Nożyce do kości dźwigniowe proste typu Liston

Transkrypt

1 Tytuł artykułu: Nożyce do kości dźwigniowe proste typu Liston Autor: Niedoskonali Białystok 2015

2 Spis treści 1. Cechy i nazewnictwo narzędzi chirurgicznych Materiał wykorzystywany w produkcji narzędzi chirurgicznych Nazwy i podział narzędzi chirurgicznych Charakterystyka najczęściej wykorzystywanych narzędzi chirurgicznych Skalpel Nożyczki Pęsety Kleszczyki z zamkiem Imadła Igły Szwy chirurgiczne Staplery Haki chirurgiczne Cechy charakterystyczne nożyc dźwigniowych prostych typu Liston Literatura ~ 2 ~

3 1. Cechy i nazewnictwo narzędzi chirurgicznych Potrzeba stosowania narzędzi chirurgicznych pojawiła się z chwilą zrealizowania przez lekarzy zamysłu spenetrowania wnętrza ciała ludzkiego w celu zrekonstruowania tkanek uszkodzonych w wyniku urazu lub zmienionych chorobowo. Do głównych cech wyróżniających pod względem konstrukcji i eksploatacji instrumentarium chirurgicznego zaliczyć można: wysoką niezawodność, bezpieczeństwo użycia dla operatora i pacjenta oraz łatwość obsługi, określony zespół własności mechanicznych tworzywa, geometrię instrumentarium przydatną do prowadzenia określonego zabiegu, odporność na korozję w warunkach eksploatacyjnych, konstrukcję umożliwiającą całkowitą sterylizację instrumentarium, ergonomiczność oraz estetykę konstrukcji i wykonania. Ze względu na dużą różnorodność instrumentarium chirurgicznego nazewnictwo stosowane do jego określenia jest bardzo bogate. Zasady nazewnictwa zostały określone przez Polski Komitet Normalizacji i Miar. Nazwa narzędzia medycznego zawiera zwykle więcej niż jedno słowo i określa na ogół: rodzaj narzędzia, np. nożyk, kleszczyki; cechy charakterystyczne narzędzia, np. nóż brzuszasty; podstawowe zastosowanie narzędzia, np. kleszczyki naczyniowe; typ narzędzia charakteryzowany nazwiskiem twórcy, np. kleszczyki naczyniowe typu Kocher (kochery); rodzaj uchwytu narzędzia, np. nazwa kleszczyki oznacza narzędzie, które zakleszczyło się za pomocą palców, nazwa zaś kleszcze oznacza narzędzie zakleszczane całą dłonią. Analizując budowę narzędzi chirurgicznych można wyróżnić następujące elementy składowe: część roboczą element narzędzia bezpośrednio czynny w trakcie zabiegu oraz stykający się z tkankami lub materiałami pomocniczymi (rys. 1); Rys. 1. Nóż chirurgiczny typu Virchow jako przykład narzędzia z częścią roboczą ostrą [1] ~ 3 ~

4 część chwytową (rękojeść) część służącą do trzymania narzędzia palcami, całą dłonią lub oburącz w trakcie wykonywania zabiegu, przy jednoczesnym wykonywaniu określonych czynności roboczych (rys. 2); Rys. 2. Hak chirurgiczny typu Mikulicz jako przykład narzędzia z częścią chwytową jednoczęściową [1] złącze spełnia funkcję łącznika części roboczej i chwytowej, umożliwiając jednocześnie przeniesienie napędu (siły ręki lub palców) na operowane tkanki w celu ich przytrzymania, cięcia lub przekłucia (rys. 3); Rys. 3. Skalpel z wymiennym brzeszczotem jako przykład zastosowania złącza prostego do połączenia rękojeści [4] elementy specjalne zalicza się do nich zapadki oraz elementy sprężyste, które nie występują we wszystkich narzędziach (rys. 4). Rys. 4. Sprężyna płaska podwójna w igłotrzymaczu typu Hősel jako przykład elementów specjalnych w narzędziach chirurgicznych [1] ~ 4 ~

5 2. Materiał wykorzystywany w produkcji narzędzi chirurgicznych Doboru materiałów na elementy narzędzi dokonać można wykorzystując normę PN-EN :1998, która obejmuje różne gatunki odpowiadające swym składem chemicznym stalom zalecanym do stosowania na narzędzia chirurgiczne przez normę ISO. Stale na narzędzia chirurgiczne wywodzące się z grupy wysokostopowych stali odpornych na korozję sklasyfikowane zostały w trzech zasadniczych grupach. Klasyfikacja uwzględnia kryterium struktury w stanie użytkowania i wyróżnia następujące grupy: stale martenzytyczne, stale ferrytyczne, stale austenityczne. Historia produkcji narzędzi prowadzi do czasów prehistorycznych, kiedy człowiek wyrabiał narzędzia z naturalnych materiałów jak kości i kamienie. W czasach późniejszych narzędzia były wyrabiane z brązu, mosiądzu, miedzi i żelaza. Dzisiaj oprócz stali nierdzewnych używa się również: plastik (np. do uchwytów), miedź, mosiądz, cyna (np. do specjalnych sond), srebro (na powierzchnie narzędzi okulistycznych), narzędzia oksydowane (nie odbijają światła podczas operacji). 3. Nazwy i podział narzędzi chirurgicznych Narzędzia chirurgiczne dzieli się według różnych kryteriów, np.: a) W oparciu o nazwiska lekarzy, producentów narzędzi, inżynierów lub innych osób, które stworzyły narzędzia lub je upowszechniły: kleszcze Pean a, dłuto Lexter a, kocher z ząbkami. ~ 5 ~

6 b) W oparciu o funkcję narzędzi: podważka, dłuto, wiertło. c) W oparciu o właściwości: hak ostry, nożyczki ostre, pęseta atraumatyczna. d) W oparciu o kształt: nożyczki kulowe, pęseta bagnetowa. e) W oparciu o nazwy narządów: nożyczki do pęcherzyka żółciowego, retraktor łąkotki, miska nerkowata. f) W oparciu o rodzaje specjalizacji chirurgicznych: narzędzia chirurgii ogólnej narzędzia podstawowe o nożyczki o pęsety o kleszcze narzędzia do operacji brzusznych jelitowych o kleszczyki jelitowe o klipsownica o stapler narzędzia nedoskopowe narzędzia chirurgii dziecięcej narzędzia ginekologiczne i położnicze narzędzia urologiczne narzędzia kardiochirurgii naczyniowej narzędzia chirurgii klatki piersiowej narzędzia chirurgii kości, traumatologii i ortopedii narzędzia neurochirurgii narzędzia chirurgii szczękowej narzędzia okulistyczne ~ 6 ~

7 narzędzia laryngologiczne g) W oparciu o zastosowanie do preparowania tkanek, przytrzymujące tkanki, do retrakcji tkanek, ochraniające tkanki, do sondowania tkanek, specjalne. 4. Charakterystyka najczęściej wykorzystywanych narzędzi chirurgicznych 4.1. Skalpel Jest podstawowym narzędziem służącym do przecinania tkanek. Podczas nacinania tkanek najczęściej układa się go wzdłuż dłoni, równolegle do powierzchni tkanki i trzyma pomiędzy kciukiem a palcem środkowym; opuszka palca wskazującego leży na jego grzbietowej krawędzi, u podstawy ostrza. Palec serdeczny i mały wspomagają palec środkowy w utrzymaniu obsadki noża. W zaprezentowany sposób (rys. 5) wykonujemy cięcie. Rys. 5. Sposób wykonywania cięcia (ołówkowego) skalpelem [4] W przypadku konieczności wykonania precyzyjnego cięcia nóż utrzymuje się w pozycji pióra do pisania, co umożliwia cięcie samym końcem ostrza (rys. 6). ~ 7 ~

8 Rys. 6. Sposób wykonywania cięcia (piórowego) skalpelem [4] 4.2. Nożyczki Narzędzie służące do przecinania i preparowania tkanek. Do preparowania (tkanek, brzegów rany skórnej), a także do obcinania nadmiaru nici po zawiązaniu szwu, służą nożyczki o prostych lub (co jest znacznie wygodniejsze) wygiętych ostrzach (rys. 7). Rys. 7. Nożyczki chirurgiczne o końcówkach prostych i zakrzywionych [4] Sposób uchwytu nożyczek - w uszka narzędzia wprowadza się kciuk i palec serdeczny, palec środkowy należy położyć u podstawy uszka dla palca serdecznego, a opuszkę wskazującego oprzeć w uchwycie. ~ 8 ~

9 4.3. Pęsety Dzielą się na one dwie grupy: pęsety anatomiczne, pęsety chirurgiczne. Pęsety anatomiczne służą do przytrzymywania delikatnych struktur. Nacięcia na ich końcu zapobiegają miażdżeniu tkanek. Wąskie końce pęsety zapewniają możliwość uchwycenia drobnych krwawiących naczyń. Pęsety chirurgiczne wykorzystywane są do przytrzymywania skóry, powięzi i mięśni. Na zakończeniu jednego ramienia znajdują się ząbki, które po zamknięciu pęsety odpowiadają wcięciom na drugim ramieniu. Pęsetę trzyma się pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym i środkowym (rys. 8). Rys. 8. Sposób trzymania pęsety [4] 4.4. Kleszczyki z zamkiem Mogą być proste albo odgięte. Wyróżniamy cztery modele: kleszczyki typu Peana, Kochera, Mikulicza i Chaputa. Kleszczyki typu Peana (rys. 9) - na swoich końcach są gładkie. Służą najczęściej do opanowywania krwawienia. W tym celu używa się częściej kleszczyków o końcach zakrzywionych. W zależności od sytuacji krwawiące naczynia można chwytać narzędziem o pyszczkach skierowanych ku dołowi lub ku górze. Zaciśnięte krwawiące naczynie może być następnie podwiązane lub skoagulowane. ~ 9 ~

10 Rys. 9. Kleszczyki typu Peana [4] 4.5. Imadła To instrumenty służące do trzymania igły szwu chirurgicznego podczas szycia. Zwane są niekiedy igłotrzymaczem typu Hegara (rys.10). Rys. 10. Imadło (instrument służący do trzymania igły szwu chirurgicznego podczas szycia, zwany niekiedy igłotrzymaczem) typu Hegara [4] Imadło posiada zamek (zatrzask), typowy także dla innych narzędzi chirurgicznych. Należy je trzymać w ten sposób, że kciuk i palec serdeczny znajdują się w uszkach narzędzia, palec środkowy spoczywa u podstawy uszka przeznaczonego dla palca serdecznego, a palec wskazujący dodatkowo stabilizuje ramię od imadła. Zamknięcie zamka następuje przez zbliżenie obu uszek narzędzia, jego otwarcie - przez odepchnięcie uszka przeznaczonego dla kciuka ku dołowi. ~ 10 ~

11 4.6. Igły Igły chirurgiczne służą do szycia tkanek. Posiadają dwa rodzaje ostrza. Pierwsze jest okrągłe, wykorzystywane do zszywania tkanek miękkich, jak np. wątroba, mięśnie, żołądek. Drugie ostrze trójkątne, służące do zszywania skóry i ścięgien, które są tkankami o dużej wytrzymałości Szwy chirurgiczne Obecnie do wykonywania szwów stosuje się szwy atraumatyczne z syntetyczną nicią wtopioną w igłę. Do szycia twardych tkanek mogą być wykorzystywane również szwy z drutu stalowego. W zależności od ich trwałości możemy podzielić na: wchłanialne wykorzystywane do szycia tkanek podskórnych, z czasem tracą stopniowo swoją wytrzymałość; niewchłanialne używane do szycia skóry, po zagojeniu rany muszą być usunięte, robi się to za pomocą pęsety, pociągając ku górze wolny koniec nici, przecinając w pobliżu pętli i wyciągając cały szew Staplery Obecnie do wykonywania szwów wykorzystywane są również staplery, czyli aparaty do zszywania mechanicznego. Ich głównymi zaletami jest skrócenie czasu operacji, zmniejszenie utraty krwi i umożliwienie wykonania zespoleń w trudno dostępnych miejscach Haki chirurgiczne operacyjne. Są to narzędzia wykorzystywane do odciągania i rozwierania tkanek, aby uwidocznić pole ~ 11 ~

12 5. Cechy charakterystyczne nożyc dźwigniowych prostych typu Liston Należą one do klasy Wyrobów Medycznych klasy I. Pamiętać trzeba, że dostarczone nowe nożyce nie są jałowe. Przed pierwszym użyciem muszą być umyte i wysterylizowane. Muszą być wykonane zgodnie z normami i dyrektywami: ISO 9001:2008; ISO 13485:2003, 93/42/EEC. Czyszczenie i sterylizacja nożyc: 1. Natychmiast po użyciu narzędzia namoczyć i opłukać w ciepłej wodzie aby usunąć krew, wydzieliny i osady. 2. Dokładnie oczyścić narzędzia w roztworze czyszczącym przy pomocy miękkiej szczotki. Stosować się do zaleceń producenta środka czyszczącego. Nie stosować szczotek drucianych. Narzędzia złożone należy przed myciem rozmontować. Delikatne narzędzia można myć w myjkach ultradźwiękowych. 3. Opłukać narzędzia w wodzie destylowanej a następnie wysuszyć. 4. Sprawdzić czy narzędzia nie mają śladów uszkodzeń mechanicznych, rys, śladów korozji. 5. Nasmarować ruchome części narzędzia, zawiasy, zamki smarem przeznaczonym do narzędzi chirurgicznych. 6. Przed użyciem sterylizować narzędzie w autoklawie w temperaturze min. 121 C przez min. 15 minut zgodnie ze szpitalną procedurą. Narzędzia ułożyć w pozycji umożliwiającej sterylizację wszystkich powierzchni. Nożyce są dość proste w swojej budowie i składają się z: ramienia lewego (rys. 11), ~ 12 ~

13 Rys. 11. Ramie lewe ramienia prawego (rys. 12), Rys. 12. Ramie prawe szczęki lewej (rys.13), Rys. 13. Szczęki lewe ~ 13 ~

14 szczęki prawej (rys. 14), Rys. 14. Szczęki prawe sprężyny lewej (rys. 15), Rys. 15. Sprężyna lewa sprężyny prawej (rys. 16), Rys. 16. Sprężyna prawa ~ 14 ~

15 elementów łączących: o wkręty: M2,5; M5; M6. Całe nożyce po złożeniu elementów składowych przedstawione zostały na rysunkach 17 i 18. Rys. 17. Widok na całe nożyce Rys. 18. Widok w przybliżeniu na nożyce ~ 15 ~

16 Natomiast widok na szczęki po zwarciu pokazany jest na rysunku 19. Rys. 19. Widok na zwarte szczęki ~ 16 ~

17 Literatura 1. Świeczko-Żurek B.: Instrukcja do ćwiczenia z Biomateriałów pt: Dobór gatunku stali i zespołu własności mechanicznych na wytypowane narzędzia chirurgiczne, Katedra Inżynierii Materiałowej, Politechnika Gdańska, Gdańsk 2009, 2. Hauser G.: Podstawy instrumentowania, WFHSS, 2009, 3. [dostęp ], 4. Trybus M.: Podstawy szycia chirurgicznego, Medycyna Praktyczna, ISBN , Kraków ~ 17 ~