Emilia Kolarzyk, Anna Janik, Jacek Kwiatkowski
|
|
- Mariusz Kruk
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Kolarzyk Probl Hig E Epidemiol i wsp. Ocena 2011, ryzyka 92(4): zespołu metabolicznego u dzieci z nadwagą i otyłością. Część I. Antropometryczne Ocena ryzyka zespołu metabolicznego u dzieci z nadwagą i otyłością. Część I. Antropometryczne i biochemiczne wskaźniki ryzyka wystąpienia zespołu metabolicznego Evaluation of the risk of metabolic syndrome among overweight and obese children. Part I. Anthropometric and biochemical factors of the risk of metabolic syndrome development Emilia Kolarzyk, Anna Janik, Jacek Kwiatkowski Zakład Higieny i Dietetyki, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków Wstęp. Dane z piśmiennictwa wskazują, że częstość występowania cech zespołu metabolicznego (metabolic syndrome MS) u dzieci ulega podwyższeniu wraz ze wzrostem stopnia otyłości. Cel pracy. Ocena ryzyka MS w grupie krakowskich dzieci, u których została stwierdzona nadwaga i otyłość. Materiał i metodyka. Spośród dzieci objętych profilaktycznymi badaniami w Zakładzie Higieny i Dietetyki UJCM wyselekcjonowano grupę 51 dzieci (21 chłopców i 30 dziewczynek) z nadwagą i otyłością, w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (8,31±1,57 lat). Wykonano badanie ogólnolekarskie z pomiarem ciśnienia tętniczego krwi, podstawowe pomiary antropometryczne i składowe masy ciała (tłuszczową i beztłuszczową masę ciała, całkowitą wodę ustroju), badanie biochemiczne (lipidogram: cholesterol całkowity, cholesterol LDL, cholesterol HDL, triglicerydy; poziom glukozy na czczo) oraz oznaczono poziom hormonu tyreotropowego TSH. Wyniki. Obwód pasa badanych dzieci wynosił 76,3 cm; obwód bioder 86,5 cm; W/Ht-0,57; tkanka tłuszczowa 24,4% ogólnej masy ciała. Wartości pozostałych wskaźników kształtowały się następująco: glukoza 4,54 mmol/l, cholesterol całkowity 4,83 mmol/l, HDL cholesterol 1,22 mmol/l, triglicerydy 1,17 mmol/l; ciśnienie tętnicze skurczowe 106,9 mm Hg, TSH poniżej górnego limitu 2,26 uiu/ml. U 6 otyłych dzieci występowały równocześnie minimum 3 spośród komponent zespołu metabolicznego: TG 110 mg/dl; HDL - cholesterol <40 mg/dl; W/Ht>0,5; glukoza 110 mg/dl; ciśnienie tętnicze rozkurczowe 90 c. Wniosek. W krakowskiej populacji dzieci w wieku 5-11 lat zespół metaboliczny występował z częstością 11,7% i stwierdzony był u dzieci z otyłością typu brzusznego i zaburzeniami w obrębie lipidogramu. Słowa kluczowe: otyłość, pomiary antropometryczne, cholesterol, triglicerydy, zespół metaboliczny, dzieci Introduction. The literature data indicate that the prevalence of metabolic syndrome (MS) appears to increase in parallel with the increase of obesity degree. Aim. The estimation of the MS risk among the overweight and obese children in Krakow. Material and Methods. During prophylactic examinations in the Department of Hygiene and Dietetics, of the Jagiellonian University, a group of 51 overweight and obese children (mean age 8.31±1.57 years) was selected. They underwent a general medical check-up with blood pressure measurement, anthropometric measurements, body mass components (fatty body mass, lean body mass, total body water) and biochemical examinations (LDL, HDL and total cholesterol, fasting triglycerides TG, fasting glucose) and TSH. Results. The waist circumference of the examined children was 76.3 cm; hip circumference 86.5 cm; W/Ht 0.57; fatty mass% 24.4%. Other index values were as follows: glucose 4.54 mmol/l, total cholesterol 4.83 mmol/l, HDL cholesterol 1.22 mmol/l, triglycerides 1.17 mmol/l; systolic blood pressure mm Hg, TSH level under the upper limit 2.26 uiu/ml. In 6 obese children minimum 3 components of MS were present simultaneously: TG 110 mg/dl; HDL cholesterol <40 mg/dl; W/Ht>0,5); glucose 110 mg/dl; SBP 90 c. Conclusion. In the Krakow population of 5-11-year-old children the prevalence of MS was 11.7% and included children with abdominal obesity and lipid metabolism disorders. Key words: obesity, anthropometric measurements, cholesterol, triglycerides, metabolic syndrome, children Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence Prof. Emilia Kolarzyk Zakład Higieny i Dietetyki UJCM ul. Kopernika 7, Kraków mykolarz@cyf-kr.edu.pl Wstęp Zespół metaboliczny, to schorzenie które do niedawna opisywane było tylko i wyłącznie u osób dorosłych. Jednak gwałtowny wzrost nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży stał się inspiracją do diagnozowania tego zespołu również w tej grupie wiekowej. Ze względu na wieloczynnikową etiologię i wieloczynnikowy zestaw parametrów diagnostycz-
2 742 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): nych zaczęto stosować różne kryteria rozpoznawania tego schorzenia i w związku z tym wyniki dotyczące częstości występowania zespołu metabolicznego wśród dzieci i młodzieży są niejednoznaczne. W zależności od przyjętych definicji i kryteriów rozpoznawania, proponowanych przez różnych autorów [1-3], częstość rozpoznawania ZM u otyłej młodzieży w wieku lat (objętej badaniami NHANES National Health and Nutrition Examination Survey), przyjęła rozpiętość od 12% do 44%. Nie ma również zgodności co do punktów odcięcia na siatkach centylowych wartości między stanami fizjologicznymi i patologicznymi w przypadku ciśnienia tętniczego czy parametrów określających otyłość u dzieci [4]. A właśnie otyłość trzewna i ściśle z nią współistniejąca insulinooporność są niekwestionowanymi, często pierwotnymi czynnikami etiologicznymi zespołu metabolicznego [5]. Zmniejszenie wrażliwości tkanek obwodowych na insulinę skutkuje narastaniem insulinooporności oraz wystąpieniem kompensacyjnego hiperinsulinizmu. Zjawisko to może prowadzić do zaburzenia gospodarki węglowodanowej i lipidowej, a tym samym stać się przyczyną rozwoju zespołu metabolicznego [6]. Badania podejmowane w obliczu epidemii otyłości dzieci i młodzieży wykazały, że u 2/3 nastolatków z nadwagą lub otyłością stwierdza się przynajmniej jeden składnik zespołu metabolicznego, a u prawie 1/3 z nich można rozpoznać pełny zespół. Wśród dzieci z zespołem metabolicznym aż około 80% ma nadmierna masę ciała [7]. Badania dowodzą również, że u dzieci ze skłonnością do centralnego odkładania się tkanki tłuszczowej, czynniki ryzyka wpływające na wystąpienie zespołu metabolicznego mają tendencję do grupowania się. Trzewne gromadzenie się tłuszczu wpływa niekorzystnie na profil lipidowy i ciśnienie tętnicze krwi oraz stanowi istotny czynnik ryzyka rozwoju choroby wieńcowej w przyszłości [8-10]. Pojawiające się w dzieciństwie sercowo-naczyniowe czynniki ryzyka i komponenty zespołu metabolicznego utrzymują się zazwyczaj także w wieku dorosłym, a otyłe dzieci zazwyczaj stają się otyłymi dorosłymi. Wobec tego szczególnego znaczenia nabiera fakt interdyscyplinarnej opieki i wielokierunkowych badań dzieci z nadmiarami masy ciała. Cel badań Ocena ryzyka występowania zespołu metabolicznego u dzieci przedszkolnych i wczesnoszkolnych, u których stwierdzona została nadwaga i otyłość. Materiał i metodyka Profilaktycznymi badaniami w latach objętych było 324 dzieci z różnych dzielnic Krakowa. Dzieci z niedoborami masy ciała i z nadmiarami masy ciała objęte zostały systematyczną opieką dietetyczną i wykonywane były u nich pomiary antropometryczne, w celu normalizacji masy ciała ( zgodnie z normami dla płci i wieku). Następnie 51 dzieci (21 chłopców i 30 dziewczynek) z nadwagą i otyłością, w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (klasy I-III) objętych zostało badaniami w kierunku zagrożenia rozwojem zespołu metabolicznego. Zauważana przez rodziców i nauczycieli otyłość u dzieci potwierdzana była w Zakładzie Higieny i Dietetyki UJCM następującymi metodami: I. Podstawowe pomiary antropometryczne [11]: wysokość ciała (cm), masa ciała (kg), obwody: pasa, bioder i ramienia (cm), grubość fałdów skórno-tłuszczowych: pod łopatką i nad mięśniem trójgłowym ramienia (mm). Obliczono następujące wskaźniki: 1. Wagowo-wzrostowy (BMI) nadwaga i otyłość oceniana była w oparciu o rozkład centylowy uzyskany w badaniach Dziecko krakowskie 2000 [12], z przyjęciem następującej interpretacji: między 90 a 97 centylem nadmiary masy ciała = nadwaga powyżej 97 centyla istotne nadmiary masy ciała = otyłość 2. Otyłości brzusznej (W/Ht): Interpretacja wartości wskaźnika: W/Ht>0,5 otyłość brzuszna 3. Obwód mięśni ramienia (OMR) jako wskaźnik odżywienia białkowego interpretacja: wg skali centylowej wartości powyżej 95centyla uważane były za nieprawidłowe (nadmierne) II. Pomiar składowych masy ciała za pomocą Analizatora Składu Ciała FUTREX 6100/ZL z zastosowaniem polecanej obecnie metody bliskiej podczerwieni. Oceniano: 1. tłuszczową masę ciała (w % ogólnej masy ciała i w kilogramach) 2. beztłuszczową masę ciała (w kilogramach) 3. całkowitą wodę ustroju (w % ogólnej masy ciała i w litrach) Różnice statystyczne w wartościach pomiarów antropometrycznych i składowych ciała w poszczególnych grupach badanych dzieci (otyłe i z nadwagą) oceniane były testem Kruscalla-Wallisa. III. Badanie ogólnolekarskie i biochemiczne a) badanie przedmiotowe i pomiar ciśnienia tętniczego krwi (RR) b) lipidogram: cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL, triglicerydy c) poziom glukozy na czczo d) oznaczenie poziomu hormonu tyreotropowego TSH.
3 Kolarzyk E i wsp. Ocena ryzyka zespołu metabolicznego u dzieci z nadwagą i otyłością. Część I. Antropometryczne Badania te zostały wykonane w Specjalistycznym Centrum Leczenia Dzieci i Młodzieży w Krakowie. Badanie ogólnolekarskie i nadzór nad badaniami biochemicznymi sprawował lekarz medycyny, specjalista pediatrii i endokrynologii dziecięcej. Wartości referencyjne wyników biochemicznych: cholesterol całkowity: 3,9-5,2 mmol/l wartości pożądane, 5,2-6,2 mmol/l wartości graniczne, powyżej 6,2 mmol/l wysokie ryzyko powikłań; cholesterol HDL 1,04-1,55 mmol/l; cholesterol LDL do 4,0 mmol/l; triglicerydy 0,40-1,70 mmol/l; glukoza 3,90-5,83 mmol/l; TSH 0,35-4,94 μiu/ml Ocenę ciśnienia tętniczego przeprowadzono z zastosowaniem metody opracowanej przez L. Ostrowska-Nawarycz i T. Nawarycz [13]. Jest to klasyfikacja ciśnienia tętniczego wg skali centylowej uwzględniająca wiek, płeć oraz poziom centylowy wysokości ciała. Interpretacja: brak cech nadciśnienia SBP lub DB poniżej 90 c; stan przednadciśnieniowy SBP lub DBP w zakresie pomiędzy 90-95c; nadciśnienie tętnicze 10 SBP lub DBP w zakresie pomiędzy 95-99c; nadciśnienie tętnicze 20 SBP lub DBP w zakresie powyżej 99c. Dla rozpoznania zespołu metabolicznego u badanych dzieci wykorzystano zmodyfikowaną do stosowania w pediatrii definicję NCEP/ATP III [14,15]. Jako kryterium występowania ZM według tej definicji jest pojawienie się u badanego minimum trzech spośród wymienionych poniżej zaburzeń: TG 110 mg/dl; HDL cholesterol <40 mg/dl; obwód pasa 90 c (w naszym badaniu przyjęto wartość wskaźnika WHt>0,5); glukoza 110 mg/dl; SBP lub DBP 90 c. Wyniki Badane dzieci mieściły się w przedziale od 5 do 11 lat. Obliczony średni wiek wyniósł 8,31 lat, SD=1,57. W badanej grupie znajdowało się 21 chłopców i 30 dziewczynek. Przeważający odsetek dzieci charakteryzował się otyłością 82,35% (42 dzieci). Nadwagę stwierdzono u 17,65% badanych (9 dzieci). Przedmiotowym badaniem lekarskim stwierdzono u 33 osób (64,71%) występowanie schorzeń przewlekłych: alergie 39,39%, niedoczynność tarczycy 33,33%, astma oskrzelowa 9,09%, autyzm 9,09%, wada wzroku 6,06%, częste nawracające infekcje dróg oddechowych (trzeci migdał) 6,06% Tylko u czwórki badanych stwierdzono jednoczesne występowanie więcej niż jednego schorzenia. W przypadku dwojga dzieci były to niedoczynność tarczycy i alergia, u trzeciego stwierdzono niedoczynność tarczycy, alergię, częste infekcje dróg oddechowych (trzeci migdał) i wadę wzroku, a u czwartego nawracające infekcje górnych dróg oddechowych (trzeci migdał) i uogólnioną próchnicę zębów. Dane antropometryczne badanej grupy przedstawiono w tabeli I. Wartości wszystkich parametrów antropometrycznych były statystycznie znamiennie wyższe u dzieci otyłych niż u dzieci z nadwagą. Wskaźnik BMI dla dzieci z nadwagą wynosił średnio 21,80 kg/m 2, a z otyłością 24,92 kg/m 2. W przypadku osób dorosłych wartości te znajdowałyby się w przedziale prawidłowych proporcji wagowo-wzrostowych (wg WHO), a dla dzieci wartości te mieszczą się na siatce centylowej odpowiednio pomiędzy 90 a 97 centylem i powyżej 97centyla. U dzieci otyłych wskaźnik W/Ht był powyżej granicznej wartości 0.5, co świadczyło o występowaniu otyłości typu brzusznego. Należy podkreślić wysokie wartości grubości fałdów skórnotłuszczowych zarówno nad mięśniem trójgłowym ramienia jak i pod łopatką. Wartości te mieściły się pomiędzy 90 a 97 centylem siatek opracowanych dla populacji dzieci krakowskich [12]. Nadmierny udział tkanki tłuszczowej w całkowitej masie ciała badanych potwierdzony został poprzez badanie składu ciała metodą bliskiej podczerwieni. Około 1/4 całkowitej masy ciała przypadała na tkankę tłuszczową (tab. I). Uzyskane wartości wyników badań biochemicznych przedstawione są w tabeli II. Obliczone dla całości badanych oraz w podgrupach nadwagi i otyłości średnie wartości poszczególnych parametrów biochemicznych znajdowały się w zakresie wartości referencyjnych. Jednakże podczas analizy wyników badań poszczególnych dzieci, u 32 badanych (62,74%) stwierdzono występowanie jednej lub więcej nieprawidłowości. Pojawiły się one u blisko połowy chłopców (10 chłopców, 47,62%) i ponad 2/3 dziewczynek (22 dziewczynki, 73,33%). Najczęściej (u 18 dzieci) stwierdzano nieprawidłowości w zakresie jednego parametru biochemicznego. U 14 osób występowały zaburzenia więcej niż jednego parametru: tj. dwóch parametrów (u 11 osób 2 chłopców i 9 dziewczynek) i trzech parametrów (u 3 dziewczynek). Nieprawidłowości w wartościach wyników biochemicznych dotyczyły zdecydowanie najczęściej cholesterolu całkowitego (21 wyników); znacznie rzadziej cholesterolu HDL i triglicerydów (odpowiednio 10 i 9 wyników). Zdecydowanie najrzadziej występowały nieprawidłowości w zakresie wartości cholesterolu LDL i glukozy (po 4 wyniki dla każdego z tych parametrów). W jednym przypadku nieprawidłowy był wynik TSH (ryc. 1). Pomiar ciśnienia tętniczego (RR) wykonano u 50 dzieci (w jednym przypadku RR okazał się niemożliwy do oszacowania z powodu zachowania dziecka dziecko autystyczne). W tabeli III przedstawiono średnie wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego.
4 744 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): Tabela I. Wyniki badań antropometrycznych i składowych masy ciała badanej grupy dzieci z nadwagą i otyłością Table I. Anthropometric measurements and body mass components in overweight and obese children Wartości antropometryczne /Anthropometric data Całość /All Nadwaga /Overweight (17,65%) Otyłość /Obesity (82,35%) Średnia /Mean SD Średnia /Mean SD Średnia /Mean SD Wiek (lata) /Age (years) 8,31 1,57 8,98 1,10 8,17 1,62 Masa ciała (kg) /Body mass (kg) 45,99 10,17 42,31 7,30 46,78* 10,59 Wysokość (cm) /Body height (cm) 136,48 11,39 138,77 8,23 135,99 11,98 Obwód ramienia (cm) /Arm circumference (cm) 27,42 2,74 25,93 1,71 27,77 2,84 Obwód pasa (cm) /Waist circumference (cm) 76,33 7,18 72,53 5,44 77,34* 7,31 Obwód bioder (cm) /Hip circumference (cm) 86,48 6,94 83,88 6,71 87,35* 6,93 Fałd skórno-tł nad łopatką (mm) /Subscapular skinfold (mm) 20,95 6, ,66 21,66* 7,07 Fałd skórno-tł nad tricepsem (mm) /Triceps skinfold (mm) 20,16 5,73 17,04 4,89 20,99* 5,72 Obwód mięśni ramienia (cm) /Circumference of arm muscles (cm) 24,74 2,71 23,23 1,63 25,16 2,82 Wskaźnik otyłości brzusznej W/Ht /Index of abdominal obesity W/Ht 0,57 0,04 BMI (kg/m 2 ) 24,37 2,41 21,80 1,66 24,92* 2,18 SKŁADOWE MASY CIAŁA /Body mass components Tkanka tłuszczowa (%) /Fatty body mass (%) 24,45 5,70 23,78 4,76 25,99* 5,87 Tkanka tłuszczowa ( kg) /Fatty body mass (kg) 11,90 5,09 10,14 3,77 12,37* 5,34 Beztłuszczowa masa ciała (kg) /Lean body mass (kg) 33,65 5,39 31,86 3,80 34,13* 5,69 Całkowita woda ustroju (l) /Total body water (l) 25,51 4,33 24,06 3,10 25,90 4,557 Całkowita woda ustroju (kg) /Total body water (kg) 56,63 3,29 57,69 2,95 56,36 3,36 * różnice znamienne statystycznie p <0,05, test Kruscala-Wallisa) Tabela II. Wyniki laboratoryjnych badań biochemicznych Table II. Results of biochemical measurements Parametry biochemiczne /Biochemical parametres Całość /All Nadwaga Overweight Otyłość /Obesity Średnia /Mean SD Średnia /Mean SD Średnia /Mean SD Glukoza (mmol/l) /Glucose (mmol/l) 4,54 0,42 4,47 0,38 4,55 0,43 Cholesterol całkowity (mmol/l) /Total cholesterol (mmol/l) 4,83 0,75 4,41 0,81 4,928 0,71 HDL-cholesterol (mmol/l) 1,22 0,26 1,34 0,32 1,20 0,23 LDL-cholesterol (mmol/l) 3,08 0,71 2,66 0,74 3,17* 0,68 Triglicerydy (mmol/l) /Triglicerydes (mmol/l) 1,17 0,52 0,91 0,57 1,23 0,49 TSH (uiu/ml) 2,26 0,97 2,55 1,30 2,20 0,89 Tabela III. Wartości ciśnienia tętniczego badanych Table III. Blood pressure values Ciśnienie tętnicze krwi /Blood pressure Ciśnienie skurczowe SBP (mmhg) /Systolic blood pressure (mmhg) Ciśnienie rozkurczowe DBP (mmhg) /Diastolic blood pressure ((mmhg) Całość /All Nadwaga /Overweight Otyłość /Obesity Śred. SD Śred. SD Śred. SD 106,10 13,26 105,00 9,68 106,34 14,01 74,70 8,89 74,44 10,74 74,76 8,59 Ryc.1. Rozkład wartości wskaźników laboratoryjnych Fig.1. Distribution of laboratory index values Ocenę ciśnienia w kierunku występowania ewentualnych zaburzeń przeprowadzono dla 45 badanych (w 5 przypadkach nie można było ocenić RR z powodu zbyt niskiego wieku dziecka tj. poniżej 7 lat stosowana metoda wg Nawarycz i Nawarycz umożliwia ocenę RR od 7-go roku życia). Dla 18 dzieci wyniki pomiaru były prawidłowe. U 27 dzieci stwierdzono nieprawidłowości w zakresie ciśnienia tętniczego. Dotyczyły one 13 chłopców i 14 dziewczynek. W 7 przypadkach stwierdzono występowanie
5 Kolarzyk E i wsp. Ocena ryzyka zespołu metabolicznego u dzieci z nadwagą i otyłością. Część I. Antropometryczne stanu przednadciśnieniowego. Nadciśnienie tętnicze 10 zaobserwowano u 12, a nadciśnienie tętnicze 20 u 8 dzieci (ryc. 2). Nieprawidłowe wartości ciśnienia występowały z podobną częstością u dzieci z nadwagą (55,5% ) jak i otyłością (53,6%). % % 15,5% RR-1 RR-2 RR-3 RR-4 RR-1 prawidłowe RR-2 stan przednadciśnieniowy 26,6% Ryc. 2. Prawidłowe i nieprawidłowe wyniki ciśnienia tętniczego Fig. 2. Correct and incorrect blood pressure values 17,7% RR-3 nadciśnienie 1 stopnia RR-4 nadciśnienie 2 stopnia Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego wg definicji ATP III stwierdzono u sześciorga dzieci, to znaczy występowały u nich jednocześnie minimum trzy spośród pięciu zaburzeń charakterystycznych dla MS (ryc. 3). Ryc. 3. Dzieci z cechami zespołu metabolicznego Fig. 3. Children with metabolic syndrome Dyskusja Za powstawanie i rozwój zespołu metabolicznego odpowiedzialne są zarówno predyspozycja genetyczna jak i niewłaściwy styl życia (wysokoenergetyczna dieta, niska aktywność fizyczna). Skutkuje to rozwojem nad- wagi i otyłości, ze wszystkimi konsekwencjami w zakresie zdrowia fizycznego i psychicznego. W związku z tym dzieci z nadmiarami masy ciała powinny być objęte szczególnym nadzorem, a działania związane z prewencją pierwotną i wtórną nabierają szczególnego znaczenia. Działania takie powinny mieć początek już w okresie ciąży, czy nawet w okresie przedkoncepcyjnym [16]. W okresie niemowlęcym najważniejszą rolę odgrywa karmienie piersią, a w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym właściwy styl życia całej rodziny i kształtowanie prozdrowotnych zachowań osobniczych. Profilaktyka zespołu metabolicznego u dzieci wymaga działań edukacyjnych, które są skierowane do wszystkich grup populacyjnych, ale przede wszystkim do rodziców, potencjalnych matek oraz do dzieci. Do tych działań należy zaangażować zarówno media, jak i wszelkie formy nauczania stosowane w szkole. Należy zachęcać szkoły do uprawiania zintegrowanej polityki dotyczącej żywności, żywienia i aktywności fizycznej [17]. Udowodnione bowiem zostało, że dostosowana do wieku i możliwości dziecka aktywność fizyczna może spełniać rolę nie tylko w obniżeniu ryzyka zespołu metabolicznego, ale również w terapii [18]. Właściwa prewencja zespołu metabolicznego u dzieci powinna opierać się na działaniach zapewniających utrzymanie stabilnej, prawidłowej masy ciała, a w razie konieczności powolnej redukcji nadwagi. Należy nauczyć dzieci dokonywania mądrych wyborów spośród różnorodnych produktów żywieniowych. Rodzice natomiast muszą mieć przekonanie, że zdrowe nawyki żywieniowe są lepsze niż restrykcyjne diety, a uchronienie dzieci przed rozwojem otyłości typu brzusznego jest ich zasadniczym obowiązkiem [19]. Wnioski 1. Spośród zaburzeń predysponujących do rozwoju zespołu metabolicznego u dzieci z nadwagą i otyłością, zaburzenia gospodarki lipidowej (podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego i triglicerydów oraz obniżone stężenie HDL cholesterolu) występowały częściej niż zaburzenia związane z podwyższonym stężeniem glukozy. 2. Częstość zaburzeń mogących świadczyć o występowaniu zespołu metabolicznego u dzieci z nadmiarami masy ciała kształtowała się na poziomie 11.7%. 3. Wszystkie dzieci z cechami zespołu metabolicznego charakteryzowały się otyłością typu brzusznego i nieprawidłowościami w obrębie lipidogramu.
6 746 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): Piśmiennictwo / References 1. Cook S, Auinger P, Li C, Ford ES. Metabolic syndrome rates in United States adolescents, from the National Health and Nutrition Examination Survey, J Pediatr 2008, 152, 2: Caprio S, IDF Consensus Group. The metabolic syndrome in children and adolescents an IDF consensus report. Pediatr Diabetes 2007, 8: Cruz ML, Goran M. The metabolic syndrome in children and adolescents. Curr Diabetes Rep 2004, 4: Cook S, Auinger P, Daniels S. What best predicts medical complications of obesity? BMI, waist circumference or both. Obes Res 2003, 11,Suppl: A27-A Weiss R, Dziura J, Burgert TS et al. Obesity and the metabolic syndrome in children and adolescents. N Engl J Med 2004, 350: Caprio S. Insulin resistance in childhood obesity. J Pediatr Endocrinol Metab 2002, 15,Suppl 1: Zachurzok-Buczyńska A, Małecka-Tendera E. Zespół metaboliczny u dzieci i młodzieży. Endokryn Otyłość Zaburz Przem Materii 2005, 3: Tatoń J, Czech A, Bernas M. Otyłość. Zespół metaboliczny. PZWL, Warszawa Abbasi F, Brown BW Jr, Lamendola C, McLaughlin T, Reaven GM. Relationship between obesity, insulin resistance, and coronary heart disease risk. J Am Coll Cardiol 2002, 40: Steinberger J, Daniels SR. Obesity, insulin resistance, diabetes, and cardiovascular risk in children: an American Heart Association scientific statement from the Atherosclerosis, Hypertension, and Obesity in the Young Committee (Council on Cardiovascular Disease in the Young) and the Diabetes Committee (Council on Nutrition, Physical Activity, and Metabolism). Circulation 2003, 107: WHO Technical Report Series, 854, Physical status: the use and interpretation of anthropometry. Report of a WHO Expert Committee. WHO, Geneva Gołąb S, Chrzanowska M (red). Dziecko Krakowskie Poziom rozwoju biologicznego dzieci i młodzieży miasta Krakowa. Studia i Monografie Nr 19, AWF, Kraków kalk. pdf 14. Pacholczyk M, Ferenc T, Kowalski J. Zespół metaboliczny. Cz. I: Definicje i kryteria rozpoznawania zespołu metabolicznego. Epidemiologia oraz związek z ryzykiem chorób sercowonaczyniowych i cukrzycy typu 2. Post Hig Med Dosw 2008, 62: NCEP ATP III Guidelines. Circulation 2004, 110: Szostak-Węgierek D. Znaczenie prawidłowego żywienia kobiet w ciąży. Żyw Człow Metab 2004, 31: Szostak-Węgierek D. Zespół metaboliczny u dzieci i młodzieży jako wyzwanie dla zdrowia publicznego. Prob Hig Epidemiol 2008, 89: Charzewska J, Chabrom E. Aktywność fizyczna jako czynnik obniżenia ryzyka zespołu metabolicznego i metoda terapii. Standardy Medyczne 2008, 5: Asante P, Cox J, Rein J, et al. Childhood obesity prevention: which behaviors are parents ready to change? Pediatrics Academic Societies Annual Meeting, Washington 2005.
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Bardziej szczegółowoZmodyfikowane wg Kadowaki T in.: J Clin Invest. 2006;116(7):1784-92
Magdalena Szopa Związek pomiędzy polimorfizmami w genie adiponektyny a wybranymi wyznacznikami zespołu metabolicznego ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Prof. zw. dr hab. med. Aldona Dembińska-Kieć Kierownik
Bardziej szczegółowoSTAN ODŻYWIENIA MŁODZIEŻY W WIEKU 17 18 LAT W ASPEKCIE ZAGROŻENIA ZESPOŁEM METABOLICZNYM (ZM)
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVI, 2013, 3, str. 354 362 Joanna Wyka, Ewa Piotrowska, Anna Broniecka, Monika Bronkowska, Dominika Mazurek, Jadwiga Biernat STAN ODŻYWIENIA MŁODZIEŻY W WIEKU 17 18 LAT W ASPEKCIE
Bardziej szczegółowoOsoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie
3 Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie Samokontrolne, przesiewowe rozpoznanie ryzyka stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy utajonej mogą wykonać pacjenci w swoich rodzinach. W praktyce
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 3 do materiałów informacyjnych PRO
SZCZEGÓŁOWY OPIS ŚWIADCZEŃ I ZASAD ICH UDZIELANIA ORAZ WYMAGANIA WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW W PROGRAMIE PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA 1. OPIS ŚWIADCZEŃ 1) objęcie przez świadczeniodawcę Programem świadczeniobiorców,
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoKompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Bardziej szczegółowoKatedra Patofizjologii, Wydział Nauk Medycznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn 2
Martyna Szczubełek 1, Piotr Zielecki 1, Norbert Kwella 2, Tomasz Stompór 2, Joanna Harazny 1, 3 PRACA ORYGINALNA 1 Katedra Patofizjologii, Wydział Nauk Medycznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn
Bardziej szczegółowoZaburzenie równowagi energetycznej
Otyłość dzieci i młodzieży czy można jej zapobiec? Dr n. med. Andrea Horvath Dr n. med. Piotr Dziechciarz Klinika Pediatrii WUM Zaburzenie równowagi energetycznej wyrażonej nadmiernym odkładaniem tkanki
Bardziej szczegółowoKALKULATOR WARTOŚCI PERCENTLOWYCH CECH MEDYCZNYCH
KALKULATOR WARTOŚCI PERCENTLOWYCH CECH MEDYCZNYCH Tadeusz NAWARYCZ 1,2, Krzysztof PYTEL 1, Lidia OSTROWSKA NAWARYCZ 2 1 Department of Networking and Operating Systems, Academy of Humanities and Economics
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ
Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ w Polsce. Badanie LIPIDOGRAM 5 LAT dr n. med. Jacek Jóźwiak KLRWP, Poznań 2013 Cel Celem strategicznym badań LIPIDOGRAM była
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoOcena stanu odżywienia 16-letniej młodzieży z łódzkich szkół ponadpodstawowych
Kolmaga Probl Hig A Epidemiol i wsp. Ocena 213, stanu 95(1): odżywienia 93-97 16-letniej młodzieży z łódzkich szkół ponadpodstawowych 93 Ocena stanu odżywienia 16-letniej młodzieży z łódzkich szkół ponadpodstawowych
Bardziej szczegółowoHipercholesterolemia najgorzej kontrolowany czynnik ryzyka w Polsce punkt widzenia lekarza rodzinnego
XVI Kongres Medycyny Rodzinnej Kielce, 2 5 czerwca 2016 Prof. UJ dr hab. med. Adam Windak Kierownik Zakładu Medycyny Rodzinnej CM UJ Wiceprezes Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce Hipercholesterolemia
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE
UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE Katarzyna Myszka Podgórska Ocena częstości występowania zespołu metabolicznego u osób z przypadkowo wykrytymi guzami nadnerczy z prawidłową aktywnością hormonalną
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Skoczeń M. i inni: Występowanie zaburzeń gospodarki węglowodanowej i lipidowej u dzieci z otyłością prostą w zależności od wieku oraz stopnia otyłości Vol. 13/2014 Nr 4(49) Endokrynologia Pediatryczna
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 11/2012 Nr 1(38) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego u dzieci w wieku 1 7 lat z otyłością prostą Risk of metabolic syndrome in children 1
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoCiśnienie tętnicze klucz do zdrowego serca. ciśnienia tętniczego składa się z dwóch odczytów ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.
Świadomość naszego zdrowia to oprócz odczuwania dolegliwości, wiedza na temat podstawowych parametrów pozwalających ocenić, czy nasz organizm funkcjonuje prawidłowo. Zapoznaj się z nimi i regularnie kontroluj
Bardziej szczegółowoZespół metaboliczny u dzieci i młodzieży doświadczenia własne Metabolic syndrome in children and adolescents in own clinical observation
Pediatr Med Rodz 2009, 5 (4), p. 254-258 Irena Białokoz-Kalinowska 1, Joanna Zapolska 2, Janina Piotrowska-Jastrzębska 1 Received: 25.11.2009 Accepted: 08.12.2009 Published: 31.12.2009 Zespół metaboliczny
Bardziej szczegółowoDietetyk stacjonarny. biogo.pl
Dietetyk stacjonarny biogo.pl Konsultacje dietetyczne odbywają się w gabinecie znajdującym się przy ulicy Szewskiej 18 we Wrocławiu. W zależności od wybranego pakietu pacjent ma możliwość skorzystania
Bardziej szczegółowoPRACE ORYGINALNE. Powikłania otyłości i nadwagi u dzieci i młodzieży. Obesity and Overweight Complications in Children and Youth
PRACE ORYGINALNE Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 3, 201 207 ISSN 2082-9876 Copyright by Wroclaw Medical University Beata Całyniuk A, C, D, Anna Łukasik B, C, Elżbieta Szczepańska D, Elżbieta Grochowska-Niedworok
Bardziej szczegółowoPomiar obwodu talii u dzieci i młodzieży narzędziem przesiewowym oceny czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Pomiar obwodu talii u dzieci i młodzieży narzędziem przesiewowym oceny czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych Waist circumference measurement in children and adolescents as a screening tool for assessing
Bardziej szczegółowoROZPOWSZECHNIENIE ZESPOŁU METABOLICZNEGO ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEGO SKŁADOWYCH W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM U OSÓB W WIEKU 30 65 LAT
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 1, 3 7 ANDRZEJ SZCZEPANIAK 1, BARBARA CZEKALSKA 1, MARTA GLURA 2, HANNA STANKOWIAK-KULPA 1, MARIAN GRZYMISŁAWSKI 1 ROZPOWSZECHNIENIE ZESPOŁU METABOLICZNEGO ORAZ POSZCZEGÓLNYCH
Bardziej szczegółowoOcena wpływu wybranych czynników na występowanie zaburzeń lipidowych u osób otyłych
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Agata Bronisz, Katarzyna Napiórkowska, Aleksandra Srokosz, Małgorzata Sobiś-Żmudzińska, Roman Junik Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii, Uniwersytet Mikołaja
Bardziej szczegółowoOcena wskaźników wagowo-wzrostowych dzieci krakowskich w wieku 6-14 lat
336 Probl Hig Epidemiol 2007, 88(3): 336-342 Ocena wskaźników wagowo-wzrostowych dzieci krakowskich w wieku 6-14 lat The evaluation of body mass and body weight proportion in children aged 6-14 EMILIA
Bardziej szczegółowoparametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 5/2006 Nr 2(15) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Czy acanthosis nigricans może być markerem zespołu metabolicznego u dzieci z otyłością prostą? Is acanthosis nigricans useful as
Bardziej szczegółowoSTAN ODŻYWIENIA MŁODZIEŻY W WIEKU LAT W ASPEKCIE ZAGROŻENIA ZESPOŁEM METABOLICZNYM (ZM)*
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVII, 2014, 1, str. 32 40 Joanna Wyka, Dominika Mazurek, Anna Broniecka, Ewa Piotrowska, Monika Bronkowska, Jadwiga Biernat STAN ODŻYWIENIA MŁODZIEŻY W WIEKU 13 15 LAT W ASPEKCIE
Bardziej szczegółowoProfilaktyka pierwotna i wtórna oraz skrining otyłości u dzieci w koszyku świadczeń gwarantowanych
Profilaktyka pierwotna i wtórna oraz skrining otyłości u dzieci w koszyku świadczeń gwarantowanych Mirosław J. Wysocki Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH OTYŁOŚĆ I NADWAGA WYZWANIEM DLA ZDROWIA
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 258/2012 z dnia 13 sierpnia 2012 o projekcie programu Program Edukacyjno-Leczniczy na Rzecz Zmniejszania Częstości
Bardziej szczegółowoEpidemiologia chorób serca i naczyń
Warszawa, 8.10.2007 Epidemiologia chorób serca i naczyń Codziennie w Polsce, na choroby układu sercowo-naczyniowego umiera średnio 476 osób. Co prawda w latach 90. udało się zahamować bardzo duży wzrost
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoKonsultacje dietetyczne. biogo.pl
Konsultacje dietetyczne biogo.pl Jesteś tu. Postawiłeś pierwszy kroczek w swojej drodze ku zdrowszemu odżywianiu. Przeprowadzamy konsultacje dietetyczne w zakresie: alergii i nietolerancji pokarmowych
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoI WARSZAWSKI DZIEŃ DIETETYKI KLINICZNEJ
19.04.2018 I WARSZAWSKI DZIEŃ DIETETYKI KLINICZNEJ dr. hab. n. med. Lucyna Ostrowska mgr Barbara Pietraszewska Zakład Dietetyki i Żywienia Klinicznego Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Otyłość - epidemiologia
Bardziej szczegółowoUrząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Załącznik do Uchwały Nr VI/83/07 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 26 marca 2007 r. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego REGIONALNY PROGRAM ZWALCZANIA OTYŁOŚCI U DZIECI I
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Pyrżak B. i inni Analiza częstości występowania zespołu metabolicznego z zastosowaniem kryteriów Cook a, de Ferranti i IDF u dzieci z otyłością Vol. 7/2008 Nr 2(23) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 6/2007 r 4(21) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Częstość występowania nadwagi i otyłości u dzieci w wieku 7-9 lat województwa mazowieckiego Analysis of nutritional status 7-9 years
Bardziej szczegółowoDBAJMY O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ NASZYCH DZIECI
DBAJMY O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ NASZYCH DZIECI Nadwaga i otyłość ukształtowana w wieku dziecięcym niesie za sobą zwiększone ryzyko utrzymania się w wieku dojrzewania i po osiągnięciu dorosłości, co za tym idzie
Bardziej szczegółowoJak oceniać otyłość brzuszną u pacjentów z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym?
Joanna Dziwura-Ogonowska 1, Rafał Heryć 2, Karolina Mierska 2, Anna Modrzejewska 2, Tomasz Miazgowski 1, Krystyna Widecka 1 PRACA ORYGINALNA 1 Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych Pomorskiego
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 58 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 58 SECTIO D 2004 Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Katedra Antropologii Academy of Physical Education, Krakow,
Bardziej szczegółowoPONS (łac. most) Kielce, 18 marca 2011
Kielce, 18 marca 2011 Badanie PONS PONS (łac. most) POlish-Norwegian i Study Projekt PONS jest współfinansowany przez Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych. Głównym wykonawcą projektu jest Centrum Onkologii
Bardziej szczegółowoPROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego
PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego ETAP I (wypełni pielęgniarka) Imię i nazwisko:... Adres:... PESEL Wzrost:...cm Wykształcenie:... Masa ciała:...kg Zawód wykonywany:... Obwód talii:...cm
Bardziej szczegółowoCzęstość występowania zespołu metabolicznego u czynnych zawodowo mężczyzn
P R A C A O R Y G I N A L N A ISSN 1734 3321 Joanna Stankiewicz-Olczyk 1, Marek Bolanowski 2, Andrzej Milewicz 2, Aleksandra Jawiarczyk-Przybyłowska 2 1 Miedziowe Centrum Zdrowia SA w Lubinie 2 Katedra
Bardziej szczegółowo1) Program prewencji otyłości, cukrzycy typu 2, nadciśnienia i miażdżycy. 1. Opis problemu zdrowotnego
1) Program prewencji otyłości, cukrzycy typu 2, nadciśnienia i miażdżycy. 1. Opis problemu zdrowotnego Cukrzyca jest to schorzenie metaboliczne o różnorodnej etiologii, charakteryzujące się przewlekłą
Bardziej szczegółowoSpis treści. Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości. Część II Etiologia i patogeneza otyłości
Spis treści Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości Rozdział 1. Wprowadzenie: problematyka otyłości w ujęciu historycznym i współczesnym..................................... 15 Problematyka
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoANTROPOMETRYCZNA OCENA STANU ODŻYWIENIA
POMIARY ANTROPOMETRYCZNE: ANTROPOMETRYCZNA OCENA STANU ODŻYWIENIA rozmiary i proporcje ciała zmienność czasowa masy ciała skład tkankowy ( beztłuszczowa, tłuszczowa masa ciała) rozmieszczenie tkanki tłuszczowej
Bardziej szczegółowoMiedziowe Centrum Zdrowia S.A. w Lubinie, Oddział Wewnętrzny, starszy asystent
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Lek. med. Maria Dziura Miedziowe Centrum Zdrowia S.A. w Lubinie, Oddział Wewnętrzny, starszy asystent Tytuł pracy doktorskiej:,, Kompleksowa analiza
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 38/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowozęstość występowania komponentów zespołu metabolicznego wśród 18-letniej młodzieży ocena zmian w okresie rocznej obserwacji
P R A C A O R Y G I N A L N A Ewa Kawalec-Kajstura, Iwona Malinowska-Lipień, Agata Reczek, Tomasz Brzostek Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa,
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 640 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 640 SECTIO D 2005 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im.jędrzeja Śniadeckiego, Gdańsk, Polska Jędrzej Śniadecki Academy
Bardziej szczegółowoJawon Medical XC-356 interpretacja wyników. Wydruk dla osób dorosłych
Jawon Medical XC-356 interpretacja wyników Wydruk dla osób dorosłych Zakładka skład ciała pozwala na odniesienie poziomu wody, protein i minerałów, z których składa się ciało pacjenta, do norm. Wiersz
Bardziej szczegółowoDuŜo wiem, zdrowo jem
DuŜo wiem, zdrowo jem Projekt edukacyjny: Pogadanki do dzieci w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach oraz prezentacje do ich rodziców Cel projektu: Podniesienie świadomości na temat odżywiania
Bardziej szczegółowoZespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego Wacław Karakuła Katedra i Klinika Chirurgii Naczyń i Angiologii U.M. w Lublinie Kierownik Kliniki prof. Tomasz Zubilewicz Lublin, 27.02.2016 Zespół
Bardziej szczegółowoOcena stanu odżywienia dzieci w wieku 7-12 lat w aspekcie występowania otyłości
162 Probl Hig Epidemiol 2015, 96(1): 162-169 Ocena stanu odżywienia dzieci w wieku 7-12 lat w aspekcie występowania otyłości Assessment of nutritional status of children aged 7-12 years in aspect of obesity
Bardziej szczegółowoZnaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia
Bardziej szczegółowoWybrane czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej
Joanna Sulicka, Maria Fornal, Barbara Gryglewska, Barbara Wizner, Tomasz Grodzicki PRACA ORYGINALNA Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Bardziej szczegółowoProfilaktyka otyłości w działaniach Ministra Zdrowia. Dagmara Korbasińska Wanda Szelachowska-Kluza Departament Matki i Dziecka
Profilaktyka otyłości w działaniach Ministra Zdrowia Dagmara Korbasińska Wanda Szelachowska-Kluza Departament Matki i Dziecka KIERUNKI DZIAŁAŃ tworzenie prawa realizacja programów polityki zdrowotnej współpraca
Bardziej szczegółowoOdżywianie osób starszych (konspekt)
Prof. dr hab. med. Tomasz Kostka Odżywianie osób starszych (konspekt) GŁÓWNE CZYNNIKI RYZYKA CHOROBY WIEŃCOWEJ (CHD) wg. Framingham Heart Study (Circulation, 1999, 100: 1481-1492) Palenie papierosów Nadciśnienie
Bardziej szczegółowoKinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
Bardziej szczegółowoCzy zmniejszenie spożycia fruktozy może obniżyć ciśnienie tętnicze i poprawić elastyczność naczyń krwionośnych?
Czy zmniejszenie spożycia fruktozy może obniżyć ciśnienie tętnicze i poprawić elastyczność naczyń krwionośnych? Małgorzata Stańczyk 1, Daria Tomczyk 1, Justyna Topolska- Kusiak 2, Monika Grzelak 1, Piotr
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Zatorska-Karpuś M. i inni: Typ otyłości a parametry przemiany lipidowej u dzieci Vol. 8/2009 Nr 2(27) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Typ otyłości a parametry przemiany lipidowej u
Bardziej szczegółowoCukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Bardziej szczegółowoZapobieganie problemom zdrowotnym dzieci i młodzieży poprzez aktywność fizyczną.
Zapobieganie problemom zdrowotnym dzieci i młodzieży poprzez aktywność fizyczną. Dr n. med. Joanna Ruszkowska Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi PABIANICE, 30
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 5/2014 z dnia 7 stycznia 2014 r. o projekcie programu Profilaktyczna opieka nad uczniami miasta Katowice Po zapoznaniu
Bardziej szczegółowoZachorowalność na niektóre elementy zespołu metabolicznego u dzieci w miastach średniej i małej wielkości w Polsce
PRACA ORYGINALNA ISSN 2451 0971 Agnieszka Głowacka 1, Joanna Sawer Szewczyk 2, Józef Drzewoski 2, Jacek Kasznicki 2 1 Zakład Nauczania Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Bardziej szczegółowoOcena stanu odżywienia oraz sposobu żywienia osób ze zdiagnozowanym zespołem metabolicznym
948 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(4): 948-955 Ocena stanu odżywienia oraz sposobu żywienia osób ze zdiagnozowanym zespołem metabolicznym Assessment of nutritional status and supply of essential nutrients
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoAleksandra Stańska-Perka ZABURZENIA METABOLICZNE U DZIECI ZAKAŻONYCH HIV. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Aleksandra Stańska-Perka ZABURZENIA METABOLICZNE U DZIECI ZAKAŻONYCH HIV Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik
Bardziej szczegółowoWykładniki zespołu metabolicznego u kobiet po przebytej cukrzycy ciążowej
Wykładniki zespołu metabolicznego u kobiet po przebytej cukrzycy ciążowej Ewa Wender-Ożegowska 1, Małgorzata Sporna 2, Agnieszka Zawiejska 1, Agnieszka Sporna 3, Jacek Brązert 1 1 Klinika Położnictwa i
Bardziej szczegółowoOcena najczęściej występujących czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca wśród pracującej populacji osób dorosłych z terenu powiatu bialskiego
Sokołowska Probl Hig Epidemiol B i wsp. 211, Ocena 92(4): najczęściej 733-74 występujących czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca wśród pracującej... 733 Ocena najczęściej występujących czynników
Bardziej szczegółowoW Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ:
W Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ: "Profilaktyka raka szyjki macicy"- dla wszystkich Pań w wieku 25-59 lat, które nie miały
Bardziej szczegółowoZwyczaje żywieniowe i pozażywieniowe czynniki ryzyka występowania zespołu metabolicznego wśród letniej młodzieży
854 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): 854-861 Zwyczaje żywieniowe i pozażywieniowe czynniki ryzyka występowania zespołu metabolicznego wśród 17-18-letniej młodzieży Dietary habits and non-dietary risk factors
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 8/2009 Nr 2(27) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena częstości występowania zespołu metabolicznego u dzieci z otyłością prostą The Prevalence of Metabolic Syndrome in Children
Bardziej szczegółowoOcena zależności między wybranymi adipocytokinami a obecnością zaburzeń metabolicznych u otyłych nastolatków badania wstępne
Joanna Chrzanowska, Agnieszka Zubkiewicz-Kucharska, Anna Noczyńska PRACA ORYGINALNA Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego Akademii Medycznej we Wrocławiu Ocena zależności między
Bardziej szczegółowoCukrzyca. epidemia XXI wieku
Cukrzyca epidemia XXI wieku Typy cukrzycy Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 1 (Insulinozależna, Młodzieńcza) Cukrzyca ciążowa i przedciążowa Cukrzyca noworodków (wrodzona i przejściowa) Cukrzyca typu LADA
Bardziej szczegółowo1. Nazwa programu polityki zdrowotnej promującego zachowania prozdrowotne
Formularz zgłoszenia udziału w Konkursie Zdrowy Samorząd Gmina Miasta Sopotu ul. Kościuszki 25/27 81-704 Sopot 1. Nazwa programu polityki zdrowotnej promującego zachowania prozdrowotne Program wczesnego
Bardziej szczegółowoinwalidztwo rodzaj pracy
Zdrowie jest najważniejsze Wykłady wraz z konsultacjami medycznymi realizowane przez Stowarzyszenia na rzecz rozwoju wsi Bogufałów Źródło Baryczy w ramach wspierania realizacji zadania publicznego przez
Bardziej szczegółowoAnalizator Składu Ciała JAWON MEDICAL IOI-353 z oprogramowaniem BodyPass i drukarką termiczną
Analizator Składu Ciała JAWON MEDICAL IOI-353 z oprogramowaniem BodyPass i drukarką termiczną Analizator składu Ciała IOI-353 ze względu na to, iż łączy w sobie zarówno cechy wysoko zaawansowanych urządzeń,
Bardziej szczegółowoLECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 701 Poz. 9 Załącznik B.64. LECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.9)
Bardziej szczegółowoAktywność fizyczna na receptę. Anna Plucik Mrożek Małgorzata Perl
Aktywność fizyczna na receptę Anna Plucik Mrożek Małgorzata Perl Cel prezentacji Podzielenie się zdobytą wiedzą i doświadczeniem Przedstawienie programów treningowych dla poszczególnych grup docelowych
Bardziej szczegółowomgr Anna Sobianek Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk o zdrowiu Promotor: prof. dr hab. n. med. Mirosław Dłużniewski
mgr Anna Sobianek,,Ocena wpływu regularnej, kontrolowanej aktywności fizycznej na jakość życia i występowanie czynników ryzyka schorzeń sercowo-naczyniowych w populacji studentek Warszawskiego Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoCystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study
Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study Anna Bekier-Żelawska 1, Michał Kokot 1, Grzegorz Biolik 2, Damian Ziaja 2, Krzysztof
Bardziej szczegółowoCzy to prawda, że coraz więcej jest otyłych dzieci w Polsce? Czy otyłość u dzieci jest niebezpieczna?
Czy to prawda, że coraz więcej jest otyłych dzieci w Polsce? Czy otyłość u dzieci jest niebezpieczna? Epidemiologia i powikłania otyłości Dr n. med. Alicja Karney OTYŁOŚĆ WŚRÓD DZIECI OD LAT 90 W POLSCE
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoZakład Profilaktyki Chorób Żywieniowozależnych, Wydział Zdrowia Publicznego, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2
49 FA R M AC J A W S P Ó Ł C Z E S N A 2014; 7: 49-56 ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 11.02.2014 Poprawiono/Corrected: 01.04.2014 Zaakceptowano/Accepted: 20.05.2014 Akademia Medycyny
Bardziej szczegółowoPułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego. Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze
Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze Leczenie nadciśnienia tętniczego versus leczenie chorego
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Bardziej szczegółowoSKŁAD CIAŁA A PROFIL LIPIDOWY CHORYCH NA NADCIŚNIENIE TĘTNICZE
SKŁAD CIAŁA A PROFIL LIPIDOWY CHORYCH NA NADCIŚNIENIE TĘTNICZE BODY COMPOSITION AND BLOOD LIPID PROFILE IN PATIENTS WITH HYPERTENSION Alicja Kucharska, Iwona Burakowska, Leszek Wronka, Beata Sińska, Magdalena
Bardziej szczegółowoELEKTRONICZNY SYSTEM MEDYCYNY SZKOLNEJ ESMS
SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PROGRAMU GDYŃSKI ZDROWY UCZEŃ ELEKTRONICZNY SYSTEM MEDYCYNY SZKOLNEJ ESMS Zestawienie zbiorcze ORGANIZATOR PROJEKTU: PARTNERZY: HONOROWY PATRONAT: Gdynia, 2019 SPIS TREŚCI Wprowadzenie...
Bardziej szczegółowo