OCHRONA DZIEDZICTWA MAŁOPOLSKICH WSI I JEGO WYKORZYSTANIE W TURYSTYCE

Transkrypt

1 Dr Jacek CHRZĄSZCZEWSKI architekt i historyk sztuki Zastępca Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków OCHRONA DZIEDZICTWA MAŁOPOLSKICH WSI I JEGO WYKORZYSTANIE W TURYSTYCE Konferencja nt. ochrony i zabezpieczenia lokalnego dziedzictwa sakralnego i świeckiego oraz możliwości jego udostępnienia turystom w województwie małopolskim Wysowa-Zdrój listopada 2014 r.

2 DZIEDZICTWO WSI NA MAPIE ATRAKCJI TURYSTYCZNYCH MAŁOPOLSKI

3 Dziedzictwo wsi stanowi znaczną część atrakcji turystycznych Małopolski: chałupa z wyżką w Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej, chata w słynnej malowanej wsi Zalipie, wpisane na Listę UNESCO kościół w Sękowej i cerkiew w Owczarach

4 Zalipie, tradycja malowania chałup - niematerialne dziedzictwo i atrakcja turystyczna. Na zdjęciu artystka ludowa Maria Sierak ur. w 1920 r. (fot. U. Gieroń 2007)

5 Restauracja i kawiarnia U Zalipianek przy ul. Szewskiej 24 w Krakowie, przyszła galeria sztuki nieoficjalna ambasada i reklama turystyczna tej wsi (fot. LoveKraków.pl)

6 DZIEDZICTWO WSI WIDOCZNE W KRAJOBRAZIE

7 W krajobrazie otwartym, ze względu na stopień ingerencji człowieka w naturalną strukturę ukształtowania i pokrycia terenu, rozróżniamy: a krajobraz pierwotny b krajobraz naturalny c krajobraz kulturowy (oprac. E. Małachowicz)

8 Dr inż. arch. Jacek CHRZĄSZCZEWSKI, Zastępca MWKZ Wybrane przykłady rolniczego krajobrazu uprawowego: innego dla wsi o układzie niwowym, innego dla wsi o układzie łanowym, jeszcze innego dla bardziej regularnej wsi kolonijnej i komponowanego układu dużego gospodarstwa rolnego z XIX wieku (oprac. i rys. J. Bogdanowski)

9 DZIEDZICTWO ARCHEOLOGICZNE NA TERENIE WSI

10 Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu (Antoine de Saint-Exupéry, Mały książę ) Targowisko, gm. Kłaj, pow. wielicki, zdjęcie lotnicze wykopalisk archeologicznych neolitycznej osady, poprzedzających budowę autostrady A-4 (źródło: Wszyscy będziemy archeologią, Rzeczpospolita z r.): Nie uwodzą elegancją portyków, nie ożywiają wyobraźni barokową rzeźbą, nie budzą respektu potęgą średniowiecznych zamczysk, a przecież są wokół nas zabytki archeologiczne. Skryte pod polami ornymi, łąkami, lasami. Relikty osad, cmentarzysk, warowni, miejsc kultu. Stąpamy po nich nieświadomi skrytego bogactwa. Przepalone kamienie, polepa, zbutwiałe belki, skorupy naczyń, krzemienne narzędzia, broń, ozdoby. Niedostrzegalne, a przez to obojętne [ ] jest ich ponad 400 tysięcy, dwukrotnie więcej niż pozostałych zabytków: pałaców, dworów, spichlerzy, kościołów, kamienic, zamków. Niestety, tylko 2 proc. z tego wpisano do rejestru zabytków

11 Badania wykopaliskowe na stanowisku archeologicznym nr 1 w Dziekanowicach, gm. Zielonki, 86 grobów szkieletowych na cmentarzysku z XI-XII w. (fot. M. Nowak)

12 Karta Ewidencyjna Stanowiska Archeologicznego Dziekanowice 1 (autor: M. Nowak 2014)

13 Karta Ewidencyjna Stanowiska Archeologicznego Dziekanowice 1 (autor: M. Nowak 2014)

14 Brzeźnica, pow. wadowicki, odkryta nad brzegiem Wisły drewniana szkuta flisacka płaskodenny galar do transportu towarów masowych, np. zboża, datowany metodą radiowęglową na wiek XIX (fot. Megzyk, rys. F. Chrzanowski)

15 Spływ Dunajcem - kontynuacja małopolskich tradycji rzecznych (fot. Victorius 71)

16 Szczawnica - jedno z małopolskich uzdrowisk (fot. J. Chrząszczewski 2012)

17 Rytro, zamek, wykopaliska archeologiczne (fot. E. Dworaczyński PKZ Tarnów 2014)

18 Lanckorona, zamek: widok z 1617 r., plan Kazimierza Kaszewicza z czasu konfederacji barskiej w XVIII w. i badania archeologiczne (fot. E. Dworaczyński)

19 WIEŚ W KRAJOBRAZIE SAKRALNYM

20 Kalwaria Zebrzydowska przedstawiona w dziele Georga Brauna i Franza Hogenberga, Civitates orbis terrarum, t. VI, Coloniae 1617.

21 Manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1999 r. (wg A. Mitkowskiej)

22 Problemy z właściwą ekspozycją: zabudowa podchodząca do dróżek kalwaryjskich i lokalizowana na terenach zalewowych, rozbudowa dróg komunikacyjnych i parkingów.

23 Znakomita jest nieprzerwana kontynuacja ludowych tradycji pątniczych od XVII w.

24 DZIEDZICTWO WSI W KRAJOBRAZIE BITEWNYM

25 Bitwa pod Racławicami dnia 4 kwietnia 1794 r. (wg Jana Matejki z 1888 r., Muzeum Narodowe w Krakowie Galeria Malarstwa Polskiego w Sukiennicach)

26 Analiza widokowo-krajobrazowa pola bitwy ze wzgórza Zamczysko z uwzględnieniem pozycji polskich i rosyjskich (rys. dr H. Stawicki)

27 Załącznik do rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 14 kwietnia 2004 r. ws. uznania za pomnik historii Racławic - terenu historycznej Bitwy Racławickiej (Dz.U. Nr 102, poz. 1060)

28 Bratnie mogiły kosynierów (fot. J. Chrząszczewski 2009) Pomnik Bartosza Głowackiego z 1994 r. (autor Marian Konieczny)

29 Dwór w Janowiczkach z 1914 r. (fot. J. Chrząszczewski 2005) Willa Walerego Sławka w Janowiczkach z lat