the study: To evaluate the attitude and knowledge of oral health among pediatricians and family doctors on the basis of a questionnaire study. Material and methods: The questionnaire study involved 120 pediatricians and family doctors. The questionnaire comprised items regarding biographical and social data, as well as physicians knowledge of oral health. Results: A vast majority of respondents believed that pediatricians and family doctors played an essential role in the promotion of oral health, and thus they should assess the oral condition of children. Most questions related to general dental knowledge were answered correctly, with the exception of fissure sealing and the term of a child s first dental visit. Answers to the questions concerning the cause-effect relationship between oral illnesses and systemic diseases disclosed the insufficiency of current knowledge on this topic. Conclusions: The obtained data indicate a positive intention of pediatricians and family doctors to participate actively in the promotion of oral health of patients at developmental age, and the need to acquire up-to-date knowledge of preventive measures in dentistry. Streszczenie Wprowadzenie: pediatra i lekarz rodzinny systematycznie oceniając stan zdrowia dziecka mogą i powinni spełniać istotną rolę w promocji zdrowia jamy ustnej. Cel pracy: ocena postawy i wiedzy pediatrów oraz lekarzy rodzinnych w zakresie zdrowia jamy ustnej, na podstawie badań ankietowych. Materiał i metody: kwestionariusz, w którym pytano o dane biograficzne oraz demograficzne, a także sprawdzano wiedzę dotyczącą zdrowia jamy ustnej wypełniło 120 pediatrów i lekarzy rodzinnych. Wyniki: większość ankietowanych podała, że pediatra i lekarz rodzinny odgrywają istotną rolę w promocji zdrowia i stąd powinni oceniać stan jamy ustnej u dzieci. Również większość badanych odpowiedziała prawidłowo na pytania dotyczące ogólnej wiedzy stomatologicznej, z wyjątkiem lakowania zębów i terminu pierwszej wizyty dziecka u stomatologa. Odpowiedzi na pytania dotyczące przyczynowo-skutkowego związku schorzeń jamy ustnej z chorobami systemowymi ujawniły brak aktualnej wiedzy w tym zakresie. Wnioski: uzyskane dane wskazują na pozytywną postawę pediatrów i lekarzy rodzinnych do aktywnego włączenia się w promocję zdrowia jamy ustnej u pacjentów w wieku rozwojowym i potrzebę aktualizacji wiedzy o działaniach zapobiegawczych w stomatologii. KEYWORDS: pro health knowledge, pediatricians, family doctors, oral disease prevention HASŁA INDEKSOWE: wiedza prozdrowotna, pediatrzy, lekarze rodzinni, zapobieganie chorobom jamy ustnej 525
3 U. Kaczmarek i in. Czas. Stomatol., Wstęp Ważną rolę w promocji zdrowia jamy ustnej pacjentów w wieku rozwojowym odgrywają pracownicy opieki zdrowotnej mający z nimi wczesny i częsty kontakt. Nie do przecenienia jest rola ginekologów-położników, położnych, pediatrów i lekarzy rodzinnych w zapobieganiu rozwojowi próchnicy we wczesnym dzieciństwie [7, 9, 10, 14, 21, 22]. Zgodnie ze współczesnym stanem wiedzy, w profilaktyce próchnicy zębów wyodrębnia się trzy poziomy działań: zapobieganie pierwotne, wczesne i tradycyjne [3]. Zapobieganie pierwotne (ang. primary-primary prevention) jest oparte na unikaniu czynników przyczynowych tej choroby, tzn. przed kolonizacją jamy ustnej dziecka kariogennymi bakteriami transmitowanymi głównie od matki, konsumpcją węglowodanów ulegających fermentacji i nauką właściwych nawyków żywieniowych oraz wczesne wdrożenie zabiegów higienicznych jamy ustnej. Dzieci są poddawane standardowym, okresowym badaniom kontrolnym u lekarza rodzinnego lub pediatry (nie zaś stomatologa, do którego trafiają najczęściej z powodu występującej patologii), dlatego lekarze pierwszego kontaktu powinni być odpowiedzialni za promocję zdrowia jamy ustnej, gdyż mają możliwość interwencji w zakresie stanu zdrowotnego jamy ustnej pacjenta w wieku rozwojowym. Zapobieganie wczesne sprowadzające się do określenia poziomu bakterii próchnicotwórczych w jamie ustnej dziecka i obniżenia ich poziomu przed pojawieniem się oznak choroby jest realizowane w gabinecie stomatologicznym. Również zapobieganie tradycyjne (ang. traditional prevention) polegające na poradach dietetycznych i higienicznych, systematycznym dostarczaniu fluorków do środowiska jamy ustnej, uszczelnianiu bruzd i dołków na powierzchniach zębów oraz stosowaniu preparatów z chlorheksydyną realizowane jest przez stomatologa [3]. Amerykańska Akademia Pediatrii w wydawanych okresowo rekomendacjach przedstawiła propozycje włączenia pediatrów do podstawowej strategii zapobiegania próchnicy zalecając ocenę jamy ustnej dzieci do 6 lat i ich rodziców [1, 2]. W dokumencie tym podkreślono konieczność uświadamiania pediatrom etiologii infekcyjnej, fizjopatologii i czynników ryzyka próchnicy wczesnego dzieciństwa, aby mogli oni podejmować właściwe decyzje dotyczące interwencji i zalecali odbycie pierwszej wizyty w gabinecie stomatologicznym do 1 roku życia dziecka. Rekomendowano także zbieranie informacji o stanie zdrowia jamy ustnej matki w związku z dowodami naukowymi potwierdzającymi przenoszenie bakterii próchnicotwórczych od matki na dziecko. Cel pracy Celem pracy była ocena postawy i wiedzy pediatrów oraz lekarzy rodzinnych dotyczących jamy ustnej pacjentów w wieku rozwojowym, na podstawie badania ankietowego. Materiał i metody W badaniu ankietowym wzięło udział 120 pediatrów i lekarzy rodzinnych uczestniczących w konferencjach związanych z problematyką pediatryczną. Wśród ankietowanych większość (70,8%) stanowiły kobiety (tab. 1). Najwięcej osób było w wieku powyżej 50 lat (40,0%), a następnie w przedziale od 41 do 50 lat (33,3%). Ponad połowa badanych wykonywała zawód powyżej 20 lat. Przeważająca większość respondentów posiadała specjalizację (85,8%), w tym z pediatrii 71,6% i z medycyny rodzinnej 14,2%. Wszyscy lekarze pra- 526
4 2010, 63, 9 Wiedza prozdrowotna T a b e l a 1. Czynniki biograficzne i demograficzne ankietowanych lekarzy Lp. Czynniki biograficzne i demograficzne n % 1 Płeć Kobiety 85 70,8 2 Przedziały wieku (lata) 3 Przedziały lat pracy zawodowej Mężczyźni 35 29,2 do , , , ,0 do , , , , ,7 4 Specjalizacja brak 17 14,2 pediatria I stopnia 27 22,5 pediatria II stopnia lub tytuł specjalisty 59 49,1 medycyna rodzinna 17 14,2 5 Sektor pracy poradnia publicznej opieki zdrowotnej 23 19,2 poradnia publicznej opieki zdrowotnej 1 0,8 +gabinet prywatny szpital/klinika 51 42,5 szpital/klinika+gabinet prywatny 45 37,5 6 Profil praktyki dorośli i dzieci 44 36,7 tylko dzieci 70 58,3 dzieci z określonym typem zaburzenia 6 5,0 7 Miejsce praktyki miasto >100 tys ,2 8 Liczba pacjentów w wieku rozwojowym leczonych tygodniowo miasto tys ,7 miasto <50 tys ,3 wieś 13 10, , , ,8 cowali w publicznej opiece zdrowotnej, w tym 38,3% jednocześnie prowadziło indywidualną praktykę prywatną. Profil praktyki ukierunkowany wyłącznie na leczenie pacjentów w wieku rozwojowym podawało 41,7% respondentów, zaś pozostali połączony z leczeniem osób dorosłych. Powyżej 40 pacjentów w wieku rozwojowym leczyło tygodniowo 55,8% lekarzy. Opracowana specjalnie do badań ankieta składała się z 4 części. Pierwsza (9 punktów) dotyczyła danych biograficznych i demograficznych (wiek, płeć, lata pracy zawodowej, posiadana specjalizacja, sektor pracy, typ prak- 527
5 U. Kaczmarek i in. Czas. Stomatol., tyki oraz liczba dzieci leczonych tygodniowo). Druga część kwestionariusza dotyczyła opinii, jaka jest rola pediatry w promocji zdrowia jamy ustnej oraz ogólnej wiedzy o podstawowych zagadnieniach stomatologicznych (15 pytań), wiedzy o czynnikach przyczynowych próchnicy (8 pytań) i związku próchnicy z chorobami ogólnymi (4 pytania), a także źródeł wiedzy prozdrowotnej, samooceny poziomu wiedzy i deklaracji jej poszerzenia (3 pytania). Udzielanie odpowiedzi polegało na wyborze zgodności z podanym stwierdzeniem (zdecydowanie tak, zdecydowanie nie oraz nie mam zdania) lub zakreśleniu wybranej odpowiedzi. Otrzymane dane analizowano stosując podstawową statystykę opisową oraz obliczono współczynnik korelacji Spearmana w celu określenia współzmienności między danymi biograficzno-demograficznymi, a prawidłowymi odpowiedziami na pytania kwestionariuszowe, za istotny przyjmując poziom p<0,05. Ryc. 1. Odpowiedzi na pytanie: kiedy należy oczyszczać zęby? Wyniki Ryc. 2. Odpowiedzi na pytanie: w jakich zębach i w jakiej grupie wiekowej systematyczne używanie past do zębów z fluorem zapobiega rozwojowi próchnicy? Przeważająca większość badanych uważała, że pediatra i lekarz rodzinny odgrywają istotną rolę w promocji zdrowia (96,7%) i powinni oceniać stan zdrowia jamy ustnej (91,7%). Również większość badanych odpowiedziała prawidłowo na pytania dotyczące ogólnej wiedzy stomatologicznej, z wyjątkiem odpowiedzi na pytanie o lakowaniu zębów mlecznych (tylko ¼ badanych podała prawidłową odpowiedź) i terminu pierwszej wizyty dziecka u stomatologa. Prawidłowej odpowiedzi udzieliło 49,2% osób (tab. 2, ryc. 1-4). Ponad połowa badanych odpowiedziała prawidłowo na pytania sprawdzające wiedzę o czynnikach przyczynowych próchnicy. Większość badanych (82,5%) wiedziała, że próchnica zębów jest chorobą infekcyjną oraz, że bakterie próchnicotwórcze przenoszone są z matki na dziecko (65,8%). Za czynniki sprzyjające rozwojowi próchnicy 94 osoby (78,3%) uznały karmienie dziecka butelką na żądanie, 118 (98,3%) spożywanie sacharozy i 114 (95,0%) konsumpcję skrobi przetworzonej (tab. 3). Większość lekarzy prawidłowo odpowiedziała na pytania dotyczące utrudnienia leczenia niektórych schorzeń ogólnych w następstwie złego stanu uzębienia i higieny jamy ustnej (94,1%) oraz predyspozycji do większej podatności na próchnicę dziecka urodzonego 528
6 2010, 63, 9 Wiedza prozdrowotna T a b e l a 2. Odpowiedzi na pytania dotyczące roli pediatry i ogólnej wiedzy stomatologicznej Lp. Rola pediatry Twierdzenia 1 Pediatra odgrywa istotną rolę w promocji zdrowia jamy ustnej 2 Pediatra powinien oceniać stan zdrowia jamy ustnej Ogólna wiedza stomatologiczna zdecydowanie tak Odpowiedź zdecydowanie nie nie mam zdania 116 (96,7%)* 0 4 (3,3%) 110 (91,7%)* 1 (0,8%) 9 (7,5%) 3 Próchnicy zębów można skutecznie zapobiegać 116 (96,7%)* 1 (0,8%) 3 (2,5%) 4 Występowanie próchnicy jest uwarunkowane 62 ( 51,6%)* 13 (10,9%) 45 (37,5%) rodzinnie 5 Próchnica zębów może być następstwem 111 (92,5%)* 4 (3,3%) 5 (4,2%) niewłaściwego sposobu żywienia dziecka pod względem ilościowym (np. niska podaż wapnia) i błędów w karmieniu (np. karmienie w czasie snu, dokarmianie w nocy) 6 Chorobom przyzębia można skutecznie zapobiegać 106 (88,3%)* 1 (0,8%) 13 (10,9%) 7 Wadom zgryzu można skutecznie zapobiegać 106 (88,3%)* 2 (1,7%) 12 (10,0%) 8 Nawyki ssania niezwiązane z żywieniem 110 (91,7%)* 2 (1,7%) 8 (6,6%) wpływają na nieprawidłowe ustawienie zębów i rozwój wad zgryzu 9 Zła higiena jamy ustnej sprzyja rozwojowi 118 (98,3%)* 0 2 (1,7%) próchnicy 10 Zła higiena jamy ustnej sprzyja rozwojowi 111 (92,5%)* 0 9 (7,5%) zapalenia dziąseł 11 Lakowane są zazwyczaj zęby mleczne 70 (58,3%) 30 (25,0%)* 20 * - odpowiedź prawidłowa. Ryc. 3. Odpowiedzi na pytanie dotyczące terminu pierwszej wizyty dziecka u stomatologa. Ryc. 4. Odpowiedzi na pytanie: kiedy należy rozpocząć oczyszczanie zębów dziecka szczotką? 529
7 U. Kaczmarek i in. Czas. Stomatol., T a b e l a 3. Wiedza o czynnikach przyczynowych próchnicy Odpowiedź dotycząca stopnia zgodności ze stwierdzeniem Stwierdzenie zdecydowanie tak zdecydowanie nie nie mam zdania 1. Próchnica zębów jest chorobą infekcyjną 99 (82,5%)* 9 (7,5%) 12 (10,0%) 2. Próchnica zębów jest chorobą zakaźną przenoszoną z człowieka na człowieka 3. Karmienie piersią nie powoduje rozwoju próchnicy 4. Karmienie butelką stanowi ryzyko rozwoju wad zgryzu 5. Karmienie butelką, zwłaszcza na żądanie stanowi ryzyko rozwoju próchnicy 6. Działanie próchnicotwórcze wykazuje: 61 (50,8%)* 36 (30,0%) 23 (19,2%) 48 (40,0%) 30 (25,0%)* 42 (35,0%) 94 (78,3%)* 5 (4,2%) 21 (17,5%) 80 (66,7%)* 13 (10,8%) 27 (22,5%) sacharoza (cukier stołowy, słodycze) 118 (98,3%)* 2 (1,7%) 0 skrobia przetworzona (chipsy, chrupki, 114 (95,0%)* 3 (2,5%) 3 (2,5%) słodkie pieczywo) skrobia naturalna 50 (41,7%) 32 (26,7%)* 38 (31,6%) laktoza zawarta w mleku 47 (39,2%) 40 (33,3%)* 33 (27,5%) 7. Bakterie próchnicotwórcze przenoszone są od matki na dziecko 79 (65,8%)* 18 (15,0%) 23 (19,2%) * - odpowiedź prawidłowa. przedwcześnie lub/i z niską masą urodzeniową 58,3% (tab. 4). Jednakże odpowiedzi na bardziej szczegółowe pytania dotyczące przyczynowo-skutkowego związku schorzeń jamy ustnej z chorobami ogólnymi ujawniły brak aktualnej wiedzy w tym zakresie (tab. 4). Chociaż większość ankietowanych uznała prawidłowo następstwa zmienionych próchnicowo zębów za możliwą przyczynę rozwoju chorób serca (95,0%) i nerek (68,3%) oraz choroby reumatycznej (75,8%), to ponad 20% badanych nieprawidłowo podało taki związek z zachorowalnością na astmę (24 osoby), alergię (32 osoby) i cukrzycę (26 osób). Źródłem wiedzy w zakresie zdrowia jamy ustnej dla większości lekarzy było profesjonalne piśmiennictwo (67,5%), a następnie kursy podyplomowe (45,0%) i wiadomości nabyte podczas studiów (30,0%) oraz media (23,3%). Spośród badanych, 44 lekarzy (36,7%) oceniło swój poziom wiedzy w zakresie promocji zdrowia jamy ustnej jako bardzo dobry lub dobry, nieco więcej (51osób) jako wystarczający, zaś pozostali jako niezadowalający. Zdecydowana większość ankietowanych (92,5%) wyraziła chęć poszerzenia swojej wiedzy w zakresie zdrowia jamy ustnej. Rozpatrując współzmienności między prawidłowymi odpowiedziami na pytania kwestionariuszowe a danymi biograficzno-demograficznymi badanych stwierdzono tylko nieliczne istotne korelacje związane z wiekiem badanych. Wraz z wiekiem lekarzy wzrastała liczba twierdzących odpowiedzi, że pediatra i lekarz rodzinny powinni oceniać stan zdrowia jamy ustnej pacjenta w wieku rozwojowym (r=0,188, p=0,04) oraz pozytywnych odpowiedzi na pytania dotyczące związ- 530
8 2010, 63, 9 Wiedza prozdrowotna T a b e l a 4. Odpowiedzi na pytania dotyczące związku próchnicy z ogólnym stanem zdrowia Lp. Twierdzenie 1 Zły stan zębów i higieny jamy ustnej utrudnia leczenie niektórych chorób ogólnych 2 Dziecko urodzone przedwcześnie lub/i z niską masą urodzeniową jest bardziej podatne na próchnicę niż dziecko urodzone o czasie z prawidłową masą urodzeniową 3 Próchnica zębów i choroby przyzębia mogą być objawem chorób związanych z przewodem pokarmowym (np. choroba trzewna, choroba Leśniowskiego-Crohna) Odpowiedź zdecydowanie tak zdecydowanie nie nie mam zdania 113 (94,1%)* 2 (1,7%) 5 ( 4,2%) 70 (58,3%)* 2 (1,7%) 48 (40,0%) 98 (81,6%) 2 (1,7%)* 20 (16,7%) * - odpowiedź prawidłowa. ku poziomu higieny jamy ustnej z zapaleniem dziąseł (r=0,218, p=0,01) i terminu rozpoczęcia oczyszczania szczotką zębów dziecka (r=0,183, p=0,04). Natomiast lekarze z młodszych grup wiekowych oraz krótszą praktyką zawodową częściej uznawali swoją wiedzę w zakresie zdrowia jamy ustnej za niewystarczającą (odpowiednio r=-0,237, p=0,008 i r=- -0,209, p=0,02). Omówienie wyników i dyskusja Uzyskane wyniki badań pomagają określić postawę pediatrów i lekarzy rodzinnych dotyczącą opieki nad stanem jamy ustnej dzieci oraz ich wiedzę w zakresie zdrowia jamy ustnej. Niemal wszyscy respondenci wyrazili przekonanie, że są odpowiedzialni za zapobieganie chorobom jamy ustnej, co stanowi potwierdzenie stanowisk pediatrów w innych krajach. Podobny odsetek pozytywnych odpowiedzi (92%) uzyskali Emerich i Wyszkowski [12] oceniając postawę polskich pediatrów. Z badań Lewisa i wsp. [17] amerykańskich pediatrów wynika, że przeważająca większość z nich (92,2%) uważała ocenę stanu uzębienia i udzielanie porad w zakresie zdrowia jamy ustnej za część rutynowego badania zdrowego dziecka. Natomiast późniejsza ocena ujawniła przekonanie niektórych pediatrów (36%) również o konieczności oceny jamy ustnej rodziców dziecka [6]. Jak wynika z badania Di Giuseppe i wsp. [8] niemal wszyscy pediatrzy (94,8%) praktykujący we Włoszech uznali za istotną swoją rolę w zapobieganiu chorobom jamy ustnej u pacjentów w wieku rozwojowym i potrzebę okresowego badania jamy ustnej (96,6%). Można oczekiwać, że lekarze medycyny, którzy posiadają wyższy poziom wiedzy na temat głównych czynników przyczynowych chorób jamy ustnej wykażą większe zainteresowanie stanem zdrowotnym jamy ustnej pacjentów, tym bardziej, że przeważająca większość badanych wyraziła przekonanie, że można skutecznie zapobiegać rozwojowi próchnicy zębów (96,7%), chorobom przyzębia (88,3%) i wadom zgryzu (88,3%). Częstość tych odpowiedzi była zbliżona do odpowiedzi udzielonych przez pediatrów włoskich (odpowiednio 95,0%, 71,4% i 55,2%) [8], którzy podobnie jak polscy pediatrzy oceniani w innym badaniu rozpoznali związek przyczynowy złego pozio- 531
9 U. Kaczmarek i in. Czas. Stomatol., mu higieny jamy ustnej z rozwojem próchnicy i zapaleń dziąseł [12]. Mniej lekarzy (51,6%) niż w badaniu pediatrów wykonanym przez Emerich i Wyszkowskiego [12] (90%) uznało rodzinne występowanie próchnicy za czynnik przyczynowy próchnicy u dziecka. Nie wszyscy lekarze byli świadomi, że próchnica zębów jest zakaźną chorobą i że dziecko nabywa infekcję od matki. W porównaniu z pediatrami brazylijskimi, nieco niższy odsetek zbadanych w obecnej pracy lekarzy uznał próchnicę za chorobę infekcyjną (82,5% vs. 86,28%) i transmisyjną (50,8% vs. 56,87%) [11]. Na pytanie dotyczące przenoszenia bakterii próchnicotwórczych z jamy ustnej matki do jamy ustnej dziecka w badaniu własnym odpowiedziało prawidłowo 65,8% osób, co przewyższa odpowiedzi pediatrów z USA (39,5%) oraz pediatrów i lekarzy rodzinnych z Kanady (23,7%) [17, 20]. Zatem można przyjąć, że niektórzy lekarze nie zwracali uwagi na praktyki powodujące przenoszenie bakterii próchnicotwórczych, tj.: oblizywanie łyżeczki lub smoczka dziecka przez matkę, albo dmuchanie na pożywienie dziecka w celu ochłodzenia. Dane własne wskazują, że wiedza większości badanych o związku przyczynowym spożywania cukrów z próchnicą jest prawidłowa, ale bardziej problematyczna jest wiedza o innych czynnikach ryzyka, np. karmieniu butelką. Podobnie wysoki odsetek badanych prawidłowo identyfikował próchnicotwórczość sacharozy (98,3%) i przetworzonej skrobi (95,0%), ale tylko niewielu ankietowanych udzieliło prawidłowej odpowiedzi dotyczącej skrobi naturalnej (26,7%) i laktozy zawartej w mleku (15,0%). Dane własne wskazują na niższy odsetek badanych świadomych rozwoju próchnicy związanej z karmieniem butelką (66,7%) niż pediatrów belgijskich (73%) oraz pediatrów (80,5%) i lekarzy rodzinnych (72,8%) z Kanady [4, 20]. Termin rozpoczęcia oczyszczania zębów dziecka szczotką prawidłowo podało 86,7% lekarzy, znacznie więcej niż pediatrzy brazylijscy (26,31%) [11]. Wdrożenie w odpowiednim czasie i systematyczne wykonywanie zabiegów higienicznych jamy ustnej jest istotne w dalszym życiu, gdyż nabyte w dzieciństwie dobre nawyki higieniczne są utrzymywane przez całe życie. Zgodnie z obecnymi zaleceniami, pierwsza wizyta dziecka u stomatologa powinna mieć miejsce między 6 a 12 miesiącem życia. Prawidłowej odpowiedzi na to pytanie udzieliło znacznie więcej badanych w niniejszej pracy lekarzy (49,2%), niż pediatrzy w badaniu Emerich i Wyszkowskiego (10%), pediatrzy z USA w Wirginii (5%), w narodowych badaniach (14,6%), w badaniach rezydentów w zakresie pediatrii (23%) i pediatrów z Kanady (2,7%), ale mniej niż pediatrów brazylijskich (96,0%) [5, 6, 11, 12, 17, 20]. Przekonanie, że systematyczne stosowanie past do zębów z fluorem zapobiega rozwojowi próchnicy w zębach mlecznych i stałych wyraziło 98 (81,7%) badanych. Jednakże zdaniem respondentów zróżnicowana wiekowo jest efektywność ich używania, największa u dzieci - 65 osób (54,2%), następnie u dorosłych - 56 osób (46,7%), a najmniejsza u młodzieży 15 osób (12,5%). Sugeruje to brak zrozumienia kategoryzacji odpowiedzi. Pomimo deklarowanej wiedzy na temat lakowania zębów tylko niewielki odsetek lekarzy potrafił prawidłowo odpowiedzieć na podstawowe pytanie dotyczące stosowania uszczelniaczy bruzd (25,0%). Wiedzę w tym zakresie miało więcej pediatrów belgijskich (39%) i amerykańskich (62,7%) [4, 17]. Jeśli pediatrzy i lekarze rodzinni mają udzielać profesjonalnych porad w zakresie zdrowia jamy ustnej swoim pacjentom, to powinni posiadać 532
10 2010, 63, 9 Wiedza prozdrowotna właściwą i aktualną wiedzę o działaniach zapobiegawczych w stomatologii. Od wielu lat dobrze udokumentowane jest wzajemne oddziaływanie stanu zdrowotnego jamy ustnej na ogólny stan zdrowia organizmu. Większość ankietowanych udzieliła prawidłowych odpowiedzi na ogólnie sformułowane pytania w tym zakresie, ale odpowiedzi na bardziej szczegółowe pytania ujawniły brak aktualnej wiedzy. Około 80% badanych było przekonanych, że próchnica zębów i choroby przyzębia są objawami choroby trzewnej (celiakia) i choroby Leśniowskiego-Crohna. Natomiast zgodnie z obecnym stanem wiedzy, najczęstszymi zmianami w jamie ustnej towarzyszącymi chorobie trzewnej są hipoplazja szkliwa oraz patologia błony śluzowej jamy ustnej w postaci nawracających aft i zapalenia języka, zaś w chorobie Leśniowskiego-Crohna różnorodne zmiany w błonie śluzowej w postaci obrzęku warg, hiperplazji i owrzodzeń. Ponadto 1/5 badanych nieprawidłowo podała związek próchnicy zębów z zachorowalnością na astmę, alergię i cukrzycę [15, 19, 21]. W samoocenie, większość respondentów (79,2%) oceniło poziom posiadanej wiedzy w zakresie promocji zdrowia jamy ustnej za wystarczający lub wyższy, nabyty głównie w oparciu o piśmiennictwo profesjonalne (67,5%) lub kursy podyplomowe (45,0%) i studia (30,0%). Przeważająca większość (92,5%) wyraziła zainteresowanie poszerzeniem swojej wiedzy. Podobnie z oceny Emerich i Wyszkowskiego [12] wynikało, że polscy pediatrzy wiedzę o profilaktyce chorób jamy ustnej czerpią głównie z czasopism profesjonalnych (56%) oraz kursów lub konferencji (43%). Źródłami wiedzy stomatologicznej dla pediatrów belgijskich są broszury lub szkolenia podyplomowe (71%), zaś dla amerykańskich, szkolenia w trakcie studiów, rezydentury i ustawicznego kształcenia zawodowego [4, 18]. Podsumowanie W podsumowaniu można stwierdzić, że uzyskane dane wskazują na pozytywną postawę pediatrów i lekarzy medycyny rodzinnej dotyczącą aktywnej realizacji promocji zdrowia jamy ustnej u pacjentów w wieku rozwojowym. Lekarze ci identyfikują także bariery ograniczające ich efektywność w działaniach promocyjnych spowodowane niedokładną znajomością podstawowych zasad związanych z zapobieganiem chorobom jamy ustnej, zwłaszcza opartych na nowych dowodach naukowych. Jeśli pediatrzy i lekarze rodzinni mają udzielać porad w zakresie zdrowia jamy ustnej swoim pacjentom, to powinni mieć odpowiednią i aktualną wiedzę o działaniach zapobiegawczych w stomatologii. Należy zatem zwiększyć i uaktualnić ich wiedzę zarówno teoretyczną jak i praktyczną w tym zakresie w ramach kształcenia przeddyplomowego i ustawicznego podyplomowego oraz specjalizacyjnego. Piśmiennictwo 1. American Academy of Pediatrics. Policy statement: Oral Health Risk Assessment Timing and Establishment of the Dental Home. Pediatrics 2003, 111: American Academy of Pediatrics. Policy statement: Preventive Oral Health Intervention for Pediatricians. Pediatrics 2008, 122: Anderson M H, Bratthall D, Einwag J, Elderton R J, Ernst C P, Levin R P, Tynelius-Bratthall G., Willershausen-Zonnchen B.: Professional prevention in dentistry. Advances in Dentistry 1. Williams & Wilkins Bottenberg P, Van Melckebeke L, Louckx F, Vandenplas Y: Knowledge of Flemish paediatricians about children s oral health-re- 533
11 U. Kaczmarek i in. Czas. Stomatol., sults of a survey. Acta Paediatr 2008, 97: Brickhouse T H, Unkel J H, Kancitis I, Best A M, Davis R D: Infant oral health care: a survey of general dentists, pediatric dentists, and pediatricians in Virginia. Paediatr Dent 2008, 30: Caspary G, Krol D M, Boulter S, Keels M A, Romano-Clarke G: Perceptions of Oral Health Training and Attitudes Toward Performing Oral Health Screenings Among Graduating Pediatric Residents. Pediatrics 2008, 122: e465-e Douglass A B, Douglass J M, Krol D M: Educating pediatricians and family physicians in children s oral health. Acad Paediatr 2009, 9: Di Giuseppe G, Nobile C G A, Marinelli A, Angelillo I F: Knowledge, attitude and practices of pediatricians regarding the prevention of oral disease in Italy. BMC Public Health 2006, 6: Ditto M R, Jones J E, Sanders B, Weddell J A, Jackson R, Tomlin A: Pediatrician s role in children s oral health: an Indiana survey. Clin Pediatr 2010, 49: Douglass A B, Douglass J M, Krol D M: Educating pediatricians and family physicians in children s oral health. Acad Pediatr 2009, 9: Eiras dela Coleta K, Pereira Neto J S, Borges de Aranjo Magnani M B, Nouer D F: The role of pediatrician in promoting oral health. Braz J Oral Sci 2005, 4: Emerich K, Wyszkowski J: Profilaktyka chorób jamy ustnej w świadomości polskich pediatrów. Dent Med Probl 2009, 46: Gift H C, Milton B, Walsh V: Physicians and caries prevention: results of a physician survey on preventive dental services. JAMA 1984, 252: Hallas D, Shelley D: Role of pediatric nurse practitioners in oral health care. Acad Pediatr 2009, 9: Jasyk D, Paradowska A: Objawy choroby Leśniowskiego-Crohna w jamie ustnej. Dent Med Probl 2008, 45: Koranyi K, Rasnake L K, Tarnowski K J: Nursing bottle weaning and prevention of dental caries: a survey of pediatricians. Pediatr Dent 1991, 13: Lewis C W, Grossman D C, Domoto P K, Deyo R A: The role of the pediatrician in the oral health of children: A national survey. Pediatrics 2000, 106: E Lewis C W, Boulter S, Keels M A, Krol D M, Mouradian W E, O Connor K G, Quinonez R B: Oral health and pediatricians: results of a national survey. Acad Paediatr 2009, 9: Malahias T, Cheng J, Brar P, Minaya M T, Peter H R, Green P H R: The association between celiac disease, dental enamel defects, and aphthous ulcers in a United States cohort. J Clin Gastroenterol 2009, 44: Prakash P, Lawrence H P, Harvey B J, McIsaac W J, Limeback H, Leake J L: Early childhood caries and infant oral health: Pediatricians` and family physicians` knowledge, practices and training. Paediatr Child Health 2006, 11: Postek-Stefańska L, Kalacińska J, Wacławczyk A, Kupczyński P: Stan zdrowia jamy ustnej u pacjentów z celiakią. Dent Med Probl 2009, 46: Schulte J R, Druyan M E, Hagen J C: Early childhood tooth decay. Pediatric interventions. Clin Pediatr (Phila) 1992, 31: Sanchez O M, Childres N K, Fox L, Bradley E: Physicians views on pediatric preventive dental care. Pediatr Dent 1997, 19: Adres autorów: Wrocław, ul. Krakowska 26 Tel./Fax: ukaczm@stom.am.wroc.pl Paper received 6 May 2010 Accepted 11 November
Ocena wyników ankiet wypełnionych przez pediatrów i lekarzy rodzinnych dotyczących zdrowia jamy ustnej
Czas. Stomatol., 2010, 63, 11, 693-702 2010 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Ocena wyników ankiet wypełnionych przez pediatrów i lekarzy rodzinnych dotyczących zdrowia jamy ustnej Evaluation
Bardziej szczegółowoCHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE.
CHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE Próchnica zębów o przewlekła, bakteryjna, wieloczynnikowa choroba zakaźna, która aktualnie pozostaje najczęstszym schorzeniem wieku dziecięcego,
Bardziej szczegółowoZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY U DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH. Opracowanie
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej oraz ze środków Ministerstwa Zdrowia ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Bardziej szczegółowodr Przemysław Bury Centrum Stomatologii Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Projekt badań profilaktycznych z zakresu zdrowia jamy ustnej, skierowany do dzieci uczęszczających w roku szkolnym 2010/2011 do klas I i VI szkół podstawowych prowadzonych przez Gminę Śrem Opracowanie:
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki próchnicy zębów u dzieci w wieku przedszkolnym, 3-5 lat
Program profilaktyki próchnicy zębów u dzieci w wieku przedszkolnym, 3-5 lat 1. Podstawy prawne działań Gminy w obszarze zdrowia publicznego 1. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Rozdział
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Bardziej szczegółowoProgram zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym
Program zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym Program zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym powstał we współpracy z Wojewódzkim Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi oraz Konsultantem
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
Załącznik nr 1 do Umowy Nr z dnia 2011 roku PROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Łódź, listopad 2009 roku Wprowadzenie Program zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym powstał
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 56/2014 z dnia 22 kwietnia 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyczny dotyczący profilaktyki próchnicy
Bardziej szczegółowoZachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 5 Zachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej Incidence of caries in preschool children living in
Bardziej szczegółowoProblemy stomatologiczne polskich dzieci i młodzieży propozycje działań do rozważenia
Problemy stomatologiczne polskich dzieci i młodzieży propozycje działań do rozważenia Posiedzenie Plenarne Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia Warszawa 15.12.2010r. prof.. dr hab.. Barbara Adamowicz-Klepalska
Bardziej szczegółowoPróchnica zębów. Antonina Kawecka PSSE w Kamieniu Pomorskim 2015roku
Antonina Kawecka PSSE w Kamieniu Pomorskim 2015roku Rodzaje zębów Zęby (łac. dens ząb, l.mn. dentes) złożone, twarde twory anatomiczne w jamie ustnej. Stanowią element układu trawienia i służą do rozdrabniania
Bardziej szczegółowoProfilaktyka próchnicy u kobiet ciężarnych zalecenia dla lekarzy stomatologów
Profilaktyka próchnicy u kobiet ciężarnych zalecenia dla lekarzy stomatologów W 2014 roku, z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej i firmy Colgate powołany został Polski Oddział Sojuszu
Bardziej szczegółowoPremature loss of milk teeth by preschool children
Premature loss of milk teeth by preschool children Przedwczesna utrata zębów mlecznych u dzieci przedszkolnych Ewa Ogłodek, Danuta Moś stres maxeve@ caries of deciduous teeth in children is an important
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
PROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Program powstał we współpracy z Wojewódzkim Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi oraz Konsultantem Wojewódzkim w dziedzinie stomatologii dziecięcej,
Bardziej szczegółowoM I N I S T R A Z D R O W I A 1) z dnia r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego
Projekt z dnia 9 września 2017 r. R O Z P O R Z Ą D Z E N I E M I N I S T R A Z D R O W I A 1) z dnia... 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 264/2013 z dnia 21 października 2013 r. o projekcie programu Program profilaktyki próchnicy dla dzieci w wieku
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki próchnicy dla dzieci w wieku 12 lat z terenu Miasta Kościerzyna na lata
Program profilaktyki próchnicy dla dzieci w wieku 12 lat z terenu Miasta Kościerzyna na lata 2017-2019 UCHWAŁA NR XXXVII/./2016 RADY MIASTA KOŚCIERZYNA z dnia 26 października 2016 r. w sprawie przystąpienia
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 55/2014 z dnia 22 kwietnia 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyki próchnicy zębów, skierowany do dzieci
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr RADY MIEJSKIEJ w ŁODZI z dnia...
UCHWAŁA Nr RADY MIEJSKIEJ w ŁODZI z dnia... Druk BRM nr 118/2011 Projekt z dnia... 2011 r. w sprawie przyjęcia Miejskiego Programu Profilaktyki Próchnicy Dla Dzieci i Młodzieży do 18 roku życia. Na podstawie
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 129/2012 z dnia 16 lipca 2012 r. o projekcie programu Program profilaktyki próchnicy u dzieci na lata 2013-2015
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
PROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Program powstał we współpracy z Wojewódzkim Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi oraz Konsultantem Wojewódzkim w dziedzinie stomatologii dziecięcej,
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XXXIX/291/2014 RADY GMINY W DOBRONIU. z dnia 24 kwietnia 2014 r. w sprawie przyjęcia do realizacji programu zdrowotnego na rok 2014
UCHWAŁA NR XXXIX/291/2014 RADY GMINY W DOBRONIU z dnia 24 kwietnia 2014 r. w sprawie przyjęcia do realizacji programu zdrowotnego na rok 2014 Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 8 marca 1990
Bardziej szczegółowoRyzyko próchnicy? Nadwrażliwość zębów? Choroby dziąseł? Profilaktyka u dzieci. Co może dać Ci profilaktyczne dbanie o zęby?
3M ESPE Skuteczna ochrona jamy ustnej Ryzyko próchnicy? Choroby dziąseł? Nadwrażliwość zębów? Profilaktyka u dzieci Co może dać Ci profilaktyczne dbanie o zęby? Drogi Pacjencie, Czy odczuwasz ból podczas
Bardziej szczegółowoWSTĘP PRZYGOTOWANIE BADAŃ
Raport z realizacji Programu profilaktyki próchnicy skierowanego do dzieci uczęszczających w roku szkolnym 2009/2010 do klas I i VI szkół podstawowych finansowanego przez Miasto Poznań WSTĘP Stomatologiczne
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 133/2012 z dnia 16 lipca 2012 r. o projekcie programu Program profilaktyczny zapobieganie chorobie próchnicowej
Bardziej szczegółowoStan zdrowia jamy ustnej i opieka stomatologiczna dla dzieci i młodzieży w Polsce
Stan zdrowia jamy ustnej i opieka stomatologiczna dla dzieci i młodzieży w Polsce prof. dr n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk Konsultant krajowy w dziedzinie stomatologii dziecięcej Zakład Stomatologii Dziecięcej
Bardziej szczegółowokwestionariusze badania ankietowego, karta badania, broszura informacyjna dla pacjentek,
Dr hab. o. med. Jerzy Krupiński, emeryt. profesor oadzw. ŚUM Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej z Endodoocją ŚUM w Katowicach Kraków, 5 kwietnia 2018 Recenzja pracy doktorskiej lek. dent. Marty
Bardziej szczegółowoUrząd Miejski Łaziska Górne. Plac Ratuszowy 1. 43 170 Łaziska Górne. woj. śląskie. nazwa programu zdrowotnego:
Załącznik nr 1 do Uchwały Nr. Rady Miejskiej w Łaziskach Górnych z dnia.. Urząd Miejski Łaziska Górne Plac Ratuszowy 1 43 170 Łaziska Górne woj. śląskie nazwa programu zdrowotnego: PROFILAKTYKA PRÓCHNICY
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XXIX/355/2016 RADY MIEJSKIEJ KALISZA. z dnia 27 października 2016 r.
UCHWAŁA NR XXIX/355/2016 RADY MIEJSKIEJ KALISZA z dnia 27 października 2016 r. w sprawie przyjęcia Programu polityki zdrowotnej profilaktyki stomatologicznej wśród dzieci pięcioletnich- zamieszkałych na
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 293/2013 z dnia 10 grudnia 2013 r. o projekcie Programu profilaktyki stomatologicznej prowadzony w latach 2013-2015
Bardziej szczegółowo, Anna Turska-Szybka. Świadomość kobiet ciężarnych na temat zapobiegania próchnicy wczesnego dzieciństwa
PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2015, 52, 1, 93 100 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Martyna Sienicka 1, A D 2, A, E, F, Anna Turska-Szybka Świadomość
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 130/2012 z dnia 16 lipca 2012 r. o projekcie programu Intensyfikacja zapobiegania próchnicy dzieci i młodzieży
Bardziej szczegółowoSTOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA
STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA Stomatologia zachowawcza- zajmuje się metodami zachowania naturalnych właściwości zębów, które zostały utracone na skutek działania bodźców zewnętrznych. Najgroźniejszym z nich
Bardziej szczegółowoJakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska
Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu VII Zjazd PTNefD, Łódź 2015 1 Jakość życia
Bardziej szczegółowoAkcji Profilaktyki Stomatologicznej
Rada Opolskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Dyrekcja Opolskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ zaprasza do kontynuacji w nowym roku szkolnym 2016/2017 Akcji Profilaktyki Stomatologicznej.
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 150/2016 z dnia 9 sierpnia 2016 r. o projekcie programu polityki
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR LV/563/14 RADY MIASTA OTWOCKA z dnia 26 sierpnia 2014 r.
UCHWAŁA NR LV/563/14 RADY MIASTA OTWOCKA z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie przyjęcia do realizacji zdrowotnego programu edukacyjnego w zakresie profilaktyki próchnicy i wad zgryzu u dzieci w wieku 6
Bardziej szczegółowoJama ustna zwierciadłem organizmu
Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej Jama ustna zwierciadłem organizmu Anna Lella Przewodnicząca Komisji ds. Współpracy Międzynarodowej NRL Prezydent ERO-FDI Dlaczego o tym mówimy? FDI podaje kluczowe fakty
Bardziej szczegółowoRAPORT Z PRZEBIEGU BADAŃ PRZESIEWOWYCH MOJE DZIECKO NIE CHRAPIE WYKONYWANEGO PRZEZ FUNDACJĘ ZDROWY SEN. PROGRAM POD PATRONATEM
RAPORT Z PRZEBIEGU BADAŃ PRZESIEWOWYCH MOJE DZIECKO NIE CHRAPIE WYKONYWANEGO PRZEZ FUNDACJĘ ZDROWY SEN. PROGRAM POD PATRONATEM WIELKIEJ ORKIESTRY ŚWIĄTECZNEJ POMOCY Warszawa dnia 2014-05-08 Opracowanie:
Bardziej szczegółowoAktualny stan wiedzy na temat indywidualnej profilaktyki fluorkowej choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży
Aktualny stan wiedzy na temat indywidualnej profilaktyki fluorkowej choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży Niezależny Panel Ekspertów Prof. dr hab. n. med. Barbara Adamowicz - Klepalska Prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoGMINNA JABŁONNA REALIZACJA GMINNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI I PROMOCJI ZDROWIA W ROKU 2016 STOMATOLOGIA RAPORT Z BADANIA ANKIETOWEGO
GMINNA JABŁONNA REALIZACJA GMINNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI I PROMOCJI ZDROWIA W ROKU 216 STOMATOLOGIA RAPORT Z BADANIA ANKIETOWEGO Celem przeprowadzenia ankiety było poznanie opinii na temat realizacji
Bardziej szczegółowoAneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwoleń na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwoleń na dopuszczenie do obrotu Wnioski naukowe Uwzględniając sprawozdanie oceniające PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie (PSUR) dotyczących
Bardziej szczegółowoWyniki badania profilaktyki lekarskiej w zakresie porad żywieniowych dla dzieci do lat 3
Warszawa, 29 maja 2013 roku Wyniki badania profilaktyki lekarskiej w zakresie porad żywieniowych dla dzieci do lat 3 Cele badania Badanie przeprowadzono w celu poznania dodatkowych przyczyn złej sytuacji
Bardziej szczegółowomgr Jarosława Belowska
mgr Jarosława Belowska BADANIA NAUKOWE W PRAKTYCE PIELĘGNIARSKIEJ - OCENA WPŁYWU KSZTAŁCENIA NA ODLEGŁOŚĆ NA WIEDZĘ I POSTAWY PIELĘGNIAREK WOBEC PRAKTYKI ZAWODOWEJ OPARTEJ NA DOWODACH NAUKOWYCH Streszczenie
Bardziej szczegółowoWyniki Monitoringu Stanu Zdrowia Jamy Ustnej populacji młodych dorosłych w Polsce w 2012 roku
Borgis Wyniki Monitoringu Stanu Zdrowia Jamy Ustnej populacji młodych dorosłych w Polsce w 2012 roku *Izabela Strużycka 1, Maria Wierzbicka 2, Elżbieta Jodkowska 3, Ewa Rusyan 3, Michał Ganowicz 4, Katarzyna
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoWydział Lekarski UM w Łodzi Kierunek lekarsko dentystyczny Kierunek Stomatologia Nazwa Przedmiotu Stomatologia dziecięca i profilaktyka
Wydział Lekarski UM w Łodzi Kierunek lekarsko dentystyczny Kierunek Stomatologia Nazwa Przedmiotu Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna Jednostka prowadząca zajęcia Katedra i Zakład Stomatologii
Bardziej szczegółowoSYLABUS. rok akademicki 2016/2017
SYLABUS rok akademicki 2016/2017 Nazwa przedmiotu/modułu Nazwa jednostki/-ek w której/ -ych jest Zakład Stomatologii Dziecięcej przedmiot realizowany e-mail jednostki stdzieci@umb.edu.pl Wydział Lekarski
Bardziej szczegółowoNZOZ CENTRUM UŚMIECHU PRÓCHNICA ZĘBÓW. lek. dent. Joanna Goraś lek. dent. Paulina Pieniążek
PRÓCHNICA ZĘBÓW lek. dent. Joanna Goraś lek. dent. Paulina Pieniążek Czym jest próchnica? Jest chorobą zakaźną tkanek twardych zęba wywołaną przez bakterie. Aby doszło do rozwoju próchnicy muszą zaistnieć
Bardziej szczegółowoPolski Oddział ACFF Powiedz STOP próchnicy już DZIŚ dla zdrowych zębów w przyszłości
Polski Oddział ACFF Powiedz STOP próchnicy już DZIŚ dla zdrowych zębów w przyszłości Czym jest Światowy Dzień Przyszłości Wolnej od Próchnicy? Światowy Dzień Przyszłości Wolnej od Próchnicy (World Cavity-Free
Bardziej szczegółowoOcena zachowań prozdrowotnych w zakresie higieny jamy ustnej obywateli
Uniwersytet Medyczny w Lublinie lek. dent. Adriana Kleinert Ocena zachowań prozdrowotnych w zakresie higieny jamy ustnej obywateli polskich przebywających za granicą Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 56/2016 z dnia 11 kwietnia 2016 r. o projekcie programu polityki
Bardziej szczegółowoRok akademicki 2015/2016. Dr hab. n. med. Prof.UR Bogumił Lewandowski
Rok akademicki 05/06 () Nazwa Propedeutyka stomatologiczna w pracy położnej () Nazwa jednostki prowadzącej Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego przedmiot Katedra: Położnictwa (3) Kod - (4) Studia
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 269/2014 z dnia 24 listopada 2014 r. o projekcie programu Projekt programu profilaktyki próchnicy lakowanie zębów
Bardziej szczegółowoAnna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę
Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów
Bardziej szczegółowoSpis treści CZĘŚĆ I PROPEDEUTYKA STOMATOLOGII
Spis treści CZĘŚĆ I PROPEDEUTYKA STOMATOLOGII 1. Poradnia stomatologiczna wyposażenie Teresa Chodacka......... 15 Wyposażenie podstawowe............................. 16 Wyposażenie pomocnicze.............................
Bardziej szczegółowoProblem zdrowotny. Cel główny
Opis programu polityki zdrowotnej Gminy Miasta Szczecin na lata 2017-2020. pn.,,zapobieganie próchnicy wśród dzieci klas VI uczęszczających do szczecińskich szkół podstawowych. Problem zdrowotny 1.Opis
Bardziej szczegółowoSylabus na rok 2014-2015
Sylabus na rok 04-05 () Nazwa przedmiotu Propedeutyka stomatologiczna w pracy położnej () Nazwa jednostki prowadzącej Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego przedmiot Katedra: Położnictwa (3) Kod
Bardziej szczegółowoHIGIENISTKA STOMATOLOGICZNA
HIGIENISTKA STOMATOLOGICZNA Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie higienistka stomatologiczna będzie przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1. Przygotowywania gabinetu i stanowiska
Bardziej szczegółowoPACJENT W GABINECIE MEDYCYNY ESTETYCZNEJ - OCZEKIWANIA I ŹRÓDŁA INFORMACJI
PODYPLOMOWA SZKOŁA MEDYCYNY ESTETYCZNEJ POLSKIEGO TOWARZYSTWA LEKARSKIEGO W WARSZAWIE EDYCJA 2009-2011 PACJENT W GABINECIE MEDYCYNY ESTETYCZNEJ - OCZEKIWANIA I ŹRÓDŁA INFORMACJI Lek. med. Piotr Siennicki
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoWykaz profilaktycznych świadczeń stomatologicznych dla dzieci i młodzieży do ukończenia. do ukończenia 19. roku życia oraz warunki ich realizacji
Załącznik nr 10 Wykaz profilaktycznych świadczeń stomatologicznych dla dzieci i młodzieży do ukończenia 19. roku oraz warunki ich realizacji Tabela nr 1 Wykaz profilaktycznych świadczeń stomatologicznych
Bardziej szczegółowoCHOROBY PRZYZĘBIA jak zmotywować pacjenta do zmiany nawyków?
CHOROBY PRZYZĘBIA jak zmotywować pacjenta do zmiany nawyków? BADANIE EPIDEMIOLOGICZNE Tylko 1,7% populacji dorosłych Polaków nie wymaga działań profilaktyczno-leczniczych w zakresie chorób przyzębia 1,7%
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki próchnicy dla dzieci miasta Katowice
Program profilaktyki próchnicy dla dzieci miasta Katowice Okres realizacji programu: 2014-2020 Autor programu: - dr hab. n. med. Lidia Postek-Stefańska Opinia Agencji Technologii Medycznych: - pozytywna
Bardziej szczegółowoKonsultant Krajowy w Dziedzinie Periodontologii Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia Warszawski Uniwersytet Medyczny
Konsultant Krajowy w Dziedzinie Periodontologii Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia Warszawski Uniwersytet Medyczny Warszawa sluzowki@wum.edu.pl ul. Miodowa 18, 00-246 tel/fax: (22) 502-20-36; e-mail:
Bardziej szczegółowoUwagi I. Jakość 1. Personel 1.1. Lekarz dentysta, który posiada specjalizację II 15 Jedna stopnia lub tytuł specjalisty w określonej
Załącznik nr 7 Wykaz szczegółowych kryteriów wyboru ofert wraz z wyznaczającymi je warunkami oraz przypisaną im wartością w rodzaju leczenie stomatologiczne Tabela nr 1 - LECZENIE STOMATOLOGICZNE 1. Przedmiot
Bardziej szczegółowoSpis treści Spis treści. Słowo wstępne. Podziękowania Autorzy. 1 Ocena pacjenta w wieku rozwojowym 1
v Słowo wstępne Przedmowa Podziękowania Autorzy xi xiii xiv xv 1 Ocena pacjenta w wieku rozwojowym 1 Co to jest stomatologia dziecięca? 1 Badanie pacjenta 2 Ostateczne rozpoznanie 7 Szacowanie ryzyka choroby
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Bardziej szczegółowoKOMPETENCJE WYMAGANE DO WYKONYWANIA ZAWODU LEKARZA DENTYSTY W UNII EUROPEJSKIEJ
MAJ 2009 REZOLUCJA RADY EUROPEJSKICH LEKARZY DENTYSTÓW (CED) KOMPETENCJE WYMAGANE DO WYKONYWANIA ZAWODU LEKARZA DENTYSTY W UNII EUROPEJSKIEJ WPROWADZENIE Lekarz dentysta jest podstawowym świadczeniodawcą
Bardziej szczegółowoIle pracują lekarze i lekarze dentyści w Polsce?
Ile pracują lekarze i lekarze dentyści w Polsce? Aneks do raportu z badania opinii środowiska lekarskiego: Podsumowanie najważniejszych wyników dla 10. najliczniejszych specjalizacji Warszawa, marzec 2018
Bardziej szczegółowoDr hab. n. med. Prof.UR Bogumił Lewandowski
() Nazwa przedmiotu Propedeutyka stomatologiczna w pracy położnej () Nazwa jednostki prowadzącej Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego przedmiot Katedra: Położnictwa (3) Kod przedmiotu - (4) Studia
Bardziej szczegółowoDziennik Ustaw 54 Poz. 193
Dziennik Ustaw 54 Poz. 193 Załącznik nr 10 WYKAZ PROFILAKTYCZNYCH ŚWIADCZEŃ STOMATOLOGICZNYCH DLA DZIECI I MŁODZIEŻY DO UKOŃCZENIA 19. ROKU ŻYCIA ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Tabela nr 1 Wykaz profilaktycznych
Bardziej szczegółowoMaria Borysewicz Lewicka 1, Magdalena Wochna-Sobańska 2
Czas. Stomatol., 2007, LX, 6, 377-383 2007 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Stomatologiczne zachowania prozdrowotne ludności Polski w świetle badań epidemiologicznych wykonanych w roku
Bardziej szczegółowoCzęść I Choroba próchnicowa 1. Rozdział 1 Kliniczna kariologia i stomatologia zachowawcza w XXI wieku 3
Spis treści [Kolorowe tablice zamieszczone są po stronach 78 i 302] Przedmowa: wskazówki redaktorów dotyczące korzystania z książki Przedmowa do wydania polskiego Autorzy XI XVI XVII Część I Choroba próchnicowa
Bardziej szczegółowoSMART M PRO LASER DIODOWY W CODZIENNEJ PRAKTYCE
SMART M PRO LASER DIODOWY W CODZIENNEJ PRAKTYCE SZKOLENIE LASEROWE 23 LISTOPADA 2017, KRAKÓW Zapraszamy do udziału w szkoleniu ze światowej sławy ekspertem w dziedzinie Stomatologii Laserowej Prof. Giovanni
Bardziej szczegółowoStan zdrowia jamy ustnej młodzieży w wieku 18 lat. Tabela 1. Liczba osób w wieku 18 lat zbadanych w poszczególnych województwach.
Stan zdrowia jamy ustnej młodzieży w wieku 18 lat Tabela 1. Liczba osób w wieku 18 lat zbadanych w poszczególnych województwach. Województwo ogółem dolnośląskie 250 kujawsko-pomorskie 299 lubelskie 313
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 93/2015 z dnia 7 maja 2015 r. o projekcie programu Gminny program
Bardziej szczegółowoRaport z realizacji program zapobieganie nadwadze i otyłości oraz innym zaburzeniom okresu rozwojowego u dzieci i młodzieży szkolnej w latach
Raport z realizacji program zapobieganie nadwadze i otyłości oraz innym zaburzeniom okresu rozwojowego u dzieci i młodzieży szkolnej w latach 2012-2017 realizowanego wspólnie z Wydziałem Zdrowia Urzędu
Bardziej szczegółowodystrybucji serotypów powodujących zakażenia inwazyjne w poszczególnych grupach wiekowych zapadalność na IChP w poszczególnych grupach wiekowych
Warszawa, 15.06.2015 Rekomendacje Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych (PZEdsPSO) dotyczące realizacji szczepień obowiązkowych, skoniugowaną szczepionką przeciwko pneumokokom;
Bardziej szczegółowoMiejski Program Profilaktyki Próchnicy dla Dzieci i Młodzieży do 18 roku życia.
1 Załącznik do uchwały Nr XXI/358/11 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 14 września 2011 r. Podstawowym schorzeniem jamy ustnej jest próchnica zębów, polegająca na progresywnym procesie demineralizacji i rozpadu
Bardziej szczegółowoStan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 11 Stan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku The dental status of permanent first molars in students of Dental
Bardziej szczegółowoŚwiadomość stomatologiczna kobiet w ciąży
ROZDZIAŁ XIX PROFILAKTYKA I EDUKACJA ZDROWOTNA Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu The Jan Kochanowski University The Faculty of Medicine and Health Sciences GRAŻYNA
Bardziej szczegółowoPLAN FLUORYZACJI KLASY 1,2,3 KLASY 4,5,6
Fluoryzacja W naszej szkole będziemy przeprowadzać fluoryzację w klasach I-VI jednorazowymi szczoteczkami. Będzie ona wykonywana 5 razy w ciągu roku wg przygotowanego grafiku, TYLKO u dzieci, których rodzice
Bardziej szczegółowo23 kwietnia 2015 r. Epidemia próchnicy w Polsce! Lekarze alarmują: zły stan opieki stomatologicznej nad dziećmi!
23 kwietnia 2015 r. Epidemia próchnicy w Polsce! Lekarze alarmują: zły stan opieki stomatologicznej nad dziećmi! 1 Epidemia próchnicy w Polsce (1) Częstość występowania próchnicy u dzieci w wieku 3-18
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki próchnicy u dzieci niepełnosprawnych
Program profilaktyki próchnicy u dzieci niepełnosprawnych 1. OPIS PROBLEMU ZDROWOTNEGO. Choroba próchnicowa zębów uznana jest za chorobę społeczną. W Polsce choruje na nią ok. 90% dzieci. Próchnica zgodnie
Bardziej szczegółowoPozycja zawodowa i społeczna pielęgniarek, położnych w opinii przedstawicieli tych zawodów
Pozycja zawodowa i społeczna pielęgniarek, położnych w opinii przedstawicieli tych zawodów Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych na przełomie czerwca i lipca 2009r. przeprowadziło
Bardziej szczegółowoUszczelnianie bruzd na powierzchni żującej zębów trzonowych jako jedna z metod zapobiegania próchnicy
Czas. Stomatol., 2010, 63, 11, 672-681 2010 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Uszczelnianie bruzd na powierzchni żującej trzonowych jako jedna z metod zapobiegania próchnicy Fissure sealing
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Nauczanie przedkliniczne - Stomatologia dziecięca
Bardziej szczegółowoDZIENNIK PRAKTYK PRAKTYCZNE NAUCZANIE KLINICZNE KIERUNEK LEKARSKO-DENTYSTYCZNY
DZIENNIK PRKTYK PRKTYCZNE NUCZNIE KLINICZNE KIERUNEK LEKRSKO-DENTYSTYCZNY DZIENNIK PRKTYK kierunek lekarsko-dentystyczny Imię i nazwisko studenta PESEL Numer albumu zdjęcie Nazwa uczelni Data wystawienia
Bardziej szczegółowoPokarmy uzupełniające. Kiedy? Jakie? Dlaczego? Prof. dr hab. med. Hanna Szajewska Warszawski Uniwersytet Medyczny
Pokarmy uzupełniające. Kiedy? Jakie? Dlaczego? Prof. dr hab. med. Hanna Szajewska Warszawski Uniwersytet Medyczny WPROWADZENIE Żywienie niemowląt, a zwłaszcza odpowiedź na pytania: co? kiedy? jak? budzi
Bardziej szczegółowoBadania pokazują, że jedynie w 1/5 zbadanych przedszkoli realizowana jest profilaktyka próchnicy zębów (Marcinkowska U. i wsp., 2013).
Przedszkolny Program Zdrowia Jamy Ustnej i Zapobiegania Próchnicy skierowany do dzieci z województwa zachodniopomorskiego pod hasłem Zdrowe zęby mamy - marchewkę zajadamy I. Diagnoza potrzeb. W Polsce
Bardziej szczegółowoTERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające
TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające dr hab. inż. Monika Bronkowska, prof. nadzw. UP Konferencja firm cateringowych - CATERING SZPITALNY
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR X/63/2015 RADY GMINY BIAŁOBRZEGI. z dnia 30 września 2015 r.
UCHWAŁA NR X/63/2015 RADY GMINY BIAŁOBRZEGI z dnia 30 września 2015 r. w sprawie przyjęcia do realizacji Gminnego program Profilaktyki próchnicy zębów u dzieci i młodzieży z terenu Gminy Białobrzegi na
Bardziej szczegółowoPostawa i wiedza stomatologów w zakresie profilaktyki fluorkowej
Borgis Nowa Stomatol 2015; 20(1): 23-28 DOI: 10.5604/14266911.1154076 *Urszula Kaczmarek 1, Lidia Majewska 2, 3, Dorota Olczak-Kowalczyk 4 Postawa i wiedza stomatologów w zakresie profilaktyki fluorkowej
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA. Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny
PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA kierowanie wzrostem i rozwojem narządu żucia w każdym okresie rozwojowym dziecka poprzez:
Bardziej szczegółowoStomatologia. Chirurgia szczękowa
WU Stomatologia. Chirurgia szczękowa WU 1-49 Wydawnictwa informacyjne i ogólne WU 50-95 Etyka. Praktyka zawodowa i personel. Dokumentacja WU 100-113.7 Anatomia. Fizjologia. Higiena WU 140-166 Choroby.
Bardziej szczegółowo