Proponowane kierunki rozwoju społeczestwa informacyjnego w Polsce do 2020 r.

Transkrypt

1 Proponowane kierunki rozwoju społeczestwa informacyjnego w Polsce do 2020 r. Warszawa, wrzesie 2004

2 SPIS TRECI 1. WPROWADZENIE WYZWANIA WYNIKAJCE Z AKCESJI POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ OBECNY STAN INFORMATYZACJI KRAJU POZIOM INFRASTRUKTURY TELEINFORMATYCZNEJ KRAJU POZIOM ROZWOJU ELEKTRONICZNYCH USŁUG PUBLICZNYCH PRZEWIDYWANY STAN REALIZACJI STRATEGII INFORMATYZACJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ EPOLSKA NA LATA W 2006 ROKU INFRASTRUKTURA I DOSTP DO USŁUG ELEKTRONICZNYCH STAN OBECNY W POLSCE ELEKTRONICZNE USŁUGI PUBLICZNE USŁUGI MEDYCZNE NA ODLEGŁO (EHEALTH) ELEKTRONICZNY BIZNES (EBUSINESS) NAUCZANIE NA ODLEGŁO (ELEARNING) PERSPEKTYWY NA LATA INFRASTRUKTURA INFORMACYJNA KRAJU: KONWERGENCJA INFRASTRUKTUR KLUCZOWE PRIORYTETY INFORMATYZACJI egovernment: elektroniczna administracja edemokracja: uczestnictwo obywateli w sprawach kraju i UE Zatrudnienie w społeczestwie informacyjnym escience: zaplecze informatyczne i informacyjne nauki ehealth: technologie informacyjne w ochronie zdrowia elearning: nauczanie z wykorzystaniem technologii informacyjnych i komunikacyjnych etransport i etourism: technologie informacyjne w transporcie i turystyce Rola ICT we wspólnym obszarze bezpieczestwa, sprawiedliwoci i wolnoci UE STAN DOCELOWY INFRASTRUKTURY FIZYCZNEJ Z PERSPEKTYWY OBYWATELA Przewidywany stan zaawansowania Infrastruktura logiczna Dostpno ekonomiczna zasobów Kwalifikacje niezbdne do korzystania z zasobów informacyjnych dostpno intelektualna infrastruktur Moliwoci komunikacyjne Dostp do zasobów informacji PERSPEKTYWA WARUNKI OSIGNICIA ZAMIERZONYCH CELÓW FUNDUSZE, BUDET BRANA INFORMATYCZNA LEGISLACJA STANDARYZACJA I INTEROPERACYJNO SCENARIUSZE ROZWOJU GOSPODARCZEGO I SPOŁECZNEGO SCENARIUSZ LINIOWY Liniowy scenariusz optymistyczny Liniowy scenariusz pesymistyczny SCENARIUSZ NIELINIOWY Nieliniowy scenariusz optymistyczny Nieliniowy scenariusz pesymistyczny WNIOSKI

3 1. WPROWADZENIE A co do przyszłoci, zadanie polega nie na jej przewidywaniu, ale umoliwieniu Antoine de Saint-Exupery Kolejne inicjatywy europejskie w coraz bardziej wyrazisty sposób podejmuj problematyk konkurencyjnoci pastw EU w skali globalnej. Szczególn rol znajduje w nich obszar infrastruktury, technologii i rozwiza informatycznych/informacyjnych. Lata jest to bowiem okres spodziewanego gwałtownego rozwoju technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT) zwizany z wejciem w okres powszechnej implementacji nowych rozwiza (jak telefonia mobilna 3/4 G czy wielokanałowy, szerokopasmowy dostp do Internetu). Zmieni one radykalnie sposób funkcjonowania społeczestwa i gospodarki wiatowej. Poziom rozwoju ICT, powszechno dostpu do globalnych zasobów informacji bd bowiem wyrónikiem pozycji indywidualnej, grupowej a do miejsca kraju w układach midzynarodowych. Dlatego te o poziomie rozwoju i miejscu Polski w układzie midzynarodowym, a zwłaszcza o pozycji Polski w Unii Europejskiej w coraz wikszym stopniu bdzie decydowa skala dostpnoci informacji i znaczenie wiedzy we wszystkich wymiarach. Zalee bdzie od tego konkurencyjno polskiej gospodarki, zarówno w wymiarze ekonomicznym, jak i politycznym. Przewartociowaniu ulegnie rola pastwa, coraz bardziej ograniczajcego zakres sprawowania funkcji zarzdczej, na rzecz kształtowania strategii i mechanizmów rozwoju, standaryzacji oraz arbitrau. Sposób, w jaki realizowany bdzie proces zarzdzania pastwem (Governance) bdzie musiał przej rewolucj. Nie tyle jako konsekwencja skutków postpu naukowo-technicznego, ile zmiany organizacji pracy i stylu ycia. Dotychczasowe metody sprawowania władzy i zarzdzania pastwem bd po prostu nieskuteczne w społeczestwie, w których głównym produktem stanie si informacja. Z tego wzgldu, dokument obejmuje te obszary, których stan i kierunki rozwoju s determinowane w istotnej mierze przez działania pastwa w jego wszystkich wymiarach. Ze wzgldu na znaczenie innowacyjnoci w tworzeniu gospodarki opartej na wiedzy wyrónione zostały obszary edukacji i nauki. Ze wzgldu na wag społeczn raport wyodrbnia zagadnienia elektronicznej administracji, e-zdrowia, kształcenia na odległo oraz kwestie wyrównywania szans w dostpie do usług społeczestwa informacyjnego. Istotne w tym kontekcie jest to, e Polska w dalszym cigu znajduje si poniej przecitnego poziomu europejskiego w zakresie stanu infrastruktury informatycznej. Nie wystarczy przyjcie wielkoci nakładów odpowiadajcych redniej stopie rozwoju dla krajów Unii Europejskiej. Niezbdne staje si podjcie zintensyfikowanych działa w powyszym obszarze. Z jednej strony oznacza to zaangaowanie rodków budetowych w działania inicjujce i gdzie moliwe, wyprzedzajce. Z drugiej natomiast wskazuje na potrzeb stworzenia ram prawnych dla rozwoju społeczestwa informacyjnego. Dokument skupia si głównie na prognozach dotyczcych okresu Wszelkie analizy na powyszy okres przewiduj przełom zwizany z wejciem w faz masowej implementacji nowych rozwiza teleinformatycznych. Dlatego te niejako z koniecznoci perspektywa roku 2020 zarysowana jest ogólnie. Raport został opracowany przez zespól pod merytorycznym kierunkiem prof. dr hab. Marka Niezgódki, w cisłej współpracy ze specjalistami Ministerstwa Nauki i Informatyzacji. 3

4 2. WYZWANIA WYNIKAJCE Z AKCESJI POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ Wejcie Polski do struktur UE w ramach pitego rozszerzenia spowodowało fundamentalne zmiany w obszarze ICT w naszym kraju. Proces ten mona podsumowa nastpujco: od skutecznoci włczenia si we wspólnotowe kształtowanie społeczestwa informacyjnego zaley wykorzystanie przez Polsk szans oferowanych przez Uni Europejsk a zwłaszcza to na ile Polska bdzie jednym z wanych podmiotów polityki wspólnotowej. Dlatego te, rozwój informatyzacji Polski powinien przebiega spójnie z załoeniami polityki Unii Europejskiej w zakresie społeczestwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy: harmonijny i stabilny rozwój zintegrowanego europejskiego rynku wewntrznego, wolno, sprawiedliwo i bezpieczestwo obywateli krajów Europy, Europa globalnie konkurencyjna. Wymaga to: transformacji Europy w dynamiczn prorozwojow gospodark, podniesienia spójnoci społecznej i gospodarczej poszerzonej UE, podwyszenia konkurencyjnoci Europy w wielu wymiarach, ze szczególnym podkreleniem wykorzystania bada. Programy przyjte przez Uni Europejsk majce doprowadzi do urzeczywistnienia zamierzonych celów zakładaj: gruntown zmian polityki na rzecz wsparcia rozwoju wspólnej infrastruktury fizycznej i infrastruktury wiedzy, rewizj mechanizmów wspierania bada naukowych i programów innowacyjnych, podwyszenie przedsibiorczoci i innowacyjnoci, tworzenie sieci paneuropejskich i działajcych w oparciu o nie serwisów operacyjnych, podniesienie rangi edukacji i nadanie jej wyszej jakoci, stworzenie agendy społecznej dla wyprzedzania i zarzdzania zmianami. Jednym z warunków powodzenia zamierze europejskich jest spójne podejcie do rozwoju społeczestwa informacyjnego (społeczestwa wiedzy), budowanego poprzez połczenie polityk badawczych, regulacyjnych i propagacji, a take poprzez połczenie rodków publicznych i prywatnych na rzecz inwestycji w technologie informacyjne i komunikacyjne. Inwestycje takie w sektorze serwisów publicznych w krajach członkowskich UE do roku 2011 s szacowane na poziomie 50 G działa narodowych. Odpowiednio wyskalowany program na rzecz serwisów paneuropejskich powinien doprowadzi do podniesienia ich efektywnoci i interoperacyjnoci, obejmujc publiczne sektory ochrony zdrowia, rodowiska, kultury, edukacji i bezpieczestwa. Zakłada si, e budet EU ulegnie zasadniczej zmianie w zakresie finansowania bada i rozwoju technologii. Obecnie cechuj go wci jeszcze fragmentacja, rozczłonkowanie i niezadowalajcy poziom współpracy midzynarodowej. Sam poziom budetu jest równie za niski; jest to 2% PKB dla Europy wobec 2.7% w USA i powyej 3% w Japonii. 4

5 Bez istotnej reorientacji, dla najlepszych naukowców i inynierów Europa nie bdzie w pełni konkurencyjna wzgldem USA, a take coraz czciej wobec Japonii, w konsekwencji czego naleałoby oczekiwa raczej dalszego pogłbiania si niekorzystnej sytuacji. W celu przezwycienia takiego scenariusza konieczne jest usunicie barier bdcych konsekwencj niezsynchronizowanych programów narodowych. Niezbdne działania obejmuj wspieranie i wzmocnienie bada w skali europejskiej, w tym zapewnienie bezporedniego finansowania na poziomie europejskim jako wsparcia działa na poziomie krajowym: obecnie 0.04% PKB, docelowo, w roku 2011, 1% PKB. Pi priorytetów strategicznych dla Europy, w tym dla bada naukowych i rozwoju technologii, stanowi: Bezporednie finansowanie projektów indywidualnych na zasadzie konkurencyjnej w skali europejskiej, ze szczególnym akcentem na badania podstawowe w obszarach uznanych za przyszłociowe. Działania te powinny w szczególnoci obj dziedziny kluczowe dla oczekiwanego w bliskiej perspektywie przełomu w technologiach informacyjnych i komunikacyjnych, w tym nowych działów nauk cisłych (matematyczno-fizycznych). Wzmocnienie europejskiego potencjału badawczego poprzez wspieranie tworzenia, rozwoju i wykorzystania infrastruktury technicznej, wspieranie rozwoju paneuropejskich wysokokwalifikowanych kadr i ułatwienie ich mobilnoci. Koordynacja byłaby realizowana w ramach polityki spójnoci. W kontekcie informatyzacji obejmowałoby to tworzenie wspólnych europejskich banków danych genomicznych, rozwój europejskich sieci naukowych oraz infrastruktury obliczeniowej. Istotnym składnikiem powinno by uruchomienie finansowania na wielk skal czołowych naukowców, zarówno młodych, jak i majcych utrwalon pozycj. Utworzenie paneuropejskich układów partnerstwa publiczno-prywatnego na rzecz bada prowadzcych do rozwoju nowych technologii. Jako narzdzie powinny by tworzone wspólne inicjatywy w oparciu o koncepcje platform technologicznych, według modelu przyjtego w European Growth Initiative. W kontekcie informatyzacji dotyczy to w szczególnoci rozwoju mobilnych i bezprzewodowych technologii i zwizanych z nimi aplikacji, wspólnego rozwoju systemów wbudowanych (embedded systems), wykorzystania nowych technologii energetycznych. Stymulowanie rozwoju europejskich biegunów doskonałoci w oparciu o tworzenie sieci i współprac wiodcych orodków badawczych. Realizacja powinna nastpowa poprzez wspieranie transnarodowych projektów i sieci rónej wielkoci przy uyciu instrumentów udoskonalonych w stosunku do narzdzi wprowadzonych w 6 Programie Ramowym. Dotyczy to programów klimatycznych i rodowiskowych, technologii informacyjnych i komunikacyjnych, bada medycznych, bada materiałowych i procesowych. Koordynacja narodowych i regionalnych programów badawczych oraz budowanej na ich podstawie polityki, prowadzca do rozwoju struktur sieciowych. 5

6 Znaczce wspieranie dwóch strategicznych obszarów, w których badania i rozwój nowych technologii odgrywaj centraln rol: przestrze kosmiczna i globalny monitoring, w ramach inicjatywy GMES (Global Monitoring for Environment and Security), bezpieczestwo, ze szczególnym uwzgldnieniem Europejskiej Strategii Bezpieczestwa (European Security Strategy), przyjtej w roku 2003; główne obszary działa dotycz w tym zakresie prognozowania, monitoringu i ograniczania skutków nowych zagroe bezpieczestwa w kontekcie bioterroryzmu, przestpczoci w sieci (cyberprzestpczoci) i globalnego bezpieczestwa, działania takie powinny prowadzi do zapewnienia istotnej pozycji europejskiej w globalnych sieciach badawczych. Niezbdnym warunkiem powodzenia powyszych zamierze jest rozwój szerokopasmowych sieci transeuropejskich stanowicych katalizator postpu i integracji europejskiej. W szczególnoci, warunkiem sukcesu jest usunicie barier rozwoju wspólnego europejskiego rynku telekomunikacyjnego, co przyczyni si do udostpnienia bezpiecznej szerokopasmowej infrastruktury sieciowej we wszystkich regionach, tym samym przeciwdziałajc rozwarstwieniu cyfrowemu pomidzy obszarami zurbanizowanymi oraz terenami odległymi i wiejskimi. Warunkiem powodzenia zamierze europejskich jest odpowiednie dostosowanie budetu, nie tylko na poziomie Komisji Europejskiej, ale take krajów członkowskich. Wg Raportu COM(2004)101 Komisji Europejskiej Building our common Future: Policy challenges and Budgetary means of the Enlarged Union , konieczne jest potrojenie budetu zrównowaonego rozwoju w dziale konkurencyjnoci rozwoju i zatrudnienia, z blisko 9 G w roku 2006 do prawie 26 G w roku Znaczce podwyszenie budetu przewidziano równie w pozostałych działach, por. str. 29 w/w raportu. Zawarta w Raporcie mapa drogowa wskazuje take na skal uznanych za uzasadnione przedsiwzi edukacyjnych (str. 41 Raportu), przy czym jako szczególnie wane okrela ona cał gam programów podnoszenia mobilnoci. UWAGA: odpowiednie przyrosty budetu w krajach o poziomie rozwoju gospodarczego poniej przecitnej europejskiej powinny by wiksze, w stopniu prowadzcym do wyrównywania tego poziomu. Dotyczy to w szczególnoci Polski, przy czym nasz szans jest intensywny rozwój dziedzin proinnowacyjnych. Warte odnotowania znaczenie polityczne dla rozwoju programów informatyzacji maj raporty WSIS (Word Summit on the Information Society). W szczególnoci opublikowany 18 lutego 2004 Raport Fazy Genewskiej WSIS (WSIS- 03/GENEVA/DOC/9(Rev.1)-E)) okrelił Deklaracj Zasad oraz Plan Działa do roku W odniesieniu do poszczególnych krajów sformułowane w nim zostały specyficzne cele, obejmujce: problemy połczenia obszarów wiejskich z infrastruktur teleinformatyczn, wraz z ustanowieniem lokalnych punktów dostpu, połczenie wyszych uczelni oraz szkół wszystkich poziomów z ICT, połczenie orodków naukowych i badawczo-rozwojowych z ICT, 6

7 połczenie bibliotek publicznych, orodków kulturalnych, muzeów, urzdów pocztowych i archiwów z ICT, połczenie orodków opieki medycznej i szpitali z ICT, połczenie wszystkich urzdów administracji lokalnej i centralnej oraz uruchomienie serwisów informacyjnych i moliwoci komunikacji, adaptacja programów szkół podstawowych i rednich wspomagajca rozwój społeczestwa informacyjnego, zapewnienie szerokiego dostpu do mediów elektronicznych, wspieranie rozwoju zawartoci treciowej i stworzenie warunków interoperacyjnoci jzykowej w Internecie, zapewnienie dostpu do ICT dla ponad połowy ludzkoci. Kraje majce ambicje zaj znaczc pozycj w grupie pastw rozwinitych nie maj alternatywy dla przyjcia programów wyprzedzajcych. Wynikaj z tego przejrzyste wnioski dla Polski. 3. OBECNY STAN INFORMATYZACJI KRAJU 3.1 Poziom infrastruktury teleinformatycznej kraju Punktem wyjcia do obecnego opracowania jest wybór danych ilociowych dotyczcych roku 2003, ilustrujcych poziom informatyzacji i telekomunikacji, a przez to okrelajcych uwarunkowania rozwoju społeczestwa informacyjnego w Polsce. Dane, które ilustruj sytuacj Polski na tle pozostałych krajów akcesyjnych oraz wartoci rednich dla pitnastki krajów członkowskich UE, zostały zaczerpnite z Progress Report eeurope (i) Liczba telefonów stacjonarnych na 100 osób: ródło: IBM 2nd, 3 rd, 4th Monitoring Reports , Dane UE15 z ITU 7

8 (ii) Liczba uytkowników telefonów komórkowych na 100 osób: ródło: IBM 2nd, 3 rd, 4th Monitoring Reports , Dane UE15 z ITU (iii) Liczba komputerów osobistych na 100 osób: ródło: Dane ITU dla , *Szacunek eeurope+ na podstawie tendencji z lat ubiegłych (iv) Udział procentowy osób posiadajcych komputer i dostp do Internetu w domu: ródło: eeurope+ Household Survey, czerwiec 2003; CY, MT: National Survey 8

9 (v) Liczba internautów (udział procentowy w populacji respondentów): ródło: Trzeci Raport monitorujcy kraje kandydujce do Unii Europejskiej w sektorze telekomunikacji, wykonany przez firm IBM na zlecenie Komisji Europejskiej, opublikowany 16 czerwca 2003 r. Stan na 31 stycznia 2003 r. (vi) Koszt dostpu do Internetu jako % miesicznych zarobków ródło: eeurope+ Telecommunication and NSO Survey, czerwiec 2003 (vii) Liczba publicznych punktów dostpu do Internetu (PIAP) na 1000 mieszkaców ródło: eeurope+ 1st Progress Report and eeurope+ NSO Survey, czerwiec 2003) 9

10 (viii) Liczba komputerów przypadajca na 100 uczniów: w szkołach podstawowych ródło: eeurope+ Progress Report 2001, eeurope+ Education Ministry Survey, czerwiec 2003, a take National Surveys of CY, MT, TR) (ix) szkołach rednich ródło: eeurope+ Progress Report 2001, eeurope+ Education Ministry Survey, czerwiec 2003, a take National Surveys of CY, MT, TR): (x) Procent obywateli korzystajcych z usług administracji publicznej on-line ródło: eeurope+ Household Survey, czerwiec

11 (xi) Procent przedsibiorców korzystajcych z usług administracji publicznej on-line ródło: eeurope+ Enterprise Survey, czerwiec 2003, oraz National Survey, MT (xii) Bariery finansowe korzystania z Internetu: (xiii) Bariery umiejtnoci posługiwania si komputerem/internetem: 11

12 (xv) Bariery wynikajce z przyczyn technicznych: ródło danych w (xii)-(xiv): eeurope+ Household Survey, czerwiec 2003, oraz National Survey, MT Powysze dane prowadz do jednoznacznych wniosków. Polska w adnym z porówna nie wychodzi poza przecitny poziom na tle nowych krajów członkowskich. Szczególnie niski jest poziom publicznego dostpu do Internetu. Alarmujce s zwłaszcza wyniki dotyczce barier, zarówno finansowych i technicznych, jak, co szczególnie gro ne, edukacyjnych. 3.2 Poziom informatyzacji administracji W modelu społeczno-gospodarczym Unii Europejskiej administracja publiczna odgrywa szczególn rol. Jej zadaniem jest bowiem wspieranie funkcjonowania konkurencyjnego rynku wewntrznego w połczeniu z zapewnieniem niezbdnego poziomu spójnoci ekonomicznej społeczestw krajów Unii. W tym celu bezporednio angauje si m.in. w sprawy dotyczce edukacji, ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego, ochrony rodowiska i spraw konsumenckich. Wanym elementem oceny stopnia zaawansowania krajów UE w rozwoju ICT odgrywa badanie dostpnoci usług elektronicznych wiadczonych przez administracj. Badania Web-based Survey on Electronic Public Services przeprowadzane przez CapGemini na zlecenie Komisji Europejskiej, Dyrekcji Generalnej Społeczestwa Informacyjnego s instrumentem planu eeurope. W czerwcu 2004 roku Ministerstwo Nauki i Informatyzacji wraz z firm CapGemini przeprowadziło badanie, w ramach którego przeprowadzono analiz kilkuset stron internetowych urzdów krajowej administracji publicznej. Dokonano pomiaru stopnia rozwoju witryn internetowych, ich zawartoci oraz funkcjonalnoci. Wyniki badania pozwoliły na stworzenie obrazu internetyzacji sektora publicznego w Polsce. Istotne, e w edycjach badania przeprowadzano wg skali czterostopniowej, pokazujcej stopie zaawansowania rozwoju serwisów internetowych (ich waon, realn warto uytkow). Od 2004 roku została wprowadzona nowa binarna skala badajca liczb serwisów internetowych zapewniajcych pełn obsług procesu realizacji usługi drog elektroniczn. Wyniki badania s nastpujce: 12

13 W latach poziom rozwoju elektronicznej administracji wzrósł o 15 punktów procentowych (z 19 % w 2002 do 35 % w 2004 roku). Według nowej skali Komisji Europejskiej polska elektroniczna administracja osignła redni poziom rozwoju równy jedynie 2 punktom procentowym. Przy czym: stan rozwoju e-usług publicznych dla obywateli w Polsce kształtuje si na poziomie 31%, według nowej skali jest to tylko 2%, stan rozwoju e-usług publicznych skierowanych do osób prawnych osignł poziom 43 punktów procentowych; z kolei poziom rozwoju mierzony wg nowej skali wynosi zaledwie 1% i jest praktycznie zasług rozwoju prezentacji danych statystycznych. ` Strategia Informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej epolska na lata wskazuje na konkretne działania, które powinny zosta podjte w celu efektywnego wdroenia egovernment oraz procesu informatyzacji. Wyniki powyszego badania oraz pierwszego Raportu monitoring realizacji działa Strategii Informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej epolska na lata (przyjty przez Rad Ministrów) pokazuj, e mimo duego wysiłku dokonanego od 2002 roku wyniki s niezadowalajce. 4. PRZEWIDYWANY STAN REALIZACJI STRATEGII INFORMATYZACJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ EPOLSKA NA LATA W 2006 ROKU Jednym z istotnych elementów strategii rozwoju społeczestwa informacyjnego na lata jest okrelenie stanu informatyzacji Polski w momencie pocztku prognozy, tzn. w roku Stan ten mona okreli na podstawie realizowanych obecnie projektów strategicznych w tym obszarze, dokonujc ich krytycznej analizy. Jednym z głównych dokumentów jest Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej epolska na lata , opracowana przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji i przyjta przez Rad Ministrów 13 stycznia 2004 r. 4.1 Infrastruktura i dostp do usług elektronicznych stan obecny w Polsce Podstawowe znaczenie dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy (GOW) ma powszechno oraz dostpno usług informacyjnych. Jest ona bezporednio uzaleniona od kosztów usług oraz technicznej jakoci ich wiadczenia, a te z kolei w 13

14 duej mierze zale od jakoci i dostpnoci infrastruktury informatycznej. Dobrze rozwinita infrastruktura pozwala na obnienie cen usług o charakterze informacyjnym, zarówno ze wzgldu na wysz konkurencyjno usług łcznoci, jak i na szersz penetracj rodowiska ich odbiorców, a w konsekwencji ich wiksz dostpno. Dobrze rozwinita infrastruktura sieciowa jest warunkiem koniecznym dla rozwoju GOW. Kraje o wysoko rozwinitej infrastrukturze informatycznej, poprzez niszy koszt dostpu przycigaj nowe inwestycje w zakresie ICT, dodatkowo zwikszajc w ten sposób swój potencjał gospodarczy. W rezultacie tych procesów, rónica poziomów rozwoju gospodarczego krajów o odmiennym stopniu rozwoju infrastruktury bdzie si stopniowo powiksza. Jest to o tyle krytyczne dla Polski, e nasz kraj naley pod wieloma wzgldami do grupy pastw o niszym stopniu rozwoju. Dobrym miernikiem dostpnoci Internetu w krajach europejskich, dajcym nie tylko obraz biecej sytuacji, ale take perspektywy rozwoju w najbliszej przyszłoci, jest analiza liczby i wielkoci działajcych w danym kraju rejestratorów RIPE. Analiza taka pozwala dostrzec, na jakim poziomie działajcy w warunkach konkurencji rynkowej dostawcy łcznoci internetowej oceniaj wielko rynku usług internetowych w danym kraju oraz jak szacuj oni zapotrzebowanie na adresy internetowe w przyszłoci. Odniesienie wielkoci populacji poszczególnych krajów do liczby rejestratorów działajcych na ich terenie pozwala na oszacowanie odzwierciedlajce potencjaln liczb adresów internetowych moliwych do alokacji w przeliczeniu na jednego mieszkaca kraju. Takie porównanie umoliwia wyszczególnienie kilku kategorii pastw, rónicych si pod wzgldem obecnego stopnia penetracji Internetu, jak i potencjałem wzrostu. W poniszej analizie wzito pod uwag tylko lokalnych rejestratorów działajcych na danym rynku oraz przyjto załoenie, e bardzo duy rejestrator rejestruje rednio trzykrotnie wicej adresów ni rejestrator duy. Grup pastw najbardziej zaawansowanych stanowi te, dla których liczba ludnoci (w milionach) w stosunku do liczby duych rejestratorów nie przekracza 1. Nale do niej m.in. Irlandia (0,57), Dania (0,63), Szwecja (0,64), Holandia (0,73) i Finlandia (0,83). Kolejna grupa pastw obejmuje te, dla których warto współczynnika nie przekracza 2. Zaliczaj si do niej m.in. Norwegia, Szwajcaria, Wielka Brytania. W trzeciej grupie, o współczynniku poniej 4, znajduj si m.in. Hiszpania, Włochy, Francja. Pozostałe pastwa, dzisiaj nalece pod wzgldem penetracji Internetu do europejskiego trzeciego wiata, w najbliszej przyszłoci praktycznie nie bd mie szans w konkurencji w warunkach nowej ekonomii. W grupie tej znajduj si Portugalia i Wgry z wartoci współczynnika 5. W lipcu 2004 r. powysza warto dla Polski wyniosła prawie 6, dla Rosji i Rumunii - ponad 10. Dane wskazuj wyra nie, e poziom rozwoju infrastruktury w Polsce, zarówno w swojej czci szkieletowej jak i dostpowej, w porównaniu z krajami wysoko rozwinitymi, jest bardzo niski. Mieszkacy terenów wiejskich, gdzie koszt dostpu jest znacznie wyszy, a potencjalne zyski z inwestycji mniejsze, pozostaj praktycznie wykluczeni ze społeczestwa informacyjnego. W kilkuletniej perspektywie oznacza to niewykorzystanie potencjału populacyjnego, jakim dysponuje Polska, a co za tym idzie, dalsze, coraz trudniejsze do nadrobienia straty. Konsekwencj takiego scenariusza byłby wzrost rónicy poziomu rozwoju gospodarczego midzy Polsk a krajami rozwinitymi. 14

15 Polska jak dotd nie wykorzystała przewagi, jak posiada ze wzgldu na korzystn sytuacj geograficzn (płaski teren, kształt terytorium pastwa zbliony do koła, regularna linia brzegowa), umoliwiajc budow infrastruktury przy mniejszych ni w wielu innych krajach nakładach finansowych. O ile stan rozwoju infrastruktury szkieletowej w wikszych miastach Polski jest wzgldnie zadowalajcy, to poziom infrastruktury dostpowej nie moe satysfakcjonowa. Dotyczy to w szczególnoci ogranicze w dostpie szerokopasmowym, który w wielu rejonach Polski w chwili obecnej nie jest technicznie moliwy. Dla dynamizacji rozwoju infrastruktury istotne byłoby wytworzenie popytu na usługi dostpowe w moliwie najszerszych grupach społeczestwa. Najlepsz drog jest odpowiednia edukacja, programowy szybki rozwój usług udostpnianych drog elektroniczn przez urzdy administracji publicznej, a take polityka zmierzajca do obnienia kosztu dostpu do Internetu. Pewne szanse mona upatrywa w wyra nej konwergencji usług telekomunikacyjnych i teleinformatycznych oraz łcznoci bezprzewodowej z przewodow. O ile w dziedzinie rozpowszechnienia infrastruktury stacjonarnej Polska pozostała w tyle za znaczn czci Europy, o tyle rozwój technologii umoliwiajcych szerokopasmow łczno mobiln na wiecie jest dopiero w pierwszych fazach, tworzc tym samym istotn szans dla Polski. Koszty budowy odpowiedniej infrastruktury w Polsce bd nisze ni w wielu krajach ze wzgldu na wspomniane wyej korzystne warunki geograficzne. Trzeba jednak zdawa sobie spraw, e ju dzi pod wzgldem stopnia penetracji łcznoci bezprzewodowej Polska zaczyna pozostawa w tyle za bardziej rozwinitymi krajami, wobec czego i ta szansa moe okaza si niewykorzystana. Dostpno sprztu abonenckiego w naturalny sposób ograniczona jest zamonoci społeczestwa. Liczba stałych lub bezprzewodowych linii telefonicznych na 100 mieszkaców stawia nas za pozostałymi krajami UE. Podobnie jest z liczb komputerów przypadajcych na 100 mieszkaców. Wzgldnie małe nasycenie kraju sprztem abonenckim po stronie uytkowników kocowych (mała liczba komputerów czy te telefonów komórkowych przypadajcych na mieszkaca) powinno ulec samoistnej poprawie w wyniku rozbudowy infrastruktury dostpowej oraz poprawy ogólnej sytuacji ekonomicznej społeczestwa. Nie bez znaczenia bdzie tu wprowadzanie preferencyjnej polityki finansowej i fiskalnej w odniesieniu do produktów nowej technologii, w Polsce w wikszoci bdcych przedmiotem importu. Otwarcie na wspólny rynek w ramach UE powinno w pewnym stopniu poprawi t sytuacj, niwelujc dotychczasowe niekorzystne dysproporcje w cenach sprztu elektronicznego midzy Polsk a krajami Europy Zachodniej. Obecny niski poziom rozwoju infrastruktury w Polsce w porównaniu do innych krajów europejskich spowodowany jest w duej mierze nisk konkurencyjnoci na rynku telekomunikacyjnym, wywołan restrykcyjn, mimo kolejnych nowelizacji, ustaw Prawo Telekomunikacyjne (zbdne lub nadmierne koncesjonowanie uprawnie, uciliwe wymogi nakładane na operatorów), utrzymaniem faktycznych monopoli i powstawaniem nowych w okrelonych dziedzinach, utrudnieniami administracyjnymi w budowie infrastruktury przez podmioty niezalene, wreszcie nisk sprawnoci aparatu prawnego, zniechcajc do inwestycji w Polsce. Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej epolska na lata zakłada opracowanie i przyjcie przez rzd strategii rozwoju telewizji cyfrowej. W 15

16 zwizku z tym naley spodziewa si przyspieszenia prowadzonych prac nad wdroeniem telewizji cyfrowej, w wyniku czego do roku 2006 powinny pojawi si pierwsze powszechne realizacje. Aktualna strategia rozwoju informatycznego kraju nie zakłada stworzenia wydzielonej infrastruktury teleinformatycznej, pozostawiajc t dziedzin w gestii istniejcych operatorów telekomunikacyjnych. W zwizku z tym w roku 2006 bdziemy mieli do czynienia z istnieniem rozbudowanych sieci szkieletowych o rónej przepustowoci. Podstawow cech wspóln wszystkich sieci szkieletowych jest stosunkowo niskie pokrycie terytorialne dostpem wiatłowodowym, dlatego te dostp z przepustowoci powyej 155 Mbps maj praktycznie tylko wiksze orodki miejskie. W przypadku pozostałej czci kraju dostp bdzie nadal realizowany w technologii opartej o łcza miedziane lub radiowe, co niestety znaczco ogranicza przepustowo. Pomimo tych utrudnie, wynikajcych ze stanu rozwoju infrastruktury wiatłowodowej, naley przyj, e w roku 2006 praktycznie wszystkie jednostki administracji publicznej bd wyposaone w komputery oraz infrastruktur dostpu szerokopasmowego, na poziomie co najmniej 128 kbps. Naley przyj, e w przypadku uytkowników indywidualnych penetracja bdzie znaczco wysza ni obecnie. Najprawdopodobniej mona przyj, e bdzie si kształtowa na poziomie 30-40% społeczestwa, bdc w dalszym cigu wielkoci znaczco odległ od wystarczajcej; warto ta odpowiada poziomowi, jaki wiele krajów UE osignło ju w chwili obecnej. Dodatkowym negatywnym elementem jest niska penetracja Internetu w rodowiskach wiejskich, co bdzie powodowało rónicowanie dostpnoci Internetu midzy aglomeracjami miejskimi a reszt kraju. Pewna szansa ley w rozwijajcym si szybko dostpie radiowym i satelitarnym oraz technologii Wi-max. Jednak i tam wikszo operatorów koncentruje si na obszarach miejskich czy podmiejskich, gdzie liczba potencjalnych odbiorców jest istotnie wiksza. W roku 2003 Ministerstwo Nauki i Informatyzacji rozpoczło realizacj programu Ikonka, którego celem jest tworzenie publicznych punktów dostpu do Internetu w kadej gminie (w samorzdowych jednostkach organizacyjnych i budetowych m.in. w bibliotekach i gminnych orodkach kultury). Do dnia dzisiejszego program objł gminy 7 województw (4 kolejne planowane s na rok biecy), finalizacja przedsiwzicia planowana jest na rok Obecnie realizowany Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich (SPO RZL) zakłada w latach sukcesywne wyposaanie szkół w komputery i dostp szerokopasmowy, przy czym zgodnie z załoeniami proces ten bdzie kontynuowany w latach nastpnych. W roku 2006 cz linii zostanie zrealizowana w technologii ASDL, o przepustowoci co najmniej 256 kbps. Ostatecznie mona przewidywa, e w roku 2006 znaczna wikszo szkół (chocia wci jeszcze nie wszystkie szkoły podstawowe) bdzie posiada pracownie komputerowe i dostp do Internetu. Naley podkreli, e rodki SPO RZL przeznaczane s w zdecydowanej wikszoci na tworzenie nowych pracowni, podczas gdy ju obecnie zachodzi konieczno wymiany sprztu na nowy wobec postpujcego zuycia moralnego sprztu informatycznego. 4.2 Elektroniczne usługi publiczne Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej epolska na lata zakłada, e w roku 2006 wszystkie centralne bazy danych bd funkcjonowały 16

17 według ustalonego modelu danych i standardów komunikacji. Strategia zakłada, e priorytetowe usługi publiczne zostan przeniesione na platform elektroniczn. Jednoczenie zapewniony bdzie pełny elektroniczny obieg dokumentów w ramach prac legislacyjnych administracji rzdowej (elektroniczna Rada Ministrów). Zakłada si, e podstawowe usługi dla obywateli, dostpne w roku 2006 elektronicznie, obejm: składanie deklaracji, informacji i innych dokumentów w celu rozliczenia podatków wynikajcych z ustaw podatkowych dotyczcych midzy innymi podatku dochodowego od osób fizycznych, podatku od czynnoci cywilnoprawnych, przeszukiwanie ofert pracy, uzyskanie praw do wypłat zasiłków z ZUS, uzyskanie dowodu osobistego, prawa jazdy i paszportu, dostp do katalogów bibliotek publicznych i ich przeszukiwanie, zapisanie si na wizyt u lekarza. Wszystkie proponowane usługi s technicznie moliwe do zrealizowania, jednak ich wdroenie moe by znaczco utrudnione. Główne bariery utrudniajce powszechny internetowy dostp do podstawowych usług s natury instytucjonalnej lub organizacyjnej, nie wynikaj natomiast z ogranicze technologicznych. Zakłada si, e w roku 2006 drog elektroniczn bdzie oferowanych pi usług dla firm : rejestracja oraz rozliczenie dotyczce obowizku ubezpieczenia społecznego pracowników, deklaracje celne, składanie deklaracji podatkowych m.in. podatku dochodowego od osób prawnych, VAT i akcyzy, przekazanie danych statystycznych, udział w zamówieniach publicznych. Istniej realne szanse realizacji załoonych celów, czego przykładem jest informatyzacja spraw zwizanych z ubezpieczeniem społecznym pracowników. Trzeba jednak zaznaczy, e znaczcy koszt wdroenia systemu został poniesiony przez przedsibiorców, a sama realizacja techniczna nie odbywa si bez problemów. Jednym z głównych jest brak ogólnie dostpnych standardów wymiany danych, a take w dalszym cigu znaczne uzalenienie od jednego systemu operacyjnego. Naley podkreli, e w wizji Komisji Europejskiej nowe technologie mog pomóc administracji publicznej podoła nowym wyzwaniom. Tym niemniej nie na samych wyzwaniach powinno si skupia uwag. Kluczem do sukcesu jest połczenie efektywnej implementacji ICT ze zmian organizacyjn i nowymi kompetencjami słub publicznych w celu wsparcia procesów podniesienia jakoci wiadczonych przez administracj usług, a przez to podwyszenia efektywnoci procesu demokratycznej legitymizacji sprawowania polityki z szerokim wykorzystaniem ICT. Stanowi to istot działa zbiorczo okrelanych mianem egovernment. 17

18 Tak rozumiany egovernment nie ogranicza si do bycia synonimem informatyzacji administracji czy miernikiem jej nowoczesnoci. Stanowi całokształt działa posługujcych si ICT na rzecz stworzenia lepszej i skuteczniejszej administracji w zmieniajcym si wiecie i w rezultacie do poprawy jakoci rzdzenia czy wrcz zarzdzania pastwem. Sektor publiczny, powstały w wyniku rozwoju inicjatyw egovernment, cechuj: 1. otwarto i przejrzysto, dziki czemu zarzdzanie pastwem jest zrozumiałe i przewidywalne, otwarte na współprac z obywatelami i nadzór z ich strony, 2. przyjazno obywatelowi, a tym samym jednakowo dobra słuba dla całego społeczestwa; usługi tego sektora s zorientowane na obywateli i gospodark (firmy), a nie na potrzeby biurokracji; nikt nie bdzie z nich wykluczony czy marginalizowany, 3. produktywno i efektywno; zapewniana jest moliwie najwysza jako usług dla obywateli i firm przy moliwie najniszych kosztach dla podatników, a w rezultacie obsługa społeczestwa staje si tasza i szybsza. 4.3 Usługi medyczne na odległo (ehealth) Usługi medyczne wiadczone na odległo (ehealth) daj lekarzom i pracownikom ochrony zdrowia sprawne narzdzie do przesyłania danych o pacjentach, rejestracji wizyt i porad oraz m.in. do sprawnego zarzdzania placówkami ochrony zdrowia 1. Skala rozwoju rozwiza teleinformatycznych wspomagajcych system opieki zdrowotnej zaley od docenienia przez rodowisko medyczne korzyci w aspekcie obnienia kosztów, a przede wszystkim czasu realizacji usług. Zgodnie ze strategi informatyzacji kraju, rola pastwa powinna polega w mniejszym zakresie na stwarzaniu warunków, w wikszym za na wskazywaniu korzyci i promowaniu najlepszych rozwiza. Planowane jest przeniesienie na platform elektroniczn usługi rejestracji do lekarza. Naley podkreli, e taka usługa jest ju obecnie szeroko stosowana w szeregu placówek niepublicznej opieki zdrowotnej. Mona oczekiwa, e co najmniej 5% jednostek medycznych w roku 2006 bdzie oferowało usługi z szerokim zastosowaniem rozwiza telemedycznych oraz umoliwiało kontakt pacjentom z placówk przez Internet. 4.4 Elektroniczny biznes (ebusiness) ebusiness oznacza zmian modelu zarzdzania przedsibiorstw poprzez szerokie wykorzystanie rodków komunikacji elektronicznej. Pojcie to obejmuje równie handel elektroniczny (ecommerce). ebusiness pozwala zmniejszy koszty działania oraz usprawni procesy produkcyjne i decyzyjne. Prowadzenie interesów z zastosowaniem Internetu jest z reguły szybsze i tasze, czego dowodem jest dynamiczny rozwój elektronicznej bankowoci detalicznej oraz sprzeday wysyłkowej za porednictwem sieci Internet. Odnotujmy jeszcze, e ebusiness oznacza równie głbokie zmiany strukturalne w samym trybie funkcjonowania przedsibiorstwa, wiksze otwarcie na inne rynki i zwikszenie liczby potencjalnych klientów. Zgodnie z załoeniami Strategii Informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej epolska na lata , w roku 2006 co najmniej 10% firm w biecej działalnoci bdzie 1 Narodowa strategia rozwoju dostpu szerokopasmowego do Internetu na lata , Ministerstwo Infrastruktury, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji 18

19 korzysta z handlu elektronicznego do sprzeday i zaopatrzenia, w tym z platform B2B. W chwili obecnej w Polsce istniej prawne podstawy handlu elektronicznego. Wydaje si, e podejmowane działania, zwłaszcza na polu walki z oszustwami internetowymi, pozwalaj na przewidywanie wzrostu znaczenia handlu elektronicznego w najbliszej przyszłoci. Na dzie dzisiejszy, a take najprawdopodobniej w roku 2006, czynnikiem limitujcym handel elektroniczny w Polsce bdzie kwestia posiadania dostpu do Internetu. 4.5 Nauczanie na odległo (elearning) W perspektywie roku 2006, głównym celem Strategii Informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej - epolska na lata , jest uczynienie z informatyki jednego z priorytetowych przedmiotów nauczania, którego opanowanie jest wymagane w chwili ukoczenia szkoły redniej. Wie si z tym konieczno odpowiedniego przygotowania wystarczajco licznej kadry nauczycielskiej. Równoczenie naturalne bdzie znaczce rozszerzenie zakresu wykorzystania ICT w nauczaniu innych przedmiotów, co implikuje potrzeb dokształcania równie innych grup nauczycieli. W rezultacie, w roku 2006 znaczca cz młodziey, koczca edukacj zarówno na poziomie szkoły redniej, jak i na poziomie studiów magisterskich oraz rozpoczynajca prac zawodow, bdzie posiada praktyczne umiejtnoci posługiwania si technologiami informacyjnymi i teleinformatycznymi. Wydaje si, e pomimo czynionych stara, w roku 2006 nadal bdzie odczuwalny brak nauczycieli wykształconych w zakresie nauczania informatyki oraz stosowania ICT w praktyce. Ze wzgldu na szybki postp technologiczny wymagane jest cigłe dokształcanie nauczycieli, jednak do roku 2006 główny wysiłek zostanie połoony na kształcenie kadry w zakresie podstawowym, a nie na doskonalenie ju posiadanych umiejtnoci. W zakresie edukacji dorosłych, w ramach strategii informatyzacji kraju wspierane s programy szkole komputerowych dla dorosłych, ze szczególnym uwzgldnieniem szkole dla bezrobotnych, jednak liczba organizowanych szkole wci jest niewystarczajca. 5. PERSPEKTYWY NA LATA Główn szans dla polskiej egospodarki jest stworzenie warunków, które w istotny sposób przyczyniłyby si do wzrostu atrakcyjnoci inwestycyjnej kraju, szczególnie w obszarze ICT. Warunki te musiałyby by na tyle korzystne, zarówno pod wzgldem technicznym, jak i ekonomicznym, aby dla dostawców treci elektronicznych bardziej korzystne było uruchomienie serwisów w Polsce ni w innych rejonach wiata. Po przekroczeniu odpowiedniego poziomu, sytuacja taka spowodowałaby w naturalny sposób szybki dalszy rozwój infrastruktury, a co za tym idzie, równie wzrost atrakcyjnoci naszego kraju dla podmiotów nowej gospodarki i wykształcenie pozytywnego efektu mnonikowego (d wigni). Dotychczasowe plany działa na rzecz rozwoju społeczestwa informacyjnego w Polsce zakładały w praktyce jedynie osignicie w 2006 roku poziomu rozwoju infrastruktury zblionego do tego, jaki ju obecnie jest dostpny w innych pastwach UE. W tej sytuacji, bez istotnego przewartociowania polityki pastwa, trudno oczekiwa osignicia przez Polsk konkurencyjnoci czy sukcesu w wycigu nie 19

20 tylko za czołówk ale nawet redni klas europejsk. Bez radykalnych i odwanych działa niestety trafn analogi dla Polski po roku 2006 moe okaza si piesza pogo za rozpdzonym ju pocigiem. Strategiczne cele pastwa w zakresie rozwoju infrastruktury 1. Stworzenie warunków do szerokiej migracji midzynarodowych dostawców usług sieciowych do Polski, jako do kraju, w którym taka działalno jest najkorzystniejsza. W szczególnoci infrastruktura powinna zapewnia dostp z zagranicy do e-usług wiadczonych z kraju na poziomie nie odbiegajcym jakociowo ani cenowo od dostpu za granic, przy zachowaniu konkurencyjnoci w warunkach globalizacji i działania na rynku wewntrznym UE. 2. Powszechny dostp szerokopasmowy do sieci na terenie kraju, zarówno stacjonarny, jak i mobilny. Cele te powinny by realizowane poprzez: 1. Usuwanie barier formalnych i biurokratycznych: a. stworzenie atrakcyjnych uregulowa prawno-ekonomicznych dla rozwoju infrastruktury teleinformatycznej (w szczególnoci poprzez właciwe wykorzystanie instrumentów podatkowych i dotacyjnych, zapewnienie przejrzystego i sprawnego otoczenia prawnego, promocj rozwoju i szerokiego wdraania nowoczesnych usług bankowych itp.), b. maksymalne ograniczenie administracyjnej i kontrolnej roli pastwa poprzez rezygnacj z systemu koncesji i zezwole wszdzie tam, gdzie to bdzie moliwe legislacyjnie. 2. Promocj konkurencyjnoci: a. powierzenie zadania rozwoju infrastruktury operatorom komercyjnym działajcym w warunkach konkurencji rynkowej, przy jednoczesnym zapewnieniu silnej konkurencyjnoci poprzez likwidacj faktycznych monopoli (np. dostp do kanalizacji telekomunikacyjnej, uwolnienie ptli lokalnej), b. skuteczne i szybkie zwalczanie hamujcych rozwój zachowa antykonkurencyjnych, co w szczególnoci dotyczy sytuacji mono- i oligopolistycznych w obszarze usług, wykorzystywanych do dyktowania cen; regulacja stosunków midzyoperatorskich (np. zasad wymiany ruchu), c. proaktywna identyfikacja obszarów usług, w których moe nastpi obnienie konkurencyjnoci i zapobieganie takim zjawiskom, d. szerokie dopuszczenie konkurencji midzynarodowej na poziomie infrastruktury (wszdzie tam, gdzie tylko nie zagraa to podstawowym interesom pastwa). 3. Wspieranie kluczowych inwestycji i niezbdnych działa, w tym przedsiwzi nieopłacalnych komercyjnie, w szczególnoci: a. intensywne dotowanie budowy infrastruktury na terenach wiejskich, słabo zaludnionych lub trudno dostpnych, wszdzie tam, gdzie w warunkach komercyjnych mogłoby to by ekonomicznie nieuzasadnione; zapewnienie konkurencyjnych cen usług na tych terenach, 20

21 b. podmiotowe dotowanie infrastruktury dla wybranych grup odbiorców: szkolnictwo, nauka, kultura i sztuka, urzdy pastwowe. 4. Regulacje w prawie bankowym umoliwiajce konkurencyjn sprzeda eusług poza granice kraju. 5. Kreowanie popytu na rozwój infrastruktury poprzez wykorzystanie elektronicznych rodków komunikacji midzy obywatelami, firmami i urzdami w stopniu szerszym ni w innych krajach. 6. Włczenie jak najszerszego krgu społecznego do działa w obrbie nowej gospodarki, przełamywanie barier społecznych, edukacyjnych i geograficznych poprzez szerokie działania edukacyjne i promocyjne. W szczególnoci silna promocja łcznoci sieciowej jako podstawowego kanału dostpu i komunikacji z wszelkimi urzdami szeroko rozumianej administracji pastwowej. 7. Wspieranie łcznoci midzynarodowej tak, aby Polska mogła sta si centralnym orodkiem łcznoci przynajmniej w swoim rejonie Europy. Oczywiste jest, e powysze działania musz by skoordynowane z zasadami polityki konkurencyjnej UE (zwłaszcza udzielania pomocy publicznej). 5.1 Infrastruktura informacyjna kraju: konwergencja infrastruktur Podstawowe cechy, jakie musi spełnia polska infrastruktura teleinformatyczna w 2013 r. to najwysza jako, moliwie niski koszt wiadczenia usług internetowych, a take, co szczególnie istotne, powszechny dostp do Internetu. 1. Najwysza moliwa jako przez jako naley tu rozumie niezawodno, bezpieczestwo oraz szybko dostpu, co dotyczy zarówno przepustowoci łcz krajowych, jak i midzynarodowych; łczno midzynarodowa musi by zorganizowana w taki sposób, aby nie tylko zapewni wygodny dostp uytkownikom krajowym do zasobów midzynarodowych, ale take umoliwi konkurencyjne wiadczenie usług informacyjnych. 2. Moliwie niski koszt opłata abonamentowa za korzystanie z Internetu musi osign poziom wyra nie konkurencyjny w stosunku do oferowanych poza Polsk. 3. Powszechna dostpno szerokopasmowy dostp zarówno stały, jak i mobilny na terenie całego kraju; wymaga to przede wszystkim istnienia rozbudowanej sieci dostpowej. Widoczna ju obecnie konwergencja usług telekomunikacyjnych i informatycznych prowadzi do wzrostu znaczenia łcznoci mobilnej, zarówno po stronie nadawców, jak i odbiorców treci. Wzrost znaczenia mobilnoci oraz szerokopasmowej łcznoci bezprzewodowej daje Polsce wyjtkow szans nadrobienia zaległoci w dziedzinie rozwoju infrastruktury dostpowej. Wymagałoby to jednak odpowiedzialnej polityki pastwa, które zrezygnowałoby z dora nych korzyci finansowych na rzecz promocji rozwoju infrastruktury szkieletowej, szybkiej rozbudowy sieci szerokopasmowych dostpowych stacji bazowych na terenie całego kraju oraz kształtowania warunków właciwej współpracy midzyoperatorskiej. Celem powinno by zapewnienie jednolitego na terenie całego kraju poziomu szerokopasmowego dostpu, umoliwiajcego kademu obywatelowi i przedsibiorcy korzystanie z pełni potencjału oferowanego przez ICT. 21

22 W horyzoncie kilku lat powinno to doprowadzi do likwidacji rónic w jakoci dostpu midzy terenami miejskimi a wiejskimi, a co za tym idzie, upowszechni w społeczestwie koncepcj pracy zdalnej. Umoliwienie zdalnej pracy mieszkacom małych miast i rejonów wiejskich pozwoli na wykorzystanie potencjału tych grup społecznych w GOW, a tym samym zwikszy znaczenie Polski, której jednym z atutów jest duy niewykorzystany potencjał populacyjny. Moliwo pracy zdalnej, w tym mobilnej, spowoduje z kolei wzrost produktywnoci przy jednoczesnej istotnej poprawie jakoci ycia obywateli. Wie si z tym rozwój przyszłociowego modelu instytucji (organizacji) wirtualnej, który w radykalny sposób przyczyni si do wielostronnej racjonalizacji pracy i trybu wykorzystania zasobów ludzkich. Aby osign powysze cele w horyzoncie roku 2013, niezbdne jest jak najszybsze rozpoczcie intensywnego dofinansowania infrastruktury na obszarach o niskiej atrakcyjnoci inwestycyjnej. Konieczne zatem jest precyzyjne zdefiniowanie roli pastwa we wspieraniu rozwoju infrastruktury, a w tym: usuwanie barier formalnych i biurokratycznych, promocja konkurencji, zmiana regulacji prawnych w obszarze telekomunikacji, dotowanie kluczowych inwestycji, w tym niezbdnych działa nieopłacalnych komercyjnie, proaktywna identyfikacja obszarów usług, w których moe nastpi obnienie konkurencyjnoci i zapobieganie takim zjawiskom, regulacje w prawie podatkowym umoliwiajce konkurencyjn sprzeda eusług poza granice kraju, kreowanie popytu na rozwój infrastruktury poprzez wykorzystanie elektronicznych rodków komunikacji midzy obywatelami/firmami/urzdami w stopniu szerszym ni w innych krajach. Ze wzrostem przepustowoci i uniwersalnoci naley oczekiwa powstania uniwersalnej sieci informacyjnej oferujcej z punktu widzenia konsumenta wszystkie podstawowe rodzaje dostpu: streaming rozgłoszeniowy, streaming indywidualny technologie medialne, tryb połczeniowy dwu- lub wielowzłowy technologie komunikacyjne, tryb pakietowy technologie informacyjne i komunikacyjne. Osignicie stanu współdziałania i wymiennoci informacji wymaga pełnego wdroenia systemu otwartych standardów danych i promowania ich akceptacji przez wykorzystywane oprogramowanie. O ile dopuszczalne, a niekiedy nieuniknione jest wykorzystywanie oprogramowania o poufnym kodzie pozostajcym własnoci producenta, o tyle wykorzystywanie podsystemów opartych na wewntrznych, nie ujawnianych formatach danych prowadzi do: faktycznej monopolizacji fragmentu rynku ze wszystkimi tego konsekwencjami ekonomicznymi i prawnymi, utrudnie w przekazie danych do innych fragmentów systemu, zmniejszeniu zaufania do systemu zwłaszcza w przypadku wykorzystania oprogramowania bdcego własnoci obcego, nie dajcego si kontrolowa podmiotu. 22

23 5.2 Kluczowe priorytety informatyzacji egovernment: elektroniczna administracja W modelu społeczno-gospodarczym Unii Europejskiej administracja publiczna odgrywa szczególn rol. Jej zadaniem jest bowiem wspieranie funkcjonowania konkurencyjnego rynku wewntrznego w połczeniu z zapewnieniem niezbdnego poziomu spójnoci ekonomicznej społeczestw krajów Unii. W tym celu bezporednio angauje si m.in. w sprawy dotyczce edukacji, ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego, ochrony rodowiska i spraw konsumenckich. Wyzwania, jakie stan w horyzoncie czasowym niniejszej prognozy przed sektorem publicznym krajów UE, najlepiej obrazuj główne tezy egovernment Conference w Dublinie : Konsekwencje radykalnych zmian demograficznych z jednej strony starzenie si społeczestw krajów unijnych, z drugiej nasilajcy si proces migracji. Rosnca mobilno społeczestw połczona z coraz pełniejszym wykorzystaniem moliwoci jednolitego rynku wewntrznego UE. Wiza si to bdzie z narastajcym oczekiwaniem od administracji zapewnienia wiadczenia usług w aspekcie transgranicznym i paneuropejskim, a dalej wymuszaniem homogenicznoci ich wiadczenia. W zwizku z powyszymi trendami, obywatele krajów UE bd w coraz wikszym stopniu oczekiwa od administracji praktycznego urzeczywistnienia wizji wspólnej przestrzeni wolnoci, bezpieczestwa i sprawiedliwoci UE. Postp techniczny bdzie wymuszał stosowanie takich samych metod i form wiadczenia usług przez administracj, jakich obywatele i przedsibiorcy mog oczekiwa od biznesu. Przedsiwzicia, nabierajc coraz bardziej wyrafinowanego i kosztownego charakteru, bd wymagały finansowania z pienidzy unijnych podatników. Ekstrapolujc obecne trendy, naley spodziewa si, e dostp do usług elektronicznych stanie si w perspektywie roku 2010 powszechny w krajach UE; obecne technologie przejd w etap powszechnego wykorzystania (vide Raport PRISMA Project (Providing Innovative Services Models for Administration) Final Report for European Commission: SG1: eadministration 2010 IST , October 2003]). W szczególnoci dotyczy to z jednej strony dostpu szerokopasmowego, z drugiej za oznacza, e dostp ten stanie si wielokanałowy - poprzez DTV, a take sieci mobilne 3G (a nastpnie 4G). Mona równoczenie oczekiwa, e dynamiczny rozwój technologiczny zderza si bdzie z problemem jednakowego dostpu wszystkich obywateli Unii do nowych usług, zgodnie z fundamentalnym prawem zapisanym w Konstytucji UE równych szans dostpu do sprawnej administracji. Rozwój bdzie stymulowany z jednej strony przez Szósty, a zwłaszcza planowany Siódmy Program Ramowy Bada i Rozwoju, z drugiej za przez programy wspólnotowe IDAbc i planowany eten Plus oraz wspólne inicjatywy europejskie w rodzaju GMES. Szersza penetracja Internetu wie si w sposób nieunikniony ze wzrostem zagroe. Z drugiej strony rosnca mobilno społeczestw UE tworzy wymaganie, aby pastwo (i administracja wspólnotowa) realizowało swoje funkcje w stosunku do 23