Gospodarka i funkcjonowanie Unii Europejskiej. Wykład VII Polityka spójności

Transkrypt

1 Gospodarka i funkcjonowanie Unii Europejskiej Wykład VII Polityka spójności

2 Polityka spójności Państwa członkowskie pragną wzmocnienia jedności swoich gospodarek i zabezpieczenia ich harmonijnego rozwoju, poprzez redukowanie zróŝnicowań istniejących między regionami oraz łagodzenia zacofania mniej uprzywilejowanych regionów. Preambuła Traktatu Rzymskiego

3 Jak zmierzyć spójność? Trzy wymiary spójności: Spójność społeczna - stopa bezrobocia Spójność ekonomiczna - PKB per capita przeliczany według parytetów siły nabywczej poszczególnych walut. Spójność terytorialna - dobra dostępność do wszystkich miast UE, niezaleŝnie od połoŝenia geograficznego danego regionu, nie istnieje jeden uniwersalny miernik zwykle porównuje się czas podróŝy z danego regionu do najwaŝniejszych ośrodków europejskich. Spójność oceniana jest w układach: państw członkowskich, regionów poszczególnych krajów oraz wszystkich regionów wchodzących w skład UE.

4 Cel polityki Celem polityki regionalnej jest osiągniecie gospodarczej, społecznej i terytorialnej spójności państw poprzez: promocję rozwoju i dostosowanie struktur opóźnionych w rozwoju regionów (konwergencja), umocnienie konkurencyjności i atrakcyjności regionów oraz wzrost zatrudnienia, rozwój współpracy międzyregionalnej

5 Znaczenie europejskiej polityki regionalnej 43 % produkcji Unii Europejskiej powstaje na terenie stanowiącym zaledwie 14% jej obszaru - w pięciokącie utworzonym przez Londyn, Hamburg, Monachium, Mediolan i ParyŜ. Mieszka w nim około jednej trzeciej ludności UE. Najbogatsze państwo członkowskie, Luksemburg, jest siedmiokrotnie zamoŝniejsze pod względem dochodu na jednego mieszkańca od państwa najuboŝszego, którym jest Rumunia. W ujęciu regionalnym - najbogatszym regionem jest Londyn Wewnętrzny (Inner London), którego PKB na mieszkańca stanowi 290 % średniej UE-27, najbiedniejszym regionem jest północnowschodnia część Rumunii z 23 % średniej UE

6 Konwergencja Pomoc regionalna jest kierowana do regionów, w których PKB p.c. jest niŝsze niŝ 75% PKB UE p.c. 17 państw członkowskich, 84 regiony o ludności 154 miliony obywateli 16 regionów o populacji 16,4 milionów, objętych pomocą przejściową w związku z efektem statystycznym rozszerzenia UE Źródlo: Eurostat

7 Konwergencja 282,8 miliardy Euro dostępne w ramach celu konwergencji 199,3 miliardów EUR dla regionów konwergencji, w tym 14 miliardów EUR rezerwy dla regionów objętych wygasającą pomocą przejściową 69,5 miliardów EUR na Fundusz Spójności obejmujący 15 spośród państw członkowskich. Źródlo: Eurostat

8 Konkurencyjność i zatrudnienie Kierunki polityki Programy rozwoju pomagające regionom w przewidywaniu i propagowaniu przemian gospodarczych poprzez innowacje i promowanie społeczeństwa opartego na wiedzy, przedsiębiorczości i ochrony środowiska, a takŝe poprawę dostępności tych regionów. Zwiększeniu liczby i poprawie jakości miejsc pracy dzięki przystosowaniu pracowników do zmian i inwestycjom w kapitał ludzki.

9 Konkurencyjność i zatrudnienie W UE 27 do objęcia pomocą kwalifikuje się łącznie 168 regionów połoŝonych w 19 państwach członkowskich, o ludności liczącej ogółem 314 milionów mieszkańców. Kwota 55 miliardów EUR. Źródlo: Eurostat

10 Mapa pomocy regionalnej phasing-out - regiony, które byłyby objęte celem Konwergencja, gdyby próg pozostał na poziomie 75% średniego PKB UE-15 Belgia: Province du Hainaut Niemcy: Brandenburg-Südwest, Lüneburg, Leipzig, Halle Grecja: Kentriki Makedonia, Dytiki Makedonia, Attiki Hiszpania: Ciudad Autónoma de Ceuta, Ciudad Autónoma de Melilla, Principado de Asturias, Región de Murcia Włochy: Basilicata Austria: Burgenland Portugalia: Algarve Zjednoczone Królestwo: Highlands and Islands phasing-in - regiony, które były objęte Celem 1, ale których PKB przekracza 75% średniej UE-15, będą korzystać do 2013 r. z malejącej pomocy przejściowej Éire-Irlandia: Border, Midland and Western Grecja: Sterea Ellada, Notio Aigaio Hiszpania: Canarias, Castilla y León, Comunidad Włochy: Sardegna Cypr: całe terytorium Węgry: Közép-Magyarország Portugalia: Região Autónoma da Madeira Finlandia: Itä-Suomi Zjednoczone Królestwo: Merseyside, South Yorkshire

11 Europejska współpraca terytorialna Celem współpracy międzynarodowej jest zintegrowany rozwój przestrzenny oraz międzyregionalna współpraca i wymiana doświadczeń. Ludność Ŝyjąca w strefach nadgranicznych liczy 181,7 milionów ludzi (37,5 % ogółu populacji UE) Źródlo: Eurostat

12 Rozwój współpracy międzyregionalnej programy operacyjne dla Polski Morze Bałtyckie Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Dania, Niemcy Finlandia, Szwecja oraz Norwegia, Rosja, Białoruś Południowy Bałtyk Polska podregiony: szczeciński, koszaliński, słupski, gdański oraz Trójmiasto Szwecja: okręgi Kalmar, Blekinge, Skåne; Niemcy: podregiony Meklemburgii-Pomorza Przedniego; Dania: Bornholm; Litwa: okręg Kłajpedy tworzenie miejsc pracy, ochrona krajobrazu społecznego i kulturowego oraz środowiska naturalnego, poprawienie jakości i interoperacyjności połączeń i usług transportowych, wzmocnienie zdolności instytucjonalnych w zakresie administrowania środowiskiem Morza Bałtyckiego 75 mln euro EFRR Europa Środkowa Republika Czeska, Niemcy (regiony na wschodzie i południu kraju), Włochy (regiony na północnym wschodzie), Węgry, Austria, Polska, Słowenia i Słowacja, Ukraina (część zachodnia) poprawa infrastruktury transportowej, ułatwienia innowacyjne,projekty w zakresie zarządzania ryzykiem (w odniesieniu do katastrof naturalnych oraz wypadków powodowanych przez człowieka), zarządzania zasobami, efektywności energetycznej itd., ochrona dziedzictwa kulturowego 298 mln euro, EFRR w przypadku Ukrainy własne środki oraz wkład z Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa

13 Polska-Litwa po stronie litewskiej podregiony: mariampolski i olicki, po stronie polskiej podregiony białostockosuwalski i ełcki poprawa infrastruktury (lokalne drogi, przejścia graniczne, sieci komunikacyjne i teleinformatyczne, połączony system transportu publicznego) rozwój turystyki (sporty wodne na rzekach i jeziorach, agroturystyka i turystyka ekologiczna) 84,3 mln EUR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) Polska- Słowacja po stronie polskiej regiony: bielsko-bialski, nowosądecki, krośnieńskoprzemyski po stronie słowackiej kraje: Ŝyliński i preszowski zapobieganie zagroŝeniom w turystyce, budowa lub modernizacja infrastruktury komunikacyjnej, ochrona róŝnorodności biologicznej, rozwój turystyki i restauracja 90 obiektów historycznych 185 mln euro Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) Polska-Czechy czeskie regiony: liberecki, královéhradecki, pardubicki, ołomuniecki, Morawskośląski, polskie podregiony: jeleniogórskowałbrzyski, opolski, rybnickojastrzębski, bielsko-bialski oraz powiat pszczyński wzmocnienie współpracy między sieciami złoŝonymi z uniwersytetów, centrów badawczych oraz MŚP, rozwój nowych technologii informacyjnych, komunikacyjnych (ICT) oraz usług wspierających MŚP, lepsze połączenia drogowe, wzmocnienie zapobiegania zagroŝeniom, działania w dziedzinie ochrony środowiska oraz rozwój turystyki. 259 mln euro EFRR Polska-Niemcy w Polsce: Lubuskie, Dolnośląskie i Zachodniopomorskie; w Niemczech: Meklemburgia, Saksonia, Brandenburgia, oraz miasta: Zittau, Görlitz, Frankfurt (Oder) i Cottbus rozwój infrastruktury transportowej, turystycznej i mieszkaniowej, wzmacnianie wspópracy gospodarczej, wzmacnianie współpracy między szkołami i uniwersytetami 326 mln euro EFRR

14 Podział środków pomiędzy cele polityki regionalnej BudŜet w wysokości 308 mld euro i ok. 35% udział w budŝecie UE (druga po WPR polityka finansowana ze wspólnego budŝetu). Co piąte euro na interwencję polityki spójności w Polsce. Środki przyznane Polsce na lata Konwergencja: 66,55 mld euro Europejska Współpraca Terytorialna: 731 mln euro Razem: 67,3 mld euro Cele polityki regionalnej w Polsce Stworzenie 3,5 mln miejsc pracy w celu zwiększenia zatrudnienia do 60 % do 2013 r. (52,8 % w 2005 r.) Zwiększenie nakładów na badania i innowacje do 1,5 % PKB (obecnie 0,57 %) Potrojenie długości autostrad i kolei Zwiększenie udziału energii odnawialnej do 8,5 % (2,9 % w 2005 r.) Zwiększenie PKB na mieszkańca z 51 % średniej UE w 2006 r. do 65 %.

15 Instrumenty realizacji polityki regionalnej

16 Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Bezpośrednie wsparcie inwestycji realizowanych w przedsiębiorstwach (w szczególności w MŚP) w celu utworzenia trwałych miejsc pracy; Rozwój infrastruktury związanej z badaniami i innowacją, telekomunikacją, ochroną środowiska, energią i transportem; Instrumenty finansowe (fundusze kapitału wysokiego ryzyka, fundusze rozwoju lokalnego) w celu wsparcia rozwoju regionalnego i lokalnego oraz ułatwienia współpracy między miastami i regionami; Narzędzia pomocy technicznej.

17 Europejski Fundusz Społeczny Celem EFS jest poprawa miejsc pracy i moŝliwości zatrudnienia w Unii Europejskiej. Wspiera działania państwa w następujących dziedzinach: Przystosowanie pracowników i przedsiębiorstw: systemy nauki przez całe Ŝycie, opracowanie i rozpowszechnienie nowatorskich organizacji pracy; Dostęp do zatrudnienia dla poszukujących pracy, osób nieaktywnych, kobiet i emigrantów Integracja społeczna osób pokrzywdzonych przez los i walka z dyskryminacją na rynku pracy Wzmocnienie kapitału ludzkiego poprzez reformę systemów kształcenia oraz utworzenie sieci placówek edukacyjnych.

18 Fundusz Spójności Pomaga państwom członkowskim, których Dochód Narodowy Brutto na jednego mieszkańca jest niŝszy od 90% średniej unijnej. W latach pomoc z Funduszu Spójności skierowana jest do Bułgarii, Cypru, Estonii, Grecji, Węgier, Łotwy, Litwy, Malty, Polski, Portugalii, Republiki Czeskiej, Rumunii, Słowacji i Słowenii. Hiszpania jest objęta pomocą przejściową, poniewaŝ jej DNB na jednego mieszkańca jest niŝszy od średniej UE15.

19 Pozostałe fundusze strukturalne Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej, którego celem jest usprawnienie i promowanie współpracy transgranicznej, ponadnarodowej i międzyregionalnej. Instrument Pomocy Przedakcesyjnej (IAP) dla państw kandydujących (Chorwacja, Turcja i była Jugosłowiańska Republika Macedonii) lub potencjalnych kandydatów do wstąpienia do UE (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra i Serbia, w tym Kosowo). IAP moŝe zostać uruchomiony w pięciu dziedzinach: Pomoc w okresie przejściowym i wzmocnienie instytucji; Współpraca transgraniczna (z państwami członkowskimi UE oraz innymi państwami objętymi działaniem IPA); Rozwój regionalny (transport, środowisko i rozwój gospodarczy) Zasoby ludzkie (wzmocnienie kapitału ludzkiego i walka z wykluczeniem społecznym) Rozwój obszarów wiejskich.

20 Zasady polityki regionalnej Subsydiarność - kaŝde państwo (i region) jest odpowiedzialne za rozwój regionalny swoich obszarów, natomiast Unia pełni rolę pomocniczą Koordynacja wykorzystania wszystkich dostępnych instrumentów finansowych polityk regionalnych krajów członkowskich Elastyczność respektowanie zróŝnicowania rzeczywistości regionalnej oraz specyfiki organizacyjnej i instytucjonalnej poszczególnych krajów Accelerate implementation by maximising existing tools

21 Zasady polityki regionalnej Koncentracja - skupienie działań oraz środków na: priorytetach mających podstawowe znaczenie dla spójności społecznoekonomicznej całego ugrupowania. regionach opóźnionych w krajach najmniej zamoŝnych Partnerstwo - obowiązek uzgadniania ustaleń na wszystkich etapach procedury programowania. Instytucjonalne między władzami publicznymi róŝnych poziomów Publiczno-prywatne (ukośne transwersalne) między władzami publicznymi a organizacjami niepublicznymi Programowanie Poziom strategiczny ustalanie celów i globalnej strategii rozwoju, podziału środków pomiędzy priorytety Poziom szczegółowy realizacja strategii, włączanie programów

22 Reforma polityki spójności pogarszająca się sytuacja netto krajów UE-15 efekt statystyczny skuteczność polityki spójności trade-off między potrzebą szybkiego tempa wzrostu gospodarki narodowej a dąŝeniem do zmniejszania zróŝnicowania regionalnego

23 Polityka spójności w czasie kryzysu 347 mld euro przeznaczonych na inwestycje w sferze realnej w latach Programy pomocowe skoncentrowane na obszarach: kreowania miejsc pracy, rozwoju biznesu, infrastruktury, energii i innowacji

24 Działania podejmowane w ramach polityki spójności Bezpośredni zastrzyk finansowy w postaci 6,25 mld euro w ramach funduszy strukturalnych i funduszy spójności Przyspieszenie realizacji płatności w ramach głównych projektów Przyspieszenie wypłaty środków dla MSP w ramach schematów pomocy publicznej Uproszczenia procedur administracyjnych uprawniających do ponoszenia wydatków