URZĄD STATYSTYCZNY W RZESZOWIE. Informacje i opracowania statystyczne TURYSTYKA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W LATACH

Transkrypt

1 URZĄD STATYSTYCZNY W RZESZOWIE Informacje i opracowania statystyczne TURYSTYKA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W LATACH RZESZÓW 2012

2 Opracowanie: Ośrodek Statystyki Sportu i Turystyki oraz Wydział Analiz i Opracowań Zbiorczych Urzędu Statystycznego w Rzeszowie Przy publikowaniu danych Urzędu Statystycznego prosimy o podanie źródła URZĄD STATYSTYCZNY W RZESZOWIE Rzeszów, ul. Jana III Sobieskiego 10 tel.: , ; fax: SekretariatUSRze@stat.gov.pl

3 PRZEDMOWA Prezentowana publikacja jest kontynuacją opracowania Turystyka w województwie podkarpackim w latach Opracowanie zawiera dane o turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania i ich wykorzystaniu, ruchu granicznym, jak również charakterystykę walorów przyrodniczo-kulturowych Podkarpacia oraz dane o pokojach gościnnych, gospodarstwach agroturystycznych i muzeach. W obecnej edycji zaprezentowano także analizę potencjału turystycznego województwa podkarpackiego na tle innych województw. Publikacja obok części metodycznej i analitycznej zawiera wykresy, mapy oraz tabele będące uzupełnieniem informacji zawartych w komentarzu analitycznym. Dane prezentowane w publikacji pochodzą głównie z badań statystycznych GUS oraz Komendy Głównej Straży Granicznej. Przekazując Państwu niniejsze opracowanie, dziękuję wszystkim osobom i instytucjom za przekazane informacje, które przyczyniły się do wzbogacenia jego zawartości. Jednocześnie wyrażam przekonanie, że publikacja ta będzie przydatnym źródłem informacji o zmianach zachodzących w sektorze turystyki w województwie podkarpackim w ostatnich latach. Dyrektor Urzędu Statystycznego w Rzeszowie dr Marek Cierpiał-Wolan Rzeszów, sierpień 2012 r.

4 PREFACE The present publication is a continuation of the title Tourism in Podkarpackie Voivodship in It includes data on collective tourist accommodation establishments and their occupancy, description of natural and cultural values of Podkarpacie as well as data on guest rooms, agrotourist farms and museums. The current edition provides also an analysis of tourist potential of Podkarpackie Voivodship compared to other voivodships. The book consists of methodological and analytical part as well as charts, maps and tables which supplement information included in the analytical commentary. Data presented in the publication were collected during statistical surveys carried by the CSO and Border Guard Main Headquarters. Presenting this publication, I would like to express our gratitude to all persons and institutions for their assistance in providing information which has contributed to enriching its contents. I also hope that this title will become a useful source of information on changes which have occurred in the sector of tourism in Podkarpackie Voivodship in recent years. Director of the Statistical Office in Rzeszów Rzeszów, August 2012 Marek Cierpiał-Wolan, PhD

5 SPIS TREŚCI CONTENTS Tabl. Table Str. Page Przedmowa... Preface... x 3-4 Objaśnienia znaków umownych.. Symbols... x 10 Uwagi metodyczne... Methodological notes... x 11 Źródła i zakres danych... Source and scope of data... x 11 Objaśnienia podstawowych pojęć Main definitions... x 13 Położenie geograficzne i walory przyrodniczo-kulturowe województwa podkarpackiego... Geographic location and natural-cultural values of Podkarpackie Voivodship... x 20 Wyniki badań synteza... Results of surveys synthesis... x 27 Potencjał turystyczny województwa podkarpackiego na tle innych województw... Baza turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania i jej wykorzystanie... Tourist potential of Podkarpackie voivodship compared to other voivodships Collective tourist accommodation facilities and their occupancy... x 34 Ruch graniczny... Border traffic... x 41 TABLICE TABLES Podkarpackie na tle innych województw w 2011 r.... Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania (2000, 2005, )... Miejsca noclegowe w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania (2000, 2005, )... Pokoje w obiektach hotelowych (2000, 2005, )... Hotele i ich wykorzystanie według kategorii (2010, 2011)... Placówki gastronomiczne w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania (2000, 2005, )... Podkarpackie compared to other voivodships in Collective tourist accommodation establishments (2000, 2005, ) Bed-places in collective tourist accommodation establishments (2000, 2005, ) Rooms in hotels and similar facilities (2000, 2005, ) Hotels and their occupancy by category (2010, 2011) Catering establishments in collective tourist accommodation establishments (2000, 2005, )

6 6 Korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania według rodzajów obiektów (2000, 2005, )... Turyści zagraniczni korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania według rodzajów obiektów (2000, 2005, )... Turyści zagraniczni według kraju zamieszkania korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania (2000, 2005, )... Turyści zagraniczni korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania według wybranych rodzajów obiektów w 2011 r.... Korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania według miesięcy w 2011 r. Turyści zagraniczni korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania według miesięcy w 2011 r.... Wynajęte pokoje w obiektach hotelowych według miesięcy (2000, 2005, )... Udzielone noclegi w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania według rodzajów obiektów (2000, 2005, )... Udzielone noclegi turystom zagranicznym w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania według rodzajów obiektów (2000, 2005, )... Tabl. Str. Table Page Users of collective tourist accommodation establishments by kind of establishment (2000, 2005, ) Foreign tourists in collective tourist accommodation establishments by kind of establishment (2000, 2005, ) Foreign tourists by country of residence in collective tourist accommodation establishments (2000, 2005, ) Foreign tourists in collective tourist accommodation establishments by selected kind of establishment in Users of collective tourist accommodation establishments by months in Foreign tourists in collective tourist accommodation establishments by months in Rooms rented in hotels and similar facilities by months (2000, 2005, ) Overnight stays in collective tourist accommodation establishments by kind of establishment (2000, 2005, ) Overnight stays of foreign tourists in collective tourist accommodation establishments by kind of establishment (2000, 2005, )

7 7 Tabl. Table Str. Page Udzielone noclegi w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania według miesięcy w 2011 r. Udzielone noclegi turystom zagranicznym w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania według miesięcy w 2011 r.... Stopień wykorzystania miejsc noclegowych w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania (w %) (2000, 2005, ) Stopień wykorzystania miejsc noclegowych w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania według miesięcy w 2011 r. (w %) Stopień wykorzystania pokoi w obiektach hotelowych według miesięcy w 2011 r. (w %)... Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania według podregionów i powiatów (2000, 2005, )... Miejsca noclegowe w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania według podregionów i powiatów (2000, 2005, )... Korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania według podregionów i powiatów (2000, 2005, )... Overnight stays in collective tourist accommodation establishments by months in Overnight stays of foreign tourists in collective tourist accommodation establishments by months in Occupancy rate of bed-places in collective tourist accommodation establishments (in %) (2000, 2005, ) Occupancy rate of bed-places in collective tourist accommodation establishments by months in 2011 (in %) Occupancy rate of rooms in hotels and similar facilities by months in 2011 (in %) Collective tourist accommodation establishments by subregions and powiats (2000, 2005, ) Bed-places in collective tourist accommodation establishments by subregions and powiats (2000, 2005, ) Users of collective tourist accommodation establishments by subregions and powiats (2000, 2005, )

8 8 Tabl. Table Str. Page Udzielone noclegi w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania według podregionów i powiatów (2000, 2005, )... Intensywność ruchu turystycznego według podregionów i powiatów w 2011 r.... Korzystający i udzielone noclegi w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania według podregionów, powiatów i gmin w 2011 r.... Gospodarstwa agroturystyczne i pokoje gościnne według podregionów, powiatów i gmin w 2011 r.... Osobowy ruch graniczny ( )... Ruch graniczny pojazdów samochodowych (2000, 2005, )... Ruch pasażerów w porcie lotniczym Rzeszów (2000, 2005, 2009, 2010)... Muzea (2000, 2005, )... Overnight stays in collective tourist accommodation establishments by subregions and powiats (2000, 2005, ) Tourist traffic intensity by subregions and powiats in Users and overnight stays in collective tourist accommodation establishments by subregions, powiats and gminas in Agrotourist farms and guest rooms by subregions, powiats and gminas in Passenger border traffic ( ) Border traffic of motor vehicles (2000, 2005, ) Passenger traffic in Rzeszów Airport (2000, 2005, 2009, 2010) Museums (2000, 2005, )

9 9 SPIS MAP I WYKRESÓW Korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania na 1000 ludności według powiatów w 2011 r.... Wskaźnik intensywności ruchu turystycznego Schneidera według powiatów w 2011 r.... Wskaźnik gęstości ruchu turystycznego według powiatów w 2011 r. Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania w 2011 r.... Korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania ( )... Udzielone noclegi w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania ( )... Średni czas pobytu turysty w obiekcie zbiorowego zakwaterowania w 2011 r.... Stopień wykorzystania pokoi w obiektach hotelowych (2010, 2011)... Stopień wykorzystania miejsc noclegowych w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w 2011 r.... Turyści zagraniczni korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania w 2011 r. Struktura osobowego ruchu granicznego w 2011 r.... Korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania na 1000 ludności według województw w 2011 r.... Strona MAPS AND GRAPHS Page Users of collective tourist accommodation establishments per 1000 population by powiats in Tourist traffic intensity - Schneider rate by powiats in Tourist traffic density rate by powiats in Collective tourist accommodation establishments in Users of collective tourist accommodation establishments ( ) Overnight stays in collective tourist accommodation establishments ( ) Average time of tourist s stay in a collective accommodation facility in Occupancy rate of rooms in hotels and similar facilities (2010, 2011) Occupancy rate of bed-places in collective tourist accommodation establishments in Foreign tourists in collective tourist accommodation establishments by months in Structure of passenger border traffic in Users of collective tourist accommodation establishments per 1000 population by voivodships in

10 10 SPIS MAP I WYKRESÓW (dok.) MAPS AND GRAPHS (cont.) Strona Page Wartości miernika syntetycznego według województw w 2011 r. Lokaty województw według wybranych wskaźników Synthetic measure values by voivodship in Places of voivodships by selected indicators W języku angielskim: przedmowa, spis treści. In English: preface, contents. OBJAŚNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCH Kreska ( ) Kropka (.) oznacza, że zjawisko nie wystąpiło. zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych. Znak x wypełnienie pozycji jest niemożliwe lub niecelowe. W tym oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy.

11 11 UWAGI METODYCZNE ŹRÓDŁA I ZAKRES DANYCH Źródłem danych o stanie i wykorzystaniu turystycznych obiektów noclegowych jest stałe badanie Głównego Urzędu Statystycznego, prowadzone na formularzu KT-1. Jednostki sprawozdawcze podają: dokładną lokalizację, rodzaj i kategorię obiektu, liczbę pokoi, miejsc noclegowych, placówek gastronomicznych. Ponadto informują o wykorzystaniu obiektu w poszczególnych miesiącach, tj. o liczbie dni działalności obiektu, nominalnej liczbie miejsc noclegowych lub pokoi, a także o liczbie osób korzystających z zakwaterowania oraz liczbie udzielonych noclegów i wynajętych pokoi (z wyodrębnieniem turystów zagranicznych). W badaniu wyodrębnia się następujące grupy turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania: hotele, motele, pensjonaty, inne obiekty hotelowe (wprowadzone do badania od 2004 r.), domy wycieczkowe, schroniska, schroniska młodzieżowe, szkolne schroniska młodzieżowe (wyodrębnione z grupy schronisk młodzieżowych w 2004 r.), ośrodki wczasowe, ośrodki kolonijne, ośrodki szkoleniowo-wypoczynkowe, zespoły domków turystycznych, kempingi, pola biwakowe, hostele (wyodrębnione od 2009 r.), zakłady uzdrowiskowe, pozostałe niesklasyfikowane. Konieczność podjęcia działań dostosowujących badanie do nowego prawodawstwa unijnego Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 692/2011 z dnia 6 lipca 2011 roku w sprawie europejskiej statystyki w dziedzinie turystyki i uchylające Dyrektywę Rady 95/57/WE skutkowało rozszerzeniem zakresu podmiotowego badania bazy noclegowej.

12 12 W 2010 roku po raz pierwszy sprawozdawczością miesięczną na formularzu KT-1 objęto obiekty indywidualnego zakwaterowania posiadające 10 i więcej miejsc noclegowych oraz przeprowadzono pilotażowe, roczne badanie reprezentacyjne pokoi gościnnych/kwater prywatnych i kwater agroturystycznych - posiadających mniej niż 10 miejsc noclegowych (ankieta KT-2). Dane dotyczące liczby obiektów i miejsc noclegowych obejmują wszystkie obiekty czynne w dniu 31 VII oraz obiekty nieczynne w tym dniu, ale czynne w innych dniach badanego miesiąca. Do liczby dni działalności obiektu nie wlicza się przerw międzyturnusowych, z powodu remontu, dezynfekcji itp. Turyści zagraniczni korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania rejestrowani są według kraju stałego zamieszkania. Turysta zagraniczny może być wykazany wielokrotnie, jeśli w czasie jednorazowego pobytu w Polsce korzysta z kilku obiektów noclegowych. Dane o turystycznych obiektach zakwaterowania indywidualnego uzyskano z Ewidencji Obiektów Turystycznych, prowadzonej przez urzędy miast i gmin. Źródłem danych o muzeach jest roczne stałe badanie GUS na formularzu K-02. W sprawozdaniu wykazywane są informacje o posiadanych zbiorach (według dyscyplin), organizowanych wystawach w kraju i wymianie wystaw z zagranicą, osobach zwiedzających muzea i wystawy muzealne oraz o formach prowadzonej przez muzea działalności oświatowej (odczyty, lekcje) i wydawniczej. Dane o przyjazdach do Polski i wyjazdach z Polski dotyczą przekroczeń granicy, rejestrowanych przez Straż Graniczną, bez względu na

13 13 cel podróży osób przekraczających granicę i długość ich pobytu. Od 2008 r. dane te obejmują jedynie granice Polski będące jednocześnie zewnętrznymi granicami strefy Schengen. Polska stała się częścią strefy Schengen z dniem 21 grudnia 2007 r. Dane o ruchu granicznym prezentowane w publikacji dotyczą przejść granicznych zlokalizowanych na terenie województwa podkarpackiego. OBJAŚNIENIA PODSTAWOWYCH POJĘĆ Turystyka to ogół czynności osób podróżujących i przebywających w miejscach znajdujących się poza ich zwykłym otoczeniem przez okres nieprzekraczający 12 miesięcy, w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych, z wyłączeniem podróży, których głównym celem jest podjęcie pracy zarobkowej. Uczestnikami turystyki są odwiedzający. Określenie to dotyczy każdej osoby podróżującej do miejsca znajdującego się poza jej zwykłym otoczeniem, na czas nie dłuższy niż 12 kolejnych miesięcy, jeśli podstawowym celem podróży nie jest podjęcie działalności zarobkowej wynagradzanej ze środków pochodzących z odwiedzanego miejsca. Kategoria odwiedzający (krajowi i międzynarodowi) dotyczy turystów (tzn. odwiedzających, którzy przynajmniej przez jedną noc korzystali z miejsc zbiorowego lub indywidualnego zakwaterowania w odwiedzanym miejscu) i odwiedzających jednodniowych (beznoclegowych). Rodzaje turystycznych obiektów noclegowych: HOTEL obiekt hotelarski zlokalizowany głównie w zabudowie miejskiej, dysponujący co najmniej 10 pokojami, w tym większość miejsc w pokojach

14 14 jedno- i dwuosobowych, świadczący szeroki zakres usług związanych z pobytem klientów. Każdy hotel musi zapewnić podawanie śniadań. W zależności od wyposażenia obiektu i zakresu świadczonych usług wyróżnia się pięć kategorii hoteli: najwyższa 5 gwiazdek, najniższa 1 gwiazdka. MOTEL obiekt położony przy drodze, przystosowany do świadczenia usług motoryzacyjnych i dysponujący parkingiem. Motel musi posiadać co najmniej 10 pokoi, w tym większość miejsc w pokojach jedno- i dwuosobowych. Każdy motel musi zapewnić podawanie śniadań. W zależności od wyposażenia obiektu i zakresu świadczonych usług wyróżnia się pięć kategorii moteli: najwyższa 5 gwiazdek, najniższa 1 gwiazdka. PENSJONAT obiekt, który świadczy usługi hotelarskie łącznie z całodziennym wyżywieniem i dysponuje co najmniej 7 pokojami. Musi świadczyć usługi gastronomiczne w formie podawania przynajmniej dwóch posiłków dziennie. W zależności od wyposażenia obiektu i zakresu świadczeń usług wyróżnia się pięć kategorii pensjonatów: najwyższa 5 gwiazdek, najniższa 1 gwiazdka. INNY OBIEKT HOTELOWY obiekt noclegowy, podzielony na pokoje, podlegający jednemu zarządowi, świadczący pewne usługi, w tym przynajmniej codzienne sprzątanie pokoi, słanie łóżek i mycie urządzeń sanitarnych (np. obiekt spełniający zadania hotelu, motelu lub pensjonatu, któremu nie została nadana kategoria). DOM WYCIECZKOWY obiekt położony na obszarze zabudowanym lub w pobliżu zabudowy, posiadający co najmniej 30 miejsc noclegowych, dostosowany do samoobsługi klientów oraz świadczący minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów. Każdy dom wycieczkowy musi

15 15 stworzyć możliwość skorzystania z usług gastronomicznych lub sporządzenia posiłku. W zależności od wyposażenia obiektu i zakresu świadczonych usług domy wycieczkowe dzieli się na trzy kategorie: najwyższa kat. I, najniższa kat. III. SCHRONISKO obiekt położony poza obszarem zabudowanym, przy szlakach turystycznych, świadczący minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów. Schronisko powinno stworzyć możliwość skorzystania z usług gastronomicznych lub sporządzenia posiłku. Pojęcie schronisko nie obejmuje schronisk młodzieżowych. SCHRONISKO MŁODZIEŻOWE obiekt przeznaczony do indywidualnej i grupowej turystyki młodzieżowej, dostosowany do samoobsługi klientów. Schronisko młodzieżowe jest placówką zlokalizowaną w samodzielnym budynku lub w wydzielonej części budynku. W zależności od wyposażenia obiektu i zakresu świadczonych usług schroniska młodzieżowe dzieli się na trzy kategorie: najwyższa kat. I, najniższa kat. III. SZKOLNE SCHRONISKO MŁODZIEŻOWE placówka oświatowowychowawcza umożliwiająca rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku i organizacji czasu wolnego. OŚRODEK WCZASOWY obiekt (lub zespół obiektów) noclegowy przeznaczony i przystosowany do świadczenia wyłącznie lub głównie usług związanych z wczasami.

16 16 OŚRODEK KOLONIJNY obiekt (lub zespół obiektów) noclegowy przeznaczony i przystosowany do świadczenia wyłącznie lub głównie usług związanych z koloniami. OŚRODEK SZKOLENIOWO-WYPOCZYNKOWY obiekt (lub zespół obiektów) noclegowy przeznaczony i przystosowany do przeprowadzania kursów, konferencji, szkoleń, zjazdów itp. Może być także wykorzystany do świadczenia usług wczasowych. ZESPOŁY DOMKÓW TURYSTYCZNYCH domek turystyczny budynek niepodpiwniczony, posiadający nie więcej niż cztery pokoje, dostosowany do świadczenia usług typu hotelarskiego. Domki turystyczne mogą tworzyć zespoły domków turystycznych oraz organizacyjnie wchodzić w skład innych obiektów noclegowych. KEMPING teren, zwykle zadrzewiony, strzeżony, oświetlony, mający stałą obsługę recepcyjną i wyposażony w urządzenia (sanitarne, gastronomiczne, rekreacyjne) umożliwiające turystom nocleg w namiotach, mieszkalnych przyczepach samochodowych, a także przyrządzanie posiłków oraz parkowanie pojazdów samochodowych. W zależności od wyposażenia obiektu i zakresu świadczonych usług, kempingi dzieli się na cztery kategorie: najwyższa 4 gwiazdki, najniższa 1 gwiazdka. POLE BIWAKOWE wydzielone miejsce niestrzeżone, umożliwiające turystom nocleg w namiotach. Na polu biwakowym znajdują się punkty poboru wody pitnej, podstawowe urządzenia sanitarne i tereny rekreacyjne. HOSTEL obiekt noclegowy o standardzie różniącym się od obiektów hotelowych głównie liczbą miejsc w pokojach, łóżkami piętrowymi i współdzieleniem części wyposażenia oraz pomieszczeń przeznaczonych dla gości (np. wspólna kuchnia/łazienka). Charakterystyczne dla hostelu jest

17 17 wynajmowanie łóżka, a nie pokoju. Pokoje w hostelach to najczęściej dormy, czyli pokoje wieloosobowe, a także pokoje indywidualne: 1-, 2- i 3-osobowe. ZAKŁAD UZDROWISKOWY zakład świadczący usługi w zakresie opieki zdrowotnej położony na terenie uzdrowiska, wykorzystujący przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych naturalne zasoby lecznicze uzdrowiska. POKOJE GOŚCINNE/ KWATERY PRYWATNE - rodzaj obiektu indywidualnego zakwaterowania, który stanowią umeblowane pomieszczenia i lokale (z wyjątkiem kwater agroturystycznych) w mieszkaniach, domach i innych budynkach mieszkalnych należących do osób fizycznych lub prawnych (z wyjątkiem rolników) wynajmowane turystom na noclegi za opłatą. KWATERA AGROTURYSTYCZNA - rodzaj obiektu indywidualnego zakwaterowania, który stanowią pokoje i domy mieszkalne oraz przystosowane budynki gospodarcze (po adaptacji) w gospodarstwach wiejskich (rolnych, hodowlanych, ogrodniczych czy rybackich), będące własnością rolników, wynajmowane turystom na noclegi za opłatą. POZOSTAŁE NIESKLASYFIKOWANE obiekty, które w czasie niepełnego wykorzystania zgodnie z ich przeznaczeniem lub w części, pełnią funkcję obiektów noclegowych dla turystów. Są to m.in. internaty, domy studenckie, itp. Od 2009 r. ta grupa obejmuje też ośrodki do wypoczynku sobotnioniedzielnego i świątecznego. Korzystający to liczba osób, które rozpoczęły pobyt w obiekcie w danym miesiącu (tj. zostały zameldowane). Oznacza to, że osoby przebywające w obiekcie na przełomie miesięcy są ujmowane tylko raz, czyli są wykazywane tylko w miesiącu zameldowania.

18 18 Liczba udzielonych noclegów (osobonocy) to iloczyn osób (turystów) i liczby dni (nocy) ich pobytu. Liczba wynajętych pokoi w hotelach, motelach, pensjonatach i innych obiektach hotelowych oznacza sumę pokoi wynajętych w każdym dniu działalności obiektu, bez względu na liczbę osób (turystów) nocujących w tych pokojach. Stopień wykorzystania obiektu wyrażony w procentach wynika z porównania faktycznie udzielonych noclegów do nominalnej liczby miejsc noclegowych (suma miejsc noclegowych przygotowanych dla turystów w każdym dniu działalności obiektu), a dodatkowo dla hoteli, moteli, pensjonatów i innych obiektów hotelowych z porównania faktycznie wynajętych pokoi do nominalnej liczby pokoi. Wskaźniki charakteryzujące intensywność ruchu turystycznego: Wskaźnik funkcji turystycznej Baretje a: liczba miejsc noclegowych x 100 liczba stałych mieszkańców Wskaźnik intensywności ruchu turystycznego według Schneidera: korzystający z noclegów x 100 liczba stałych mieszkańców Wskaźnik intensywności ruchu turystycznego według Charvata: udzielone noclegi x 100 liczba stałych mieszkańców

19 19 Wskaźnik rozwoju bazy noclegowej: korzystający z noclegów liczba miejsc noclegowych Wskaźnik gęstości ruchu: korzystający z noclegów powierzchnia w km 2 Wskaźnik gęstości bazy noclegowej: liczba miejsc noclegowych powierzchnia w km 2 Restauracja to zakład gastronomiczny z pełną obsługą kelnerską oferujący całodzienne wyżywienie o szerokim asortymencie potraw i napojów. Do barów i kawiarni zaliczono także winiarnie, piwiarnie, jadłodajnie itp., do punktów gastronomicznych zaliczono także smażalnie, pijalnie, lodziarnie, bufety (w tym podawanie śniadań). Muzea to instytucje kultury, które gromadzą, rejestrują, konserwują i przechowują oraz udostępniają publiczności w formie wystaw zabytki i wytwory kultury w zakresie sztuki, wiedzy, techniki i przyrody oraz prowadzą działalność naukową, oświatową i popularyzatorską (m.in. poprzez prowadzenie działalności wydawniczej). Szlaki turystyczne są to trasy (przede wszystkim piesze) wytyczone w terenie ze względu na walory krajobrazowe (z uwzględnieniem warunków bezpieczeństwa turystów i przepisów ochrony środowiska) i oznaczone umownymi znakami umożliwiającymi odnalezienie właściwej drogi zalecanej lub obligatoryjnej.

20 20 POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I WALORY PRZYRODNICZO- -KULTUROWE WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO Województwo podkarpackie to najbardziej wysunięty na południowy wschód region Polski. Jego obszar wynosi km 2 i stanowi 5,7% powierzchni kraju. Od wschodu na długości 239 km województwo graniczy z Ukrainą, a od południa na długości 134 km ze Słowacją. Granice Polski, Słowacji i Ukrainy stykają się na szczycie Krzemieniec w paśmie granicznym Bieszczadów. Na granicy z Ukrainą, będącą jednocześnie zewnętrzną granicą Unii Europejskiej, znajdują się drogowe przejścia graniczne w Korczowej i Medyce oraz kolejowe w Przemyślu, Krościenku i Werchracie. Podkarpacie należy do najczystszych ekologicznie regionów Polski, co stwarza dobre warunki do wypoczynku oraz rozwoju turystyki. Zaliczane jest do ścisłej czołówki w kraju ze względu na występowanie terenów o wysokich walorach przyrodniczych, turystycznych i krajobrazowych oraz posiada wiele cennych obiektów i miejsc dziedzictwa kulturowego. Podstawowym elementem potencjału turystycznego województwa jest bogactwo i różnorodność jego środowiska naturalnego. Liczne tereny podgórskie i górskie, duża liczba kompleksów leśnych, akweny wodne, bogata flora i fauna stwarzają doskonałe warunki do uprawiania turystyki pieszej, rowerowej, konnej oraz sportów wodnych i powietrznych. Swym zasięgiem region obejmuje trzy główne naturalne krainy geograficzne o dużym zróżnicowaniu fizjograficznym: fragment Karpat (Bieszczady i Beskid Niski), Pogórze Karpackie oraz Kotlinę Sandomierską. W północno-wschodniej części województwa znajduje się też fragment Roztocza Południowego. Występujące różnice wysokości od 140 m n.p.m., w dolinie Wisły, do 1346 m n.p.m. (Tarnica) w Bieszczadach powodują nie tylko zróżnicowanie klimatyczne (od klimatu nizinnego Kotliny

21 21 Sandomierskiej, poprzez przejściowy Pogórza Karpackiego do górskiego Bieszczadów i Beskidu Niskiego), ale również fauny i flory. Lasy zajmują ponad 36% powierzchni województwa i pod tym względem zajmuje ono 2. miejsce w Polsce. Duże i zwarte kompleksy leśne znajdują się w południowej i wschodniej części województwa (Beskid Niski, Bieszczady) oraz na północy (fragmenty Puszczy Solskiej i Puszczy Sandomierskiej). Prawie połowa powierzchni województwa objęta jest prawną ochroną ze względu na szczególne walory przyrodnicze. Na terenie województwa są dwa parki narodowe: Bieszczadzki (czwarty co do wielkości park narodowy w Polsce) oraz Magurski (szósty pod względem wielkości), 10 parków krajobrazowych, a także ok. 90 rezerwatów przyrody. Bieszczadzki Park Narodowy oraz parki krajobrazowe Ciśniańsko-Wetliński i Doliny Sanu wchodzą w skład Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery Karpaty Wschodnie, powołanego przez UNESCO w 1992 roku, obejmującego obszary przygraniczne Polski, Słowacji i Ukrainy. Jest to jedyny w Europie trójstronny rezerwat biosfery. W 2010 r. parki narodowe odwiedziło 330 tys. turystów. Istotnym czynnikiem rozwoju turystyki w województwie są też lecznicze wody mineralne, wykorzystywane w znanych uzdrowiskach: Iwonicz-Zdrój, Rymanów Zdrój, Polańczyk. Ponadto wody mineralne występują m.in. w Komańczy, Czarnej i Lesku, a borowiny w Horyńcu-Zdroju. Województwo podkarpackie położone jest w dorzeczach trzech rzek: Sanu, Wisłoka i Wisłoki, przy czym San (zasilany wodami Wisłoka) i Wisłoka to dwa duże karpackie dopływy Wisły. Na rzece San znajdują się dwa sztuczne zbiorniki: największy w Polsce Jezioro Solińskie (o powierzchni 21,1 km 2 i pojemności całkowitej przy maksymalnym piętrzeniu 472 hm 3 ) oraz zalew w Myczkowcach, tworzące specyficzne strefy ekologiczne, a także stwarzające dogodne warunki do uprawiania sportów wodnych. Są również inne zbiorniki wodne, dające możliwość aktywnego wypoczynku, a na podkarpackich rzekach wytyczonych zostało wiele ciekawych szlaków wodnych.

22 22 Na Podkarpaciu jest wiele ośrodków jeździeckich i stadnin koni, które prowadzą naukę jazdy konnej, organizują rajdy i obozy jeździeckie, wycieczki w siodle i bryczkami, zajęcia rehabilitacji ruchowej, a zimą również kuligi. Istnieją doskonałe warunki do uprawiania sportów zimowych. Znajduje się wiele wyciągów narciarskich i tras zjazdowych o różnej długości i różnym stopniu trudności zjazdów. Dla miłośników turystyki powietrznej działa m.in. ośrodek szkolenia szybowcowego w Bezmiechowej, gdzie oprócz szkoleń szybowcowych i paralotniowych organizowane są szybowcowe loty turystyczne nad Bieszczadami. Obecny wizerunek województwa ukształtowało jego graniczne położenie. Przez wiele wieków współistniało tu wiele mniejszości narodowych, grup etnicznych i etnograficznych, które pozostawiły po sobie bogatą, nieporównywalną z innymi regionami Polski spuściznę kulturową i materialną. Tereny obecnego województwa podkarpackiego z uwagi na szczególne położenie geopolityczne, miały w przeszłości zasadnicze znaczenie w trakcie działań militarnych. Po dwu wojnach światowych ubiegłego wieku pozostało wiele cmentarzy wojennych, zachowały się także unikatowe obiekty architektury obronnej. Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisanych jest ponad 3,8 tys. obiektów nieruchomych podlegających ochronie oraz kilkadziesiąt tysięcy zabytków sztuki i rzemiosła artystycznego. Najcenniejsze z nich, to: zabytki architektury drewnianej, m.in. kościół z XIV w. w Haczowie (największy i najstarszy zrębowy kościół na świecie) oraz XV-wieczny kościół w Bliznem - wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, a także liczne cerkwie greckokatolickie i prawosławne (m.in. w Uluczu, Radrużu, Równi, Chotyńcu, Smolniku, Turzańsku),

23 23 zespół zamkowo-parkowy z XVII w. w Łańcucie (z unikatową kolekcją pojazdów konnych) oraz zespół klasztorny oo. Bernardynów wraz z XVII-wieczną bazyliką w Leżajsku (posiadającą zabytkowe barokowe organy) - uznane przez Prezydenta RP za pomniki historii, zespół parkowo-pałacowy, z późnorenesansowym zamkiem z XVI i XVII w. w Baranowie Sandomierskim, zespół zamkowo-parkowy z przełomu XVI i XVII w. w Krasiczynie, perła architektury polskiego renesansu, zamek z fortyfikacjami z XVII w. w Rzeszowie, twierdza Przemyśl z fortami z lat , trzecia co do wielkości w Europie, po Antwerpii i Verdun. Spośród 50 wpisanych do ww. rejestru historycznych układów urbanistycznych istniejących w województwie, do najciekawszych należą zabytkowe zespoły urbanistyczne m.in. w Krośnie, Rzeszowie (z podziemną trasą turystyczną), Sanoku, Jarosławiu, Przemyślu, Brzozowie. Najstarsze na świecie szyby naftowe można zobaczyć w skansenie w Bóbrce k. Krosna, natomiast w Stępinie (gmina Frysztak, powiat strzyżowski) znajduje się unikatowy na skalę europejską, zespół schronów kolejowych (w tym prawie 400-metrowy schron dla pociągów sztabowych), wybudowany przez Niemców w czasie II wojny światowej. Atrakcję turystyczną stanowi także Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie, pierwsze i jedyne w Polsce centrum turystyczno-kulturalne, oparte na bogatej tradycji produkcji szkła w Krośnie, a prezentujące temat hutnictwa szkła i szklanej twórczości. W rejestrze zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa znajdują się także 474 stanowiska archeologiczne z terenu Podkarpacia obejmujące pozostałości pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. Jednym

24 24 z ciekawszych stanowisk są odkryte i przebadane, należące do najstarszych w Polsce osady obronne z początków epoki brązu ( p.n.e.) w Trzcinicy, gm. Jasło. Powstał tu skansen archeologiczny i kompleks turystyczny Karpacka Troja, unikatowy w skali kraju i Europy Środkowej obiekt turystyczny i muzealny. W jego skład wchodzi teren grodziska Wały Królewskie, wpisany do rejestru zabytków oraz park archeologiczny. Na terenie parku archeologicznego zlokalizowane są m.in. rekonstrukcje wioski otomańskiej z początków epoki brązu oraz słowiańskiej z wczesnego średniowiecza. Na terenie województwa działa 41 muzeów i oddziałów muzealnych, w których w 2011 r. zgromadzonych było ponad 860 tys. muzealiów. Do muzeów posiadających zbiory o znacznej atrakcyjności turystycznej można zaliczyć m.in. Muzeum Zamek w Łańcucie, Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu, Muzeum Lalek w Pilźnie oraz Muzeum Podkarpackie w Krośnie, gdzie znajduje się najliczniejsza i najefektowniejsza kolekcja lamp naftowych w Europie. Kulturę materialną, zwyczaje i obrzędy wielu grup etnicznych i etnograficznych zamieszkujących w przeszłości na obszarze województwa, m.in. Łemków, Bojków, Dolinian, Rzeszowiaków, Lasowiaków, Pogórzan, można dziś poznać, odwiedzając podkarpackie muzea etnograficzne i skanseny: Muzeum Budownictwa Ludowego Skansen w Sanoku oraz Muzeum Kultury Ludowej Park Etnograficzny w Kolbuszowej. W 2011 r. muzea i wystawy muzealne zwiedziło 952 tys. osób, tj. 6,5% więcej niż rok wcześniej i 84,8% więcej w porównaniu z 2000 r. Odsetek młodzieży szkolnej wyniósł 31,7% i był o 2,3 p.proc. niższy w porównaniu z rokiem poprzednim. W województwie od wielu lat organizowane są liczne imprezy kulturalne przyciągające turystów z kraju i zagranicy. Najbardziej znane są: Muzyczny Festiwal w Łańcucie, Światowy Festiwal Polonijnych Zespołów Folklorystycznych w Rzeszowie, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej w Bazylice Leżajskiej oraz Festiwal Kultur

25 25 Pogranicza Karpackie Klimaty. Coraz większą popularnością cieszy się organizowany od 8 lat Międzynarodowy Festiwal Piosenki Rzeszów Carpathia Festival, którego celem jest promocja uzdolnionych młodych artystów oraz prezentacja różnorodnej kultury muzycznej Europy i świata. W celu poznania najbardziej atrakcyjnych miejsc regionu wytyczono wiele kilometrów różnego rodzaju szlaków turystycznych. Są wśród nich szlaki piesze, rowerowe, ale również takie, które można przebyć samochodem. Turyści mogą skorzystać z pomocy ponad 4 tys. zarejestrowanych w województwie przewodników i pilotów wycieczek. Podkarpacie oferuje turystom 2,3 tys. km znakowanych szlaków do wędrówek pieszych górskimi szczytami Bieszczadów i Beskidu Niskiego, terenami Pogórzy oraz wyprawy w lasy byłej Puszczy Sandomierskiej i Solskiej. Na każde 100 km 2 powierzchni przypada 13,0 km szlaków turystycznych i pod tym względem województwo zajmuje 14. miejsce w kraju. Do najciekawszych szlaków należą m.in.: 180-km odcinek czerwonego szlaku beskidzkiego im. K. Sosnowskiego oraz niebieski szlak graniczny (biegnący wzdłuż granicy państwowej). W województwie są także liczne szlaki tematyczne odwołujące się do walorów historycznych, kulturowych i przyrodniczych regionu, np.: szlak architektury drewnianej obejmujący na terenie województwa podkarpackiego 9 tras i 127 obiektów, wśród których znajdują się zabytkowe drewniane kościoły, cerkwie, kaplice, dwory, zespoły zabudowy małomiasteczkowej czy uzdrowiskowej oraz muzea skanseny, szlak ikon najciekawsze obiekty architektoniczne kościoła greckokatolickiego i prawosławnego Ziemi Sanockiej, szlak forteczny prowadzący przez niezwykle cenny w skali kraju i Europy obiekt militarny, forty Twierdzy Przemyśl,

26 26 szlak rodowych gniazd Lubomirskich wiodący przez najciekawsze miejscowości związane z książęcym rodem Lubomirskich. O wykorzystaniu walorów przyrodniczych i kulturowych województwa w dużym stopniu decyduje infrastruktura komunikacyjna, a szczególnie sieć dróg, ponieważ środki transportu drogowego są najczęściej wykorzystywane przez turystów. Województwo podkarpackie położone jest na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych. Na jego obszarze przecinają się korytarze transportowe o zasięgu krajowym i transeuropejskim, czyniąc tym samym z infrastruktury drogowej najważniejszą sieć transportu. Na 100 km 2 powierzchni przypada 84,1 km dróg publicznych o twardej nawierzchni (w kraju - 87,6) i pod tym względem województwo zajmuje 10. miejsce w Polsce. Podstawową sieć drogową województwa tworzą drogi krajowe i wojewódzkie, uzupełnione drogami powiatowymi i gminnymi. W stolicy województwa przecinają się również dwie drogi międzynarodowe - E 40 (z Niemiec przez Wrocław, Kraków i Rzeszów na Ukrainę) i E 371 (z Radomia przez Rzeszów na Słowację). Wykorzystywana przez turystów jest także linia kolejowa Drezno-Rzeszów-Kijów, należąca do III Paneuropejskiego Korytarza Transportowego Zachód-Wschód (E30). Duże znaczenie w infrastrukturze komunikacyjnej województwa również odgrywa Port Lotniczy Rzeszów-Jasionka, najdalej wysunięte na południowy-wschód lotnisko komunikacyjne Polski, z którego wykonywane są regularne rejsy krajowe do Warszawy oraz kilku innych miast Polski, a także rejsy m.in. do Londynu, Bristolu, Dublina, Birmingham, Frankfurtu i Nowego Jorku. Ruch pasażerów w porcie wzrasta z roku na rok i w 2010 liczba pasażerów przybyłych wyniosła 223,9 tys. osób. (tj. o 19,5% więcej niż w roku poprzednim), zaś liczba pasażerów odprawionych 230,3 tys. osób (tj. o 18,1% więcej w odniesieniu do roku 2009).

27 27 WYNIKI BADAŃ - SYNTEZA POTENCJAŁ TURYSTYCZNY WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO NA TLE INNYCH WOJEWÓDZTW Potencjał turystyczny województwa tworzą jego walory przyrodnicze, infrastruktura turystyczna (baza noclegowa, obiekty kultury, szlaki turystyczne, baza gastronomiczna, punkty handlowe) oraz dostępność komunikacyjna. Stopień atrakcyjności różnorodnych walorów przyrodniczych ma dla turystów charakter względny, a o intensywności odwiedzania regionu przez turystę decyduje zarówno stopień przygotowania terenów do uprawiania turystyki i rekreacji, jak też obecność szczególnie cennych dóbr kultury i dziedzictwa narodowego. Bardzo ważnym elementem jest również infrastruktura komunikacyjna. Potencjał turystyczny najczęściej mierzony jest poprzez liczbę turystycznych obiektów noclegowych, miejsc noclegowych oferowanych turystom, a jego wykorzystanie m.in. poprzez liczbę korzystających, liczbę udzielonych noclegów, średnią długość pobytu turystów w obiektach. Globalnej oceny potencjału turystycznego województw można dokonać stosując wielowymiarową analizę porównawczą poprzez ich uporządkowanie, przy równoczesnym uwzględnieniu wielu różnorodnych cech. Podstawowym kryterium wyboru cech opisujących potencjał turystyczny jest ich merytoryczna ważność oraz dostępność. Do analizy przestrzennego zróżnicowania potencjału turystycznego województw wstępnie zaproponowano 14 wskaźników diagnostycznych, powiązanych w sposób pośredni lub bezpośredni z turystyką. Wartości wybranych wskaźników według województw zawiera tablica 1.

28 28 Następnie - wykorzystując metody statystyczne, w tym analizę korelacji i regresji - wyeliminowano cechy, które wnoszą takie same lub bardzo podobne informacje o badanym zjawisku, bądź wykazują niewielką zmienność. Wszystkie wybrane cechy charakteryzowały się współczynnikiem zmienności przekraczającym 10%. Wyeliminowano jednak cechy charakteryzujące się znaczącym skorelowaniem, tzn. takie, dla których współczynnik korelacji Pearsona był większy od 0,7 i były to zmienne: drogi publiczne o twardej nawierzchni na 100 km 2 powierzchni ogólnej, pracujący w sekcji PKD 2007 Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi w przeliczeniu na 1000 ludności w wieku produkcyjnym oraz miejsca noclegowe w obiektach zbiorowego zakwaterowania na 1 km 2 powierzchni. Ostatecznie przyjęto do badania 10 cech o charakterze stymulant oraz jedną o charakterze destymulanty (odsetek dróg o złym stanie nawierzchni). Były to: powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona w % powierzchni ogólnej, szlaki turystyczne na 100 km 2 powierzchni, obiekty nieruchome wpisane do rejestru zabytków przypadające na 100 km 2 powierzchni, zwiedzający muzea na 1000 ludności, placówki gastronomiczne na 100 km 2, miejsca noclegowe w pokojach gościnnych i kwaterach agroturystycznych na 1 km 2 powierzchni, stopień wykorzystania miejsc noclegowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania, korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania na 1000 ludności, odsetek turystów zagranicznych wśród ogółu turystów korzystających z noclegów w obiektach zbiorowego zakwaterowania,

29 29 średnia liczba noclegów przypadająca na 1 turystę w obiektach zbiorowego zakwaterowania, odsetek dróg o złym stanie nawierzchni. W celu doprowadzenia do porównywalności cech (o różnych jednostkach miary i innych przedziałach zmienności) dokonano normalizacji, aby zachować współzależność między cechami. Cechy znormalizowane są liczbami niemianowanymi. W opracowaniu wykorzystano procedurę normalizacji według wzorów: Normalizacja cech diagnostycznych dla stymulant z ij ij max x ij dla destymulant gdzie i, max x ij 0 z ij min xij i, x ij 0 ij x ij to wartość j-tej cechy w i-tym województwie z ij to znormalizowana wartość j-tej cechy w i-tym województwie

30 30 Znormalizowane wartości wskaźników wykorzystanych do wyliczenia miernika syntetycznego WOJEWÓDZTWA Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona w % powierzchni ogólnej w 2010 r. Odsetek dróg o złym stanie nawierzchni ab w 2011 r. Szlaki turystyczne a na 100 km 2 powierzchni w 2011 r. Zwiedzający muzea na 1000 ludności w 2011 r. Obiekty nieruchome wpisane do rejestru zabytków a na 100 km 2 powierzchni w 2011 r. Dolnośląskie 0,287 0,497 0,501 0,241 1,000 Kujawsko-pomorskie 0,493 0,296 0,485 0,168 0,397 Lubelskie 0,352 0,369 0,273 0,176 0,345 Lubuskie 0,603 1,000 0,692 0,083 0,660 Łódzkie 0,305 0,429 0,220 0,127 0,348 Małopolskie 0,806 0,391 1,000 1,000 0,814 Mazowieckie 0,460 0,362 0,175 0,362 0,446 Opolskie 0,422 0,714 0,250 0,078 0,768 Podkarpackie 0,693 0,361 0,212 0,183 0,530 Podlaskie 0,496 0,364 0,331 0,140 0,275 Pomorskie 0,507 0,449 0,304 0,289 0,409 Śląskie 0,343 0,556 0,788 0,101 0,762 Świętokrzyskie 1,000 0,586 0,367 0,198 0,328 Warmińsko-mazurskie 0,722 0,586 0,202 0,162 0,571 Wielkopolskie 0,493 0,306 0,306 0,179 0,576 Zachodniopomorskie 0,327 0,573 0,480 0,104 0,360 WOJEWÓDZTWA Placówki gastronomiczne c na 100 km 2 w 2010 r. Miejsca noclegowe w pokojach gościnnych i kwaterach agroturystycznych d na 1 km 2 powierzchni w 2011 r. Korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania na 1000 ludności w 2011 r. Odsetek turystów zagranicznych w obiektach zbiorowego zakwaterowania w 2011 r. Stopień wykorzystania miejsc noclegowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania w 2011 r. (w %) (dok.) Średnia liczba noclegów przypadająca na 1 turystę w obiektach zbiorowego zakwaterowania w 2011 r. Dolnośląskie 0,477 0,244 0,640 0,706 0,668 0,463 Kujawsko-pomorskie 0,227 0,087 0,361 0,341 0,922 0,644 Lubelskie 0,158 0,082 0,277 0,496 0,715 0,426 Lubuskie 0,166 0,063 0,601 0,876 0,628 0,374 Łódzkie 0,284 0,067 0,377 0,402 0,684 0,355 Małopolskie 0,760 1,000 0,858 1,000 0,814 0,503 Mazowieckie 0,876 0,058 0,572 0,980 0,886 0,319 Opolskie 0,211 0,063 0,214 0,445 0,565 0,442 Podkarpackie 0,223 0,165 0,310 0,323 0,724 0,551 Podlaskie 0,129 0,094 0,362 0,634 0,675 0,357 Pomorskie 0,299 0,966 0,671 0,565 0,794 0,643 Śląskie 1,000 0,297 0,354 0,505 0,717 0,477 Świętokrzyskie 0,189 0,090 0,313 0,214 0,731 0,539 Warmińsko-mazurskie 0,143 0,127 0,611 0,528 0,639 0,483 Wielkopolskie 0,253 0,082 0,437 0,488 0,587 0,343 Zachodniopomorskie 0,220 0,477 1,000 0,716 1,000 1,000 a Stan w dniu 31 XII. b Dane Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. c Stan w dniu 31 XII, dane dotyczą podmiotów o liczbie pracujących większej od 9. d Stan w dniu 31 VII, dane dotyczą obiektów posiadających 10 i więcej miejsc noclegowych.

31 31 W oparciu o cechy diagnostyczne dla wszystkich województw obliczono następnie syntetyczne mierniki, tzn. zastąpiono wartości wielu znormalizowanych zmiennych diagnostycznych charakteryzujących dane województwo wartością agregatową, w tym przypadku miarą syntetyczną opartą na średniej arytmetycznej. Wartości miernika syntetycznego i lokaty województw WOJEWÓDZTWA Miernik syntetyczny Lokata Dolnośląskie 0,520 6 Kujawsko-pomorskie 0, Lubelskie 0, Lubuskie 0,522 5 Łódzkie 0, Małopolskie 0,813 1 Mazowieckie 0,500 7 Opolskie 0, Podkarpackie 0, Podlaskie 0, Pomorskie 0,536 4 Śląskie 0,536 3 Świętokrzyskie 0,414 9 Warmińsko-mazurskie 0,434 8 Wielkopolskie 0, Zachodniopomorskie 0,569 2 Następnie na podstawie mierników syntetycznych dokonano podziału województw (metodą trzech średnich) na cztery grupy obejmujące województwa o wartościach zmiennej syntetycznej z następujących przedziałów: - Grupa I ( i m) m i 0,586 - Grupa II ( m i ) 0,586 > m i 0,462 - Grupa III ( i m ) 0,462> m i 0,339

32 32 - Grupa IV ( i m ) m i < 0,339 gdzie: i miernik syntetyczny dla i-tego województwa średnia arytmetyczna mierników syntetycznych województw m odchylenie standardowe mierników syntetycznych województw W grupie I znalazło się tylko województwo małopolskie, dla którego miernik syntetyczny przyjął wartość 0,813, znacznie przewyższając województwa, które znalazły się w grupie II. Województwo to zajmuje faktycznie najwyższe lokaty w kraju pod względem większości analizowanych cech i nawet wysoki odsetek dróg o złym stanie nawierzchni nie wpływa na obniżenie jego potencjału turystycznego. Grupę II tworzy 6 województw, które zajmują wysokie lokaty pod względem poszczególnych wskaźników charakteryzujących potencjał turystyczny: zachodniopomorskie zajmujące pierwszą lokatę pod względem stopnia wykorzystania miejsc noclegowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania oraz liczby osób korzystających z obiektów zbiorowego zakwaterowania w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, dolnośląskie posiadające najwięcej obiektów wpisanych do rejestru zabytków w przeliczeniu na 1 km 2, lubuskie, w którym występuje najniższy odsetek dróg o złym stanie nawierzchni, śląskie dysponujące największą liczbą placówek gastronomicznych w przeliczeniu na 100 km 2 oraz drugą w kraju, pod względem gęstości, siecią szlaków turystycznych,

33 33 mazowieckie zajmujące w rankingach drugie miejsce pod względem liczby osób zwiedzających muzea w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, liczby placówek gastronomicznych w przeliczeniu na 100 km 2 oraz odsetka turystów zagranicznych wśród ogółu korzystających z turystycznych obiektów noclegowych zbiorowego zakwaterowania, pomorskie znajdujące się na trzecim miejscu w Polsce po względem liczby osób zwiedzających muzea oraz liczby turystów korzystających z obiektów zbiorowego zakwaterowania w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Podkarpacie z wartością miernika syntetycznego 0,389 - znalazło się w grupie III. Do grupy tej zaliczono także województwa: warmińskomazurskie, świętokrzyskie, kujawsko-pomorskie, opolskie, wielkopolskie oraz podlaskie. Województwa te posiadają w większości duże obszary o szczególnych walorach przyrodniczych, ale niezbyt korzystne wskaźniki dotyczące infrastruktury turystycznej. Najwyższe lokaty, jakie zajęło podkarpackie, odnosiły się do: - odsetka powierzchni o szczególnych walorach przyrodniczych 4. miejsce w kraju, - zwiedzających muzea w przeliczeniu na 1000 ludności 6. miejsce, - stopnia wykorzystania miejsc noclegowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania 7. miejsce. Najniższa lokata województwa podkarpackiego (15. miejsce w kraju) dotyczyła odsetka turystów zagranicznych wśród ogółu korzystających z obiektów zbiorowego zakwaterowania. W grupie IV o najniższej wartości miernika syntetycznego znalazło się województwo lubelskie oraz łódzkie.

34 34 BAZA TURYSTYCZNYCH OBIEKTÓW ZBIOROWEGO ZAKWATEROWANIA I JEJ WYKORZYSTANIE Według danych uzyskanych ze sprawozdawczości GUS, w końcu lipca 2011 r. w województwie podkarpackim prowadziły działalność 353 turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania, w tym m.in. 88 hoteli, 4 motele, 10 pensjonatów, 36 szkolnych schronisk młodzieżowych, po 20 ośrodków wczasowych oraz ośrodków szkoleniowo-wypoczynkowych. Z ogólnej liczby obiektów 284 były placówkami całorocznymi. W 2011 r. obiekty zlokalizowane na terenie województwa stanowiły 5,0% wszystkich działających w kraju, przy powierzchni województwa stanowiącej 5,7% powierzchni kraju i liczbie ludności stanowiącej 5,5% ludności Polski. Pod względem liczby obiektów przypadających na 100 km 2, województwo podkarpackie ze wskaźnikiem 2,0 zajmowało ex aequo z województwem lubuskim 7. miejsce w kraju. Najwięcej obiektów przypadających na 100 km 2 odnotowano w województwie małopolskim 5,8, zaś najmniej w podlaskim 0,8, przy średniej krajowej wynoszącej 2,3. W końcu lipca 2011 r. turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania dysponowały 21,6 tys. miejsc, co stanowiło 3,6% ogółu miejsc noclegowych w kraju. Ponad 80% miejsc noclegowych (17,6 tys.) było dostępnych dla turystów przez cały rok.

35 35 Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania według rodzajów obiektów Stan w dniu 31 VII RODZAJE OBIEKTÓW Obiekty w odsetkach Miejsca noclegowe Liczba miejsc noclegowych przypadająca na 1 obiekt w 2011 r. OGÓŁEM ,0 100,0 100,0 100,0 61 Obiekty hotelowe... 45,1 46,5 35,5 36,3 48 hotele... 22,2 24,9 21,5 23,7 58 motele... 1,6 1,1 0,8 0,6 30 pensjonaty... 2,6 2,8 2,4 2,4 52 inne obiekty hotelowe... 18,7 17,6 10,8 9,6 11 Pozostałe obiekty... 54,9 53,5 64,5 63,7 73 domy wycieczkowe. 1,6 2,0 2,1 2,4 73 schroniska... 0,8 0,8 0,3 0,4 28 schroniska młodzieżowe a... 10,8 11,0 9,4 8,9 49 ośrodki wczasowe... 5,8 5,7 10,9 11,2 102 ośrodki kolonijne... 0,3 0,3 0,5 0,4 90 ośrodki szkoleniowowypoczynkowe... 5,3 5,7 10,0 10,3 111 zespoły domków turystycznych... 7,7 6,5 4,8 4,5 42 kempingi... 0,5 0,6 0,6 0,7 72 pola biwakowe... 3,7 3,7 4,1 4,6 76 hostele... 0,3 0,3 0,2 0,2 43 zakłady uzdrowiskowe... 3,2 3,4 9,5 9,9 178 inne obiekty... 15,0 13,6 12,1 10,3 46 a Łącznie ze szkolnymi schroniskami młodzieżowymi. Podobnie jak w latach poprzednich, najwięcej miejsc noclegowych dla turystów oferowały hotele (5,1 tys., tj. więcej o 13,7% niż w 2009 r. oraz 5,3%